تحليلی بر كشتار آبزيان خورموسی

شايد بندرت بتوان ایرانی يافت كه از شنيدن نامي غير از از نام خلیج‌فارس در برابر اين تحریف به‌خشم در نيايد اغلب هم ما با ارسال با ایمیل‌ها، يا پر كردن فلان پتیشن و جمع‌آوری امضاء و برپایی گردهمایی‌های داخلی و خارجی یا شركت در نظرسنجی‌های اینترنتی گمان مي‌كنيم توانسته‌ایم مشت محكمی به دهان یاوه‌گویان و جاعلان تاريخ بزنیم! اما حقیقت آن است كه حرمت‌شكنی خلیج فارس فقط در تحریف نامش خلاصه نمی‌شود.

وقتی در سواحل هرمزگان برای چندمین بار شاهد قتل‌عام فجیع اهالی آبزیان خلیج فارس و دریای عمان هستیم و از تاریخ درس نمی گیریم، وقتی در نايبند بی مهابای فرداها به خلیج فارس سم تزریق می‌كنیم؛ وقتی در بوشهر اینگونه با سواحل رؤیایی‌مان رفتار می‌شود؛ وقتی در ماهشهر بخاطر آلودگی‌های ناشی از پسابهای صنايع نفت و پتروشيمی سالهاست كه كسی جرأت خوردن ماهی را ندارد! و وقتی در كارون و اروندرود، به جای آب زلال چشمه‌سارهای سبزكوه و دنا، پساب مسموم و فاضلاب متعفن كارخانه‌ها و اراضی كشاورزی و سكونتگاه‌های انسانی را به باختری‌ترین مرز خلیج فارس هدیه می‌دهیم؛ دیگر نباید فقط از تحریف نام خلیج فارس نگران باشیم!

پاسخ اين پرسش را برعهدۀ وجدانهای بيدار می‌گذارم: فارس نامیدن آلوده‌ترین محیط آبی جهان چه فخر و وقاری برای ما دارد؟

واقعیت تلخ این است كه ما خلیج فارس را به یك آبریزگاه عمومی و متعفن و قتلگاه آبزيان و كشتارگاه سيصدگونه پرنده بدل ساخته‌ایم و بگذار نام این آبریزگاه هر چه می‌خواهد باشد!

هرگاه دو نام محيط زيست و ماهشهر به‌ميان می‌آيد انسان خودبخود بياد آلاينده‌های پتروشيمی و آلودگی آب و هوای اين منطقه می‌افتد! و كسی پاسخگوی سالها جنايت عليه محيط زيست در ماهشهر نيست و نخواهدبود!

توسعۀ صنایع پتروشيمی در ماهشهر وورود آلودگیهای روزافزون از سال 1352 و شتاب گرفتن اين مصيبت مرگبار در سالهای اخير و در سايۀ شوم سكوت و انفعال مسئولين شهری و استانی و گاه انكار و كتمان حقايق توسط آنان، به محيط زيست و زندگی آبزیان در خور موسی و خليج‌فارس خسارات جبران‌ناپذيری واردکرده است!

تهی شدن دريا از ماهی، مرگ ناگهانی دسته‌جمعی ماهيان و ديگر آبزيان و پرندگان، عوض شدن مزه و بوی ماهيهای صيدشده از سواحل و خورهای اطراف ماهشهر و بويژه خورموسی و ريزش بارانهای اسيدیتنها يكی از نشانه‌های بارز اين جنايت عليه محيط زيست ميباشد!

«خور موسی» کانال طویل و عمیقی است که از خلیج فارس منشعب شده و به دلیل ویژگی‌های خاص خود در منطقه از موقعیت ممتازی برخوردار است. بر اساس کنوانسیون سال 1971 رامسر (کنوانسیون تالاب‌های جهان) «خورموسی»، «خور الامیه» و «تالاب شادگان» با عنوان «تالاب بین‌المللی شادگان» ثبت شده‌اند. این معاهده ۱۵۸ کشور عضو را ملزم به تعیین و حفظ تالابهای با اهمیت بین‌المللی و تشویق به استفاده خردمندانه از آنها می‌نماید و كشور ايران نيز بعنوان ميزبان و برپاكنندۀ اين اجلاس و موقيعت خاص جغرافيایی‌اش بايستی پيشقدم در اجرا و پايبندی به اين معاهده باشد! كه در اين ميان خورموسی با اکوسیستمی منحصر به فرد، در ساحل شمالی خلیج فارس و جنوب خوزستان و مجاور بندرماهشهر واقع است که زیستگاه سيصدگونه پرندۀ نادر و مکان تخم‌ریزی بسیاری از ماهیان كمياب خلیج‌فارس دارای ويژگی و اهميت فراوانی است.

براساس آمارهای فعالان محيط زيست و باهمۀ مواردی كه ذكرشد، آلودگی‌ها تا شعاع ۲۰کیلومتری اين خور و خورهای اطراف بر صیادی و اكوسيستم منطقهتاثیر گذاشته و مجتمعهای پتروشيمی تا شعاع ۵۰ کیلومتری دریارا آن‌قدر کدر کرده‌که تشخیص دریا بودن آن سخت است! همچنين آلودگی‌های محیط زیستی باعث شده علاوه برتاثیر منفی بر زندگی مردم، بخشی ازکارگران پتروشیمی در منطقۀ ماهشهر را نيز متاثر بکند. آنها از عصبی بودن، بی‌حس شدن دست و پا ودردهای همراه با سرفه و خمیازه و تنگی نفس و سوزش چشم و پوست... رنج می‌برند!

