خانه تكاني و توصيه هاي ايمني

خانه تكاني و نكات ايمني:

- معمولاً خانم‌هاو آقايان حین خانه‌تکانی یک سری حالت‌های غلط آناتومیکی می‌گیرند که این حالت‌ها بعداً باعث ایجاد درد و مشکل در مفاصل و استخوان‌هایشان می‌شود. این حالت‌های غلطی که می‌گیرند اولاً این که چه ضررهایی دارد برای مفاصل و ستون فقرات یا گردن و قسمت‌های دیگری که فشار وارد می‌شود.

اتفاقاتی که برای خانم‌های خانه‌دار می‌افتد چند چیز است.

یکی انجام حرکات تکراری است. مثلاً پاک کردن شیشه‌ها که مجبور هستند که از یک دستمال استفاده کنند و شیشه را می‌خواهند پاک کنند حرکات تکراری بازو و آرنج را انجام می‌دهند. این حرکت تکراری باعث می‌شود که فشار روی مفاصل شانه، مفاصل آرنج و به خصوص مچ دست زیاد شود. از طرف دیگر وضعیتی که به دست می‌گیرند باعث فشار روی عضله‌های گردن هم خواهد شد. مجموعه اینها می‌تواند باعث دردهاي گردن، ناحیه شانه دست و گاهی باعث سردرد بشود. سردرد با منشأ گردنی یکی از علل شایع سردرد است که ما تجربه آن را داریم که معمولاً خانم‌های خانه دار به آن توجه ندارند و شروع می‌کنند حرکات تکراری را انجام دادن و بعد شکایت از سردرد دارند و غافل از این هستند که این سردرد منشأ واقعی‌اش در واقع همان کاری است که به صورت تکراری انجام داده‌اند و فشار را روی عضلات ناحیه شانه و گردن زیاد کردند. مشکل دیگری که ممکن است ایجاد شود روی مچ دست است. مچ دست ناحیه‌ای است که تونل کارپ در آن قرار دارد. این تونل محل عبور تاندون هاي اصلی و عضلات حرکت‌دهنده مچ است و محل اصلی عبور عصب مدیان است. عصب مدیان عصبی است که انگشت شست به اضافه سه انگشت دیگر دست را حس می‌دهد. زمانی که فرد دارد از مچ دست با یک پوزیشن غلط استفاده می‌کند فشار مچ دست را در حالت بردن به عقب حدود 10 برابر زیاد می‌کند. افزایش فشار در ناحیه مچ باعث افزایش فشار روی عصب مدیان و گز‌گز و خواب‌رفتگی در انگشتان ایجاد خواهد شد. البته اکثر موارد شما علائم را در همان روزهای اول مشاهده نمی‌کنید. به مرور زمان است که این علائم خودشان را نشان می‌دهند و علت اصلی آن در واقع همین کار تکراری است که فرد انجام داده است. این یک حالتی است که فرد می‌گیرد و مشکلات اندام فوقانی را ایجاد می‌کند.

مشکل دیگر که در خانه تكاني شايع است خم کردن ناحیه کمر است. وقتی می‌خواهیم خانه‌تکانی را انجام دهیم بدون این که توجه داشته باشیم خمیدگی در کمر را ایجاد می‌کنیم فشار ناحیه دیسک گاهی تا 200 برابر افزایش پیدا می‌کند و این افزایش فشار در ناحیه دیسک باعث خواهد شد که خطر بيرون زدگي دیسک کمر زیاد شود و اگر دیسک کمر هم مشکل پیدا نکند و پارگی دیسکی ایجاد نشود عضلات اطراف ستون فقرات ممکن است دچار اسپاسم شوند. بنابراین پوزیشن هم پوزیشن غلطی است و معمولاً توصیه می‌شود وقتی فرد می‌خواهد پوزیشن درستی به خود بگیرد برای کار کردن در ناحیه کمر زانو را یک مقداری خم کند.

