تخته نرد

تخته نرد

معرفی :

تخته نرد يكي از قديمي ‌ترين ، جذاب ترين ، فكري ترين و پرطرفدارين بازيهاي جهانيان و علي الخصوص ايرانيان هست.

با چنين تخته و اين مهره و اين كهنه حريف
چشم بردن بودت، عقل تو بی‌بنياد است
بخت در آمد كار است، نه دانستن كار
طاس اگر نيک نشيند همه كس نراد است

در جزوهء كوچكی به زبان پهلوی یكی از داستانهای مربوط به پیدایش تخته نرد را می‌توان خواند:

در زمان پادشاهی انوشیروان خسرو پسر قباد، پادشاه هند «دیورسام بزرگ» برای سنجش خرد و دانایی ایرانیان و اثبات برتری خود شطرنجی را که مهره های آن از زمرد و یاقوت سرخ بود، به همراه هدایایی نفیس به دربار ایران فرستاد و «تخت ریتوس» دانا را نیز گماردهء انجام این کار ساخت. او در نامه‌ای به پادشاه ایران نوشت: «از آنجا که شما شاهنشاه ما هستید، دانایان شما نیز باید از دانایان ما برتر باشند. پس یا روش و شیوهء آنچه را که به نزد شما فرستاده‌ایم (شطرنج) بازگویید و یا پس از این ساو و باج برای ما بفرستید». شاه ایران پس از خواندن نامه چهل روز زمان خواست و هیچ یک از دانایان در این چند روز چاره و روش آن را نیافت، تا اینکه روز چهلم بزرگمهر كه جوانترین وزیر انوشیروان بود به پا خاست و گفت: «این شطرنج را چون میدان جنگ ساخته‌اند كه دو طرف با مهره های خود با هم می‌جنگند و هر كدام خرد و دوراندیشی بیشتری داشته باشد، پیروز می‌شود.» و رازهای کامل بازی شطرنج و روش چیدن مهره ها را گفت. شاهنشاه سه بار بر او درود فرستاد و دوازده هزار سکه به او پاداش داد. پس از آن «تخت ریتوس» با بزرگمهر به بازی پرداخت. بزرگمهر سه بار بر تخت ریتوس پیروز شد. روز بعد بزرگمهر تخت ریتوس را به نزد خود خواند و وسیلهء بازی دیگری را نشان داد و گفت: اگر شما این را پاسخ دادید ما باجگزار شما می شویم و اگر نتوانستید باید باجگزار ما باشید.» دیورسام چهل روز زمان خواست، اما هیچ یک از دانایان آن سرزمین نتوانستند «وین اردشیر» را چاره گشایی کنند و به این ترتیب شاه هندوستان پذیرفت كه باجگزار ایران باشد. اين بازی نو تخته نرد بود.

اين داستان در عين اينکه مقابلهء تفکر ايرانی با تفکر بيگانه را نشان می‌دهد، يعنی دخالت تقدير و سرنوشت (نرد) و يا احاطهء کامل تدبير و عقل انسان بر زندگی (شطرنج)، احتمالاً حقيقت ندارد و تخته نرد به يک باره و توسط يک نفر اختراع نشده است. اما در اينکه تخته نرد يکی از قديميترين بازيهای جهان است، شکی نيست.

تا چندی پيش تصور می‌شد که خاستگاه تخته نرد در حدود پنج هزار سال پيش در بين‌النهرين بوده است. در دههء بيستم ميلادی باستان‌شناس انگليسی سر لئونارد وولی (Sir Leonard Woolley) در خرابه‌های آرامگاه سلطنتی اور (عراق کنونی) يک بازی تخته نرد يافت که با بازيهای کنونی تفاوت چندانی ندارد. چند سال بعد در مقبرهء توت‌انخ‌آمون در دلتای نيل تخته نردهای ديگری کشف شدند که قدمت آنها به ۱۵۰۰ سال قبل از تولد مسيح می‌رسد. بسياری از نقاشيهای ديواری مقبره حکايت از محبوبيت اين بازی دارند که هم بين توانگران و هم بين مردم عادی رواج داشته است.

