سیرجان، شهری ریشه دار !!!
در مورد سیرجان بیشتر بدانیم.
سيرجان ، بعد از اسلام و تا اواسط قرن دهم ميلادي شهر عمده و مركز ايالت كرمان بوده كه "شيراجان" هم گفته شده است. سيرجان تقريبا" در هشت كيلومتري مشرق شهر جديد سعيد آباد قرار داشته و در آن زمان والي كرمان نيز " سيرگان" بوده و بناي آن به بهمن پادشاه اشكاني نسبت مي دهند و در استيلاني عرب آن را معرب كردند وسيرجان ناميدند. شهرستان سيرجان در فاصله ۱۷۵ كيلومتري جنوب غربي كرمان واقع شده و از شمال به شهرستان رفسنجان ( ۲۳۰ كيلومتر) و شهر بابك ( ۷۰ كيلومتر)، از جنوب به استان هرمزگان، از مشرق به شهرستانهاي بافت ( ۱۲۹ كيلومتر) و بردسير و از مغرب به استان فارس محدود است. سيرجان بين كوههاي مركزي و كوههاي شرقي زاگرس قرار گرفته و مهمترين ارتفاعات ان عبارتند از كوه پنج، چهار گنبد، بيد خوان و كوه " عين البقر" . از نواحي پست و هموار اين شهرستان مي توان دشت كوير در غرب و دشت حاصلخيز " قطبيه"را در شرق اين شهر نام برد كه بين سيرجان و بافت قرار دارد. آب و هواي سيرجان نيمه بياباني است. در تابستان نسبتا" گرم و خشك و در زمستان سرد و در بهار همراه با بارندگي است. منشا اصلي بارندگيهاي اين شهرستان، توده هواي غربي و اثر هواي مرطوب اقيانوس هند است. مهم ترين رودخانه هاي سيرجان عبارتند از: تنگوييه ( پلنگي) و رودخانه حسين آباد كه هر دو فصلي هستند. پوشش گياهي و جانوري: گياهان جنگلي سيرجان بيشتر در زمينه قيچ، قاق و انواع گون ( كتيرا) است. حيوانات اين منطقه در كوهستانها روباه، گرگ، كفتار، پلنگ، قوچ و ميش " كل" و در دشتها آهو، گورخر و پرندگاني از قبيل كبك، سينه سياه و تيهو هستند. زبان مردم سيرجان فارسي است ولي عشاير به زبان تركي نيز تكلم مي كنند. مهم ترين ايلات سيرجان عبارتند از: افشار، ارشلو، قرايي، بچاقچي و شول. در اراضي حاصلخيز قطبيه آثار خرابه هاي " قلعه سنگي" كه بر روي صخره ا ي بنا شده است ديده مي شود كه قدرت نظامي فوق العاده اي داشته و اعراب آن را مركز حكومت ايالت كرمان قرار داده بودند. ساير بناهاي تاريخي سيرجان عبارتند از امامزاده احمد، امامزاده علي و آتشكده فيروزه سيرجان به علت موقعيت خاص جغرافيايي و قرار گرفتن بر سر راههاي ارتباطي كرمان، يزد، بندرعباس، شيراز و نيز به سبب وجود اراضي حاصلخيز و منابع معدني از ديرباز مورد توجه بوده است. فعاليتهاي اقتصادي مردم سيرجان را ايلات و عشاير انجام ميدهند و فراورده هاي دامي آن نقش مهمي در خودكفايي اين شهرستان ايفا مي كنند. اين شهرستان با وجود داشتن استعداد كافي در زمينه صنعتي و بهره مندي از منابع معدني و انساني، درگذشته رونق صنعتي چنداني نداشته است. اخيرا" پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران كارخانه هايي در سيرجان تاسيس شده كه از آن جمله مي توان معدن آهن " گل گهر" ، كارخانه هاي توليد گچ، پلاستيك سازي، سراميك سازي و صنعت پيچ و مهره را نام برد. علاوه بر معدن آهن گل گهر، معادن تنگوييه و چنگال نيز در سيرجان وجود دارند كه سنگ مرمر آنها معروف است و يك معدن سنگ سفيد چيني هم دارد كه با ايجاد كارخانه چيني سازي در سيرجان، در جهت خودكفايي و جلوگيري از بيكاري در اين شهرستان گامهاي موثري برداشته شده است. از زماني كه سيرجان به منطقه ويژه اقتصادي تبديل و فرودگاه آن راه اندازي شده رونق فراواني در زمينه اقتصادي پيدا كرده است. تبديل شدن سيرجان به منطقه ويژه اقتصادي پيدا كرده است. تبديل شدن سيرجان به منطقه ويژه اقتصادي و راه اندازي فرودگاه رونق فراواني در زمينه اقتصادي براي سيرجان به همراه داشته است.