مرگ ماهی ها در ماهشهرفقط يك حادثه بوده!
در پی مرگ و مير دسته‌جمعی ماهيان سواحل ماهشهر در آبانماه 1385 مدیر وقت بخش محیط زیست واحد اچ.اس.یی شرکت ملی صنایع پتروشیمی گفت: سازمان محیط زیست در این خصوص گزارشی تهیه کرده است و در آن عنوان کرده است که آلودگی یکی از مجتمع های پتروشیمی خصوصی سبب مرگ و میر ماهی‌ها شده است. مهندس محمدتقی جعفر زاده افزود : علت این حادثه هنوز به طور دقیق تعیین نشده است و هرگونه نتیجه‌گیری مستلزم کار کارشناسی و بررسی های دقیق آزمایشگاهی و فنی است.
وی با اشاره به اینکه ما هنوز اطلاع دقیقی در این خصوص کسب نکرده‌ایم و هیچ نمونه‌برداری نتوانسته‌ایم انجام دهیم تصریح کرد :دفتر آلودگی دریایی سازمان محیط زیست نمونه‌برداری را انجام و گزارش کاملی از نتیجه آن را ارایه خواهدکرد.

جعفرزاده افزود: تا این لحظه ما گزارشی از جانب سازمان محیط زیست مبنی بر علت آلودگی و مقدار آن دریافت نکرده‌ایم!

وی مدعی شده‌بود: اگر هم چنین اتفاقی رخ داده است به نظر ما یک حادثۀ ناگهانی بوده است و نتیجۀ تخلیه متناوب و تدریجی یک آلاینده در آب نبوده است!

قصۀ كهنۀ ماهيهای مرده!
لنج‌ها و شناورها از خلیج فارس برمی‌گردند. تورها از موج گرفته می‌شوند. موج‌ها از ماهی. ماهی‌هایی چون سنگ‌سر، شور و سفید. با صدای جاشوها تور ماهیگیری بر دل لنج‌ها خالی می‌شود. بخش کوچکی از ماهی‌ها رامردان دریا برای خوردن برمی‌‌دارند و باقی را با بیل دریا برمی‌گردانند!
آری!بيشتر ماهی‌های صيدشده مرده هستند! اتفاقی نادر كه قبلا هيچ ماهيگيری با آن برخورد نكرده بود!

ماهیان مرده دوباره به آغوش دریا باز می‌گردند. «مجتبی گهستونی» فعال محیط‌زیستدر خوزستان در مورد دلایل ماهیگیران برای بازگرداندن ماهی‌ها به دریا،می‌گوید: ماهی‌ها سمی هستند و برای استفاده مناسب نیستند. او از این فاجعه عکس‌هایی هم تهیه کرده که در اختیار برخی رسانه‌ها داده بود.

قصۀماهی‌های مرده بر سواحل بندر ماهشهر و امام خمینی(ره)، قصه‌ای کهنه و تكراری شده است. چندی پیش هم وجود ماهی‌های مرده بسیاری بر ساحل ماهشهر پای خبرنگاران وفعالان محیط زیست را به خلیج فارس کشاند. کارشناسان سازمان محیط زیست ازجمله «محمدباقر نبوی» معاون محیط زیست دریایی سازمان آن زمان اعلام کرده‌بود: به احتمال قوی وجود آمونیاک ومواد سمی دیگر در خلیج‌فارس به مرگ ماهی‌هامنجر شده است. اما مسئولان پتروشیمی و استانی زیر‌بار مسئولیت آن نرفتند!محیط زیستی‌ها هم به دلیل فاصلۀ زمانی بین مرگ ماهی‌ها وآزمایش‌هانتوانستند ثابت کنند که وجود مواد شیمیایی به مرگ آنها منجر شده است. البته مرگ ماهی‌ها همچنان ادامه دارد!

موج‌های بی‌ماهی!
براساس آمارهای اين فعال محیط‌ زیست در خوزستان ۹۰ درصد ماهی‌های صید شده توسط ماهیگیران ماهشهر وبندرامام دوباره به دامان خلیج‌فارس ریخته می‌شوند! ماهیان باقی‌مانده هیچ‌یک از مردان دریا را راضی به خانه بازنمی‌گرداند. هرچه حساب وکتاب هم که بکنند، نمی‌توانند با دستی پر به خانه برگردند. آنها در ماه سه بار قصددریا می‌کنند. هربار هم بین یک‌هفته تا ۱۰ روز پا به پای موج‌ها، خلیج فارس را می‌کاوند. ۱۰ نفری یا ۱۵ نفری. در یک لنج که کمترین قیمتش ۳۰۰میلیون تومان است. پای حساب وکتاب که می‌نشیند. دو سوم آن سهم ناخدامی‌شود. یک سوم آن به صاحب کشتی یا لنج می‌رسد. باقی آن هم می‌شود سهم ده – پانزده نفری خدمه‌ها و هزينۀ سوخت. اما بخش بسیار بزرگی از آنچه صید کرده‌اند با بیل به دریا می‌رود تا سهم موج‌ها شوند. آنها این سهم کوچک از دریا را به خاطرآلودگی‌های شیمیایی دارند که کارخانه‌ها به این سمت سرازیر کرده‌اند. فیض الله اهدایی مدیرعامل وقت شرکت تعاونی صیادی ماهشهر به‌دلیل مشکلاتی که پیشتربرای اظهار نظرهایش بوجود آمده است، توضیحی نمیدهد! «محمدعساکره» مدیرعامل شرکت تعاونی صیادی بندرامام خمینی هم از سمی بودن ماهی‌ها حرفی به میان نمی‌آورد. اما اعتقاد دارد فعالیت‌های کاخانه‌ای ذخایر ماهی را دراین سمت از خلیج فارس به خطر انداخته است. بوی آمونیاک زندگی او و تمام ماهیگیران منطقه را آلوده کرده است!

