تشبیه در زبان فارسی

تشبیه در ادبیات فارسی - فارسی ششم
تشبیهیعنی مانند کردن چیزی به چیز دیگر که به جهت داشتن صفت یا صفاتی با هم مشترک باشند.هر تشبیه دارای چهار رکن یا پایه است :1- مشبه : کلمه ای که آن را به کلمه ای دیگر تشبیه می کنیم .2- مشبه به : کلمه ای که کلمه ی دیگر به آن تشبیه می شود .3- ادات تشبیه : کلمات یا واژه هایی هستند که نشان دهنده ی پیوند شباهت می باشند و عبارتنداز : همچون ، چون ، مثل ، مانند ، به سان ، شبیه ، نظیر ، همانند ، به کردار ،پنداری، گویی، به رنگ، به شکل، به اسلوب و....)4- وجه شبه : صفت یا ویژگی مشترک بیت مشبه و مشبه به می باشد . ( دلیل شباهت )مثال : علی مانند شیر شجاع است .مشبه ادات مشبه به وجه شبهنکته : « مشبه » و « مشبه به » طرفین تشبیه نام دارند . که در تمام تشبیهات حضور دارند اما « ادات تشبیه » و « وجه شبه » می توانند در یک تشبیه حذف شوند. که در این صورت تشبیه با داشتن دو رکن « مشبه » و « مشبه به » بر قرار است .مثال : دل همچو سنگت ، ای دوست به آب چشم سعدی عجـب اسـت اگـر نگـردد که بگردد آسیابیتوضیح : دل به سنگ تشبیه شده است اما وجه شبه « سختی » در این بیت نیامده است .نکته : در تشبیـه وقتی که « وجـه شبه » و « ادات تشبیه » حـذف شود ، به آن « تشبیه بلیغ » می گویند . ( تشبیه بلیغ زیباترین و رساترین تشبیه است . )مثال : دلش سنگ است .مشبه مشبه بهنکته 1 : در تشبیه همیشه وجود وجه شبه در « مشبه به » قویتر و بارز تر است که ما « مشبه » را در داشتن وجه شبه به آن تشبیه می کنیم .نکته 2 : هر چه ارکان تشبیه کمتر باشد تشبیه ادبی تر است . ( البته داشتن مشبه و مشبه به الزامی است )نکته 3 : هرگاه در تشبیه بلیغ ، یکی از طرفین تشبیه ( مشبه یا مشبه به ) به دیگری اضافه ( مضاف الیه) شود . به آن « اضافه ی تشبیهی » یا « تشبیه بلیغ اضافی » می گویند . در غیر این صورت ، تشبیه بلیغ اضافی است .توجه : این نوع تشبیه در کتاب های درسی بیشترین کاربرد را دارد .مثال : صبح امید که بد معتکف پرده ی غیب گـو بـرون آی که کـار شب تـار آخـر شداضافه ی تشبیهی اضافه ی تشبیهیتوضیح : امید به صبح تشبیه شده و غیب به پرده .ترکیباتی مثل : درخت دوستی ، همای رحمت ، لب لعل ، کیمیای عشق ، خانه ی دنیا ، فرعون تخیل ، نخل ولایت و … اضافه ی تشبیهی محسوب می شوند .انواع تشبیه1- تشبیه مفرد : تشبیهی که هر یک از « مشبه » یا « مشبه به » آن ، یک ، چیز است و « وجه شبه» آن از همان یک چیز گرفته می شود . ( شباهت آن ها فقط در یک چیز است )مثال : دانش اندر دل چراغ روشن است .مشبه مشبه به وجه شبهتوضیح : در این مثال وجه شبه ( روشنی از یک کلمه چراغ ) استخراج شده است .یادآوری : تمامی مثالهایی که تاکنون برای شما ذکر کردیم ، از همین نوع تشبیه می باشند .2- تشبیه مرکب : آن است که هریک از ...

