دستگاه بینایی

ساختمان کره چشم

کره چشم عضو محیطی دستگاه بینایی است که در حفره استخوانی کاسه چشم قرار گرفته و توسط چربی کاسه چشمی در بر گرفته شده است. این کره به وسیله کپسولی از چربی جدا شده است. به این کپسول، کپسول «فاسیایی تنون» می گویند. قطر عمودی کره چشم 23.5 میلی متر و قطرهای عرضی و جلوی-عقبی آن 24 میلیمتر است. کره چشم در وسط کاسه چشم واقع نشده بلکه به دیواره های بالایی و داخلی کاسه چشم نزدیک تر است.

پوسته یا دیواره کره چشم از سه لایه درست شده است:

لایه خارجی

لایه میانی (عروقی) که رگ های خونی دارد.

لایه داخلی که همان شبکیه است.

ساختمان کره چشم

کره چشم، عضو اصلی بینایی است که همانند یک دوربین عکاسی بسیار دقیق- بلکه بسیار دقیق‌تر- کار می‌کند، کره چشم از سه پوسته
ساخته شده است: صلبیه، مشیمیه و شبکیه.

صُلبیه :

پرده‌ای است سخت و محکم و سفید و کدر به ضخامت تقریبی یک میلی‌متر که تمام کره چشم را پوشانیده و از آن محافظت می‌کند. قسمت جلو، صُلبیه که برجسته و شفاف است و نور را به سهولت از خود عبور می‌دهد، قرنیه نام دارد.

مشیمیه :

پرده نازک و سیاه رنگی است که در داخل صلبیه واقع شده و داخل چشم را به اتاقک تاریکی تبدیل می‌کند، درون مشیمیه رگ‌های خونی فراوانی وجود دارد که به چشم غذا می‌رسانند و در واقع مشیمیه پرده غذا دهنده چشم نیز است. قسمت جلو مشیمیه به صورت پرده دایره شکلی است که به طور قائم در پشت قرنیه قرار گرفته وعنبیه نام دارد.

در وسط عنبیه سوراخی وجود دارد به قطر سه تا شش میلی‌متر که مردمک نام دارد. مردمک برای تنظیم نور به طور خودکار تنگ و گشاد می‌شود و نور لازم را به داخل چشم می‌فرستد.

شبکیه :

شبکیه داخلی‌ترین لایه و پرده حسّاسِ کره چشم است. تصاویرِ اجسامی که در برابر چشم قرار می‌گیرند روی این پرده می‌افتد، سطح داخلی شبکیه را نخست لایه رنگی، سپس سلول‌های بینایی پوشانیده‌اند، سلول‌های بینایی بر دو نوعند: عده‌ای دارای زائده‌های استوانه‌ای هستند و به «استوانه‏اى» موسومند و دسته دیگر زائده‌های مخروطی دارند و به «مخروطى» نامیده می‌شوند. تعداد سلول‌های استوانه‌ای در چشم را تقریباً به 120 میلیون و مخروطی را به پنج میلیون تخمین زده‌اند.

لایه نرون‌های دو قطبی و چند قطبی به ترتیب بعد از لایه سلول‌های بینایی قرار گرفته‌اند که عصب بینایی را تشکیل می‌دهند و به مغز وارد می‌شوند.

لکه زرد: در قسمت عقب کره چشم، بر روی پرده شبکیه، فرورفتگی بیضی شکلی، به قطر یک میلی‌متر وجود دارد که لکّه زرد نامیده می‌شود. لکّه زرد، درست در برابر مردمک چشم و در محل برخورد محور نوری قرار دارد، لکّه زرد قسمتی از شبکیه و حساس‌ترین بخش آن است و سلول‌های مخروطی به طور فشرده در آنجا تمرکز یافته‌اند و هر یک از آنها به وسیله یک تار عصبی با مرکز بینایی در مغز ارتباط دارند. برای رؤیت واضح اجسام، به طور خودکار، چشم‌هایمان را به نحوی به روی آن جسم می‌گردانیم که تصویرش روی لکه زرد بیفتد.

محیطهای شفاف کره چشم

محیطهای شفاف کره چشم بخش‌هایی هستند که نور را از خود عبور داده و روی شبکیه متمرکز می‌سازند. این محیطهای شفاف عبارتند از:

قرنیه، زلالیه، عدسی و زجاجیه.

قرنیه: همان قسمت جلو صلبیه می‌باشد که برجسته و شفاف است.

زلالیه: مایعی است شفاف که فضای بین قرنیه و عدسی را پر می‌کند.

عدسی: جسم محدب الطرفینی است که در قسمت جلو چشم و در پشت عنبیه قرار گرفته است. عدسی به وسیله تارهای آویزی به مشیمیه متصل است و روی عدسی را پرده نازک و شفاف و قابل ارتجاعی به نام «كريستالوئيد» پوشانیده است. عدسی از سلول‌های دراز (تارها) ساخته شده است که بعضی از آنها هسته‌دار هستند، تارهای عدسی سخت و متراکمند و هسته عدسی را تشکیل می‌دهند.

زجاجیه: ماده شفافی است که تمام حفره درونی کره چشم را پر می‌کند و در قسمت محیطی به صورت پرده نازکی متراکم شده است.