خورهای سمی!
براساس آمارهایی که او موثق می‌داند ۵۰ درصد از تخم‌های ماهی به دلیل سمی بودن و آلوده بودن ازبین رفته‌اند. همین مسئله تعداد ماهیان سفید، میش ماهی،هآمور، ثبيتی و... را کاهش داده است. دیگر نه در خورموسی به اندازه کافی ماهی بطاح وجود دارد. نه «کبشک‌ها» مثل قدیم در «خورخزاله» دیده می‌شوند. «شانک‌ها» هم در «خورمرینوس» کم پیدا شده اند. «خورواسطه» و «خوربحرقان« هم دلتنگ ماهیان «حلوای سیاه»، «صبور» و «راشکو» شده اند. خورهای «سمایلی»، «بیحد» و خور «دورق» هم وضع‌شان بهتر از دیگر خورها نیست. عساکره می‌گوید: تخم‌ها در مقابل آلودگی‌های صنعتی، پتروشیمی و فاضلاب‌های شهری و صنعتی مقاومت ندارند و زود می‌میرند. عساکره و سایر همکاران شکایت را به مراجع قضایی برده ا‌ند اما تا به امروز به جایی نرسیده‌اند. او نگران فردای خود و سایر ماهیگیران منطقه است. تنها در ماهشهر و بندرامام نزديك به ده‌هزار هزار ماهیگیروجود دارد و درتمام خوزستان ۳۶ هزار نفر از دریا ارتزاق می‌کنند.

تصوير تاسف آور فوق كه توسط كارشناسان محيط زيست ماهشهر در فروردين1391گرفته شده‌است و متعلق به يك دلفين مادر از نوع گوژپشت با نام علمی Sousa chinensis می‌باشد كه به‌دور لاشۀ مردۀ فرزندش در سواحل خورموسی می‌چرخد و آخرين ديدار تلخ اين مادر با فرزندش است كه به دلايل نامشخص تلف شده بود. دلفين گوژپشت جزو گونه‌های هوشمند و دوست داشتنی و در خطر انقراض دريايي و ضميمۀ يك كنوانسيون CITES ميباشد.

مجتبی گهستونی حرف‌های او را ادامه می‌دهد. مواد آلاینده شیمیایی وارد خورهامی‌شوند. آلاینده‌هایی که شامل آمونیاک، جیوه، نمک صنعتی و فلزات سمی است. عمدۀ این آلودگی‌ها به صورت لجن در خور باقی‌می‌ماند. تخم‌‌ریزی که می‌شودسم‌ها به آنها حمله می‌کنند. علاوه بر ذخایرماهی، تهدید‌ها به سمت مصرف‌کننده‌ها می‌رود و وارد چرخه زندگی می‌شود.

لنج‌های کهنه
«عساکره»هم نگران پنج هزار نفری است که از راه ماهیگیری در ماهشهر امرارمعاش می‌کند. آنها شغلی دیگر ندارند. تا روزگار بوده ماهیگیری از پدر به پسررسیده است.
همین لنج‌های کهنه بیش از ۵۰ سال است که موج‌های دریا راکاویده‌اند. بیشتر ماهیگیران قادر به خرید لنج تازه نیستند. لنج‌ها یا درسواحل ایران ساخته می‌شوند یا در سواحل امارات. گهستونی مشکل دیگری رابازگو می‌کند: «سواحل آلوده است. ماهیگیران اگر بخواهند از سواحل دور شوندباید مجوز داشته باشند. سوخت اضافه هم باید داشته باشند. لنج استاندارد هم می‌خواهند. لنجی که کمترین قیمت آن ۳۰۰ میلیون تومان پول می‌خواهد. بنابراین آنها در همان محدودۀ آلوده باقی می‌مانند به امید فرجی! بگفتۀ بيشتر صيادان، سالهاست كه بركت و روزق و روزی از آبهای ساحلی خورهای ماهشهر رخت بربسته است و خيلی از آنها بجای صيادی، از روی ناچاری و برای امرارمعاش رو به فروش سهميۀ بنزين لنجهای خود شده‌اند!

