معرفی اداب رسوم آثار تاريخي منطقه طرقرود نطنز

شهر طرق، تقريبا درمركز ايران ، در335 كيلومتري تهران،35 كيلومتري نطنز و90كيلومتري شمال اصفهان و نزديكي قلّه كركس قرار دارد.اين شهركوهپايه اي ، داراي آثار باستاني و تاريخي و ديدني فراواني است كه براي نمونه مي توان از قلعه خشتي دوره اشكاني با بيش از2200سال قدمت ، قلعه سنگي دوره ساسانيان ، درخت چنار و سرو 1400ساله، مسجدجامع دوره ايلخاني، امام زادگان چهاربزرگوار(ع)، درياچه هاي طرق و چهار سامون(صابون)، عمارت افسانه اي 40 دختران ،گورستان قديمي و حمام هاني كه از جاذبه هاي گردشگري طرق نيز به شمار مي روند، نام برد.

1- طرق يا طرقرود داراي روستاهاي زيادي است كه؛ نيه ، مزده، طار، كشه، آبكشه ، ورگوران، يحيي آباد، باغستان پايين و باغستان بالا ، از مهم ترين آنها محسوب مي شوند.

2- علامه ذكرياي قزويني دركتاب "آثارالبلاد واخبار العباد"درمورد طرق مي نويسد: (درقرن هفتم هجري قمري)،طرق شهري نزديك اصفهان است و اهالي آن دستي فراخ در ساخت ظروفي از عاج و آبنوس دارندكه مردم شهرهاي ديگر، توانايي ساخت آنها را ندارند.

3- در داخل و اطراف اين شهر ،معادن متعدد سنگ تراورتن قرار دارد و گويش مردم اين ديار"طرقي"است كه از زمان باستاني باقي مانده و شاخه اي از زبان راجي تلقي مي شود.

از بزرگان طرق يا طرقرود مي توان از احمدبن ثابت بن محمد طرقي (فقيه ،اصولي،حافظ،نويسنده وخطاط ) نام برد كه متوفي به سال520 هجري قمري است، شيخ تاج الدين طرقي (عالم،اديب ،شاعر ظريف گوي قرن ششم) و سلطان بابا احمد طرقي (عارف) هم از اهالي طرق بوده اند.

طرق يا طرق رود داراي آب لوله كشي ،تلفن،برق، گاز، مركز بهداشت وساير امكانات بوده و از جمله محصولات آن زعفران و انگور است

طرق در لغتنامه دهخدا

طرق: قصبه مرکز شهرستان طرقرود بخش نطنز، شهرستان کاشان در 33هزارگزي جنوب باختري نطنز و يکهزارگزي شمال شوسه نطنز به مورچه خورت. کوهستاني و سردسير با 4430 تن سکنه. آب آن از 17 رشته قنات. محصول آنجا غلات و ميوه‌جات وحبوبات و انگور. شغل مردان زراعت و گله‌داري است و عده اي براي تامين معاش به تهران رفته برمي‌گردند. صنايع دستي آن گيوه چيني و تخت کشي است. تلفن و دبستان و راه فرعي به شوسه دارد. قلعه‌ي خرابه و مسجد آن قديمي است. مزارع يحيي آباد و باقرآباد و هنجوه و ايل آباد جزء اين قصبه است.(از فرهنگ جغرافيايي ايران ج 3).

طرق در جنوب نطنز و در کنار راه نطنز به مورچه خورت ميان ياهپود و گردنه طرق در 33300 گزي نطنز واقع شده است.

مسجد جامعه طرق رود

مسجد جامع(جمعه) طرق با قدمتی 700 ساله متعلق به دوره‌ی ایلخانی است و جزء آثار باستانی ایران ثبت شده است. این مسجد دارای دو ایوان شمالی و جنوبی (رو به قبله) و یک شبستان در غرب مسجد است که دارای محراب کاشیکاری شده است.

در ورودی این شبستان در راهروی ورودی مسجد است. حیاط مسجد دارایِ حوض فیروزه‌ای رنگ از کاشی لعاب‌دار است که حد فاصل بین دو ایوان شمالی و جنوبی می‌باشد و به طور کلی مسجد دارای معماری اسلامی است.

محراب گچی ایوان جنوبی در اصل بنا وجود نداشته و به تازگی به بنا اضافه شده و دلیل این نظریه شکل معماری ایوان جنوبی و ایوان شمالی یعنی شکل متقارن است که چنین چیزی را نمی‌پذیرد. [همچنین در و پنجره‌های آهنی ورودی ایوانهای شمالی و جنوبی در قبل وجود نداشته و به تازگی به آن اضافه شده].

طاقهای آجری بسیار زیبا با شکلی متقارن و ستونهای مربع شکل موجود در بنا قدمت این بنا را نشان می‌دهد. کف ایوان‌ها و شبستان مسجد کاملاً تخته پوش است تا فرشها و زیراندازها از نم موجود در زمین بنا دور باشد.

درِ ورودیِ اصلی چوبی است و دارای نقوش برجسته می‌باشد که اخیراً ترمیم شده است و از شکل در و دستگیره‌های آن می‌شود گفت که متعلق به خود مسجد است، اما هیچگونه تاریخ یا نوشته‌ای در روی آن وجود ندارد.

راهرویی در ورودی از کوچه را به حیاط متصل می‌کند. درختی با نام صبرین(درخت صبر(کاج)) با شکلی خاص در حیاط مسجد وجود دارد. به گفته‌ی اهالی شبیه این درخت در ایران وجود ندارد. [تنه بسیار ضخیم این درخت سن بالای این درخت را می رساند.]

منطقه شکار ممنوع کرکس

در كشور ما علاوه بر مناطقي كه با اسامي پارك ملي، اثر طبيعي ملي، پناهگاه حيات وحش و منطقه حفاظت شده به عنوان نمونه هايي از طبيعت اين مرز و بوم در اختيار سازمان حفاظت محيط زيست قرار دارند اين سازمان در راستاي بخشي از وظايف قانوني خود مبني بر حفاظت از تعادل بوم‌شناختي طبيعت، جلوگيري از انقراض نسل گونه‌هاي مهم گياهي و جانوري و نيز ايجاد محيط مساعد براي تكثير و پرورش گونه‌هاي زيستي كمياب، وظيفه دارد ساير مناطق طبيعي مستعد و ارزشمند كشور را نيز شناسايي نموده و بر چگونگي بهره برداري از منابع موجود در آنها نظارت نمايد. در اجراي اين وظيفه مهم، هم اكنون بيش از 50 منطقه با عنوان شكار ممنوع تحت نظارت سازمان محيط زيست قرار دارند كه كركس يكي از زيباترين آنهاست.