آرایه های ادبی
تشبیه :تشبیه ، ادعای همانندی میان دو یا چند چیز است . هر تشبیه چهار رکن دارد : 1) مشبه : چیزی یا کسی که قصد مانند کردن آن را داریم . 2) مشبه به: چیزی یا کسی است که مشبه ، به آن مانند می شود . 3) ادات تشبیه : وازه ای است که نشان دهنده پیوند شباهت است . 4) وجه شبه : ویزگی یا ویزگی های مشترک میان مشبه و مشبه به است . ژاله ها دانه دانه درخشند همچو الماس مشبه وجه شبه ادات تشبیه مشبه به برای شناخت بیشتر و بهتر تشبیه توجه به اين نکات لازم است : الف ) وجه شبه معمولاً باید در مشابه به بارزتر ومشخص تر باشد ( چراغ مثل خورشید می درخشد ، نه آنکه : خورشید مثل چراغ بود ) ب ) برای فهم یک تشبیه باید به سراغ (( مشبه به )) رفت که مهم ترین پایه تشبیه است زیرا وجه شبه از آن استنباط می شود . ج) مشبه و مشبه به طرفین تشبیه نام دارند و در تمام تشبیهات حضور دارند اما ادات و وجه شبه می توانند حذف شوند . د ) حذف وجه شبه و ادات تشبیه سبب تلاش ذهنی و لذت ادبی بیشتر می گردد . هـ ) تشبیه مشروط بر این است که آن مانندگی یا تشابه ، مبتنی بر کذب یا حداقل دروغ نما باشد یعنی با اغراق همراه باشد . این ما هستیم که این شباهت را ادعا و برقرار می کنیم . تشبیه باعث اعجاب می شود وکسی به مفاد آن باور ندارد . مثلاً جملاتی مانند : او مثل سرو است ! یا : او مثل برق رفت ! تشبیه اند اما جمله ای چون نفت مثل بنزین است ، تشبیهی نیست . و ) و نکته آخر این که وجه شبه در هر مورد آن صفتی است که منظور گوینده باشد ؛ از باب مثال ممکن است شخص منافق یا دو رو را به گل به جهت پشت و روی دو گانه گل ، و رخسار زیبا را هم به گل ، به سبب زیبایی آن ، تشبیه کنند اما روشن است که وجه شبه را در این دو مورد ، با یکدیگر تفاوت بسیار دارد . برای بهتر فهمیدن اضافه تشبیهی به این مصراع رودکی توجه کنید : دانش اندر دل چراغ رو شن استـــ دانش در روشن کردن دل مانند چراغ در راه است ـــ دانش مانند چراغ است ـــ دانش چراغ است چراغ دانش ؛ که یک اضافه تشبیهی است و در کتب فارسی نمونه های این گونه تشبیه فراوان است . مانند اقلیم وجود - محبس تن - درخت علم - ابر لطف - دفتر عمر - و .... 1) روی مرداب ، این آفتاب پوسیده روی رودخانه ، این ماه زنده 2) ابر هزار پاره بگیرد ستیغ کوه چون لشکری که رو به سوی دشمن آورد 3) زندگی مانند جوی آبی است 4) به پیش سپه آمد افراسیاب چو کشتی که موجش بر آرد زآب 5) من اینجا چو نگهبانم تو چون گنج ( دو تشبیه) 6) علم بال است مرغ جانت را استعارههرگاه واژه‌ای به دلیل شباهتی که باواژه دیگردارد '''به جای آن''' به کارروداستعاره پدیدمی‌آید.(همچنین ...
تشبیه
ادعای همانندی میان دو یا چند چیز است، و غرض از تشبیه، توصیف، اغراق، مادی کردن حالات و ... است. نمونه 1 بلم آرام چون قویی سبکبار به نرمی بر سر کارون همی رفت توللی در اینجا بلم (قایق) به یک قو تشبیه شده است که دارد آرام روی آب حرکت می کند. شاعر برای اینکه آرام حرکت کردن قایق را توصیف کند از حرکت قو استفاده کرده. چرا که یکی از آشکارترین صفات این پرنده ی زیبا آرام شنا کردن و آرامش او بر سطح آب است. نمونه 2 علی مثل بید می لرزید در اینجا ما علی را مثل یک درخت بید در لرزیدن فرض کرده ایم و اصطلاحاً علی را در لرزیدن شبیه به بید دانسته ایم. تشبیه دارای چهار پایه است که به آنها پایه های تشبیه گویند. 1 ـ مشبه : چیز یا کسی که قصد مانند کردن آن را داریم. 