اما اکنون کهنترين تخته نرد جهان در شهر سوخته به همراه ۶۰ مهره يافت شده که بسيار قديميتر از تخته نرد گورستان سلطنتى اور در بين النهرين می‌باشد. اين كشف بزرگ، باستان شناسان را به اين نتيجه رسانده كه بازى تخته نرد از شهر سوخته به تمدن بين النهرين رفته است. «منصور سجادى» باستان شناس و سرپرست هيات كاوش در شهر سوخته می‌گويد: «اين تخته از چوب آبنوس و به شكل مستطيل است. روى اين تختهء بازى نقش يك مار حكاكى شده كه اين مار با پيچش به دور خود، ۲۰ حلقه ايجاد كرده است. اين ۲۰ دايره در واقع ۲۰ خانهء بازى هستند. نقش مار روى تخته به گونه‌اى است كه در نهايت دم مار در دهان او جاى گرفته است.» به گفتهء سجادى ۶۰ مهرهء يافت شده در يك ظرف سفالى در كنار تخته قرار داشته اند. جنس اين سنگ ها از جنس سنگهاى رايج در شهر سوخته از جمله لاجورد، عقيق و فيروزه است. (منبع: شرق)

چندی پيش در جيرفت نيز پنج تختهء بازی با قدمت حدوداً پنج هزار سال يافت شد که به گفتهء دكتر «يوسف مجيدزاده»، سرپرست گروه باستان شناسی جيرفت و حوزهء هليل‌رود، اين تخته‌ها مانند بازی تخته نرد به نظر می‌رسند.

تخته نرد در جنوب اروپا به تدريج گسترش پيدا کرد. افلاطون، هومر و مشاهير يونانی ديگر آن را در نوشته‌های خود توصيف کرده‌اند. به جفت شش «آفروديت» می‌گفتند و رقمهای پايين‌تر تاس را «سگ» می‌ناميده‌اند. در بين روميان قديم بازی بيش از پيش محبوبيت و گسترش يافت. آنها با سه تاس بازی می‌کردند و سه نام مختلف برای تخته نرد داشتند: Alea (ريختن تاس)، Tabulae (تخته، ميز) يا Ludus duodecim scriptorum (بازی دوازده‌خطی). در پمپئی يک نقاشی ديواری عظيم کشف شد که صحنهء اول آن دو رومی را هنگام بازی نشان می‌داد. منبع عکس: همشهری جوان

در صحنهء دوم صاحب مسافرخانه دو بازيگر را با خشم بيرون می‌اندازد.

با اين حال تخته نرد ديرتر، يعنی بعد از جنگهای صليبی در بقيهء اروپا رواج پيدا کرد. به آن نرد، Tric Trac ،Puff، Tables يا Plakoto می‌گفتند و با دو تاس بازی می‌کردند. Tabula، نوع رومی بازی، در تمام اروپا گسترش يافت. در ابتدا بازی اشرافيان بود، اما به تدريج بين مردم عادی نيز محبوب شد. کليسا قرنها سعی کرد که جلوی اين نوع قمار را بگيرد و موفق نشد.

اما تخته نرد در هيچ نقطهء جهان غرب مانند انگلستان رواج و محبوبيت نداشته است. طبق گزارشهای شفاهی ريچارد شيردل به خاطر علاقهء سربازانش به اين بازی مرتب دچار دردسر می‌شده است، به همين دليل دستور داده بود که هيچ فردی با درجهء پايينتر از شواليه اجازهء بازی به شرط برد و باخت پول ندارد.

اولين مسابقهء بين‌المللی تخته نرد به همت شاهزاده Alexis Obolensky در سال ۱۹۶۴ در جزاير باهاما انجام شد و از آن زمان به بعد سالانه تکرار می‌گشت. در دههء ۷۰ اولين کتابهای قوانين بازی نوشته شدند و باعث گسترش بيش از پيش تخته نرد گشتند. شخصيتهای مشهوری مانند کريستينا اوناسيس (Christina Onassis) دختر ميلياردر معروف يونانی آريستوتلس اوناسيس، گونتر ساکس (Gunther Sachs) وارث کارخانهء اوپل و شوهر سابق بريژيت باردو، يو هفنر (Hugh Hefner) ناشر مجلهء پلی‌بوی و غيره به رواج بيشتر اين بازی در جهان غرب دامن زدند.

در ايران اين بازی کماکان محبوبيت خود را حفظ کرده است.

تخته نرد از يک تختهء دو قسمتی و دو تاس تشکيل گشته که در هر طرف تاسها، اعداد يک تا شش با ستاره‏ها يا خالهايى ريز نشان داده شده است.

