شهرستان بندرعباس

نگاهي كوتاه به شهرستان بندر عباس

بندرعباس از روزگاران‌كهن داراي نام‌هايي چون گامارااو،گامبارايو، گامارايو، گامبري، گمبرون، گميرون، گامرون، گمبرو، گمرو و جرون بودهاست. اين شهرستان از سوي شمال به شهرستان حاجي آباد، از باختر به شهرستان بندرلنگه،از خاور به شهرستان رودان احمدي و از جنوب به خليج فارس محدود است. بندرعباس وپيرامون آن از كشاورزي خوبي برخودار بوده و كشت، بيش تر به گونه سنتي انجام مي‌شود. در اين ناحيه‌در سه فصل از سال مي توان به كشت پرداخت. از مهم‌ترين هنرهاي دستيمردم بندرعباس مي توان سفال‌گري، كوزه گري، گلابتون دوزي، فرش بافي، چادرشب بافي،بافت شيركي پيچ، سبد ويژه حمل خرما، حصير و كپر، . . . را نام برد. به دليل نزديكيبندرعباس با كرانه هاي خليج فارس، ماهي گيري بسيار رايج بوده و مردم اين شهرستانبيش‌تر به صيد ماهي و ميگو مي پردازند. صيد ماهي در كرانه هاي بندرعباس،در پاييز وزمستان صورت مي گيرد و صيد ميگو نيز از اوايل پاييز و نيمه نخست زمستان انجاممي‌شود. سواحل رويايي خليج فارس، جزاير متعدد نزديك به منطقه، آرامگاه پيشين در كوينخل ناخدا،امام زاده سيدكامل، امام زاده سيد مظفر، امام زاده شاه محمد تقي،زيارت‌گاه خواجه خضر، عمارت كلاه فرنگي، مسجدمنبركهنه، مسجدناصري، مسجدصحراباغي،مسجد جامع، مسجد گله‌داري و معبد هندوها از مهم‌ترين مكان‌هاي ديدني و تاريخي اينشهرستان به شمار مي‌آيند.
صنايع و معادن
از مهم‌ترين صنايعبندرعباس مي‌توان‌به‌صنايع‌دريايي، شامل تاسيسات بندري(بندرهاي شهيد رجايي و شهيدباهنر)، صنايع‌كشتي‌سازي، صنايع نساجي، صنايع غذايي، صنايع ساختماني، نيروگاه هايبرق، پالايشگاه بندر عباس، … اشاره کرد. پالايشگاه بندر عباس، در سال 1372 هـ . ش،مورد بهره برداري قرار گرفته و از صنايع مهم هرمزگان است كه با آغاز به كار آن، ازورود فرآورده هاي نفتي، بي‌نياز شده و بخشي از فرآورده هاي آن، صادر مي‌شود. گنجايشروزانه اين پالايشگاه، بيش از 230 هزار بشكه بوده و فرآورده‌هاي آن، گاز مايع،بنزين، نفت سفيد، و سوخت هواپيما، گازوييل، نفت كوره، قير و گوگرد است. ساخت وطراحي پالايشگاه بندرعباس توسط مهندسان ايراني انجام شده و شركت هاي ژاپني وايتاليايي تنها نقش نظارت را داشته اند. شهرستان بندرعباس داراي معدن آهك و گچ استكه در 2 كيلومتري خاور و هم‌چنين باختر آن قرار دارند. از مهم ترين معدن هاي اينشهرستان، معدن گازسورو، سرخون، ‌گيشو، شن و ماسه، نمك آبي را مي توان نام برد. معدنهايي كه مورد بهره‌برداري قرار گرفته‌اند، معدن سنگ گچ‌خمير، سنگ گچ كشكوييه و نمكدر گور هستند. به دليل نزديكي بندرعباس با كرانه هاي خليج فارس، ماهي گيري بسياررايج بوده و مردم اين شهرستان بيش تر به صيد ماهي و ميگو مي پردازند. صيد ماهي دركرانه هاي بندرعباس، در پاييز و زمستان صورت مي گيرد و صيد ميگو نيز از اوايل پاييزو نيمه نخست زمستان انجام مي شود.