2 ـ مشبه بِه۫ (کسر ب و ساکن هـ) : چیز یا کسی که مشبه به آن مانند می شود 3 ـ وجه شبه : ویژگی یا ویژگی هایی مشترک میان مشبه و مشبه به 4 ـ ادات : واژه هایی که نشان دهنده ی پیوند شباهت هستند. کلماتی معمولا شبیه : چون ، چو ، همچو ، مثل ، مانند و غیره در مثال بال : علی مثل بید می لرزید مشبه ادات مشبه به وجه شباهت در این قسمت مشبه و مشبه به را طرفین تشبیه می گویی. برای فهمیدن و درک بهتر تشبیه باید یه سراغ مشبه به (بید) رفت که مهمترین پایه ی تشبیه است، زیرا وجه شباهت (لرزیدن) از آن گرفته می شود. وجه شباهت (لرزیدن) معمولا باید در مشبه به بارزتر و مشخص تر باشد. نمونه 3 شبی چون چاه بیژن تنگ و تاریک چو بیژن در میان چاه ، او من منوچهری شبی چون چاه بیژن تنگ و تاریک مشبه ادات مشبه به وجه شباهت نکته 1 حتما نباید پایه های تشبیه مرتب و به ترتیب بالا در شعر به کار رود و می تواند پراکنده هم باشد. که البته در بعضی موارد تشبیه را زیباتر هم می کند. نمونه 4 بلم آرام چون قویی سبکبار به نرمی بر سر کارون همی رفت توللی بلم آرام چون قویی مشبه وجه شباهت ادات مشبه به و یا : گفتا برو چو خاک تحمل کن ای فقیه یا هرچه خوانده ای همه در زیر خاک کن سعدی چو خاک تحمل کن فقیه ادات مشبه به وجه شباهت مشبه نکته 2 ممکن است چهار پایه ی تشبیه در یک بیت پراکنده باشد. نمونه 5 آن چشم دل فریب تو اندر سپیده روز چون ماه روشن است در اعماق شام من آن چشم دل فریب چون ماه روشن مشبه وجه شباهت ادات مشبه به نکته 3 ممکن است در یک بیت، در هر مصراع دو تشبیه جدا وجود داشته باشد. نمونه 6 لبت تا در لطافت لاله سیراب را ماند دلم در بی قراری چشمه ی سیماب را ماند مصراع اول لبت (لب تو) لطافت لاله ی سیراب ماند مشبه وجه شباهت مشبه به ادات مصراع دوم : دلم در بی قراری چشمه سیماب (جیوه) ماند مشبه وجه شباهت مشبه به ادات ما ...
ارایه های ادبی
گرد آورنده : اسماعیل نژاد آرایه های ادبی 1- اصلی ترین عامل موسیقی «شعر» چیست؟ الف) تخیّل ب) وزن پ) عاطفه ت) زبان 2- کدام شاعر غزل عاشقانه را به اوج می رساند؟ سعدی 3- دو مورد از موضوعات رایج قالب «قطعه» را بنویسید. هجو – حکایت – شکایت – اجتماعی - تعلیمی 4- «صنایی» منظومه «صدیقه الحقیقه» را در کدام قالب شعری سروده است؟ عارفانه 5- قالب شعری«چهار پاره» از چه هنگام در ایران رواج یافت؟ پس از مشروطیت 6- با توجه به تشبیهات موجود در بیت زیر هر یک از واژه های مشخص شده؛ کدام یک از پایه های تشبیه هستند ؟ «گذشتِ روزگاران بین که دوران شباب ما در این سیلاب غم، دسته ی گلی شاداب را مانَد.» مشبه مشبه به 7- تشبیه موجود در بیت زیر را، به صورت یک«تشبیه بلیغ غیراضافی» درآورید. «در زلف چون کمندش ای دل مپیچ،کان جا سرها بُریده بینی، بی جرم و بی خیانت» 8- با توجه به بیت «ز تاب آتش دوری، شدم غرق عرق چون گل بیار ای باد شبگیری نسیمی زان عرق چینم» الف) چند «تشبیه» در بیت وجود دارد؟ ب) کدام یک از تشبیهات به کار رفته در بیت«رساتر»، مؤثرتر و زیباتر است؟ این تشبیه را دقیقاً مشخص کنید؟ پ) ویژگی مشترک «طرفین تشبیه» را در این نوع تشبیه بیابید؟ 9- با توجه به بیت «نَفَسی بیا و بنشین سخنی بگو و بشنو که به تشنگی بِمُردم بَرِ آب زندگانی» الف) نوع «استعاره»های موجود در بیت را بنویسید. ب) غرض شاعر از کاربرد این «استعاره»ها در بیت، چیست؟ 10- با توجه به بیت «نور از کنگره ی عرش می زنند صفیر ندامنت که در این دامگه چه افتاده است» الف) یک اضافه ی استعاری در بیت بیابید و نوع این استعاره را بنویسید؟ ب) مشبه به این استعاره را مشخص کنید؟ 11- در بیت زیر «استعاره»ها را بیابید این«مشبه این استعارات» را تعیین کنید. «کسی چو حافظ نگشود از رخ اندیشه نقاب تا سر زلف سخن را به قلم شانه زدند» 12- «مفهوم» و قرینه ی مجازهای مشخص شده را بنویسید؟ الف) به یاد روی شیرین بیت می گفت چو آتش تیشه می زد، کوه می سُفت ب) چو آشامیدم این پیمانه را پاک در اُفتادم زمستی بر سرِ خاک 13- با توجه به بیت «برآشفت عابد که خاموش باش تو مرد زبان نیستی گوش باش» الف) «سخن» مفهوم «مجازی» کدام واژه است؟ ب) نوع «علاقه ی مجاز» را با ذکر علت بنویسید؟ 14- در عبارت زیر دو «کنایه» بیابید ...
