مليله دوزي
ملیله دوزی
ملیله به دوخت هایی اطلاق می شود که از مفتول های طلایی، نقره و آلیاژهای مختلف که به شکل فنری در آمده اند، برای تزئین سطح پارچه استفاده می شود. ملیله بر خلاف نخ های سرمه قابلیت انعطاف ندارد و براثر کشش زیاد از فرم خود خارج می شود. برای آماده کردن پارچه یک قطعه متقال یا کتان به اندازه مخمل یا ترمه ای که می خواهند بر آن ملیله دوزی کنند، می برند و با قلم موی پهن به تمام نقاط آن به طور یک نواخت محلول غلیظی از سریش و آب مالیده، مخمل یا ترمه را روی آن قرار می دهند و با دست چند مرتبه روی آن می کشند تا صاف شود و به پارچه زیرین متقال یا کتان بچسبد. پس از آن که پارچه ها خشک شد نقش هایی را که قبلا آماده شده است، روی پارچه مخمل یا ترمه منتقل می کنند یعنی دور کار را ملیله می دوزند و ملیله را کاملا با نخ و سوزن محکم می کنند. سپس به توردوزی می پردازند و داخل نقش را ملیله می دوزند و این کار را ادامه می دهند تا تمام نقش با ملیله پر شود. در قسمت های اصلی و برجسته نقشه، ابتدا مقداری پنبه به اندازه گل یا بوته تکه تکه می کنند و روی قسمت های مورد نظر قرار می دهند و آن را با نخ ساده روی پارچه می دوزند و سپس آن را ملیله دوزی می کنند.در دوران حکومت ساسانیان برای زینت دادن به لباس های رسمی لشگری و کشوری از ملیله دوزی استفاده می شده است.نمونه بسیار زیبایی از دوخت ملیله، روی مخمل دست باف می باشد که در حال حاضر در موزه آستان قدس رضوی نگه داری می شود. این نوع رودوزی در اکثر نقاط کشور رواج دارد. روش نگه داری آن حفاظت از رطوبت مداوم، حرارت و آتش، اشعه مستقیم و مداوم خورشید، سفیدکننده های شیمیایی و اشیای برنده است و برای شست و شوی آن می توان از آب و صابون و شوینده های معمولی و غیر اسیدی استفاده کرد. قدمت اين دوخت با شواهد تاريخ و اشيا به دست آمده از حفاريها به 2500 الي 3000 سال پيش مي رسد . هنر زري دوزي و دوختن نقشها و خطوط موازي با زري، بر روي شلوارها در زمان هخامنشيان معمول بوده است لكن آنچه دقيقا گوياي مليله براي تزئين لباس ها و پارچه ه ا مي باشد، تكه هائي است كه در ناحيه لولان در منتهي اليه شرق ايران كنوني بدست آمده است . اين نمونه ها چند تكه مليله دوزي و قلابدوزي است كه در حفاريها كشف شده است و به نظر مي رسد كه مربوط به دوره اشكانيان باشد. در اين نمونه نقش يك درخت مو مليله دوزي ديده مي شود كه داراي شاخه هاي پيج در پيچ است و قسمتهاي باز را برگ و انگور پر كرده است . اين هنر زيبا و ظريف با گذشت زمان، دوران تكاملي را نيز طي كرده و هنرمندان، اين نمونه از سوزن دوزي را با دانه هاي مرواريد همراه كردند.