مسأله دیگری که ممکن است ایجاد شود در تعویض پرده‌ها است که خیلی شایع است که پرده‌ها را می‌خواهند در بیاورند یا تعویض کنند یا برای شستن بفرستند خودشان اقدام می‌کنند و مجبور هستند که گردن را بالا نگه دارند و پرده را در بیاورند. این حالت اگر که زمانش طولانی‌مدت بشود حالا منظور ما از طولانی در حد 1،2 دقیقه می‌تواند باشد برای ناحیه گردن، باعث می‌شود که فشار دیسک ناحیه گردن هم زیاد شود و شانس پارگی دیسک گردن هم افزایش پیدا کند. دوم این که عضلات اطراف ناحیه گردن دچار اسپاسم شود و مدت‌ها فرد را گرفتار کند و این واقعی است ممکن است فرد حتی سالها گرفتار گردن درد به خاطر همین تعویض پرده شود پوزیشن گردن درست نیست همان روز دچار اشکال نیست و ممکن است چند روز بعد علائم بروز پیدا کند و یادش برود که همین پوزیشن غلط است. مسأله بعدی در جارو کردن است. می‌خواهند از جاروبرقی استفاده کنند و مدت طولانی است که این جاروبرقی را نگه دارند. ارتفاع جاروبرقی را باید طوری تنظیم کنند که زاویه آرنج حدود 30 درجه قرار بگیرد هم فشار روی ناحیه آرنج و دست کاهش پیدا می‌کند هم فرد مجبور نیست که خودش را به حالت خمیده قرار دهد که فشار دیسک ناحیه کمر زیاد شود. دوم این که اگر جاروبرقی را مجبور است به طور مداوم استفاده کنند زمانبندی کند. یک مدت کوتاهی که یک منطقه‌ای از خانه را جارو کرد کنار بگذارد و بعد منطقه دیگر را یعنی فاصله بدهد و اجازه استراحت به عضلاتی که در حال فعالیت بودند را بدهد. مسأله دیگر در شست‌وشو است که ممکن است فرد به آن توجه نکند یا استفاده از دستمال‌هایی که مرتب می‌شویند و تعویض می‌کنند و از آن برای پاک کردن خانه استفاده می‌کنند. گاهی دیده می‌شود که فرد از دستمال استفاده می‌کند و چلاندن همان دستمال‌ها باعث می‌شود که فشار روی ناحیه عضلات اطراف مچ افزایش پیدا کند. همین می‌تواند عامل درد ناحیه مچ يا آرنج شود. چون عضلات اطراف مچ در واقع محل چسبندگی‌شان در ناحیه آرنج است فرد با درد آرنج مراجعه می‌کند ولی اشکال اصلی کار کشیدن بیش از حد از مچ است. عامل آن هم چلاندن همین دستمال‌هایی است که از آن استفاده کرده. این کلیاتی است که در مورد فردی که می‌خواهد در خانه کار شب عید را انجام دهد باید ملاحظه کند و توجه فرماید.

- موقع پاک کردن ستون می‌بینیم که بیشتر فشار می‌آورند به ناحیه مچ دست و می‌تواند مشکلات مفصلی برایشان ایجاد کند؟

همین فشار مچ در واقع فشار تونل کارپ را زیاد می‌کند که محلی است برای عبورعصب مدیان و باعث می‌شود که فرد مستعد فشار عصب روی مدیان شود و گزگز و خواب‌رفتگی مچ دست و انگشتان را ایجاد کند. گاهی انقدر توجهات انجام نمی‌شود که فشار آنقدر زیاد می‌شود که از همان اول باعث لاغر شدن عضلات ناحیه شست می‌شود که علت آن در واقع فشار عصب مدین روی سیستم حرکتی عصب مدین است که با لاغر شدن ناحیه برآمدگی شست خودش را بروز می‌دهد و نشان می‌دهد. این خیلی مهم است که وقتی فرد کار می‌کند فشار زیادی روی شستش نیاورد.

- گاهی ممکن است در یک پوزیشن خاص به مدت طولانی بمانند و کاری را انجام دهند. این چه ضررهای دارد؟‌