باختم با پاكبازان، عالم خاكى به خاک
وز پى آن عالم اينک در قمارى ديگرم
بردم از نراد گيتى يک دو داو اندر سه زخم
گرچه از چار آخشيج و پنج حس در شش ‏درم

توجه کنيد به ظرافت خاقانى که چگونه اعداد يک تا شش را در يک بيت جا داده است. واژهء «داو» در مصرع سوم يکی از اصطلاحات رايج تخته نرد است، يعنى اينكه يكى از دو حريف ادعا كند كه بازى را خواهد برد و از ديگری بخواهد كه تسليم شود. «آخشيج» به معنای عنصر می‌باشد، چار آخشيج يعنی عناصر چهارگانه.

ستاره‏ها يا خالهاى روى تاس (کعبه) نشانهء ستاره‏هاى آسمان هستند كه گردش و وضعيت آنها سرنوشت انسانها را رقم می‌زنند و کاسهء کوچک چرمينی که در آن تاسها می‌غلتند و واژگونه روی تخته گذاشته می‌شود حکم ظرف آسمان را دارد که روی زمين (تخته) قرار گرفته است.

اگر عدد يک طرف تاس را با عدد طرف مقابل آن جمع كنيم عدد ۷ را به دست می‌آوريم كه نشانهء هفت روز هفته است. تختهء اين بازى دو خانهء دوازده‌گانه دارد، به نيت ۲۴ ساعت شبانه‏روز. ۳۰ مهره روزهای ماه را نشان می‌دهند، با پانزده مهرهء سفيد به نشانهء پانزده شب مهتابى و پانزده مهره سياه به نشانهء پانزده شب تاريک. تخته نرد به چهار قسمت تقسيم شده است كه نمايانگر چهار فصل سال يا چهار عنصر باد و آب و خاک و آتش است.

يکی از نخستين كتابهاى ايرانى دربارهء بازى تخته نرد «رسالهء قمارخانه» نوشتهء محمد امين ميرزا قاجار پسر فتحعلى شاه می‌باشد. نويسنده در اين كتاب به ۹ بازى رايج و مرسوم عصر خود پرداخته است، از جمله تخته نرد. محمدعلى جمالزاده در مقالهء «بازى نرد قبل از سامانيان» دربارهء گذشتهء تاريخی اين بازی نوشته است. اخيراً نيز کتابی با عنوان تخته نرد تقدير يا تدبير نوشتهء ابوالقاسم تفضلی منتشر گشته که در آن به تاريخچهء تخته نرد و تأثير آن بر ادبيات فارسى پرداخته شده است (آقای ابوالقاسم تفضلی برادر مرحوم محمود تفضلی است که آثار جواهر لعل نهرو را به فارسی برگردانده. جالب اینکه پسرِ آقای محمود تفضلی، دکتر شیوا تفضلی، نفر دوم مسابقات جهانی تخته نرد است و ریاست عالیهء مسابقات تخته نرد اروپای غربی را به عهده دارد! كتاب شامل بسياری از حكايات خواندنى و تاريخی، اشعار شاعران قديمى و تعبيرها و اصطلاحات پيرامون تخته نرد می‌باشد.

همچنين می‌توان به كتاب «تخته نرد از ديدگاه تاريخ و ادبيات» نوشتهء عزيز نقدی‌وند اشاره کرد كه توسط انتشارات كليدر به چاپ رسيده است. اين كتاب شامل اولين لغت‌نامهء تخته نرد می‌باشد و در عين حال پژوهشی است در مورد سابقهء تخته نرد. مطالب ديگر از جمله قوانين و حركات مهره‌ها، اصطلاحات رايج در اين بازی، اشعار مربوط، كركری‌خوانی، انواع بازيهای از ياد رفتهء تخته نرد و مقالات تحقيقی جالب هستند.

تخته نردهاي سنندج از سالهاي پيش زبانزد ایرانيان بوده است.البته صادرات تخته نرد سنندج نیز بسیار پر رونق است.

دانلود بازی کامپیوتری :

یكي از بازيهايي كه به بهترين شكل ممكن اين بازي را در كامپيوتر شبيه سازي كرده‌ استMaxGammon میباشد از ويژگيهاي اين بازي ميتوان به:
• محيط گرافيكي زيبا كه 3 اسكين بسيار زيبا (ساخته شده از چوب / فلز / سنگ) را شامل ميشود
• فابليت بازي كردن به صورت يك و دو نفره
• فابليت بازي كردن به صورت آنلاين
• هوش مصنوعي قابل قبول كه حريفي قدرتمند را در برابر شما قرار ميدهد
• و ....
اشاره كرد.
نحوه بازي كردن :‌
با موس بر روي مهره مورد نظر برويد و با دكمه سمت راست موس حركت مورد نظر رو از بين تاس‌ها انتخاب كنيد و با فشار دادن دكمه سمت چپ موس حركت را انجام دهيد. با كليك كردن بر روي صفحه به كامپيوتر اجازه دهيد تاس بريزد و بازي كند. لینک دانلود فایل 6/5 مگابایتی مربوطه عبارت است از :

http://www.p30world.com/download/MaxGammon_1.0.rar

http://www.box.net

و پسورد آن www.p30world.com میباشد . برای بازی online نیز میتوانید به یکی از مراکز موجود مانند : www.play65.com مراجعه نمایید .