هنر سوزن دوزی اصفهان
هنر سوزندوزي ، قلاب دوزي و مليله دوزي يکي از مشخص ترين شعبات صنايع دستي استان اصفهان است که قدمت آن به قبل از دوره صفويه مي رسد و انواع محصولاتي که به وسيله آن ها تزيين مي شوند شامل سجاده - جلد قرآن - انواع بقچه ها - روميزي - زير بشقابي - زير قلياني و غيره مي باشد. مليله از نظر جنس بر دو نوع است: اصل و بدل . مليله اصل از رشته هاي بسيار نازک نقره تشکيل شده که آنرا مي تابانند با به صورتي شبيه فنر در آيد و براي دست يابي به صورتي شبيه فنر در آيد و براي دست يابي به مليله ي طلا آن ها را آب طلا مي دهند مليله ي بدل از مفتولهاي برنجي به ضخامت 15/0 و 18/0 ميلي متر تهيه مي شود. براي تهيه ي مليله ي بدل طلا از همين نوع برنج که رنگ طبيعي طلايي دارد استفاده مي کنند و براي تهيه ي مليله ي بدل نقره آنرا آب نقره مي دهند که تمام اين کارها در بازار و توسط افرادي به نام رزکش صورت مي گيرد و از اين مليله ها براي دوخت انواع نقوش بر روي پارچه هاي دست بافت، ترمه يا مخمل استفاده مي نمايند. مشخصات سوزندوزي ، قلابدوزي ، مليله دوزي در سوزندوزي طرح را از طريق نخ کش کردن زمينه ي پارچه مشخص مي کنند و با سوزن و نخ مراحل مختلف سوزندوزي را که شامل دور دوزي - توري دوزي - توري گلدوزي - سکمه دوزي - شبکه دوزي - ستاره دوزي - گل اشرفي دوزي - زير رفت دوزي - تکه دوزي و خامک دوزي - مي باشد مي دوزند. در قلاب دوزي ابتدا طرح مورد نظر را با کپي يا صفحات کاغذ گراف که طرح روي آن به وسيله سنجاق سوراخ شده با پودر زغال يا گچ علامت گذاري کرده و سپس با مداد پررنگ مي کنند يا اينکه توسط قالبهاي مخصوص قلمکار و طرح را روي پارچه منعکس کرده و سپس با استفاده از قلاب و نخ مخصوص شروع به دوختن مي کنند. در مليله دوزي قطعات مليله ي اصل يا بدل را بر روي پارچه هاي ترمه يا مخمل مي دوزند و مليله دوزي از نظر مشخصات کاملاً با قلابدوزي و سوزندوزي فرق مي کند به اين ترتيب که مراحل مختلفي را در توليد مي گذارند و تشکيل شده است از يک پارچه اصلي مخمل يا ترمه ويک پارچه زير مخمل يا زير ترمه از جنس متقال يا کتان که بطرز خاصي با سريش به آن چسبانده مي شود و پس از پياده کردن طرح، قطعات مليله روي آن دوخته مي شود و سپس با پارچه ي ديگري از نوع چيت گلدار يا قلمکار که با زمينه ي مخمل يا ترمه ي مليله شده هماهنگي دارد، آستر مي شود. پياده کردن طرح هاي مليله دوزي روي منسوجات مخمل يا ترمه بخاطر خواب داشتن سطح پارچه با سوزندوزي و قلاب دوزي فرق مي کند و توسط کپي يا قالب قلمکار نمي توان طرح را منعکس نمود. سکمه دوزي سکمه دوزي عبارت است از بيرون کشيدن تعدادي تار يا پود يا هر دو از نقطه يا نقاط معين از پارچه و پر کردن جاي ...