پوزیشن غلط و طولانی برای همه مفاصل مشکل دارد. می‌توانند خودشان امتحان کنند شما یک انگشت‌تان را بگیرید و به عقب ببرید و حدود 1 دقیقه که بگذرد شما احساس درد روی انگشت‌تان خواهید کرد. این یک سیگنال و علامتی که به شما نشان می‌دهد این پوزیشن غلط است. در اعضای دیگر هم همین طور است و وقتی شما بدن‌تان گرم‌تر است این سیگنال و علامت دیرتر به شما منتقل مي شود و خودتان باید توجه کنید اگر من مجبور هستم در حالت خمیده و طولانی قرار بگیرم یا روي زانو بنشینم یا مچ دستم را در یک حالت خاصی بمدت طولاني قرار دهم ممکن است به دلیل گرمی بدنم یا ورزشی که انجام می‌دهم یا حرکات طولانی که انجام می‌دهم سیستم بدن من فرستنده کافی را نداشته باشد و سیگنال برایم نفرستد که در خطر هستم. باید خودم حواسم باشد که اگر مدتی روي زانو نشستم بلند شوم و پوزیشن خودم را عوض کنم اگر در حالت خمیده قرار دارم بلند شوم و حرکت کششی در عضلات کمرم ایجاد کنم بعد کارم را ادامه دهم. بنابراین حواس افراد باید باشد که همیشه بدن ما سیگنال به ما نمی‌فرستند که الان در خطر قرار دارید. در پوزیشن‌هایی ممکن است که خطر وجود دارد و علامتی برای ما ارسال نشده از طرف مفاصل ما. پس نشستن طولانی روی زانو به هر پوزیشنی و خم شدن طولانی همه اینها برای ما مضر است و توصیه این است که افراد همیشه در طول زندگی‌شان با ورزش‌های کششی بدن خودشان را آماده حرکات روزانه بکنند.

این حرکات کششی حداکثر 5 تا 10 دقیقه بیشتر طول نخواهد کشید. اول صبح انجام دهند و بعد شروع کنند به خانه‌داری یا کار در محل‌ کارشان.

- در مورد اجسام سنگین هم توضیح می‌دهید؟‌

بلند کردن اجسام سنگین حتی‌الامکان باید اجسام را به بدن نزدیک کنیم. اگر می‌خواهیم جسمی را از روی زمین بلند کنیم حتماً روی زانوها قرار بگیریم، جسم را دست بگیریم بعد به بدن‌مان نزدیک کنیم بعد زانوها را صاف کنیم و بعد جسم را در محل مناسب بگذاریم و باز هم در محل مناسب که می‌خواهیم قرار دهیم روی زانو خم شویم و بعد جسم را پایین بیاوریم. غلط است اگر ما بیاییم برای بلند کردن جسم روی کمر خم شویم و بعد آن را بلند کنیم با خم کردن کمر در واقع همان می‌شود تا 250 برابر فشار ناحیه کمر را افزایش داد. حالا شما این خمیدگی را ایجاد کردید و یک وزنه هم اضافه می‌کنید از طریق سیستم‌های اهرمی فشار بسیار زیادی روی دیسک کمر وارد خواهد شد و احتمال فشار روی عضلات ستون فقرات افزایش پیدا می‌کند. در حالتی که باز شایع است انداختن چیزهایی مثل گونی پرو يا كارتونهاي پر روی شانه قرار می‌دهند و بعد جابجا می‌کنند که این هم خطرناک است. اتفاقی که در این مورد می‌افتد صدمه عصب است. عصبی است که یکی از عضلات مهم شانه را تغذیه می‌کند. فرد می‌آید کیسه را بلند می‌کند ممکن است یک یا دو سال بعد متوجه شود که شانه‌اش مشکل پیدا کرده و ممکن است متوجه نشود که عامل اصلی دردی که برایش بروز کرده در واقع همان ناحیه شانه است و شکایت می‌کنند از درد در ناحیه دست و ستون فقرات و وقتی معاینه می‌کنیم می‌بینیم اون عضله‌ای که در اطراف شانه و کتف قرار دارد از کار افتاده و عامل اصلی در واقع همین عصب است که ضایعه دیده و بر اثر بلند کردن اجسام سنگین روی کتف معمولاً این علائم بروز پیدا می‌کند. بلند کردن اجسام روی کتف می‌تواند فشار روی دیسک گردن را هم زیاد کند و دردهای ناحیه گردن را ایجاد کند گاهی سردرد را هم به وجود می‌آورد. علامت شایع دیگری که می‌تواند به وجود آورد وزوز گوش یا سرگیجه است که می‌تواند بر اثر همین بلند کردن جسم روی ناحیه شانه باشد که این را توصیه نمی‌کنیم انجام شود. به طور کلی نزدیک کردن جسم به بدن بهترین حالت می‌تواند باشد.