كوههاي بلند و تودرتوي كركس با دره‌هاي پر پيچ و خم و سرسبز آن، مجموعه زيبايي را پديد آورده كه همسايگي آن با كوير، زيبايي آن را دو چندان ساخته است.

كوهستان كركس، با آن همه گستردگي و بلندي، و با آن همه عظمت و اهميت چنان كه بايدوشایدشناخته شده نيست. متأسفانه اطلاعات مربوط به شرايط طبيعي اين توده عظيم كوهستاني به ويژه اقليم، پوشش گياهي و حيات وحش آن بسيار اندك مي باشد. اميد است كه دانش‌پژوهان و دوستداران جاي جاي اين مرز و بوم با انتشار اين گزارش، كركس را نيز از ياد نبرده و در جهت شناخت بهتر و بيشتر آن همت گمارند.

كوهستان كركس

يكي از مهمترين چهره‌هاي ناهموار طبيعت ايران رشته كوههاي مركزي است كه بصورت ديواره‌اي بلند و گسترده و بطول صدها كيلومتر از استان همدان در جهت جنوب شرقي تا شيركوه در يزد و نهايتاً تا ناحيه بلوچستان كشيده شده است. كوهستان بلند و پرآوازه كركس، بخشي از نيمه شمالي رشته‌ كوههاي مركزي ايران است كه از شمال غربي شهرستان كاشان تا جنوب شرقي شهرستان نطنز ادامه دارد. كوه كركس حاصل گدازه‌هايي است كه از راه شكاف‌هاي موجود در سطح زمين به بيرون راه يافته اند.

ويژگيهاي منطقه

موقعيت طبيعي

منطقه شكار ممنوع كركس، بخشي از جنوبي‌ترين منطقه كوهستاني كركس است كه شهر نطنز در دامنه شرقي آن قرار داشته و راه ارتباطي اين شهر به كاشان و اصفهان به ترتيب از شرق و جنوب آن مي‌گذرد. اين منطقه از سمت جنوب شرقي به كوير بزرگ اردستان و از سمت غرب و جنوب غربي به بيابانهاي حدفاصل شهرهاي اصفهان و ميمه مشرف است.

موقعيت جغرافيايي

منطقه مورد نظر در حدفاصل 33 درجه و 25 دقيقه تا 33 درجه و 40 دقيقه عرض شمالي و 51 درجه و 25دقيقه تا 52 درجه طول شرقي از نصف‌النهار گرينويچ قرار دارد.

مساحت

سطح زير پوشش كوهستان كركس در استان اصفهان بالغ بر 300 هزار هكتار است كه 7/97 هزار هكتار آن به عنوان منطقه شكار ممنوع انتخاب و اعلام شده است.

شرايط اقليمي

آگاهي از شرايط اقليمي هر محل مستلزم وجود ايستگاههاي هواشناسي است كه اين منطقه كوهستاني فاقد آن است. آنچه درباره منطقه كركس مي‌توان گفت اين است كه اين منطقه جزو مناطق خشك و نيمه خشك با ميانگين دماي سالانه 5 تا 15 درجه سانتي‌گراد بوده و ميزان بارندگي آن بين 200 تا 400 ميليمتر است.

بلندي از سطح دريا

منطقه شكار ممنوع كركس شامل كوه معروف كركس و منظومه‌اي از ارتفاعات پيرامون آن است كه بلندترين آنها عبارتند از:

كركس 3895

غلبه شاه 3493

لاليوان 3350

ارشد 3199

قلعه تايين 2700

كمرسياه 3630

زيرپل 3630

هشاش 3210

ريزنده 2980

كش قبله 2600

پيشينه حفاظت از منطقه

اين منطقه از شهريور ماه سال 1371 تاكنون با عنوان « شكار ممنوع » تحت كنترل و نظارت سازمان حفاظت محيط زيست قرار گرفته است. مسؤوليت اصلي و مستقيم نظارت بر اين منطقه به عهده اداره كل حفاظت محيط زيست اصفهان مي‌باشد كه بدين منظور يك واحد محيط باني در شهر نطنز احداث شده است.

پوشش گياهي

يبقله هاي كوهستان كركس به علت ارتفاع زيادي كه دارند تقريباً در نيمي از سال پوشيده از برف بوده و منبع اصلي چشمه‌هاي متعددي است كه در دامنه‌‌هاي اين كوهستان جريان دارند.

دامنه‌هاي كركس به دليل وجود منابع آب كافي و نيز اعتدال شرايط اقليمي و رويش انواع گياهان مرتعي، زينتي و تجاري در رديف مراتع نسبتاً خوب منطقه و كشور است.پوشش گياهي منطقه بيشتر شامل گياهان بوته‌اي ( انواع گندميان، درمنه، گون، گياهان دارويي و … ) و درختچه‌هايي است كه به صورت پراكنده ديده مي‌شود.

حيات وحش

موقعيت جغرافيایي و شرايط زيستي منطقه كركس به گونه‌اي است كه امكان وجود انواع جانوران وحشي اعم از خزندگان، پرندگان و پستانداراني نظير كل وبز، قوچ و ميش وحشي، آهو، گراز (خوك وحشي )، گرگ، شغال، روباه، كفتار، گربه وحشي، پلنگ، تشي، پايكا ( نوعي موش صحرايي كه در ارتفاعات زيست مي‌كند ) و غيره در آن وجود دارد.

بر اساس گزارشهاي موجود، هم اكنون مواردي از آنچه نام برده شد به ويژه كل و بز، قوچ و ميش وحشي، گراز، گرگ و پايكا در منطقه قابل مشاهده و بررسي است. منطقه كركس، در صورت حفاظت كامل از آن مي تواند در شمار بهترين و مستعدترين مناطق حفاظت شده كشور قرار گرفته و بهترين نمونه‌هاي جانوران وحشي را براي استفاده پژوهشي و آموزشي عرضه نمايد. هم اكنون دامنه‌هاي كركس به ويژه دره‌هاي پردرخت آن محيط مساعدي براي تكثير گراز شده است. در سالهاي اخير به لحاظ وجود جمعيت فزاينده گرازها خسارتها و هراس زيادي متوجه روستاييان منطقه شده بطوري كه اداره كل حفاظت محيط زيست اصفهان ناگزير گرديده از طريق صدور پروانه شكار براي اقليتهاي ديني و يا معدوم نمودن گرازها به كمك ميرشكاران محلي، اقدام به تعديل جمعيت اين حيوان بنمايد.

