علائم مورد استفاده در نقشه‌ها

علائم مورد استفاده در نقشه‌ها - متن كامل كتابهاي درسي كارتوگرافي حوزه هاي آبخيز و اصول كارتوگرافي"> آموزش كارتوگرافي - علائم مورد استفاده در نقشه‌ها

آموزش كارتوگرافي

متن كامل كتابهاي درسي كارتوگرافي حوزه هاي آبخيز و اصول كارتوگرافي

علائم مورد استفاده در نقشه‌ها

علائم مورد استفاده در نقشه‌ها
علامت‌هاي نقشه مهم‌ترين عامل در تشخيص و درك كاربر از نقشه است. در گذشته كه تهية نقشه به‌ صورت دستي انجام مي‌گرفته است، علائم محدودي براي نمايش پديده‌ها روي نقشه در اختيار متخصصين نقشه بوده است، اما در حال حاضر با توسعة نرم‌افزارهاي مختلف در زمينة تهية نقشه و امكانات بسيار زياد آنها، متخصصين نقشه‌كش توانسته‌اند، هنر و علم خود را به بهترين شيوه، به كار بسته و نقشه‌هايي كامل، زيبا و باكيفيت در اختيار كاربران قرار دهند.
بيشتر علائم مورد استفاده در نقشه‌ها، به صورت قراردادي هستند و به ‌وسيلة متخصصان كارتوگرافي تهيه و ارائه شده‌اند. برخي از علامت‌ها به‌دليل استفادة زياد در نقشه‌ها در سطح بين المللی، مورد قبول همه قرار گرفته‌اند؛ مانند علامت هواپيما به‌عنوان نماد فرودگاه. معمولاً اين علامت‌ها تغيير داده نمي‌شوند مگر در موارد خاص و با دلايل قانع کننده؛ مثلاً در يك نقشه اگر چند نوع فرودگاه وجود داشته باشد، بايد هر كدام با علامت مشخصي نمايش داده شوند. به‌طور كلي بهتر است علامت‌ها طوري طراحی شوند که كاربران نقشه، کمتر نياز به مراجعات مجدد و متعدد به راهنمای آن داشته باشند. بر اين اساس مي‌توان معيارهايي براي تهيه و استفاده از علامت‌ها در نقشه در نظر گرفت كه رعايت توأمان آنها مي‌تواند به تهية نقشه‌اي باكيفيت‌تر منجر شود.
برخی از معيارهاي تهيه و استفاده از علامت‌ها در نقشه شامل موارد زير هستند:
1.    اصل تشابه
طبق اين اصل بايستي علائم انتخابي تاحد امكان شبيه پديدة مورد نظر باشد. براي مثال استفاده از شکل درخت برای نشان دادن جنگل يا باغ و يا استفاده از خطوط نردبانی شکل برای نشان دادن راه‌آهن.

2.    اصل تداعی معانی
اگر نمايش يک پديده با اصل تشابه امکان پذير نباشد، بايستي علامت‌ها طوری انتخاب شوند که تداعی کنندة پديدة مورد نظر باشند، مثلاً استفاده از شكل يك هواپيما براي فرودگاه و يا استفاده از شكل Ë براي بيمارستان يا مراكز امدادي. استفاده از رنگ نيز مي‌تواند براي تداعي برخي پديده‌ها مناسب باشد، مثلاً نمايش عرصه‌‌هاي آبي با رنگ آبی يا زمين‌هاي كشاورزي ديم با رنگ زرد.

3.    اصل کميت پذيری
در برخي موارد پديدة مورد نظر داراي مقادير، تراكم يا شدت‌هاي مختلف است؛ مانند جمعيت يا عمق آب. در اين موارد علامت‌ها بايستي طوري انتخاب شوند كه مثلاً اندازه يا شدت رنگ، نشان دهندة منظور تهيه‌كنندة نقشه باشد.

4.    اصل قابليت ديد بيننده
يكي از نكاتي كه بايد در به كارگيري علامت‌هاي مختلف در نقشه رعايت شود، قابليت ديد و تشخيص اين علائم از فاصله‌اي است كه كاربر به نقشه نگاه مي‌كند، مثلاً در يك نقشة بزرگ كه در خيابان‌ها براي راهنمايي افراد نصب مي‌شود، اندازة علامت‌ها بايد بسيار بزرگ‌تر از يك نقشة كوچك دستي باشد. به عنوان مثال چشم انسان از فاصلة 50 سانتي‌متري قادر به تشخيص پديده‌اي با اندازة حدود 3/0 ميليمتر است، اما از فاصلة 30 متري، قدرت تشخيص پديده‌اي به عرض حدود 4/17 ميلي‌متر را دارد. بنابراين بايستي در استفاده از علامت‌ها و رعايت اندازة آنها در نقشه دقت كافي را اعمال نمود.