کشاورزي و دامداري
بندرعباس و پيرامون آن از كشاورزي خوبي برخودار بوده و كشت، بيشتر به گونه سنتي انجام مي شود. در اين ناحيه، در سه فصل از سال مي توان به كشتپرداخت. در پاره‌اي نقاط، به ويژه بخش مركزي بندرعباس، برداشت سه گونه فرآورده درسال به خوبي انجام پذير است. در سال هاي اخير گرايش به سوي كشاورزي متناسب با امكانهاي مالي كشاورزي ناحيه، پيدا شده است. ازفرآورده هاي مهم اين منطقه مركبات، خرما،صيفي، گندم، جو، ذرت، حبوبات، …را مي توان نام برد. پرورش درخت خرما و گونه هايمركبات اهميت زيادي دارد و ليموشيرين و نارنگي اين ناحيه كم نظير و خوش خوراك بودهوهمراه با خرما از فرآورده هاي پر سود مردم به شمار مي‌آيند. دام‌داري‌دربندرعباس‌به گونه سنتي رواج دارد، ولي از جايگاه مطلوبي برخوردار نيست. پرورشگوسفند، بز، شتر، مرغ گوشتي و زنبور عسل از فعاليت‌هاي دام‌داري مردم اين ديارمحسوب مي شود.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان بندر عباس باپهنه‌اي حدود 1/ 13255 كيلومتر مربع، در شمال تنگه هرمز، در 27 درجه و 11 دقيقه‌يپهناي شمالي و 56 درجه و 17 دقيقه ي درازاي خاوري نسبت به نيم روز گرينويچ قرارگرفته و بلندي آن از سطح دريا 6 متر است. اين شهرستان از سوي شمال به شهرستان حاجيآباد، از باختر به شهرستان بندر لنگه، از خاور به شهرستان رودان احمدي و از جنوب بهخليج فارس محدود است. آب وهواي شهرستان بندر عباس به دليل شرايط ويژه خود،گوناگونبوده و در ناحيه كوهستاني، گرم و خشك و در ناحيه كرانه اي و دشتي، گرم و مرطوب است. آب و هواي نوار كرانه اي آن، در تابستان بسيار گرم و مرطوب و در زمستان هوا معتدلمي شود. تابستان در اين ناحيه 9 ماه ادامه مي يابد و از اوايل آبان ماه اندك اندكاز گرماي هوا كاسته مي شود. وزش بادهاي شمالي در اين شهرستان همراه با گرد و غباربوده و گاهي با رطوبت زياد دريا همراه است و هواي بسيار گرم و مرطوبي را به وجود ميآورد كه به اين پديده در اصطلاح محلي «شرجي» گويند. بيش تر بخش هاي شهرستان بندرعباس كوهستاني است كه اندك اندك از جنوب شهرستان (كرانه خليج فارس) به سوي شمالقرار دارند، كه در برخي نقاط دشت هاي‌حاصل خيز و همواري را به گونه ميان كوهي بهوجود آورده اند. بيش ترين بلندي در اين شهرستان 3267 متر و كم‌ترين آن، 2 متر ازسطح درياست. شهرستان بندرعباس، ‌در سرشماري عمومي نفوس و مسكن 1375 هـ . ش، داراي 419938 نفر جمعيت بوده است، كه از اين شمار 219533 نفر مرد و 200405 نفر زن بودهاند. بندرعباسي ها سخت كوش، متدين، مهمان نوازهستند. همه آن ها مسلمان و پيرو مذهبشيعه جعفري و سني هستند. زبان رسمي بندرعباسي ها فارسي است و با گويش ويژه بندريسخن مي گويند. مردم اين شهر و پيرامون آن، آميخته اي از فارسي، بلوچي، عرب، سياهپوست، … هستند كه عباسي ناميده مي شوند. از ويژگي هاي نژاد مردم اين ديارمي توان بهچهره گشاده با رنگ پوستي گندم گون يا سياه سوخته، قد بلند، موهاي مشكي با ابروانيكشيده و پايدار در دوندگي و راه پيمايي اشاره کرد.
فاصله هوايي بندرعباس تاتهران 1060 كيلومتر است. فاصله زميني اين شهر تا بوشهر 921، تا تهران 1501، تااصفهان 1082، تا خرمشهر 1234، تا شيراز 601، تا كرمان 498، ‌تا يزد 824، تا بستك 250، تا گنگ 270، ‌تا بندر لنگه 260، ‌تا جاسك 330، تا حاجي آباد 165، تا دهبارزرودان 105، تا قشم 20، تا گاوبندي 510، تا ميناب 110، تا هرمز 30 كيلومتر است. راهزميني بندرعباس راه اصلي بندرعباس – تهران مي باشد، كه شهر بندرعباس از طريق آن بهتمامي نقاط ايران مي پيوندد و ازراه هاي فرعي مي توان راه هاي سياهو، ‌خوش هنگام،جاسك، ‌جگين، گاوبندي، دريا، بندرچارك، جايين، احمدي، لنگه، گاوبندي، ستاق، مقام،گهره را نام برد.