از اجسامی که در برابر چشم ما واقع می‌شوند، پرتوهایی از نور به سوی چشم ما منعکس می‌گردد این پرتوها از قرنیه عبور کرده از راه مردمک وارد عدسی می‌شوند، از عدسی هم می‌گذرند در لکّه زرد که در انتهای کره چشم روبه‌روی عدسی قرار گرفته، منعکس می‌شوند. به این ترتیب، عکسی از آن جسم ولی معکوس و بسیار کوچک‌تر بر روی سلول‌های حساس و مخروطی شکلِ لکّه زرد حادث می‌شود. سلول‌های مذکور، حدوث چنین تصویری را به وسیله تارهای عصبی به سلول‌های بینایی در مغز اطلاع می‌دهند. نفس و روح انسان در این هنگام به وسیله این سلسله اعمال و یک رشته فعل و انفعالات و تجزیه و ترکیب‌های طبیعی که انجام می‌پذیرد می‌تواند اشیا را ببیند و از رنگ و مقدار و قرب و بعد آنها آگاه گردد.

حدقه: حفره‌ای است استخوانی به شکل هرم که قاعده آن در جلو و رأس آن در عقب می‌باشد. حدقه به وسیله پرده مقعّری به دو بخش تقسیم می‌شود: بخش پیشین که جایگاه کره چشم است و در بخش پسین، عصب بینایی و ماهیچه‌های گرداننده کره چشم و اعصاب حسی و حرکتی و رگ‌های خونی قرار دارند. و فضای بین همه آنها را بافت چربی پر می‌کند.

ابروها: که در کنار فوقانی حدقه چشم واقع شده‌اند و از ریزش عرق به داخل چشم جلوگیری می‌کنند.

پلک‌ها: بخشی از پوست صورتند که روی کره چشم کشیده شده‌اند، هر پلک در قسمت سطحی دارای پوست می‌باشد و در قسمت عمقی بافت ماهیچه‌ای و بافت پیوندی دارد. سطح درونی پلک را بافت شفافی به نام ملتحمه می‌پوشاند. ماهیچه‌های پلک‌ها دو دسته‌اند: 1. ماهیچه‌های بالا برنده که پس از انقباض پلک‌ها را جمع می‌کنند و چشم باز می‌شود. 2. ماهیچه‌های حلقوی که پلک را روی کره چشم می‌کشند.

کار پلک‌ها محافظت کره چشم است و از دخول ذرات خارجی به چشم جلوگیری می‌کنند، مخصوصاً در موقع خواب که احتیاجی به کار کردن چشم نیست روی آن را کاملًا می‌پوشانند و از صدمات احتمالی، پیش‌گیری می‌نمایند. به علاوه در لبه داخلی پلک‌ها سوراخ‌هایی تعبیه شده که از این سوراخ‌ها (25 تا 26 سوراخ) چربی مخصوصی برای نرم نگاه داشتن کره چشم تراوش می‌شود، پلک‌های بالایی با حرکت‌های سریع و منظم خود، اشک چشم را به همه قسمت‌های آن می‌رسانند و مرتباً شست و شو می‌دهند و نمی‌گذارند به وسیله گرد و غبار و ذرات هوا کدر و آلوده گردد.

مژه‌ها: که به صورت موهای کوتاه در لبه پلاک‌ها جای دارند.

غده اشک: در گوشه خارجی و فوقانی هر چشم غده‌ای وجود دارد که به غده اشک موسوم است، کار این غده، تهیه اشک است که از آب و کمی

نمک ترکیب شده است. اشکی که از این غده‌ها ترشح می‌شود، سطح مجاورت پلک‌ها با کره چشم را پیوسته مرطوب نگه می‌دارد و آن را شست و شو می‌کند و باقی مانده اشک در گوشه داخلی چشم جمع می‌شود و از آن جا به وسیله مجرای اشک به سوی بینی جریان می‌یابد و در آن جا به تدریج تبخیر می‌شود و هوای تنفسی را مرطوب می‌نماید.

ماهیچه‌های گرداننده چشم: این ماهیچه‌ها کره چشم را در جهات مختلف حرکت می‌دهند و عبارتند از:

الف) مستقیم خارجی، که کره چشم را به خارج می‌گردانند. ب) مستقیم داخلی، که کره چشم را به سوی داخل و طرف بینی می‌گردانند. انقباض ماهیچه مستقیم خارجی هر چشم عموماً با ماهیچه مستقیم داخلی چشم دیگر صورت می‌گیرد و در نتیجه هر دو چشم با هم به راست یا چپ بر می‌گردند.

ج) ماهیچه مستقیم بالایی که کره چشم را به بالا می‌گردانند. د) ماهیچه مستقیم پایینی که کره چشم را به پایین می‌گردانند و غیر اینها.

اعصاب: که عبارتند از اعصاب بینایی که پیام‌های تصویری را از شبکیه دریافت نموده و به صورت امواج به مغز ارسال میکند.

دستگاه بینایی

مطالب مشابه :

داستان تصویری حجاب

اندازه و محل قرارگیری پنجره‌ها:

دستگاه بینایی