قابليتهاي منطقه

منطقه كركس علاوه بر ارزشهاي زيستي (بيولوژيك) به دليل برخورداري از شرايط آب و هوايي مساعد و دامنه‌هاي سرسبز خود محل استقرار باغها و روستاهاي خوش آب و هوايي است كه تعدادي از آنها مانند ابيانه، هنجن، فريزهند، بيدهند، طامه و اوره براي دوستداران طبيعت ايران كاملاً آشنا و شناخته شده‌اند. اين روستاها هرسال و در فصلهاي بهار و تابستان پذيراي جمعيت زيادي هستند كه از شهرستانهاي كاشان و نطنز به ديگر نقاط كشور مهاجرت نموده و در آنجا سكونت گزيده‌اند.اينان هر سال در فرصتهاي مناسب به شهر و ديار خود بازگشته و براي چندين روز و حتي چندين ماه از امكانات طبيعي محل استفاده مي‌نمايند.

جاذبه‌هاي طبيعي و حتي انساني منطقه كركس به حدي است كه حتي در ساير نقاط نقاط كشور نيز دوستداران خاص خود را دارد. روستاي قديمي ابيانه با موقعيت طبيعي چشم‌نواز و نيز معماري و فرهنگ منحصر به فرد خود از جمله ديدني‌ترين نقاط كشور است كه در يكي از زيباترين دره‌هاي واقع در دامنه كوهستان كركس قرار دارد.

با توجه به قابليتهاي يادشده، منطقه زيبا و كوهستاني كركس در صورت مديريت و حفاظت ـ به مفهوم واقعي آن ـ مي‌تواند محل مناسبي براي انجام كارهاي تحقيقاتي، آموزشي، فرهنگي و تفريحي باشد.

اهداف حفاظت از منطقه

منطقه كركس با توجه به شرايط خاص جغرافيايي و زيستي موجود در آن از قابليتهاي زيادي براي حفاظت از پوشش گياهي و جانوري غني و متنوع برخوردار است و بي‌توجهي به آن به ويژه از نظر انقراض گونه‌هاي جانوري مي‌تواند جبران ناپذير باشد.

بخشهايي از اين منطقه به ويژه برخي دامنه‌هاي واقع در ارتفاعات بالاي 2000 متر آن هم اكنون در شمار دست نخورده‌ترين مناطق طبيعي كشور است كه تا اين زمان به علت دشواربودن دسترسي به آنها از دخالتهاي انساني به دور مانده‌اند.

البته طي سالهاي اخير در نتيجه رونق فعاليتهاي معدني در منطقه٬ جاده‌هايي در گوشه و كنار آن احداث گرديده كه اين جاده‌ها دسترسي برخي افراد و گروههاي ناآشنا و بي‌علاقه به طبيعت را به منطقه ممكن ساخته يا خواهند ساخت. اساساً گسترش فعاليتهاي انساني در مناطق طبيعي اعم از جنگلها، مراتع، درياچه‌ها و نظاير آن با تخريب يا آلودگي براي اين مناطق همراه است مگر آنكه اين فعاليتها در چهارچوب قوانين صورت گرفته و از طريق برنامه‌هاي حفاظتي، كنترل و هدايت شوند.
منطقه كركس نيز از اين قاعده مستثني نيست يعني به موازات توسعه فعاليتهاي انساني و نيز تخلفات ناشي از شكار يا چراي بي‌رويه در منطقه، توسعه امكانات حفاظتي آن اجتناب ناپذير است.

فعاليتهاي انساني در منطقه

قمصر، كاشان، نطنز، اردستان و ميمه در زمره بزرگترين مراكز جمعيتي شهري واقع در دامنه‌هاي كوهستان كركس قرار دارند. شهر كاشان مهمترين قطب اجتماعي و اقتصادي منطقه است كه فعاليت غالب آن خدماتي و صنعتي است. ساير مراكز شهري صرف نظر از برخي فعاليتهاي كارگاهي و خدماتي موجود در آنها عمدتاً بافتي روستایي داشته و اقتصاد آنها مبتني بر باغداري، دامداري و برخي فعاليتهاي كارگاهي و معدني است.

كلام آخر اينكه در حال حاضر آنچه وضعيت و امنيت منطقه كركس را تهديد مي‌نمايد در وهله نخست مربوط به فعاليتهاي معدني و تخلفات ناشي از شكار غير مجاز و در مرتبه بعد مربوط به تعليف غير مجاز و بوته‌كني است.

فعاليتهاي معدني، تعليف و بوته‌كني معمولاً توسط افراد بومي صورت گرفته و ليكن شكار غير مجاز موضوعي است كه هم از ناحيه افراد محلي و هم توسط افراد غير بومي محيط زيست منطقه را تهديد مي‌نمايد.

حفاظت از منطقه كركس نيز در وهله اول مستلزم شناسايي كامل منطقه و در مراحل بعدي، شناسايي عوامل تخريب و اجراي برنامه‌هاي حفاظت و كنترل است. در شرايط كنوني به نطر مي‌رسد كه تبديل اين منطقه به منطقه حفاظت شده راه را براي حفاظت كاملتر آن هموار سازد.