سؤالات آزمون:سرمه دوزي درجه2
7-در چه دوره اي ازمليله دوزي براي لباس هاي رسمي و لشكري و درفش ها استفاده مي كردند؟1)هخامنشيان 2)اشكانيان 3)ساسانيان 4) زنديان8-نام ديگر زناردوزي چيست؟1)دوردوزي 2)اريب دوزي 3)معرق دوزي 4)توردوزي 9-دوختن قطعات مليله ساده به صورت زيگزاگ در اطراف تگرگ ها را .......... گويند.1)فلزدوزي 2)توردوزي 3)كنگره دوزي 4)تحريردوزي 10- براي اتو كشي كدام پارچه از صفحه مخصوص كه بر روي آن تعداد بي شمار سوزن با فاصله كم تعبيه شده،استفاده مي كنيم؟1)مخمل 2)ساتن 3)نخي 4)ترمه11-در كتيبه دوزي معمولا از چه دوخت هايي بيشتر استفاده مي شود؟1)ساتن دوزي 2)ده يك دوزي 3)ابريشم دوزي 4)گزينه 2و1 صحيح است. 12-در كدام دوخت از فتيله گذاري وقيطان دوزي استفاده مي شود؟1)زري دوزي 2)خاتمي دوزي 3)كمند دوزي 4)بخارادوزي13-مليله بر چند نوع است؟1)طلايي-نقره اي 2)ساده- براق 3)ساده-نقره اي 4)شيشه اي-براق14-اوج شكوفايي منجوق دوزي در سال ........... بوده است.1)13هجري قمري 2)17هجري قمري 3)8هجري قمري 4)21هجري قمري15-در اين نوع شرابه دوزي انتهاي رديف آزاد نمي باشد بلكه دوسر آن به لباس دخته مي شود؟1)دالبرهاي تقاطعي 2) زيگزاگي 3)دالبر ساده 4)الوان16-باسمه كردن چيست؟1)يك روش براي انتقال طرح به روي پارچه 2)يك نوع دوخت است 3)به نوعي روش لكه گيري گفته مي شود. 4)هيچكدام17- از دوخت هاي زير،دوخت ............ بر روي تور انجام مي شود.1)زري دوزي 2)بخارا دوزي 3)پته دوزي 4)مليله دوزي18-دوخت پرده خانه خدا متعلق به چه دوره اي بوده است؟1)صفويان 2)تيموريان 3)گوركانيان 4)سامانيان19-سرمه را با كدام قيچي بايد بريد؟1)قيچي بزرگ و نوك تيز 2)قيچي ساده خياطي 3)قيچي سركج و نوك تيز 4)قيچي دالبر20-مرصع دوزي چيست؟1)گوهر نشان كردن توسط سنگ و سرمه 2)پيله دوزي با سرمه 3)حاشيه دوزي با پولك 4)شرابه دوزي با اشك21-ده يك دوزي با كدام نخ دوخته مي شود؟1)نقده 2)دمسه 3)ابريشم 4)گلابتون22-براي سرمه دوزي به روش برجسته ازچه وسيله اي استفاده ...
منجوق دوزي(مهاباد)
منجوق دوزي قدمتي ديرينه داشته و از زمان ساسانيان رايج بوده است. در نمونه هاي بسيار زيباي منجوق دوزي سنتي تنها اصالت و ظرافت طرحها حيرت آور نيست بلكه مهارت دست دوزندگان آن دانه ها را چنان دلنشين و استوار در كنار هم نشانده كه گويي از دستگاههاي پيشرفته كامپيوتري براي محاسبه محل قرار گرفتن منجوقها استفاده شده است. پوشش محلي زنان كرد استان داراي تزئينات زيبا و منحصر به فرديست اين تزئينات اكثراً توسط انواع صنايع سوزن دوزي از جمله منجوق دوزي- سكه و مليله دوزي و ساير انوع هنرها با مصالح درخشان و رنگين برروي لباسها محلي انجام مي شوند. با توجه به علاقه و تلاش كردها براي حفظ آداب و سنن خود امروزه نيز انواع محصولات منجوق و سكه دوزي شده بخصوص براي مراسم رسمي و عروسي ها در شهرستان مهاباد توليد و به ساير مناطق كردنشين عرضه مي شود. منجوق دوزي قدمتي ديرينه داشته و از زمان ساسانيان رايج بوده است. در نمونه هاي بسيار زيباي منجوق دوزي سنتي تنها اصالت و ظرافت طرحها حيرت آور نيست بلكه مهارت دست دوزندگان آن دانه ها را چنان دلنشين و استوار در كنار هم نشانده كه گويي از دستگاههاي پيشرفته كامپيوتري براي محاسبه محل قرار گرفتن منجوقها استفاده شده است. دوخت منجوق به 2 طريقه انجام مي شود اول آنكه دانه هاي منجوق را يكي يكي يا در تعداد كم 2 يا 3 عدد هر بار داخل سوزن كرده و به پارچه مي دوزند. روش ديگر آن است كه ابتدا منجوقها را به بند كشيده بعد در فاصله هر چند منجوق بند آنرا توسط سوزن و نخ ديگري به پارچه مي دوزند البته بايد توجه داشت كه در اين روش دوام كار انجام شده كمتر است