Rules of Backgammon

قوانین و نکات بازی تخته نرد

یک بازی دو نفره که روی تخته ای که شامل 24 ردیف است انجام میشود .

اگر مانند شکل زیر خانه ها را شماره گذاری کنیم مهره های هر بازیکن که 15 عدد میباشد همانند شکل معادل عدد 2535 چیده میشود .

بدین ترتیب که برای بازیکن با مهره مثلا سفید ربع شروع از 19 تا 24 شماره گذاری شده است دو مهره در خانه 24 و 5 مهره خانه 13 و 3 مهره خانه 8 و 5 مهره خانه 6 قرار میگیرد برای بازیکن دیگر برعکس میباشد بدین ترتیب که خانه 1 خانه 24 بازیکن مقابل میباشد و خانه 12 برای بازیکن دیگر خانه 13 و بهمین ترتیب بازیکن سفید باید مهره های خود را در جهت فلش نمایان در شکل به سمت خانه 1 حرکت دهد و بعد از اینکه تمام مهره ها را در ربع شماره 1 تا 6 جمع کرد شروع به بیرون انداختن آنها از بازی نماید برنده کسی است که زودتر مهره هایش را از بازی بیرون ببرد .

حرکت مهرها :

برای شروع بازی هر بازیکن یک تاس را پرتاب میکند چنانچه شماره ها یکسان باشد باید مجدد این کار تکرار شود تا شماره ها با هم تفاوت داشته باشند بازیکنی که شماره بیشتری آورده باشد شروع کننده بازی است وبر اساس شماره ایکه روی تاسها نمایان است اولین حرکت را انجام میدهد پس از شروع بازیکنها هر دو تاس را باهم به تناوب باید بیندازند و بر اساس شماره آنها حرکت کنند .

یک مهره ممکن است به خانه ای حرکت داده شود که توسط دو یا بیشتر از دو عدد از مهره های حریف اشغال نشده باشد .

شماره های روی تاسها حرکات مجزا را تشکیل میدهند . بعنوان مثال اگر بازیکنی 3 و 5 آورده باشد ممکن است یک مهره را 5 خانه به جلو در خانه مجاز حرکت دهد و مهره دیگر را 3 خانه حرکت دهد یا ممکن است یک مهره را به اندازه مجموع دو تاس به یک خانه مجاز حرکت دهد .(شمارش از خانه بعدی مهره ایکه باید حرکت کند شروع میشود مثلا اگر قرار باشد یکی از مهره های خانه 13 به اندازه 5 جابجا شود در خانه 8 قرار میگیرد ) .

و این حرکات به شرطی است که خانه های هدف مهره ها بوسیله دو یا بیشتر از دو مهره حریف اشغال نشده باشد و مجاز باشد .

بازیکنی که جفت آورده باشد یعنی اعداد روی تاسها مانند هم باشد آنرا دو بار بازی میکند مثلا بازیکنی که 6 و 6 آورده باشد میتواند 4 بار با 6 حرکت کند یعنی دو تا دوتایی که گاها بسیار مفید واقع میشود .

بازیکن باید از هر دو شماره تاس استفاده کند و هر دو حرکت را انجام دهد مگر اینکه نتواند آن شماره را بازی کند زمانیکه فقط یک شماره قابلیت بازی را دارد بازیکن باید همان را بازی کند زمانیکه هر دو شماره قابلیت بازی را داشته باشد اما نه هر دو یعنی حرکت یک مهره محدودیت حرکت دیگر را ایجاد کند در شرایط یکسان بهتر است شماره بیشتر بازی شود هنگامیکه هیچکدام از شماره ها را نتواند بازی کند بازیکن این تاس را از دست داده است . در موارد جفت هنگامیکه بازیکن نمیتواند از همه چهار حرکت خود را استفاده کند باید بیشترین تعدادی را که میتواند حرکت دهد .