منابع مورد استفاده

مکان های تاریخی واقع در طرقرود

. مسجد جامع(جمعه) دوره ايلخانيان 700 سال پيش ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران 2. حسينيه محله پايي و نخل زیبای ان 3. حسينيه محله بالا محل برگزاري نماز جمعه در گذشته نزدیک 4. قلعه طرق بسیار قديمي در حال بررسی قدمت است 5. درياچه يا بند فصلي طرق 6. استخر فصلي چهار سامون 7. سروخوابيده مسجد جامع 8. چنار۱۳۰۰ساله محله بالا 9. عمارت افسانه اي ۴۰ دختران 10. آسيابهاي آبي قديمي به تعداد زياد 11. تل اوگري 12. معادن سنگ تراورتن سرخ، کرم و ليمويي 13. دشت بزرگ ده زيره 14. دشت هاي بنفش زعفران 15. قبرستان (مسلمانان وزرتشتيان) (رز هَدا) 16. درخت زيباي مينجوين در دل کمر طرق 17. حمام هوني 18. حمام سلطان بابا احمد 19. قلعه سنگي ساساني 20. رشته کوه کرکس و قلل آن 21. نخل حسينيه‌ي محله پائين 22. کمر باقروطرق 23. آب چيک چيک 24. دشت گوري 25. چشمه باغستان بالا 26. باغستانهاي بالا وپايين 27. يحيي أباد 28. لادريجه 29. زبان طرقي(شنيدني نه ديدني) 30. چهار سامون (چار صابون) 31. دشت بزرگ طرق 32. بيدستون(ويستون) 33. مسجد هوني 34. مسجد محله پايين 35. مقبره سلطان بابا احمد طرقي 36. قبور سادات طرق 37. کودهن 38. قنات برزن 39. قنات درکه 40. قنات کَه جوبه 41. آب هِل مهدي کور 42. آب بوسون شاه 43. آب درهمله 44. اسار جير 45. اسار ميون 46. اسار بالا 47. دشت برزن 48. کمر علي 49. کمر نقي 50. امام زادگان چهار بزرگوار

قلعه طرق

قرار گرفتن اين قلعه بر روي بلندي و ديوار هاي مرتفع و غير قابل نفوذ آن شکوه و عظمت خاصي دارد که هر بيننده اي را جذب خود ميکند. اين قلعه بر روي يک کمر ساخته شده. سازنده يا سازندگان ان هنوز مشخص نيستند اما يکپارچه بودن مصالح بکار رفته و شکل ساختماني بيروني و معماري آن از جنوبي ترين قسمت تا شمالي ترين قسمت ان بيان کنده وجود يک فکر واحد در ساخت آن است. کاربرد اين قلعه بيشتر براي محافظت و انبار کردن محصولات کشاورزي از جمله گندم و جو و کشمش و ساير محصولات کشاورزي است. شکل اتاق ها و تقسيماتي که در کف و زير زمين اتاق ها وجود دارد و وجود خمره هايي به قطر يک متر و کمتر که متاسفانه اکنون وجود ندارند مبين اين قضيه است. درب ورودي قلعه در ميان يک ديوار محکم و آجري با قطر حدود يک متر قرار داده شده که اتاق نگهبان قلعه که اکنون بازسازي شده در بالاي اين درب محکم وجود دارد که از طريق حفره اي ديد کاملي به جلوي در قلعه دارد که قلعه بان را از هويت افرادي که در مي‌زدند مطلع ميکرده.

اين قلعه داراي يک راهروي اصلي است که از ابتدا تا انتهاي قلعه کشيده شده که راهروهاي کوچکتري اين راهروي اصلي را در چند نقطه از اول تا اخر قلعه قطع مي‌کند. ساختمان هاي موجود عموما در 3 طبفه ساخته شده اند که به شکل خاصي سعي شده از فضاي داخل قلعه نهايت استفاده صورت بگيرد در اين قلعه بيش از 300 اتاق دارد وجود دو عدد سرويس بهداشتي در قسمت شرقي و غربي که خود داراي معماري خاصي از نظر بهداشتي و دفع فضولات است شايد کمتر مسکوني بودن آن را بيان کند. سقف اتاق ها به دو صورت خشتي ضربي و تخته چوبي شکل گرفته که کاربري‌هاي متفاوت اتاقهاي قلعه را بيان ميکند.

در يک سوم انتهايي اين قلعه تاريخي که بر روي سطح صاف يک کمر بنا شده است يک ميدان وجود دارد که قلعه را به دو بخش پايين و بالا تقسيم مي‌کند. در گوشه اين ميدان يک چاهي وجود دارد که در سنگ حفر شده است و به سبک خاصي تراشيده شده و به اتاقي بزرگ در اندازه حدود 20 متر مربع با شکلي غير منظم در زير قلعه که خود نيز از تراشيده شدن سنگ بدنه پاييني قلعه ايجاد شده برخورد ميکند، اين اتاق نيز داراي سکوهاي بزرگ و کوچک است که کاربري آن مشخص نيست . ورود به اين اتاق از قسمت شرقي قلعه هنوز وجود دارد. قسمتي از بناي قلعه(شمال شرقي) بر اثر زلزله و از هم پاشيدگي سنگ کمر زيرين آن فرو ريخته که اثار آن هنوز باقي است.اين اثر مورد توجه ميراث فرهنگي شهرستان نطنز قرار گرفته و در حال مرمت است.

مسجد جامع طرق:

مسجد جامع(جمعه) طرق با قدمتي 700 ساله متعلق به دوره ايلخاني است و جزء آثار باستاني ايران ثبت شده است. مسجد به طور کلي داراي معماري اسلامي است. اين مسجد داراي دو ايوان شمالي و جنوبي (رو به قبله) و يک شبستان در غرب مسجد است که داراي محراب است. اين شبستان در انتهاي راهروي ورودي مسجد است.

حياط مسجد دارايِ حوض فيروزه‌اي رنگ از کاشي لعاب‌دار است که حد فاصل بين دو شبستان شمالي و جنوبي مي‌باشد.

محراب شبستان جنوبي در اصل بنا وجود نداشته و به تازگي به بنا اضافه شده و دليل اين نظريه شکل معماري ايوان جنوبي يعني شکل متقارن است که چنين چيزي را نمي‌پذيرد. طاقهاي آجري بسيار زيبا با شکلي متقارن و ستونهاي مربع شکل موجود در بنا قدمت اين بنا را نشان مي‌دهد. کف ايوان‌ها و شبستان مسجد کاملاً تخته پوش است تا از نم موجود در زمين بنا دور باشد.

درِ وروديِ اصلي چوبي است و داراي نقوش برجسته مي‌باشد که اخيراً ترميم شده است و از شکل در و دستگيره‌هاي آن مي‌شود گفت که متعلق به خود مسجد است، اما هيچگونه تاريخ يا نوشته‌اي در روي آن وجود ندارد. راهرويي در ورودي از کوچه را به حياط متصل مي‌کند.