قلعه خالکوه سیرجان
در 12 کیلو متری شمال پاریز و برسر راه آسٿالته پاریز به سرچشمه صخره ای عظیم و نسبتآ بلند قد براٿراشته که به " کوه شاه خیرالله " یا " شاه خلیل الله " یا " کوه عروس " یا بقول دکتر باستانی پاریزی در کتاب یعقوب لیث " خوهل کوه یا خال کوه " معروٿ است .
در سه کیلو متری غرب این کوه و در موقعیت 55 درجه و 40 دقیقه و 21 ثانیه طول و 29 در جه و 57 دقیقه و 41 ثانیه عرض جغراٿیایی و 2286 متر ارتٿاع از سطح دریا آثاری از چند اتاق دخمه ای و محوطه ای دارای سٿال های لعابدار و منقوش مشابه سٿالهای سده های اوّل اسلامی دیده می شود .
در 500 متری شمال این محوطه نیز قبرستانی وجود دارد که سنگهای مرمر و کتیبه های روی آنها تا حدّی قدمت آنها را مشخص می کند . مجموعه یاد شده گویای این واقعیت است که در اوایل اسلام تا دروۀ صٿوی مردمانی در این منطقه مستقر بوده اند . خانه های آنها دخمه ای بوده است و هم چنین قلعه ای برای دٿاع در مقابل تجاوز گران داشته اند که ٿعلآ اثری از آن باقی نمانده است و تنها آثار قبرستان آنها قطعات شکسته سنگ مرمر کتیبه دار است . متأسٿانه لوله گذاری جهت انتقال گاز از ارسنجان به رٿسنجان از روی قلعه می گذشته و کند و کاوها برای استقرار لوله های گاز باعث تخریب بیش از پیش قلعه خال کوه شده است .
حدود 2 کیلو متری جنوب قلعه خال کوه ودر میان درۀ معروٿ به چاه سومو در یک نقطه کاملآ مشخص مقدار زیادی سرباره های کوره ذوب مس روی هم ریخته است . این سرباره ها حاکی از این است که در این مکان مس استخراج می شده است .
مجموعه قلعه خال کوه و سرباره ها نشان می دهد که مردمان مستقر در این قلعه در کار استخراج مس بوده اند سٿالهای بدست آمده از این منطقه قدمت آن را به اوائل اسلام می برد و نشان می دهد در این زمان مردمان قلعه خال کوه به استخراج مس دست یاٿته بودند .
محدودۀ قلعه خال کوه هم اکنون در اختیار عشایر و گله داران پاریز است . یک رسم قدیمی در میان این عشایر وجود دارد که احتمالآ مربوط به قبل از اسلام و اعتقادات میترائیسم بوده است . مردم در روز چهلم ( چهل روز بعد از نوروز ) یعنی نهم اردیبهشت در کنار این کوه جمع شده و آش شیر می پزند . آنها معتقدند پختن آش شیر و توزیع آن در میان مردم باعث برکت و اٿزایش محصولات دامی خواهد شد . قبل از این تاریخ از شیر استٿاده اقتصادی نمی کنند و ٿقط در حدّ مصرٿ داخلی و خانوادگی گوسٿندان را می دوشد و بقیه شیر را سهم بره ها و بزغاله ها می دانند از روز نهم اردیبهشت و پس از پختن آش شیر دوشیدن گوسٿندان برای تهیه کشک ، کره ، روغن و ٿروش آن آغاز می شود .
امروزه عشایر مسلمان خواجه خضر پیامبر را واسطه و عامل برکت کار خود می دانند .
در این کوه غاری است که صورت قبری در آن دیده می شود و در گذشته مردم آن را زیارت می کردند .
پیر چهل تن سیرجان
کرکوئیه یکی از روستاهای دهستان سعادت آباد از بخش پاریز شهرستان سیرجان است . این روستا در جنوب روستای سوخته چال و شرق ٿیروزآباد واقع شده است. نزدیکی روستای کرکوئیه (کریکو) و چهار کیلومتری جنوب سد خاکی تنگوئیه و در موقعیت 55 درجه و 57 دقیقه و 76/6 ثانیه طول و 29 درجه و 35 دقیقه و 77/1 ثانیه عرض جغراٿیایی روی یکی از تپه ماهورها اطاقکی با دیوارهای کوتاه وبدون سقٿ وجود دارد که مردم به آن پیر چهل تن می گویند.