نمونه سوالات ازمون سرمه دوز درجه 2
15-در اين نوع شرابه دوزي انتهاي رديف آزاد نمي باشد بلكه دوسر آن به لباس دخته مي شود؟1)دالبرهاي تقاطعي 2) زيگزاگي 3)دالبر ساده 4)الوان
روش نگهداري و شست‌وشوي كارهاي سوزندوزي
دير زماني است كه انواع دوخت‌هاي سنتي نظير تابلوهاي مليله‌دوزي ، سرمه‌دوزي و منجوق‌دوزي ، روميزي‌هاي گلابتون يا سوزندوزي ، جانمازهاي ترمه ، جليقه‌هاي مخمل و بقچه‌هاي گلدوزي ، زينت‌بخش زندگي ما ايرانيان است و در بين خانواده‌هاي ما از جايگاه ارزشمند برخوردار مي‌باشد ، اما خيلي از مردم به ويژه خانم‌هاي جوان ، ياشيوه نگهداري اين نوع صنايع دستي آشنا نيستند .به همين دليل در اين ستون كوشيده‌ايم به نكاتي در باره طرز شست و شو ، لكه‌گيري ، اتوكشي و … اين نوع دوخت‌هاي سنتي بپردازيم . روش نگهداري و شست‌وشوي كارهاي سوزندوزي اغلب ديواركوب‌ها ، پرده‌ها و تابلوهايي كه در آنها دوخت‌هاي سنتي به كار رفته است به مرور ايام گرد و غبار مي‌گيرند كه اين امر از جلوه كار كم مي‌كند .در عين حال برخي از انواع اين صنايع دستي را نمي‌توان شست و شو كرد پس چاره كار چيست ؟ براي اين منظور ابتدا پارچه موردنظر را در هواي آزاد آويزان كرده ، به آرامي ضرباتي با چوب به پشت آن بزنيد تا گردو غبار موجود از آن كاملاً زدوده شود ، سپس پارچه را بدون آنكه مچاله يا تا كنيد در آب ولرم فرو ببريد ،اين عمل را تا آنجا ادامه دهيد كه آب تميز و صافي از آن خارج شود . بعد آن را درون حوله‌اي لوله كنيد تا آب اضافي‌اش خوب گرفته شود .اگر لازم باشد از دو يا سه حوله مي‌توانيد براي اين كار استفاده كنيد ، سپس پارچه را درمعرض هواي آزاد قرار دهيد تا خشك شود . نحوه شست و شوي پارچه مخمل نيز به همين صورت است ، چه روي پارچه سوزندوزي باشد چه نباشد.دقت كنيد پارچه‌هايي كه روي آنها مليله دوزي شده ، به هيچوجه قابل شست و شو نيستند . براي شست و شوي پارچه‌هاي دست‌دوزي حتماً بايد از ثبات رنگ نخ‌ها و يا خود پارچه اطمينان حاصل كنيد .براي اين كار يك پارچه نخي سفيدرنگ را مرطوب كرده ، به آرامي به پشت پارچه يا دوخت بكشيد ، در صورتي كه رنگ پارچه و نخ كار ثابت بود اثري روي پارچه سفيد نمي‌گذارد ، در غير اين صورت از شستن آن صرف‌نظر كنيد . براي شست‌وشوي دست‌دوزي‌ها هرگز آنها را چنگ نزنيد و از مواد پاك‌كننده مانند آب‌ژاول ، كلر و ديگر مواد سفيدكننده استفاده نكنيد . نحوه اتوكشي انواع سوزندوزي براي اتوكشي سوزن‌دوزي‌ها هرگز نبايد اتو را مستقيماً روي كار بگذاريد ، بلكه بايد در پشت كار يك تكه پارچه نم‌دار سفيد انداخته ،اتو را روي محل مورد نظر بگذاريد و برداريد ، زيرا كشيدن اتو روي دست‌دوزي‌ها ممكن است به كار آسيب بزند و باعث جابجايي نخ‌ها ، منجوقها و يا مليله‌ها بشود .اتوكشي موادي از قبيل نقده ، گلابتون و پولك بايد با حرارت كاملاً ملايم و يا حداقل درجه حرارت صورت پذيرد ...