مدرکی در دست نیست !
«عساکره» آلودگی‌های صنعتی، انسانی و حمل ونقل‌ها را علت اصلی انتقال آلودگی محیطزیست بنادر خوزستان به سمت خلیج‌فارس می‌داند. تنها صنایع آلودگی‌های سمیرا وارد دریا نمی‌کنند. گاهی صاحبان لنج‌ها بشکه‌های سمی موجود در منطقه را در خلیج فارس خالی می‌کنند. بشکه را هم برای خود بر می‌دارند. اما نبوی می‌گوید: مدرکی نداریم که ثابت کنیم آلودگی‌های صنعتی و پتروشیمی به مرگ ماهی‌ها منجر شده اند. تشخیص سم در بدن ماهی‌ها مرده بعد از چند ساعت غیر‌ممکن است.

آزمایشگاه معتبری هم در خوزستان وجود ندارد. در تهران هم یکی، دو جا بیشتر نیست. اما ماهیان همچنان برسواحل ماهشهر و بندر امام می‌میرند و جسم بی‌جانشان را دریا به ساحل می آورد تا شاید کسی بپرسد، چراماهی‌ها می میرند؟
(گزارش خانم زهرا كشوری-مهرماه1389)

ترکیبات شیمیایی دلیل مرگ دسته جمعی ماهیان بندر ماهشهر

معاون محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست در پی مرگ ناگهانی و دسته‌جمعی ماهيان در تابستان 1389 گفت: این سطح از مرگ و میر و شیوه دسته جمعی مرگ ماهیها به دلیل ورود آلاینده‌ای سمی، شیمایی و نفتی به بستر حیات ماهیان در بندر ماهشهر است.

محمد باقر نبوی با تاکید بر انجام نمونه برداری از ماهیان مرده در نزدیکی منطقه ویژه ماهشهر در نواری به طول دو کیلومتر و بررسی علت مرگ آنها تاکید کرد: وقتی مرگ و میر دسته جمعی اتفاق می افتد باید پذیرفت که آلاینده ای کشنده وارد آب شده است.

این کارشناس محیط زیست دریایی افزود: نمونه‌برداری در استان خوزستان انجام شده ولی هنوز گزارشی به دفتر آلودگی دریایی سازمان ارسال نشده اما با توجه به تجربه معتقدیم این سطح از مرگ و میر و این شیوه دسته جمعی ناشی از ورود آلاینده‌ای سمی، شیمایی و نفتی به بستر حیات ماهیان است.

نبوی اضافه کرد: گاهی مرگ و میر ماهیان و آبزیان دریایی ناشی از نرسیدن اکسیژن کافی به بستر آب است که البته در آن صورت ماهیان به طور تدریجی تلف می شوند و دسته جمعی نمی‌میرند.

معاون محیط زیست دریایی با اشاره به پیگیریهای انجام شده در ماهشهر گفت: همه پذیرفته‌اند که ماهشهر به دلیل وجود سایتهای نفتی، پتروشیمی، عبور و مرور نفت‌کشها و فعالیت واحدهای صنعتی مشکلات زیادی در حوزۀ محیط زیست دارد.وی تاکید کرد: اقداماتی انجام شده که البته کافی نیست ولی باید به تهی شدن سیستمها از جیوه در دو سال اخیر اشاره کرد که می تواند به کاهش بار آلودگی منطقه کمک کند.

او در خصوص تعداد و نوع گونه هاي تلف شده اضافه كرد: اطلاعات ما در حد يك گزارش از مرگ و مير آبزيان در شب در نواری به طول حدود يك كيلومتر در بندر ماهشهر است و هنوز گزارش كامل ماجرا را كارشناسان اداره كل محيط زيست خوزستان ارائه نكرده اند.
با این حال هرمز محمودی‌راد مدیرکل اداره محیط زیست استان خوزستان در حالی علت مرگ ماهیان بندر ماهشهر را به عهده معاون محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست گذاشت که دکتر نبوی از ارائه گزارش به معاونت دریایی اظهار بی‌اطلاعی کرد!

به گفتۀ مقامات محلی مکان مرگ ماهیها در فاصله دو تا سه کیلومتری منطقه ویژه ماهشهر بوده و پس از آن که صیادان محلی متوجه مرگ ماهیها می‌شوند، موضوع را به اداره شیلات ماهشهر گزارش می‌دهند اما به دلیل گذشت زمان از مرگ ماهی‌ها، کارشناسان نتوانسته‌اند علت دقیق مرگ ماهیها را تشخیص دهند.

پتروشيمی: مرگ ماهی‌ها به ما مربوط نيست!
در پی مرگ و میر ماهیان در سواحل ماهشهر و انتشار اخبار اين فاجعۀ زيست‌محيطی، معاون محیط زیست انسانی اداره‌ کل محیط زیست خوزستان گفت: سه واحد پتروشیمی بندر امام خمینی(ره)، فارابی و رازی مدعی شده‌اند که آلودگی که موجب مرگ این ماهیان در ساحل ماهشهر شده، مربوط به این واحدها نیست!
جمال شاکری افزود: پس از مرگ تعدادی ماهی در ساحل ماهشهر، با سه واحد پتروشیمی بندر امام‌خمینی(ره)، فارابی و رازی مکاتبه شد و از این واحدها خواسته شد موضوع را پیگیری کنند.
وی افزود: اکنون مسوولان این سه واحد پتروشیمی اعلام کرده‌اند که علت مرگ ماهی‌ها، آلودگی‌ ناشی از ضایعات پتروشیمی نبوده و مرگ‌ ماهی‌ها مربوط به آنها نیست.
شاکری تصریح کرد:با توجه به این‌که پس از گذشت مدت زمانی از مرگ ماهی‌ها، مسوولان شیلات و محیط زیست ماهشهر متوجه قضیه شدند، امکان تشخیص سم موجود در بدن ماهی‌ها وجود نداشت زيرا با وجود قرار داشتن مركز تحقيقات ماهيان شيلات در ماهشهر، آنها هم به‌موقع متوجه مرگ و مير ماهی‌ها نشده‌اند!