درخت سروي با شکلي غير طبيعي در حياط مسجد وجود دارد. به گفته‌ي اهالي شبيه اين درخت در ايران وجود ندارد. آثار متعددي در اين مسجد وجود داشته که به علت سهل‌انگاري به سرقت رفته و خبر موثقي از وضعيت آنها در دست نيست.

به گفته‌ي ساکنين طرق احتمال آتشکده بودن اين بنا در قبل از بناي فعلي وجود دارد.

اين بنا توسط اهالي و ميراث فرهنگي بازسازي شده و توجه گردشگران داخلي و خارجي را به خود جلب نموده است.

آداب و رسوم - استان اصفهان -طرقرود

آتش‌افروزى و جل جلانى

در نطنز و آبادى‌هاى آن رسم است که در شب‌هاى هفدهم، هيجدهم و نوزدهم دى‌ماه کودکان در دسته‌هاى مختلف جمع مى‌شوند و هر دسته در يکى از تپه‌ها و بلندى‌هاى آبادى بوته و خار و هيزم را که از پيش جمع کرده‌اند آتش مى‌زنند به‌طورى‌که شعله‌هاى آتش سراسر آبادى را روش کند. آنها معتقدند روشنائى اگر به درخت‌ها برسد آن‌ سال ميوه و سردرختى بيشتر مى‌شود و آفات از بين مى‌رود.

برخى به نيت آنکه درختان ميوه بيشترى بدهند به قبرستان رفته و سنگ‌هاى کوچک و بزرگ جمع مى‌کنند و به شاخه‌هاى درختان مى‌آويزند. در مراسم آتش‌افروزى بعد از خاموش شدن آتش‌ها و تاريکى دوباره به ده برمى‌گردند و به يک نفر توبرهٔ بزرگى مى‌دهند و به‌حالت گروهى به در خانه‌ها رفته، گاهى دسته‌ها با هم برخورد مى‌کنند و با هم درگير مى‌شوند تا يکى پيروز شود.

شب اسفند
در کاشان و اطراف آن ماه را سى‌روز محاسبه مى‌کنند و براى گرفتن جشن شب اول اسفند قرار جشن مى‌گذارند. از يک‌ماه تا چهل روز پيش از اسفند قرار مى‌گذارند که در يک روز و يک شب همهٔ اهل آبادى شب اسفند بگيرند. اين نوع محاسبه را به کاشى‌ها منسوب مى‌دارند.

چلهٔ بزرگ و چلهٔ کوچک
در مرق (Marag) طرقرودبراى زمستان تقسيم‌بندى مخصوص دارند: ده روز اول زمستان و چهل روز بعد از آن‌را ”چلهٔ بزرگ“ و بيست روز بعدى را ”چلهٔ کوچک“ مى‌دانند و به ده روز بعد ”امن و بهمن“ مى‌گويند. از ده روز باقى‌مانده هفت رو”سرما پيرزن“ و سه روز ”سرما عجوزه“ است.

در طرقروداسترک نطنزهم چله از دهم دى‌ماه شروع مى‌شود و تا بيستم بهمن ادامه دارد. اين چهل روز را به چهار قسمت کرده‌اند که هر قسمت ده روز است و هر ده روز نامى دارد: ده روز اول را چلهٔ بزرگ يا چلهٔ قوس مى‌نامند. ده روز دوم را چلهٔ کوچک و ده روز سوم را چلهٔ برزگر و ده روز چهارم را چلهٔ جولا مى‌نامند. در اين مدت بنا به‌رسم محل برزگران به‌خانهٔ مالک مى‌روند و برف بام‌ها را پائين مى‌کنند. در آن روز زن ارباب آش هوا مى‌پزد تا بعد از روئيدن برف‌ها از اين آش ميل کنند.

اسنبدىطرقرود
مردم طرقرودو اطراف آن ماه‌هاى سال ار سى روز حساب مى‌کنند و يک سال را سيصد و شصت روز و حساب پنج‌روز باقيمانده را جدا نگه مى‌دارند و آن‌را پنجه مى‌نامند. به اين ترتيب، بيست و پنجمين بهمن ماه تقويم رسمى شب اول اسفند است که آن‌را شب اسبند رعينى يا زراعتى مى‌نامند و عقيده دارند هر سال ده پانزده روز قبل از رسيدن اسفند باد معتدل مى‌وزد که به آن ”باد اسبند“ مى‌گويند و آن‌را پيک بهار مى‌دانند.

در اين شب دکاندارها دکان‌ها را چراغانى مى‌کنند. آرايش دکان‌هاى سبزى‌فروشى بسيار زيبا صورت مى‌گيرد. آجيل‌فروشان براى اسبندى آجيل آچار درست مى‌کنند و خوردن اين آجيل در اين شب رسم است.
اهالىطرقرود در اين شب براى شام پلو مى‌پزند و پلو ماهى دودى يا چلو با کوکو مى‌پزند يا کشمش‌پلو مى‌خورند. پنير و ماست نيز بر سر سفره براى شگون مى‌گذارند. معتقدند در اين شب نبايد تخم‌مرغ خوردو بايد آن‌را در خانه نگاه داشت.

مراسم ازدواج
ازدواج با خواستگارى آغاز مى‌شود. اگر والدين دختر موافقت خود را اعلام نمايند. داماد در شبى خوش‌يمن خوانچه به خانهٔ عروس مى‌فرستد. اين خوانچه از شيريني، يک جلد قرآن، آئينه، سبزي، شربت، حنا، هل، ميخک، دارچين، نمک، کندر، تخم‌مرغ، شانه، اسفند و ابريشم هفت‌رنگ است. اين شکل از مراسم بيشتر از جندق مشاهده مى‌شود.

هنگام بردن خوانچه کسى پيشاپيش گروه قصيده‌اى در مدح ائمه اطهار مى‌خواند و بقيه صلوات مى‌فرستند. و وارد خانه عروس مى‌شوند. بعد از اين مرحله مراسم عقد با حضور بستگان دو طرف برگزار مى‌شود. در اين مراسم زنى با سوزن خياطى ابريشم هفت رنگ را به سر عروس و داماد مى‌کشد يعنى آنها را به‌هم مى‌دوزد تا پيوند آنها ابدى شود.