از طريق بندرهاي استان هرمزگان حمل و نقل بار و مسافر به جزيرههاي ايران در خليج فارس و شيخ نشين ها و ديگر كشورها انجام مي گيرد و كالا از طريقهمين بندرها، به ويژه بندرعباس، بندر شهيد رجايي و بندر شهيد باهنر، … وارد و ياصادر مي شود.
مسير بندرعباس- لطف آباد- بندرعباس. مسير بندرعباس- بافق- تهران- ‌مشهد- لطف آباد و برعكس، به درازاي 2 هزار و 665 كيلومتر و گنجايش سه ميليون تن درسال.
راه آهن بندرعباس – سرخس – بندر عباس. مسير بندرعباس- سيرجان- بافق- يزد- قم- تهران – شاهرود- فريمان ( مشهد )- سرخس و برعكس. با درازاي خط 2 هزار و 540كيلومتر و گنجايش حمل و نقل سه ميليون تن بار در سال.
مسير بندرعباس – بندر هايشمال ( تركمن – اميرآباد)، بندرعباس. مسير : بندر عباس- بافق- يزد- تهران- گرمسار- قايم شهر- بندر اميرآباد و يا تركمن و برعكس. با درازاي خط يك هزار و 878 كيلومتر ويك هزار و 947 كيلومتر و گنجايش حمل يك ميليون تن بار در سال.
مسير بندرعباس – رازي – بندرعباس. مسير : بندرعباس- سيرجان- بافق- يزد- تهران- رازي و برعكس، بادرازاي خط 2 هزار و 446 كيلومتر و گنجايش حمل بار دو ميليون تن در سال. مسيربندرعباس، جلفا، بندرعباس، مسير : بندرعباس- سيرجان- بافق- يزد- تهران- تبريز- جلفاو برعكس. با درازاي 2 هزار و 470 كيلومتر با گنجايش حمل بار دو ميليون تن در سال. وجه تسميه و پيشينه تاريخي
بندرعباس از روزگاران‌كهن داراي نام هايي چونگامارااو، گامبارايو، گامارايو، گامبري، گمبرون، گميرون، گامرون، گمبرو، گمرو وجرون بوده است. بندرعباس درمحل يا نزديك آبادي ماهي‌گيري به نام شهرو(سورو، تهرو،توسر) قرار داشته است. در اوايل سده 8 هـ . ق، كه نام جزيره كنوني هرمز از جرون بههرمز تغيير يافت، نام جرون به شهرو داده شد. با پيشرفت هرمز، كه به گونه اي مركزتخليه كالاي بازرگاني و بارگيري كشتي ها، بين جزيره هرمز و كرانه هاي ايران شدهبود، جرون نيز اندك اندك گسترش يافت. بعدها جرون به دليل وجود خرچنگ زياد در كرانهاش « گمرو» ناميده شد. شاه عباس بزرگ صفوي، براي اين كه گمرو يا گمبرون، بزرگترينبندر ايران شود، به شركت هند خاوري امكان هايي در گمبرو، كه انگليسي ها آن را «گامبرون» مي خواندند، داد. شاه عباس سپس اين شهر را به نام خود، بندر عباس خواند. بندر عباس از لحاظ جايگاه تاريخي ديرينگي زيادي دارد. تاريخ نگاران و باستان شناسانبراين باورند، كه اين شهر، در دوران هخامنشي يكي از بندرهاي مهم درياي پارس بودهاست. در دوران اشكاني خليج فارس، از جمله بندرعباس از جايگاه ويژه اي برخوردار بودهو در روزگار ساساني، از مراكز مهم داد و ستد و بازرگاني به شمار مي رفته است. دراثر كاوش هايي كه در اسكله سازي سورو انجام گرفته، چندين سكه نقره دوران ساساني بهدست آمده است. شهر بندر عباس به دليل قرار گرفتن در دهانه و كناره خليج فارس و راههاي بازرگاني وهمچنين نزديكي با تنگه مهم و استراتژيك هرمز، از لحاظ سياسي، اقتصاديو نظامي داراي اهميت است. در دوران اخير، بندرعباس به يكي از شهرهاي بزرگ، مهم واستراتژيك ايران تبديل گشته و پيشرفت زيادي كرده است.