معاون محيط زيست انسانی اداره كل محيط زيست خوزستان در توضيح اينكه چطور دير متوجه شدن امكان تحقيق در زمينه علت مرگ ماهی‌ها را از بين می‌برد، گفت: چند ساعت پس از مرگ در بدن ماهی سمی ترشح می‌شود و در نتیجه نمی‌توان با آزمایش مشخص کرد که چه سمی موجب مرگ ماهی شده است.
وی در ادامه اظهار داشت: در حال حاضر از طریق اداره محیط زیست ماهشهر پیگیر برگزاری جلساتی با مسوولان واحدهای پتروشیمی در منطقه هستیم تا در خصوص حادثه مرگ ماهی‌ها و حوادث مشابه منطقه‌ای هم فکری‌ شود.

شاکری گفت: مهمترین علت بروز چنین مسایلی بی‌توجهی به محیط زیست است. حفاظت از محیط زیست تنها بر عهدۀ اداره حفاظت محیط زیست نیست، بلکه این موضوع باید دغدغۀ همه باشد.

وی افزود: اگر شهروندی زباله خود را در محیط زیست رها نکند نیز به محیط زیست کمک کرده است ولی آیا چنین بینشی در جامعه وجود دارد؟
معاون محیط زیست انسانی اداره‌کل محیط زیست خوزستان تصریح کرد: وقتی هنوز در کشور بینش حفاظت همگانی از محیط زیست وجود ندارد و محیط زیست جدی گرفته نمی‌شود چنین حوادثی ایجاد می‌شود.
شاکری خاطرنشان کرد: لازم است واحدهای صنعتی نیز در زمینه محیط زیست منسجم‌تر عمل کنند و بر خروج ضایعات و تصفیه آنها مدیریت کنند.

آلودگی ماهشهر، آلودگی معناداری نیست!
در حالی که معاونت دریایی سازمان حفاظت محیط زیست پیش از این اعلام کرده بود که میزان آلودگی فلز سنگین جیوه در آب های بندر ماهشهر به روایتی 9 برابر و به روایتی 150 برابر استانداردهای خارجی است، "عباسعلی مطلبی" رییس موسسه تحقیقات شیلات ایران در خردادماه 1389 مدعی شده‌بود که آلودگی موجود در ماهشهر، آلودگی معناداری نیست! این در حالی است که قفس ماهیان مولد شیلات در این منطقه قرار دارد.
وی در گفت و گو با سبزپرس گفته بود که این آلودگی در موقعیتی خاص، احتمالا در اطراف پتروشیمی است که ممکن است آن جا اتفاق خاصی رخ داده باشد و آن را نمی توانیم به کل منطقه بندر ماهشهر و نیز خلیج فارس تعمیم دهیم!
با وجود اخباری مانند عقیم شدن مردان و تولد کودکان ناقص الخلقه و افزايش آمار ابتلا به سرطانهای ناشناخته، که در سال های اخیر از بندر ماهشهر منتشر شد و علت این وقایع را به بالا بودن جیوه در آب این منطقه نسبت می داد، تاکنون هیچ بررسی در مورد میزان جیوه در بدن آبزیان منطقه انجام نشده است. به گفته مطلبی اما موسسه تحقیقات شیلات به طور مرتب بررسی در مورد آلودگی نفتی و فلزات سنگین در این منطقه را انجام می‌دهد. با این حال و در جایی که متخصصان محیط زیست در مورد بالا بودن این آلودگی و تاثیر بر سلامت آبزیان و ساکنان منطقه هشدار می‌دهند، مطلبی گفت: «ما اعتقاد داریم که هر چه جلوتر می رویم، آلودگی بیشتری داریم، هر چند که هنوز این آلودگی آلودگی معناداری نیست!»

او افزود: یکی از اقداماتی که ما انجام می دهیم بررسی آلودگی منابع آبی به لحاظ هیدروکربن های نفتی و فلزات سنگین مانند جیوه، مس، کادمیم و آرسنیک است. به گفته او، برخی از این فلزات مانند جیوه و نیکل و کبالت، خطرناک و سرطان زا هستند با این حال مرتب این بررسی انجام می شود.

اما اهمیت آلودگی فلزات سنگین در منطقه ماهشهر به آن علت است که در ماهشهر ایستگاه تحقیقاتی ماهیان دریایی و نیز قفس ماهیان مولد در این منطقه است. مطلبی در ادامه مدعی شد: «پرورش مولدان در این منطقه در وسط دریا قرار دارد و ما اعتقاد داریم آلودگی طوری نیست که خیلی وحشتناک و خارج از استاندارد باشد!!»
او گفت: ما نمی‌گوییم آلودگی وجود ندارد و پتروشیمی و صنایع نفت باید در اجرای پروتکل های مربوط به رفع آلودگی و پساب دقت داشته باشند که منابع آبی آن جا آلوده نشود.او گفت: ما معتقدیم این آلودگی دارد به وجود می آید و باید تدبیر شود چون اگر تدبیر نشود حیات آبزیان در آن منطقه تهدید می شود.