- اگر این مشکلاتی که گفتید برایشان ایجاد شد و دچار درد و مشکلات در ناحیه ستون فقرات شدند غیر از این که باید مراجعه کنند به متخصص آیا کاری هست که خودشان انجام دهند؟ یا استفاده از پمادها آیا درست است؟‌

شایع‌ترین آن کمر درد است که از هر 10 نفر 8 نفر گرفتار آن می‌شوند و بروزش هم بیشتر در همان 2 ماه قبل از عید است که افراد شروع به خانه‌تکانی می‌کنند و به صورت شایع دیده می‌شود. اگر فرد دچار کمردرد شد بهترین درمان یکی استراحت کوتاه مدت حداکثر 2 روز نه بیشتر استراحت کوتاه‌مدت و نسبی و استفاده از گرما یا سرما می‌تواند کمک‌کننده باشد. استفاده از ماساژ و داروهای موضعی مثل پماد پیروکسیکام، پماد یخ، پماد فلفل، کپسویسین که اینها در حالت‌های حاد می‌توانند کمک‌کننده باشد البته در کوتاه‌مدت. ولی اگر علائم کمردرد همراه با گزگز کردن انگشتان یا ضعیف شدن پاها یا دست‌ها در گردن یا این که مشکلات بی‌اختیاری ادرار یا ضعف عضلات باشد حتماً سریع باید به پزشک مراجعه شود و ببیند که مشکل چیست لزومی هم ندارد که حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنند معمولاً پزشک عمومی یا خانواده می‌تواند مشکل را حل کند و بعد ارجاع می‌دهد به پزشک متخصص. در هر 100 نفر 2 نفر ممکن است دیسک کمر داشته باشند که نیاز به اقدامات جراحی داشته باشد که آنها را به جراح ارجاع می‌دهند ولی میزان افرادی که دچار پارگي دیسک می‌شوند و نیاز به جراحی پیدا خواهند کرد بسیار کم است از هر 100 نفر شاید 2 نفر يا کمتر نیاز به جراحي داشته باشند.

1850

- کفش خوب چه ویژگی دارد و چه کفشی را می‌توانیم انتخاب کنیم و چه زمانی باید برویم؟ در مورد کفش‌های پاشنه‌دار توضیح دهید؟‌