مساجد و مدارس مذهبي درشهرستان بندر عباس

مسجد جامع دلگشا
اين بنا در محله دلگشا دركناره خيابان ساحلي بندر عباس واقع گرديده و ظاهرا بناي قديمي آن در سال 1175 ه . قتوسط زين العابدين ابوالقاسم اوزي بنا شده و در حدود سال 1354 ه . ش ‚ به غير ازبخشي از شبستان آن ‚ كاملا تجديد شده و گسترش يافته است . بناي قديمي مسجد ‚ مشتملبر شبستان ستوندار با 12 ستون در ميانه و ايوان هاي ستونداري در سه جبهه غربي ‚ جنوبي و شرقي بوده است . از اين بنا اكنون بخش ستونداري در ميانه شبستان جديد باقيمانده كه تنها قسمت در خور توجه و مطالعه بنا است . اين بخش از شبستان داراي 12ستون با ساقه اي استوانه اي و پايه اي مكعب است كه ستون ها در بالا توسط قوس هايجناغي به همديگر اتصال يافته و زمينه را براي بر پا داشتن مسطح تير پوش فراهم ساختهاند . ساقه و پايه ستون ها در تعميرات اخير با قطعات سنگ نما پوشش يافته است . سرستون ها و بخش هاي فوقاني آنها داراي تزيينات گچي است . بخش هاي جديد بنا ‚ خاصهنماي بيروني آن ‚ فاقد اصالت تاريخي و هنري است
مسجد جامع گلهداري
اين بنا در محله اوزي هاي بندر عباس واقع گرديده و بر طبق كتيبهسنگي آن ‚ در سال 1338 ه . ق توسط حاج شيخ احمد گله داري - به جاي مسجد كوچكتري ازقرن سيزدهم - بنا گرديده است . اين مسجد بر روي صفه اي به ارتفاع 1/5 متر بناگرديده و مشتمل بر صحن ‚ ايوان ‚ شبستان ستوندار ‚ ماذنه و شبستان زمستاني است . شبستان مسجد به صورت مربع داراي 16 ستون استوانه اي بر پايه مربع است . ستون ها ونيم ستون هاي مزبور توسط طاق هايي با قوس شكسته به همديگر متصل شده و سطحي را برايپوشش تير چوبي مسجد فراهم ساخته اند . پوشش شبستان ‚ به كمك تيرها و تخته هاي چوبيو اندود ضخيم گلي صورت گرفته است . در تعميرات سال 1354 ه . ش ‚ سطح زيرين سقف ‚ باپوشش هاي جديد آكوستيك پوشانده شده است . در ميانه ضلع غربي بنا ‚ محرابي به عمقحدود 1/30 و ارتفاع 4 متر با تزيينات زيباي گچي قرار گرفته است . در بدنه جنوبي اينمحراب ‚ محفظه اي براي نگهداري كتاب ها و اشياي ديگر تعبيه شده است . در اضلاعمختلف شبستان جمعا 19 درگاه با درهاي چوبي و در جانب شرقي و جنوبي شبستان ‚ ايوانهايي با يك رديف ستون ساخته شده است . تمام ستون ها به غير از ستون هاي اصلي ‚ درراس اضلاع - كه مربع هستند - ساقه اي استوانه اي دارند . تزيينات بنا منحصر بهتزيين گچي قالبي و گچبري هايي است كه در محراب ‚ سر ستون ها و سطح زيرين طاق ها بهكار رفته و از زيبايي خاصي برخودار است . ازاره شبستان و ستون ها در دوره اخير باقطعات سنگ نما پوشش يافته است در زاويه شمال شرقي مسجد ‚ گلدسته اي به ارتفاعتقريبي 8 متر با طرح استوانه اي و ماذنه اي بر بالاي آن ساخته شده است . در گوشهجنوب شرقي صحن ‚ منبر و گلدسته اي پلكاني به جامانده كه روبه ويراني است . در حالحاضر ‚ بخشي از صحن جهت استفاده نمازگزاران مسقف شده است . كتيبه تاريخي بنا ‚ مورخ 1338 ه . ق است و نام باني بنا ‚ در كنار محراب و بر ديوار نصب شده است . در زيربناي مسجد ‚ شبستاني است كه در زمستان ها مورد استفاده بوده است در حال حاضر ( 1376ه . ش ) ‚ در جانب شمالي مسجد ‚ بناهاي جديدي در دست ساختمان است كه طبقه دوم آنهابه عنوان شبستان مورد استفاده قرار خواهد گرفت