مرگ و مير دسته‌جمعی اينبار برای پرندگان!
طبق اظهارات شاهدان و گزارش‌هایی كه در فضای مجازی منتشر گرديد، تصاويری از پرندگان مرده در فاصله‌ای کوتاه و در مسافتی حدود 400 متر گرفته شده بود كه توجه بسياری از دوستداران محيط زيست را بخود جلب كرد. روی لاشۀ بسیاری از این پرندگان كشته شده، هیچ جای زخم و جراحتی دیده نمی‌شد و به نظر می‌رسيد مرگ این پرندگان در اثر مسمومیت باشد. چرا که منطقۀ عکسبرداری شده، حوالی مجتمع‌های پتروشیمی در نزدیکی ماهشهر قرار دارد درست درهمان منطقه‌ای كه چندماه پيش كشتار ماهيان در آن رخ داده بود!

چند ماه پس از قتل عام فجيع ماهيان در سواحل ماهشهر در تابستان 1389، گزارشها و تصاوير متشرشده حاكی از مرگ همزمان و بی‌سابقۀ صدها پرنده در سواحل اين منطقه بود كه متاسفانه با سكوت مقامات مسئول در استان و شهرستان مسكوت ماند!

كنترل لحظه‌ای پسابهای پتروشيمی در ماهشهر!
درحاليكه پسابهای صنعتی ناشی از مجتمعهای پتروشيمی در ماهشهر بطور پنهان و آشكار و شبانه‌روز بدرون دريا ريخته ميشوند، مديرعامل وقت سازمان منطقۀويژۀپتروشيمی‌ ماهشهر در ارديبهشت 1386 مدعی شده بود كه همۀ پساب کارخانه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی در ماهشهرهر لحظه در حال کنترل و نظارت هستند!
وی در همایش منطقه‌ای محیط زیست و زمین در منطقه ویژه اقتصادی بندرماهشهر گفته‌بود: اهداف کلان زیست محیطی در این منطقه، پالایش و کنترل مستمر آلاینده‌های محیط، مدیریت پسماند، مدیریت پیشگیری از انتشار آلاینده‌ها، ایجاد ارتباط با دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی کشور، ارتقاء کیفیت و بهبود فرآیندهای محیط زیستی و ایجاد فرهنگ زیست محیطی و جلب مشارکت سایر ارگان‌‌های مرتبط است.
تسلطی تاکید کرد: منطقۀ ویژه اقتصادی پتروشیمی بندر ماهشهر با اجرای طرح‌های بزرگ پتروشیمی و سرمایه‌گذاری های کلان، طرح‌های زیست محیطی را نیز در دستور کار خود قرار داده است!
مدیر عامل وقت شرکت منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی بندر ماهشهر گفت: در حال حاضر در این منطقه تصفیه‌خانه فاضلاب صنعتی و انسانی در سایت ۱، به ظرفیت ۳ هزار مترمکعب در روز و سرمایه‌گذاری ۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان، تصفیه خانه فاضلاب صنعتی و انسانی فجر ۲ در سایت دوم با ظرفیت ۵ هزار و ۵۰۰ متر مکعب در روز و سرمایه‌گذاری ۱۱ میلیارد تومان و همچنین تصفیه خانه فاضلاب انسانی کمپ اسکان با ظرفیت ۴۰۰ متر مکعب در روز و سرمایه گذاری ۶۵۰ میلیون تومان برخی از طرح‌های انجام شده برای بهبود شرایط زیست محیطی منطقه هستند.وی ساخت تصفیه خانه فاضلاب انسانی فجر ۱ در سایت چهارم با ظرفیت ۴ هزار و ۸۰۰ متر مکعب در روز و سرمایه گذاری ۹ میلیارد تومان و تصفیه خانه مجتمع پتروشیمی شهید تند گویان با ظرفیت ۱۰ هزار و ۸۰۰ متر مکعب در روز و سرمایه گذاری ۱۳ میلیارد تومان را از دیگر طرح‌های انجام شده برای بهبود شرایط زیست محیطی عنوان کرد.

خسارت‌های وارد شده به خور موسی غیرقابل جبران هستند
در پی گسترده شدن ابعاد آلودگی آبهای ساحلی ماهشهر، نمایندۀ مردم اين شهر در مجلس شورای اسلامی در مرداد ماه 1391 عنوان كرد: مسئولان محیط زیست در خصوص رفع آلاینده‌های “خور موسی” در ماهشهر اقدامات لازم را انجام دهند و فیلترهای مورد نیاز را اعمال کنند.