تشبیه
تشبیهتشبیه چهار رکن دارد : مشبه ، مشبه به ، وجه شبه ، ادات تشبیه.مشبه : کلمه ای است که آن را به چیزی تشبیه می کنیم.مشبه به : کلمه ای است که چیزی را به آن تشبیه می کنیم.وجه شبه :صفت مشترکی است بین مشبه و مشبه به که در مشبه به بارز تر است.ادات تشبیه: کَ ، مثل ، یشبه ، کَأنَّ اقسام تشبیه : مفصل ، موکد ، مجمل ، بلیغ.تشبیه مفصل : تشبیهی که در آن همه ی ارکان تشبیع آورده شده است.أنتَ کَبَحرٍ فی الجودِ و الکرم. تشبیه موکد: تشبیهی که در آن ادات تشبیه حذف شده است.انت بحرٍ فی الجود و الکرم. تشبیه مجمل :تشبیهی که در آن وجه شبه حذف شده است.انت کبحرٍ تشبیه بلیغ : تشبیهی که در آن هم وجه شبه و هم ادات تشبیه حذف شده است.انتَ بَحرٌ
آرایه ادبی در شعر قیصر امین پور
تشبیه
تشبیه تشبیه به یاد آوردن شباهت دو چیز مختلف از جهت یا جهات گوناگون است. تعریف تشبیه، در علم بیان مانند کردن چیزی است به چیزی دیگر. تشبیه مانندگی مبتنی بر کذب است یا با اغراق همراه است؛ یعنی باید دو چیز را که به یک‌دیگر شبیه نیستند و یا لااقل شباهتی آشکارا ندارند، را به هم ماننده کنیم. در تشبیه، نویسنده یا شاعر شباهتی را ادعا و برقرار یا آشکار می‌کند.بنابراین، جمله‌ای که تمام ارکان تشبیه را داشته باشد اما مبتنی بر صدق باشد- چون مخیل نیست، تشبیه نیز به حساب نمی‌آید. مثلاً در جملهٔ« سگمانندشغالاست»چونجملهمخیلنیستودر عالم واقع هم سگ و شغال از یک گونه‌اند، تشبیهی روی نداده است.اما جملهٔتشبیهیجمله‌ایاستکهبهظاهردرستنمی‌نماید،وباعثاعجاب می‌شود و کسی در دید منطقی به آن باور ندارد. ارکان تشبیه: تشبیهدارایچهاررکنیابنیاناستکهبهمجموعآنها«ارکانتشبیه»گفتهمی‌شود: 1. مشبه؛ 2. مشبه به؛ 3. ادات تشبیه؛ 4. وجه شبه. برخیغایتوهدفازتشبیهرانیزجزوارکانتشبیهآورده‌اند. هدفوخواستسخنورازتشبیهگوناگوناست؛مانند: بیانامکانمشبه،بیانحالاویامیزانشدتوضعفصفتدرآن،ستایشیانکوهشمشبه،برتریدادنمشبهبرمشبه‌بهونشاندادناهمیتومشبه‌بهودلیلدلبستگیویانیازبهآن. انواع (گونه‌های) تشبیه: گوناگونی تشبیه غالباً بر اساس گوناگونی ارکان تشبیه است: گوناگونیبراساسدوطرفتشبیه: ممکناستدوطرفتشبیه (مشبهومشبه‌به) هردوحسیباشندیاعقلی،یایکطرف‌حسیباشدوطرفدیگرعقلیویابهعکس؛نیزممکناستدوطرفتشبیه،مرکبیامفردباشد. گوناگونی بر اساس وجه شبه: حسی یا عقلی (غیر حسی) بودن وجه شبه، مفرد یا مرکب بودن آن، ذکر یا عدم ذکر وجه شبه در تشبیه. گوناگونیبراساساداتتشبیه: بهلحاظآمدنیانیامدناداتتشبیهدرکلام. تشبیه وهمی: تشبیهی که مشبه‌به آن وجود خارجی نداشته باشد: یکینیزهتیربرداشتگیو چودندانغول وچوچنگالدیو (سنا) غولودیوودندانوچنگالآنهاوجودخارجیندارد. تشبیه خیالی: در صورتی که اجزا مشبه به هر کدام به تنهایی وجود خارجی داشته باشند اما صورت نهایی، برآمده از توهم و تخیل گوینده است: شبیتیرهماننددریایقیر نهبهرامپیدانهکیواننهتیر (فردوسی) دریابهتنهاییوقیربهتنهاییدرخارجوجوددارنداما،صورتنهایییعنیدریایقیروجودخارجیندارد. تشبیهمفردبهمفرد: دو طرف تشبیه هر دو ...