صبح روز بعد دو مرد و دو زن از بستگان عروس و داماد مردم را براى صرف چاى و شيرينى دعوت مى‌کنند. به اين رسم طلبون مى‌گويند. در اين مجلس يک زن خوش‌شانس حلقه‌اى به‌دست عروس و کفشى به پاى او مى‌کند. سه روز بعد مجلس سيمان عروس برگزار مى‌شود که مردها در خانه داماد و زن‌ها درخانه عروس جمع مى‌شوند.

مراسم زفاف و بردن عروس سه چهار روز بعد از عقد يا چند ماه و حتى دو سال هم مى‌تواند طول بکشد. يک هفته پيش از آن مراسم رخت برون و يک روز پيش مراسم آرايش عروس برگزار مى‌شود. سپس عروس را به حمام مى‌برند و حنابندان انجام مى‌شود. همين مراسم به‌طور جداگانه براى داماد برگزار مى‌شود. سپس همه به خانهٔ عروس مى‌روند و داماد يکى دو ساعت کنار عروس مى‌نشيند و زن‌ها براى ديدن عروس مى‌آيند و سر و صدا را مى‌اندازند. سپس داماد به‌خانهٔ مى‌رود تا مقدمات را فراهم کنند اواخر شب داماد و عده‌اى از مدعوين به خانه عروس رفته تا عروس را بياورند.

اين مراسم با دايره دمبک و غزل‌خوانى برگزار مى‌شود. عروس را از زير قرآن رد مى‌کنند و زنى آئينه بزرگى روبه‌روى صورت عروس مى‌گيرد. عروس از پدر و مادر خود خداحافظى مى‌کند. و مردها با قصيده و غزل‌خوانى از جلو و زن‌ها با گفتن هولولو و شاباش از ؟؟؟ به‌سمت خانه داماد به‌راه مى‌افتند. مقابل خانه داماد عروس مى‌ايستد تا داماد پاانداز را تقديم کند. سپس داماد چند انار يا سيب به سمت عروس پرت مى‌کند.

جلو در خانه داماد عروس را در آغوش مى‌گيرد و به حجله مى‌برد. دائى يا عموى عروس وارد حجله مى‌شود و سوره الرحمن تلاوت مى‌کند و سر عروس و داماد را به‌هم مى‌زند تا خجالت آنها بريزد. جمعيت متفرق مى‌شوند. داماد و عروس بايد با آفتابه لگن پاى يکديگر را بشويند. داماد اين آب را به چهارگوشه خانه مى‌ريزد.
روز بعد والدين عروس ناهار مى‌فرستند و اقوام هديه‌اى به‌نام در حجلگى مى‌برند.

مراسم نوروز

چهارشنبه‌سورى
غروب سه‌شنبه آخر سال بانوى خانه بوته‌اى را آتش مى‌زد و آن‌را در کوچه مى‌انداخت. کوزه آبى با چند دانه اسفند هم روى آتش مى‌ريخت تا بلا دور شود. شب چهارشنبه‌سورى فالگوشى و فال‌کوزه انجام مى‌شد.

تحويل سال
شب عيد نوروز را پلو مى‌پختند. سفره پهن مى‌کردند و انواع خوراکى‌ها استفاده مى‌شد.

Top of Form

زیارت اهل قبور( برات(

در روستاي طرقرودصبح روز پانزدهم، مردم به همدیگر تبریك و تهنیت می گفتند و خواستار آمرزش گناهان اموات خویش می شدند و بعدازظهر همان روز با مقداری شیرینی، حلوا، برنج، روغن جوشی (نوعی نان روغنی) به زیارت مردگان خود می رفتند و خوراكی های برده شده را بین جمعیت حاضر خیرات می كردند. در شب نیمه شعبان آجیل و نقل بر سر مزار اموات می بردند و خیرات می كردند و قاریان نیز با صدای بلند قرآن مِی خواندند و مردم نیز به آنها آجیل و پول می دادند.

بازدید از اقوام و دوستان

صله رحم، مراسمی است كه امروزه نیز كم و بیش اجرا می شود و وسیله خوبی برای تجدید دیدار و وقوف از وضع دوستان و نزدیكان است. نیمه شعبان در عقداءطرقرود همه اعضای خانواده به حمام می رفتند و لباس نو بر تن می كردند و صبح روز عید ضمن نظافت منزل و اسپند دود كردن، بزرگ خانواده ها در جایی جمع می شدند و به دیدار بزرگ ده می رفتند. در منزل بزرگ روستا «طرق مولودی خوانی» و مداحی از ساعت هشت صبح شروع می شد و كدخدای ده از مهمانان با چای، شیرینی، نقل

مراسم عزاداري در محرم

آماده ‌سازي حسينيه قبل از شروع ماه محرم

همه ساله قبل از شروع ماه محرم تعدادي از اهالي به حسينيه وارد شده و شروع به غبار روبي حسينيه مي‌کنند. اين مراسم از خلوص و صفاي خاصي برخوردار است که عشق محبين امام حسين به آن حضرت را بيان مي‌کند.

جمع شدن اهالي محل و هيئتي‌ها در حسينيه جهت عزاداري

اوج جمع شدن افراد در حسينيه محله پايين در شب تاسوعا صورت مي‌گيرد چون همه سعي مي‌کنند از شهرهاي تهران و اطراف به طرق آمده و در آن شب براي رفتن به محله بالا جهت عزاداري عزيمت کنند.

عزيمت هيئت زنجيرزني به سمت حسينيه‌ي محله بالا و عزاداري در آنجا

اين مراسم با شکوه خاصي برگزار مي‌شود که اخلاص افراد در اين شب وصف ناشدني است. هر ساله حسينيه‌ي محله بالا از عزاداران حسينيه‌‌ي محله پايين به خوبي پذيرايي ميکنند که اميدواريم مورد عنايت خاص امام زمان قرار بگيرد.

نخل گرداني شب تاسوعا

پراحساس‌ترين زمان در شب تاسوعا موقع مراسم نخل گرداني است. اين مراسم که با دعوت جوانان با ذکر يا حسين يا حسين صورت مي‌گيرد و با قبولي بزرگترها لبيک گفته مي‌شود شروع مي‌شود و جوانان با برداشتن نخل و گرداندن در حسينيه و با ذکر حسين حسين سعي مي‌کنند شأن اين شب را به جا آورند.