حبیب آقاجری اظهار کرد: آلودگی "خور موسی"بیشتر در رابطه با صنایع و مجتمع‌های پتروشیمی است و با توجه به آلوده شدن محیط زیست دریایی به دلیل ورود آلاینده‌های این صنایع، رفع این مشکلات همت بیشتر مسئولان را می‌طلبد. وی با بیان اینکه در رابطه با آلودگی زیست محیطی خور، مذاکراتی با معاون رئیس‌جمهور انجام شده است، افزود: آلودگی‌های خور هم در محیط دریایی و هم در محیط انسانی آن تاثیر گذاشته است؛ در این زمینه و برای رفع آلودگی باید اقداماتی انجام شود تا از ورود آلودگی‌های صنعتی به دریا جلوگیری شود.
آقاجری تصریح کرد: صنایع بالادست و صنایع مادر آلودگی‌هایی دارند و مسئولان باید برای پیشگیری از آلودگی محیط زیست و به‌ویژه کاهش آلودگی خور موسی مسئولانه برخورد کنند و خسارت‌های وارد شده به محیط زیست را جبران کنند. خسارت‌های ناشی از مواد آلاینده که موجب نابودی آبزیان می‌شود را می‌توان با سرمایه‌گذاری از طریق شیلات و تکثیر این آبزیان جبران کرد، ولی برخی خسارت‌های وارد شده به خور موسی غیرقابل جبران هستند و تنها می‌توان اثرات زیانبار آن‌ها را کاهش داد.

كوتاهی سازمان محیط زیست !
حبیب آقاجاری در شورای اداری خوزستان با بیان اینکه ماهشهر و بندر امام با مشکلات زیست‌محیطی بسیار دست به گریبان هستند، افزود: اگرچه صنایع پتروشیمی نکات مثبتی دارند اما برای این شهر‌ها مشکلات زیست‌محیطی بسیاری به وجود آورده و آلودگی محیط دریا و هوا را در پی داشته‌اند. وی با ابراز گله‌مندی از سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: این سازمان در جلوگیری از فعالیت صنایع آلاینده محیط به وظیفه خود عمل نکرده است. (شهريور1391)

كشتار بيست‌هزار ماهی در يك روز!
در آخرين "جنايت افشاشده" توسط مجتمعهای پتروشيمی كه با دفع غيرمجاز مواد شيميایی «استایرن» و «جیوه» توسط مجتمع پتروشيمی بندرامام در اواخر شهريور 1392 و ورود آن به آبهای ساحلی ماهشهر، باعث كشتار تاثر برانگيز بيست‌هزار ماهی در اين سواحل گرديدو این درحاليست كه تلاش فعالان محيط زيست و روزنامه‌نگاران برای گفت‌و‌گو با مدیران شرکت پتروشیمی بندر امام جهت دادن توضيح دربارۀ اين فاجعه بی‌نتيجه مانده است!
بنا به این گزارش با اعلام کارشناسان، علت تلف شدن دست جمعی ماهی‌ها در سواحل ماهشهر ورود مواد شیمایی حاصل از سر ریز شدن از یکی از مجتمع‌های پتروشیمی مستقر در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر بوده است. ابعاد زيست‌محيطی اين كشتار بحدی بوده كه نمايندۀ ماهشهر نيز از آن بعنوان "جنايت" ياد كرده بود!
از سویی مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان با تایید این خبر اظهار کرد: علت بروز این فاجعه زیست محیطی سهل‌انگاری و بی‌توجهی مدیران شرکت پتروشیمی بندر امام است.
وی گفت: این شرکت در یک اقدام تعجب‌برانگیز مواد شیمیایی خطرناک خود را در سواحل شمال غرب خلیج فارس تخلیه کرده که باعث تلف شدن هزاران گونه ماهی و آبزی در این منطقه شده است.

احمدرضا لاهیجان‌زاده در ادامه خاطرنشان کرد: شرکت پتروشیمی بندر امام که مجاور «خورموسی» قرار دارد، دو روز پیش نوعی مواد شیمیایی خطرناک »استایرن» به خوریات تخلیه کرده که علاوه بر آلودگی این محل به خلیج فارس نیز راه پیدا کرده است.
وی تصریح کرد: بلافاصله بعد از تخلیه این مواد خطرناک و سمی در سواحل ماهشهر، باعث تلف شدن انواع آبزی موجود در سواحل شمال غربی خلیج فارس و خور موسی شد.
وی با اشاره به تاثیرات آلودگی ناشی از «استایرن» و «جیوه» گفت: استایرن ترکیب کاملاً سمی و جزو مواد آلی خطرناک است که تخلیه آن به دریا، مرگ و میر گسترده ماهیان و آبزیان را به دنبال خواهد داشت.

مدیر کل محیط زیست استان خوزستان در ادامه افزود: ترکیبات جیوه نیز که به همراه پساب این پتروشیمی به خورموسی تخلیه می‌شود، جزو مواد بسیار خطرناک است که ترکیب آن با مواد آلی یکی از سمی‌ترین ترکیبات را ایجاد می‌کند.