جزوه / انواع آرایه های ادبی مورد سوال کنکور
تشبیه(۱) دانا چو طبله ی عطار است خاموش و هنر نمای(۲) بلم آرام چون قویی ، سبکبار / به نرمی بر سر کارون همی رفت(۳) دل ما به دور رویت ز چمن فراغ دارد / که چو سرو پای بند است و چو لاله داغ دارد(۴) روز چو شمعی به شب زود رو و سرفراز / شب چو چراغی به روز،‌کاسته و نیم تاب(۵) چون آینه، جان نقش تو در دل بگرفته است / دل سر زلف تو فرو رفته چو شانه استتشبیه : ادعای همانندی میان دو یا چند چیز است. دبیمشبه ، مشبه به ، ادات تشبیه و وجه شبه پایه های تشبیه اند.مشبه : چیزی یا کسی است که قصه مانند کردن آن را داریم.مشبه به : چیزی یا کسی که مشبه به آن مانند می شود.ادات تشبیه: واژه ای است که نشان دهنده ی پیوند شباهت است این واژه می تواند حرف ،‌فعل و … باشد.وجه شبه : ویژگی یا ویژگی های مشترک میان مشبه و مشبه به است.وجه شبه معمولاً باید در مشبه به بارزتر و مشخص تر باشد.مشبه و مشبه به را طرفین تشبیه می نامند. این دو در تمام تشبیهات حضور دارند اما ادات و وجه شبه می توانند حذف شوند.برای فهم یک تشبیه باید به سراغ مشبه به رفت که مهم ترین پایه ی تشبیه است ؛ زیرا وجه شبه از آن استنباط می شود.غرض از تشبیه، توصیف ، اغراق ،‌مادی کردن حالات و … است.راز زیبایی تشبیه در همانندی های پیش بینی نشده ای است که برای انسان کشف می کند.این نوع تشبیه که معمولاً مشبه به آن از حواس مردم عادی دورتر است،‌ذهن را با شگفتی، درنگ و تلاش همراه می سازد و این تلاش،‌منشأ لذت هنری است.تشبیه بلیغ(۱) ایام گل چو عمر به رفتن شتاب کرد / ساقی به دور باده ی گلگون شتاب کن(۲) چو دریای خون شد همه دشت و راغ / جهان چون شب و تیغ ها چون چراغ(۳) که نی ام کوهم ز صبر و حلم و داد / کوه را کی در رباید تند باد(۴) تو سر و جویباری،‌تو لاله ی بهاری / تو یار غمگساری،‌تو حور دلربایی(۵)دست از مسن وجود چون مردان ره بشوی / تا کیمیای عشق بیابی و زر شویوجه شبه و ادات تشبیه را می توان از تشبیه حذف کرد.حذف وجه شبه سبب تلاش ذهنی و کسب لذت ادبی بیشتر می گردد و بر تأثیر تشبیه می افزاید. حذف ادات تشبیه، ادعای اتحاد و هم سانی مشبه و مشبه به را قوت می بخشد و تلاش و کندوکاو ذهن را افزون می سازد.تشبیهی که ادات و وجه شبه آن حذف شود، «تشبیه بلیغ» نام دارد.تشبیه بلیغ بر دو نوع است:۱ – اسنادی ،‌که در آن «مشبه به» به «مشبه» اسناد داده می شود، مانند : علم نور است.۲ – اضافی که آن را اضافه ی تشبیهی می خوانند و در آن یکی از طرفین تشبیه به دیگری اضافه می شود، مانند: درخت دوستی (مشبه به ، به مشبه) لب لعل (م شبه ، مشبه به) مس وجود، قد سرو و … تشبیه بلیغ رساترین ،‌زیباترین و مؤثرترین تشبیهات است.استعاره مصرحه (آشکار)بتی دارم که گرد گل ز سنبل سایه بان ...