برگزاري مراسم زيارت عاشورا در صبح روز تاسوعا

در سالهاي اخير زيارت عاشورا در صبح تاسوعا و عاشورا در حسينيه خوانده مي‌شود که مورد توجه عاشقان امام حسين قرارگرفته و از آن بهره مي‌برند.

عزيمت هيئت زنجيرزني به در منازل خادمان حسيني و عزاداري(1) قبل از ظهر تاسوعا

هر ساله هيئت زنجيرزني به درب خانه خادمان حسيني و شهدا رفته و با ذکر نام امام حسين در آن مکان‌ها سعي در زنده نگه داشتن راه آن عزيران مي‌نمايند.

آمادگي جهت پذيرايي از هيئت عزاداري حسينيه‌ي محله بالا در حسينيه‌ي محله پايين

شب عاشورا در حسينيه شوري خاص براي هر چه بهتر برگزار شدن مراسم عزاداري با حضور تمامي هيئات طرق وجود دارد. در اين مراسم که از زيباترين و شورانگيزترين مراسم‌ها در چند روز عزاداري در طرق است و سعي مي‌شود هر سال بهتر و منظم‌تر برگزار شود، مورد توجه تمامي افرادي که از اطراف و اکناف براي مشاهده و حضور در مراسم عزاداري در طرق جمع مي‌شوند‌ قرار مي‌گيرد.

ورود هيئات زنجيرزني به ويژه حسينيه‌ي محله بالا به حسينيه در شب عاشورا

ورود هيئات ديگر از محله بالا و محلات ديگر به حسينيه از باشکوه‌ترين لحظات است که مصداق حديثي است که مي‌گويد: همانا ‌در‌ دلهاي مؤمنين ‌براي‌حسين، محبتي‌(مخصوص)‌نهاده‌شده، است.

زنجيرزني و عزاداري و سخنراني روحانيت مستقر در طرق که بيشتر راجع به مسايل و مشکلات طرق و راهکارها براي آباداني آن است و برکات زيادي براي طرق داشته و ذکر مصيبت آقا امام حسين و اهل بيت محترمش و صحبتهاي رييس شوراي اسلامي طرق و بيان مسايل طرق از رئوس برنامه‌هاي اين شب بزرگ و عظيم است.

برگزاري مراسم زيارت عاشورا در صبح روز عاشورا

اجراي اين زيارت در صبح عاشورا با توجه به اينکه خواندن اين زيارت در اين روز از سفارشات مؤکد اولياي خدا است، مورد توجه تمامي شيفتگان آقا امام حسين عليه السلام قرار مي‌گيرد و افراد زيادي از تمامي طرق در آن شرکت مي کنند. شور و حال حسيني در اين مراسم به چشم ديده مي‌شود.

مراسم پارسه در صبح عاشورا

يکي از مراسم‌هايي که از قديم الايام تا کنون برگزار مي‌شود مراسم پارسه است. اين مراسم که از حسينيه شروع مي‌شود و طي آن به خانه‌ي تک تک افراد سر زده مي‌شود، براي جمع آوري نذورات و هدايا از افراد است. اين مراسم داراي آداب خاص خود است؛ خواندن شعر در وصف شهيد کربلا حسين بن علي عليه السلام، برداشتن علم و گرداندن آن در محلات که داراي نشان و نماد عاشورا و امام حسين(ع) است و ذکر و ياد امام و ياران با وفايش در کوچه پس کوچه‌هاي روستا، و ياد درگذشتگان و خواندن فاتحه براي آنان و دعا براي افراد هر خانه از جمله اين آداب است. از جمله اشعاري که براي امام عليه السلام مي‌خوانند مي‌توان به شعر زيبا و پر حزن:

بگرييد اي عزاداران بگرييد

براي شاه مظلومان بگرييد

اگر کشتند چرا خاکش نکردند

کفن بر جسم صد چاکش نکردند

اشاره کرد.

عزيمت هيئت زنجيرزني به در منازل خادمان حسيني و عزاداري(2) قبل از ظهر عاشورا

اين مراسم ادامه مراسم روز قبل است و بيشتر سعي مي‌شود در محله‌هاي اطراف حسينيه صورت بگيرد و از خادمان حسيني با ذکر يا حسين تجليل به عمل آمده و با ياد شهدا در اين روز بزرگ به ياد شهداي کربلا بوده و عظمت و بزرگي تمامي شهيدان اسلام بيان شود.

اقامه‌ي نماز جماعت ظهر و پذيرايي از عزاداران حسيني در حسينيه

ظهر عاشورا تمامي دسته‌هاي زنجيرزني و سينه‌زني در موقع اذان ظهر به مسجد محل مي‌روند و نماز را به جماعت برگزار مي‌کنند. توحيدي بودن اين مراسم از ويژگيهاي خاص روز بزرگ عاشورا و مبين قيام امام حسين براي امر به معروف و نهي از منکر است، که تداعي کننده‌ي گفته‌ي امام زمان «کنت لعمادالدين رافعاً» ـ و تو [يا حسين] برافرازنده‌ي پايه‌ي دين بودي ـ است. پس از نماز جماعت تمامي عزاداران به حسينيه مي‌روند و پذيرايي مي‌شوند.

بيرون آوردن نخل و بردن به مزار امامزادگان

عصر عاشورا اوج حزن و اندوه و عزاداري براي امام حسين در طرق است؛ تمامي دسته‌هاي سينه‌زني و زنجيرزني در طرق خود را براي رساندن به امامزاده آماده مي‌کنند تا در لحظه‌ي شهادت حضرت حسين (ع) بتوانند ارادت و محبت خود به امام را نشان دهند. حسينيه هم با تمامي عزاداران در طرق همراه مي‌شود. جوانان با ذکر يا حسين يا حسين به دور نخل حلقه مي‌زنند گويا که جنازه‌ي حسين را مي‌خواهند در آغوش بگيرند و حمل کنند. بزرگترها با اشک چشم به آنان اجازه مي دهند. لحظه، لحظه‌ي با شکوهي است. گويا مي‌خواهند قلب انسان را از زمين بکنند و به آسمان ببرند.

يا حسين

نخل از جاي خود بلند مي‌شود و بر دوش عزاداران قرار مي‌گيرد. همه حال عجيبي دارند. عظمت ذکر يا حسين اينجا ديده مي‌شود. نخل با حالت عجيبي از حسينيه خارج مي‌شود. لحظه‌ي بعد هيچ کس در حسينيه نيست. گويا خداي حسين دلها را برده است.