عبدالرضا كرباسی معاون محيط زيست دريايی سازمان حفاظت محيط زيست كشور نيز در اين رابطه اظهار داشت:

صنايع بزرگ پتروشيمی به ناچار و برای جلوگيری از آتشسوزی و برای حفظ تعادل در سيستم توليد پساب‌های خود را كه بيشتر مواقع شيميايی و مضر است تخليه كنند. از اين رو به ناچار اين پساب‌ها را در محيط زيست رها می‌كنند كه بنا به موقعيت جغرافيايی قرارگيری آن مجتمع، آسيب‌های جدی زيست محيطی به طبيعت وارد می‌شود و اين درحاليست كه بر اساس قانون، صنايع بزرگ پتروشيمی بايد برای تخليۀ پساب‌های شيميايی حوضچه‌های اضطراری داشته باشندتا هم آلودگی زیست محیطی ایجاد نکنند و هم در مواقع لزوم بتوانند این مواد را دوباره بازیافت کنند كه پتروشيمی بندرامام فاقد اين حوضچه ها ميباشد!

وی همچنين اظهار نمود كه مسئولان محیط زیست استان خوزستان در حین حادثه و در زمان تخلیه ماده شیمیایی استایرن در محل حضور داشته و شاهد خروج این ماده سمی و خطرناک از مجتمع پتروشیمی بندر امام بوده اند اما همزمان با این حادثه واحد دیگری از این مجموعه ماده سمی دیگری به خور موسی تخلیه کرده است!

كرباسی تاكيد كرد: يكی از دغدغه‌های سازمان حفاظت محيط زيست با صنايع آلاينده، نحوۀ عملكرد و نتيجه آن در طبيعت و محيط زيست است ، در واقع بايد فرايند اين صنايع كاملا زيست محيطی و در راستای حفظ طبيعت باشد كه متاسفانه در بسياری موارد اين نحوه رفتار ديده نمی‌شود.
وی در پاسخ به اینکه آیا سازمان محیط زیست به عنوان یک ارگان نظارتی نباید پیش از وقوع چنین حوادثی واحدهای صنعتی همچون مجتمع پتروشیمی را ملزم به رعایت این قانون و داشتن حوضچه اضطراری می کرد اظهار داشت: ارزیابی صنایع پیش از استقرار و بعد از احداث برای کنترل آلاینده ها و حسن اجرای موازین زیست محیطی بر عهده واحد ارزیابی معاونت انسانی سازمان محیط زیست و نه معاونت دریایی سازمان است بنابراین باید از این معاونت بپرسید که چرا در نظارت کوتاهی کرده اند!

تعلل كنند شكايت می‌كنيم!
به گفتۀ احمدرضا لاهیجان‌زاده ، ترکیبات جیوه در بدن ماهیان و آبزیان ذخیره و وارد چرخۀ غذایی انسان‌ها می‌شود که عامل بیماری‌های بسیاری است. مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان با اشاره به تاخیر چند ساله در تحقق تعهدات پتروشیمی بندر امام مبنی بر تعطیلی خط واحد «کلرآلکالی» گفت: اگر مدیران شرکت پتروشیمی به این تعهد خود پایبند نباشند این اداره کل از طریق مراجع قضایی اقدام به تعطیلی این واحد خواهد کرد.

وی با انتقاد از توجیهات مدیران شرکت پتروشیمی بندر امام افزود:متاسفانه مدیران این شرکت این آلودگی را نتیجۀ یک حادثه عنوان کرده، اما این توجیهات اصلاً غیر قابل قبول است.وی ادامه داد: نخستین بار نیست که شرکت پتروشیمی بندر امام مواد شیمیایی خود را به خوریات موجود در سواحل شمال غرب خلیج فارس تخلیه می‌کند و در سال‌های گذشته نیز این مسئله در چند نوبت تکرار شده است.

لاهیجان‌زاده با اشاره به بی‌تعهدی شرکت پتروشیمی بندر امام اظهار داشت: پتروشیمی بندر امام پس از هشت سال که به بهانه‌های مختلف تعطیلی خط تولید کلرآلکالی به روش جیوه و جایگزینی آن با روش ژئوممبران و حذف جیوه از فرآیند تولید را به تعویق انداخته بود.
وی افزود: در نهایت مدیران این شرکت در سال 87 به سازمان حفاظت محیط زیست تعهد دادند که ظرف دو سال این جایگزینی را انجام دهند، اما این تعهد هنوز عملی نشده است!
وی در ادامه با هشدار به ادامۀ بی‌تفاوتی مدیران این شرکت خاطرنشان کرد: اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان رأسا از طریق مراجع قانونی نسبت به تعطیلی کامل واحد «کلرآلکالی» به دلیل آلودگی به ترکیبات جیوه اقدام خواهد کرد و تمام مسئولیت‌های این تعطیلی نیز بر عهدۀ مدیران این مجتمع خواهد بود!

پروندۀ هولوكاست ماهيان روی ميز دادگستری ماهشهر
گفته می‌شود كه پروندۀ آلودگی اخیر آب‌های منطقۀ خورموسی به مواد شیمیایی استایرن که باعث تلف شدن ۱۵ تا ۲۰ هزار قطعه انواع آبزیان

تحليلی بر كشتار آبزيان خورموسی

مطالب مشابه :

رودخانه و سد مارون

ماهیگیری

ماهشهر یا مهشور؟

بالاخره "خور ماهشهر" كي به "خور نور"، تبديل مي‌شود؟!

کشتار فجیع دلفین‌ها در ماهشهر

تحليلی بر كشتار آبزيان خورموسی

هنوز هم شركتی و غير شركتی!

مناطق گردشگری استان

معرفی بندرماهشهر معاصر