طبقه‌بندي علامت‌هاي نقشه
علامت‌هاي نقشه مي‌تواند به انواع و اندازه‌هاي مختلف استفاده شود. به طور كلي مي‌توان علامت‌ها را به انواع نقطه‌اي، خطي، و سطحي تقسيم نمود. كه هر كدام از اين علائم مي‌تواند به صورت كيفي يا كمي ‌باشد.

علامت‌هاي نقطه‌اي
معمولاً براي نمايش پديده‌هاي نقطه‌اي در روي زمين استفاده مي‌شود. پديده‌هاي نقطه‌اي به پديده‌هايي گفته مي‌شود كه به صورت انفرادي و مجزا وجود دارند؛ مانند مدرسه، مسجد، معبد، بيمارستان، فرودگاه و غيره. در مورد اين پديده‌ها علامت‌هاي متناسب با نوع پديده استفاده مي‌شود. مثلاً فرودگاه با يك شكل سادة هواپيما نمايش داده مي‌شود. اگر اندازة علامت‌هاي مورد استفاده نشان‌دهندة بزرگي يا كوچكي پديدة مورد نظر باشد، علامت نقطه‌اي از نوع كمي خواهد بود. مثلاً يك نقطة كوچك مي‌تواند نشان‌دهندة يك شهر كوچك و يك نقطة بزرگ نشان‌دهندة يك شهر بزرگ باشد.

علامت‌هاي خطي
براي نمايش پديده‌هاي خطي بر روي زمين استفاده مي‌شوند. پديده‌هاي خطي پديده‌هايي هستند كه در روي زمين و بر يك مسير مشخص امتداد دارند؛ مانند رودخانه، گسل، راه‌آهن، جاده، خطوط انتقال نيرو و غيره. در اينجا نيز اگر اندازة علامت‌هاي مورد استفاده، نشان‌دهندة بزرگي يا كوچكي پديدة مورد نظر باشد، علامت خطي از نوع كمي خواهد بود. مثلاً سرشاخه‌هاي رودخانه با خطوط نازك‌تر و شاخه‌هاي اصلي با خطوط ضخيم‌تر نمايش داده می‌شود.

علامت‌هاي سطحي
از اين علامت‌ها براي پديده‌هايي كه روي زمين گسترده بوده و داراي مساحت مي‌باشند، استفاده مي‌كنند. مانند محدودة جنگل‌ها، مراتع، مناطق كويري، باتلاقي يا درياچه‌ها و غيره. در اينجا نيز اگر علامت‌هاي مورد استفاده نشان‌دهندة كميت پديدة مورد نظر باشد علامت سطحي از نوع كمي خواهد بود. مثلاً براي نمايش جنگل‌هاي متراكم، نيمه متراكم و تنك و يا مراتع خوب، متوسط و فقير مي‌توان از علائم سطحي متناسب با پديدة مورد نظر استفاده نمود. جدول زير نمونه‌هايي از علامت‌هاي نقطه‌اي، خطي و سطحي را به صورت كمي و كيفي نمايش مي‌دهد.
البته لازم به ذكر است نوع علامت‌هاي مورد استفاده براي نمايش پديده‌هاي مختلف قراردادي بوده و ممكن است در كشورهاي مختلف كاملاً مشابه نباشند.
يكي از موارد مهم در تهية نقشه، استفاده از علامت‌ها و سمبل‌هاي مختلف براي نمايش پديده‌ها است. در بانك اطلاعاتي نرم‌افزارهاي پيشرفتة نقشه‌كشي اين علائم بسيار متنوع بوده و قابل استفاده است. نكتة قابل توجه در استفاده از اين نرم‌افزارها انتخاب علائم متناسب با نقشه و كاربرد آن و استفاده‌كنندگان آن مي‌باشد. در شكل‌هاي زير برخي علائم موجود در بانك اطلاعاتي نرم‌افزار ArcGIS 9.1 متعلق به شركت معروف ESRI نمايش داده شده است.

شكل 2-7- برخي علامت‌هاي عمومي نقشه

شكل 2-8- برخي علامت‌هاي مربوط به پديده‌هاي زيست محيطي

شكل 2-9- برخي علامت‌هاي مربوط به پديده‌هاي زمين شناسي

شكل 2-10- برخي علامت‌هاي مربوط به نمايش شمال نقشه

علائم مورد استفاده در نقشه‌ها

آموزش كارتوگرافي

علائم مورد استفاده در نقشه‌ها

مطالب مشابه :

علایم اختصاری نقشه کشی تاسیسات و نقشه های جزئیات

علايم مورد نياز در نقشه خواني مدارات

علایم شناسایی عناصر نقشه

علایم اختصاری نقشه کشی تاسیسات و نقشه های جزئیات

علائم مورد استفاده در نقشه‌ها

حروف و علائم اختصاری برای نقشه خوانی

نقشه چیست؟

فیلم آموزشی نقشه خوانی و آشنایی با علائم استاندارد

استانداردهای نقشه کشی