کفش‌های‌ استاندارد معمولاً کفش‌هایی هستند که پاشنه‌ای بین 2 تا 3 سانتی‌متر داشته باشند و برای آقایان ایده‌آل 2 سانت است و برای خانم‌ها بین 5/2 تا 3 ایده‌آل است. کفش‌هایی که بین 3 تا 4 بند داشته باشند تقریباً جزو کفش‌های استاندارد هستند زبانه کفش باید زبانه نرمی باشد که فشار روی پشت پا ایجاد نکند چون ما یک عصبی داریم که عبور می‌کند و حس پا را می‌دهد اگر زبانه کفش سفت باشد می‌تواند عامل ایجاد درد پا شود. پشت پا قسمتی که تاندون آرشیل قرار دارد بایستی دارای نرمی باشد که فشار تاندون آرشیل را افزایش ندهد. کف کفش باید طوری طراحی شود که قوس کف پا را تأمین کند و حمایت کند از قوس پا. قسمت بیرونی پا در کف باید طوری طراحی شود که یک مقداری پنجه پا حالت قایقی داشته باشد و به این دلیل است که وقتی فرد می‌خواهد راه برود و انگشتان پا را می‌خواهد از زمین جدا کند یک مقدار کفش حالت قایقی به خودش بگیرد و کمک کند به جدا شدن پنجه پا از زمین. پهنای پا باید طوری باشد که وقتی پا را داخل کفش می‌گذاریم بتوانیم انگشتان‌مان را داخل آن باز و بسته کنیم و فشاری وجود نداشته باشد. ارتفاع کفش باید طوری باشد که وقتی پا را درون کفش می‌گذاریم انگشتان‌مان را بتوانیم داخل آن خم کنیم و فشار زیادی نیاوریم. این مسائل که در بعضی کفش‌فروش‌ها شایع است که کفش را بپوش و بعد جا باز می‌کند من قبول ندارم. کفش باید فیت باشد اگر تنگ است کنار بگذارید اگر اظهارنظر می‌کنند که این گشاد می‌شود اگر می‌توانند یک وسیله‌ای است که برای گشاد کردن قالب کفش می‌گذارند استفاده کنند اگر کفش اندازه و فیت شد بپوشند در غیر این صورت توجه به فروشنده نکنند و فیت پای خود بگیرند و اگر فیت نبود می‌توانند از نیم‌سايز بزرگتر استفاده کنند و کفی بیندازند. در غیر این صورت از خرید کفشی که فشار به پا ایجاد می‌کند و اظهار می‌کنند که به تدریج جا باز می‌کند خودداری کنند. دلیلی ندارد که ما پای خود را تحت فشار قرار دهیم که این کفش در آینده ممکن است اندازه پای ما شود و فشار به پای ما بیاورد و مشکلات عدیده‌ای ایجاد کند که مشکل‌ساز شود. یکی از مسائل شایعی که کفش غیرفیت و غیراستاندارد ایجاد می‌کند علائم التهاب پاشنه است که به طور شایع به عنوان قالب پاشنه می‌شناسند ولی 10 درصد افرادی که پاشنه‌درد دارند و خار پاشنه دارند 90 درصدشان خارپاشنه نیست بلکه بافت نرمی است که در قسمت پاشنه وجود دارد دچار التهاب شده و شایع‌ترین علت آن کفش نادرست، انتخاب غلط ارتفاع پاشنه است و مسأله مهم ضربه‌گیر بودن خود قسمت پاشنه کفش است. اگر ضربه‌گیری کافی نداشته باشد در هنگام راه رفتن فشار را روی قسمت پاشنه زیاد می‌کند و پاشنه‌درد ایجاد می‌شود و مشکل شایع دیگری که از کفش می‌تواند حادث شود در واقع قسمت جلوی پا در قسمت پهنای پا احساس درد ایجاد می‌شود موقع راه رفتن که یکی از عواملی که ایجاد این قضیه را می‌کند تنگ بودن قسمت پهنای کفش و از طرف دیگر سفت بودن و فیت نبودن قسمت کف بیرونی کفش با قسمت پهنای کفش است که این خود می‌تواند عامل درد در قسمت پنجه شود. مشکل دیگر موتون نوروما است که یک عصبی است که بین انگشت سوم و چهارم رد می‌شود و با تنگی کفش می‌تواند بروز پیدا کند و فشار روی عصب زیاد شود و درد قسمت جلوی پارا ایجاد کند. البته این در مورد کفش‌هایی است که به صورت رایج می‌خواهیم استفاده کنیم و به صورت روزمره حالا کفش‌هایی که مجلسی و اسپورت هستند یک تعریف دیگری پیدا می‌کنند این بحث کلیاتی در مورد کفش‌های رايج یا کفش‌هایی که به صورت روزمره در طول زندگی استفاده کنیم. نکته دیگری که خیلی بین مریض‌ها شایع دیده‌ام که می‌گویند ما کفش طبی خریده‌ایم این کلمه کلمه درستی نیست. کفشی که ساخته می‌شود اسم آن را طبی می‌گذارند در حالی که برای جمعیت زیادی ساخته‌اند. کفش برای همه نمی‌تواند طبی باشد چون هر فرد با فرد دیگری متفاوت است. ممکن است یک کفش برای یک فرد طبی حساب شود و برای فرد دیگر خیلی مضر باشد باید براساس معاینات پزشک متخصص مشخص شود که کدام کفش برای چه کسی تأثیر دارد. مهم‌ترین قسمت کفش برای طبی بودن آن کفی کفش است. در واقع کفی باید براساس اطلاعاتی که پزشک دارد و اطلاعاتی که دستگاه‌های امروزی می‌توانند فراهم کنند از طریق اسکن 3بعدی کف پا یا ارزیابی فشار کف پا این اطلاعات را به دست بیاورند و بعد کفی مناسب برای فرد طراحی کنند. این کفی برای فرد می‌تواند طبی حساب شود ولی نمی‌شود شما بیایید کفی درست کنید و بگویید برای همه طبی است. هر فرد با فرد دیگر متفاوت است مثل اثر انگشت دست شما نمی‌توانند بگویید اثر انگشت الف با ب یکی است. برای همین نمی‌شود کفی فرد الف را به ب دارد و متفاوت است. ارزیابی متفاوت است نتایج متفاوت است بنابراین کفی هم متفاوت خواهد بود.