نخل بر دوش جوانان حسيني به مزار مي‌رسد و در جاي خود قرار مي‌گيرد. ساعتي نخل نظاره‌گر همه است. زيارت عاشورا مي‌خوانند و در کنار نخل عزاداري مي‌کنند. دقايقي مانده به غروب آفتاب با ذکر:

واي حسين کشته شد واي حسين کشته شد

نخل را مجدداً بر دوش مي‌گيرند و به سمت حسينيه حرکت مي‌کنند.

شام غريبان

هر ساله بعد از پايان مراسم عصر عاشورا و بعد از غروب آفتاب همه در حسينيه جمع مي‌شوند و با برگزاري مراسم شام غريبان و عزاداري براي خامس آل عبا به صورت دسته‌اي به اطراف روستا مي‌روند و در محله‌ها و کوچه‌ها با ذکر مصيبت خاندان محترم پيامبر سعي در برگزاري هر چه با شکوه‌تر اين مراسم مي‌کنند.

جنگ نادر درحوالي منطقه طرقرود

الف-مرحوم علامه دهخدا ،درکتاب فرهنگ لغت نامه خود می نویسد:

باغ میران دهی است از دهستان طرق رود بخش نطنز شهرستان کاشان که در 54هزار گزی جنوب باختری نطنز ودر 9هزار گزی راه شوسه نطنزبه اصفهان در دامنه واقع است.ناحیه ای است دارای آب وهوای معتدل ویکصدتن سکنه.آب آنجا از قنات تامین می شودومحصول عمده آن غلات وحبوبات ومیوه وشغل مردمش زراعت است.راه فرعی به شوسه عمومی دارد(از فرهنگ جغرافیایی ایران ج3

ب-می دانیم که نادر شاه افشاردر حدود1100 هجری قمری در روستای کبکان درگز به دنیا آمد؛و به علت رشادت فراوان به سرداری سپاه شاه تهماسب صفوی انتخاب گرديد.وي اشرف افغان را در مهماندوست ،مورچه خورت وزرقان فارس شكست داد وفتنه افغانها را پس از 7سال تمام كرد.

اما،درمورد جنگ نادر درحوالي منطقه طرقرود، تاريخ تقريبا ساكت است ولااقل اينكه نگارنده آگاهي كافي از آن ندارد.

بااين حال مناسب است ذكر كنيم كه در كتاب تاريخ افغانها نوشته ژوسيف.پيري...(فرانسوي)وبرگردان از انگليسي به فارسي آقاي سهيل سبزواري ،درفصل پنجم آمده است: فرمانده افغان با بقایای ارتش خود که متشکل ازافغانها، تاتارها، کردها و گبرها که مجموعا به تعداد 20 هزارنفرمی رسد، به شمال اصفهان مارش نموده ودریک نقطۀ 24 میل دور ازآن دریک زمین هموار واقع درشمال شرق دهکدۀ مورچه خور موضع می گیرند. آنها درآنجا منتظر پارسیان مانده و هنوز هم امیدوار می باشند که تفوق خود درجنگ را اثبات کنند. افغانها در بین یک قریه و یک خندقی سنگرمی گیرند که آنها در پیشروی قرارگاه خویش به شکل نیم دایره کنده اند، بطرف راست آنها یک جویبار ودرچپ آنها یک کاروانسرای قراردارد که تسخیرآن مشکل می باشد.

نادر با دیدن آنها دریک چنین موضع خوبی صلاح نمی داند که فورا به آنها حمله کند: او می خواهد به سربازان خویش نیروی تازه بخشیده وبه این منظور، قرارگاه خویش را حدود 2 میل درغرب جاده و به دور دهکده باغ میران مستقر می سازد.

اوفرمان می دهد تا عملیات اکتشافی ازقرارگاه افغان ها صورت گرفته ومتیقن می شود که نمی تواند از پیشرو حمله کند، لذا تصمیم می گیرد موضع را دورداده و با استفاده از تاریکی شب که سه روز پس از رسیدنش صورت می گیرد، خود را درنزدیکی صبح، درعقب افغانها می یابد که فقط یک قریه ازآنها فاصله دارد. بخت که درهمه جا با او است، باز هم با او یاری می کند: باد تندی بوزیدن شروع نموده، طوفان گرد وخاک را بروی افغانها رانده واوضاع را برای نادر مساعد می سازد، طوریکه با همان شجاعت وشدت که قبلا به نمایش گذاشته بود، بالای افغان ها حمله می کند. دشمن دربیچارگی به مقاومت لجوجانه ادامه می دهد؛ اما آنها با مردانی مواجه بودند که دراثر پیروزیهای آخر، به استواری سربازان مجرب رسیده بودند.

اگرافغانها برای آن می جنگیدند که فتوحات و زندگی خود را محافظت کنند، پارسیان توسط خاطرات زخم های تحریک می شدند که زجر آنرا کشیده و درآتش انتقام می سوختند. بالاخره قریه پیموده شده و بعدا خندقهائی تسخیرمی شوند که 4 هزارافغان دردفاع آنها بقتل می رسند. باقیمانده با بی نظمی به اصفهان عقب نشینی می کنند، ...

پ-بنابراين نتيجه مي گيريم كه قسمتي از جنگ نادر شاه افشار با اشرف افغان ،درمحدوده طرق رود(نطنز) واقع شده ؛يعني ازراه اصلي نطنز-طرقرود به مورچه خورت- اصفهان ،حد اكثر در24كيلومتري واز راه مالرو طرق به باغ ميران ،در 18 كيلومتري مركز طرقرود، اين جنگ رخ داده است.

شيره پز خانه‌های انگور در طرقرود

تهيه شيره انگور از جمله رسومات مردم طرقرود بود که مردم اين ديار مواد شيرين اغذيه زمستانی مورد نياز خود را از اين طريق تامين می کردند.

همه ساله در ا

معرفی اداب رسوم آثار تاريخي منطقه طرقرود نطنز

مطالب مشابه :

هیکل سلیمان

معرفی اداب رسوم آثار تاريخي منطقه طرقرود نطنز

اوریگامی چیست؟طرح‌هاي زیبا و خلاقانه از هنر اریگامی