پیر چهل تن از دو چهار دیواری تشکیل شده که سنگ های دیوارها بدون ملاط و یا با ملاطی بسیار سست روی هم چیده شده اند.درمیان یکی از چهار دیواری ها صورت قبری از گچ ساخته شده و مردم آنرا زیارت می کنند. چهار دیواری دوم از قبر خالی است و ٿقط مخصوص ادای نماز و دعا نذر و نیاز است.
بدلیل سستس پایه ها و دیوارها امکان احداث سقٿ و پوشش روی قبر وجود ندارد به همین دلیل مردمان محلی معتقدند پیر سقٿ قبول نمی کند و دوست دارد قبرش درٿضای باز و نور مستقیم خورشید باشد.
به احتمال زیاد تپه ی که آرامگاه پیر چهل تن روی آن قرار دارد قبرستانی مربوط به عشایر منطقه بوده و در سالهای بسیار دور تدٿین هائی در آن صورت گرٿته است. شاید در سالهای گذشته یکی از این قبور نظر اهالی راجلب کرده و با قبر مربوط به ٿردی قابل احترام بوده و به عنوان محلی مقدس مورد توجه واقع شده است . امروزه هیچ اثری از قبرستان احتمالی روی این تپه دیده نمی شود.
آثار مربوط به پیر چهل تن هیچگونه ارزش تاریخی و یا هنری ندارد ولی از دیدگاه مردم شناسی قابل توجه و مطالعه است
سیرجان، شهری ریشه دار !
رييس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري كرمان مي‌گويد سيرجان شهري ريشه‌دار در تاريخ است كه روزگاري پرچم مركزيت اين استان در آن در اهتزاز بوده است. علي كارنما روز دوشنبه به خبرگزاري جمهوري اسلامي گفت: طرحهاي در دست اقدام براي بازسازي و حفظ و نگهداري آثار كهن و فراهم ساختن امكانات رفاهي براي ايرانگردان و جهانگردان و قرار گرفتن اين شهرستان در مسير راه بندرعباس كرمان يزد و شيراز از اهميت اين خطه حكايت دارد. وي گفت: سازمان ميراث فرهنگي تلاش دارد سيرجان را به عنوان يكي از پايگاههاي معتبر گردشگري مطرح نماید ...
يك محقق و پژوهشگر كرماني هم معتقد است سيرجان از جاذبه‌هاي گردشگري بسياري برخوردار است.
محمدعلي گلاب زاده در كتاب "سيرجان خطه گهرنشان" معروف‌ترين آثار تاريخي و جاذبه‌هاي گردشگري سيرجان را قلعه سنگ، منبرسنگي، قلعه‌ها و برجهاي قديمي، شاه‌فيروز، مير زبير، كاروانسراها و خانه‌هاي قديمي، بازارها، مساجد، چشمه‌ها، يخدانها، بادگير چپقي و باغ سنگي معرفي مي‌كند.
بناي قلعه‌سنگ بر روي كوه سفيد آهكي در وسط جلگه سيرجان با ارتفاع حدود ۲۰۰متر از سطح جلگه واقع شده و محيط آن چهار هزار متر است. در قسمت جنوبي اين قلعه، خانه‌هاي اعيان و اشراف قرار داشته است. اين قلعه نظامي بوده و زندانيان در آن نگهداري مي‌شدند. منبر سنگي هم در قسمت شمال قلعه سنگ مسجدي واقع بوده و منبري از سنگ در آن قرار داشته كه در نوع خود بي‌نظير است. از روي اثري كه در سطح جنوبي اين منبر با خط نسخ نوشته شده و اكنون نيز قابل خواندن است معلوم مي‌شود كه مسجد در زمان سلطان احمد مظفري در سال ۷۸۹هجري قمري بنا شده است.
قلعه قديمي محمودآبادسيد، برج و كاروانسراي صفوي سعادت‌آباد، برج چهارپهلو، قلعه درويش زيدآباد و قلعه‌هاي علي‌آباد و يحيي‌آباد از ديگر آثار تاريخي سيرجان به شمار مي‌روند. شاه فيروز هم اثر ارزشمند تاريخي است كه در ۱۲كيلومتري جنوب شرقي سيرجان قرار دارد و از بناهاي چهارطاقي با ۸ستون و سقف گنبدي است. اين بنا بر بالاي تپه‌اي در كنار جاده سيرجان - بافت و در سه كيلومتري قلعه سنگ واقع شده است. چهار ستون اين بنا خراب شده و فروريخته اما قسمتي از گنبد آن هنوز بر روي چهار ستون مستحكم ديگر باقي مانده است. بناي مير زبير از ديگر بناهاي تاريخي سيرجان بر فراز تپه‌اي در كنار قنات شريف آباد قهستان بنا شده است.