زدن و وارد کردن :

نقطه ایکه بوسیله یک مهره اشغال میشود یک نقص در بازی میباشد اگر یک مهره مقابل در خانه تک مهره ای شما بنشیند میتواند آن مهره را بزند و آن مهره از بازی خارج میگردد و همانند شکل روی تخته گذاشته میشود هر زمان یک بازیکن یک یا چند مهره را بیرون داشته باشد اولین التزام برای وی وارد کردن آنها به بازی است که در ربع اول و خانه شروع باید قرار دهد یعنی از ابتدا یک مهره وارد بازی میشود به شرطی که شماره متناظر روی یکی از تاسها آن را به خانه مجاز که در آن دو یا بیشتر از دو مهره حریف وجود ندارد رهنمون سازد بعنوان مثال مانند شکل روبرو اگر بازیکنی 4 یا 6 بیاورد و بخواهد مهره خود را وارد بازی کند تنها در خانه 4 میتواند بنشیند چراکه خانه 5 و 6 توسط مهره های حریف پر شده است او برای ورود مهره باید اعداد 1 تا 4 بیاورد و تا زمانیکه مهره اش وارد بازی نشده نمیتواند مهرهای دیگر را حرکت دهد یعنی مادامی که 5 و 6 بیاورد هیچ حرکتی نمیتواند انجام دهد و باید نظاره گر بازی باشد . اگر حریف تمام خانه های 1 تا 6 نشان داده شده در شکل را پر کرده باشد تا زمانیکه یکی از خانه ها را خالی نکرده باید نظاره گر باشد و لازم نیست تاس بیندازد و اگر چند مهره بیرون داشته باشد باید تمام آنها را وارد بازی کند و بعد حرکت کند حال شاید با هر پرتاب یک یا هیچ یا دو مهره وارد بازی کند بسته به شرایط است .

خارج کردن :

زمانیکه یک بازیکن همه 15 مهره خود را در ربع آخر جمع کرده باشد مجاز آغاز خارج کردن آنها و بیرون انداختنشان از بازی میباشد .

بازیکن با توجه به اعداد تاس باید شروع به بیرون انداختن مهره ها نماید مثلا اگر 6 و 4 بیاورد باید یک مهره از 6 و یک مهره از 4 بخورد اگر مهره ای در خانه شماره 6 یا 4 وجود نداشته باشد باید عدد مربوطه را بازی کند مثلا تاس 3 آورده در خانه 3 مهره ندارد ولی در 4 و 5 و یا 6 مهره دارد مجبور است یکی از مهره ها را 3 خانه جلو ببرد اما امکان دارد که حتی بازی هم نداشته باشد در این موقع باید از بالاترین خانه ایکه از عدد تاس بیشتر نیست یکی را بخورد مثال : عدد تاس 4 است در خانه 4 مهره ای ندارد در خانه 5 و 6 هم مهره ای ندارد که بازی کند اگر در خانه 3 مهره داشته باشد باید از آنرا از خانه 3 بیرون بیندازد اگر در 3 نداشت از 2 و اگر در 2 نداشت از یک و بهمین ترتیب ادامه دهد اگر در همین حین خانه ای تک مهره ای داشته باشد که توسط حریف زیرکی مورد تهاجم قرار بگیرد و مهره آن را بیرون بیندازد باید از ابتدا شروع کند یعنی بیرون انداختن را متوقف کند و پس از آوردن تاس مناسب و وارد کردن مهره بیرون رفته آنرا وارد بازی نماید و پس از طی سه ربع و قرار گرفتن در ربع نهایی ادامه به خروج مهره ها از بازی دهد و مادامی که مهره اش بیرون باشد حق بیرون انداختن را نخواهد داشت .

مارس :

اگر یک بازیکن برتری محسوسی نسبت به دیگری داشته باشد ممکن است قبل از اینکه حریفش حتی یک مهره را بیرون بیندازد آخرین مهره خود را از بازی بیرون ببرد در اینصورت آن دست از بازی برای برنده دو دست برد محسوب خواهد شد .

نکته :

اگر در زمان پرتاب یک یا هر دو تاس خارج از صفحه بازی بیفتد باید تکرار شود . اگر تاسی بصورت آینه قرار بگیرد و دو عدد را نشان دهد پرتاب باید تکرار شود .

منابع : http://pantea.wordpress.com - www.p30world.com

تخته نرد

مطالب مشابه :

آموزش بازی تخته نرد

دانلود بازی تخته نرد برای کامپیوتر آخرین ورژن backgammmon classic

فلسفه ی تخته نرد

تخته نرد

غولهای تخته نرد دنیا

تخته نرد

تخته نرد

کردکرفت