- افراديکه کف پای صاف دارند باید کفش مخصوص خودشان را بپوشند؟‌

افرادی که کف پای صاف دارند تقسیم می‌شوند افرادی که کف پای انعطاف‌پذیر دارند و افرادی که کف پای ريجیدو غیرقابل انعطاف دارند اینها باز کفی‌شان متفاوت ساخته می‌شود. اونی که غیرقابل انعطاف است باید کفشی برایش طراحی شود که حمایت کند از پایش به طور کلی و شکل خود پا طراحی شود ولی آنهایی که قابل انعطاف است قوس کف پا را می‌توانیم تأمین کنیم و یک حمایت داخلی کفش را افزایش دهیم و یک مقداری متفاوت است اینها هم معاینه می‌خواهد که ببینیم چقدر کف پای صاف‌شان صدمه می‌زند چون ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد و ممکن است همین کف پای صاف عامل زانودرد، کمردرد یا حتی دردهای ناحیه گردن و شانه باشد و طیف خیلی وسیعی دارد و باید معاینه شود. ممکن است این کف پای صاف همراه با چرخش در استخوان‌های مچ پا و چرخش در استخوان‌های ناحیه زانو یا قسمت‌های دیگر که در معاینه معلوم می‌شود و براساس آن ما تصمیم می‌گیریم که کفی بگیرد یا نه ممکن است به یک کف پای صاف کفی بدهیم و به کف پای صاف دیگری کفی ندهیم.

- استفاده از صندل یا کفش‌های روباز را توصیه می‌کنید؟‌

در محیط خانه صندل انتخاب خیلی خوبی است و می‌تواند کمک‌کننده باشد. صندل‌ها هم متفاوت هستند و برای افرادی که نرمال هستند و هیچ مشکلی ندارند می‌شود از صندل‌هایی که تعریف استاندارد دارد استفاده کرد ولی برای افرادی که مشکل پا دارند مثل خار پاشنه، یا دردهای ناحیه پنجه پا یا مشکلاتی دیگری که در پا دارند باید صندل‌ برایشان تعریف شود که چه نوعی استفاده کنند. در محیط بیرون اگر از صندل استفاده کند برای پیاده‌روی طولانی خیلی انتخاب خوبی نیست و در دراز مدت مشکل ایجاد می‌کند ولی در کوتاه‌مدت این طور نیست. ما دیدیم که مریض‌هایمان اظهار می‌کنند که من از صندل استفاده می‌کنم 6 ماه یا 1 سال است و هیچ مشکلی پیش نیامده ولی این اتفاقات ممکن است در عرض 10 سال بیفتد و نمی‌شود استناد به این کرد که 1،2 سال استفاده کرده‌ام و هیچ اتفاقی نیفتاده.

- انتخاب کفش برای خانم‌های باردار غیر از این مواردی که گفتید این دو قشر باید و نباید خاصی دارند؟‌

خانم‌های باردار چون قوس کمرشان زیاد می‌شود باید برایشان کفشی طراحی شود که کمک کند فشار روی ناحیه کمر افزایش پیدا نکند. باز فرد با فرد متفاوت می‌شود و ارزیابی می‌خواهد و باید ببینیم که آیا مشکلات دیگر دارند یا نه اگر هیچ مشکلی نداشته باشند کفش حدود 2 سانت پاشنه برایشان خوب است هم می‌تواند قوس کمرشان را اصلاح کند و هم راه رفتن‌شان را بهتر می‌کند و عضلات اندام تحتانی در حالت کاملاً آرامش قرار می‌دهد و پاشنه کفشی که انتخاب می‌کنند خیلی مهم است و پاشنه باید نرم باشد و حالت ضربه‌گیر داشته باشد و وقتی می‌خواهد پاشنه را روی زمین قرار دهد فشار منتقل به بالا نشود.

خانه تكاني و توصيه هاي ايمني

مطالب مشابه :

آدرس دکتر کوچک زاده

آدرس دکتر رزینا بشارتی زاده

آدرس دکتر میترا علامه

بیانیه پزشکان تأمین اجتماعی فارس در حمایت از دکتر موسوی

آناتومی و فیزیولوژی درد

خانه تكاني و توصيه هاي ايمني

طنز علمی!!!