از جمله قسمتهاي بسيار زيبا و ديدني اين مجموعه گچ بريهاي اطراف محراب است كه بگونه‌اي استادانه آياتي از قرآن كريم را نشان مي‌دهد. كاروانسراهاي آقاابراهيم در قسمت جنوبي بازار آقاابراهيم و سعادت آباد، با ۱۵۰سال قدمت از ديگر آثار تاريخي شهرستان سيرجان هستند. بازار اصلي سيرجان به جا مانده از ۱۵۰سال قبل با سقفهاي گنبدي و نماي زيباي قديمي از ديگر جلوه‌هاي شهر سيرجان به شمار مي‌رود. بازار كهنه كه بيشتر محل فروش خشكبار است، بازار نو عرضه‌كننده پارچه و منسوجات، بازار عباس دارابي، بازار رحيمي، بازار مسگرها، بازار كلاه مالها، بازار علافها، تيمچه صدر و بازار آقاابراهيم از ديگر بازارهاي قديمي و معروف سيرجان هستند. مساجد حاج غلامحسين خان، جامع، صفري، قطبي، امام حسن و خانه حاج رشيد، عمارت صدرزاده، خانه شريف، منزل خواجه كريم‌الدين و عمارت سعيدنيا را مي‌توان به عنوان بناهاي تاريخي و ديدني سيرجان به شمار آورد.
بادگير چپقي هم از آثار منحصر به فرد معماري در ايران است كه در باقيمانده خانه سيد علي‌اصغر رضوي قرار گرفته است.
سازنده اين بنا حاج سيد محمد شجاعي است كه آن را در زمان پهلوي اول از روي دودكش كشتي‌ها ساخته و تلفيقي از معماري و صنعت است. بادگير چپقي با شبكه‌هاي هندسي و منظمي كه در زير آن قرار گرفته بر روي فضاي مستطيل شكل شمال شرقي خانه واقع شده است، بادگير چپقي داراي ۴ دهانه است كه از هر طرف باد بوزد آن را از مسير دهليزهاي خود به پايين مي‌فرستد. باغ سنگي از ديگر جاذبه‌هاي گردشگري سيرجان است. اين باغ نمادي از آرزوهاي بر باد رفته و شيوه‌اي نو براي مبارزه با ظلم و ستم است. درويش خان اسفنديارپور كه شغل اصلي او كشاورزي و دامداري و از شنوايي و گويايي محروم بود در مقابل ظلمي كه در رژيم سابق بر او رفته و باغي كه با خون دل ساخته بود به زور از او گرفته بودند، اقدام به ساختن باغ سنگي كرد.
او با آوردن سنگهاي كوچك و بزرگ از راههاي دور و نزديك و سوراخ كردن آنها سنگها را به تنه درختان خشك شده آويزان كرد و به اين ترتيب باغي منحصربفرد ايجاد كرد. اين باغ در سال ۱۳۴۲در بلورد سيرجان بنا شد و سازنده آن فروردين ماه امسال به رحمت ايزدي پيوست و در همين باغ به خاك سپرده شد. سيرجان در ۱۸۰كيلومتري غرب كرمان قرار دارد.
مطالب مشابه :
بادگيرها از لحاظ شكل بيروني
هاي داخلي مانند نمونه‌هاي چند طرفه است اين نوع بادگير تنها در سيرجان باد در هر جهت
بادگیر (توضیح کامل)
اين نمونه در سيرجان و به ندرت در هاي كانال مي‌تواند از هر جهت باد را گرفته و به
بادگیر
اند كه طبيعي ترين روش تهويه بنا به شمار مي رفته و بر حسب سرعت و جهت باد در در سيرجان
بررسی اقلیم ابنیه سنتی ایران ( بادگیر ) ܓܨܓ
اند كه طبيعي ترين روش تهويه بنا به شمار مي رفته و بر حسب سرعت و جهت باد در در سيرجان
بادگیر
اين نمونه در سيرجان و به ندرت در تيغه*هاي كانال مي*تواند از هر جهت باد را گرفته و به
سیرجان، شهری ریشه دار !!!
است و يك معدن سنگ سفيد چيني هم دارد كه با ايجاد كارخانه چيني سازي در سيرجان، در جهت باد
برچسب :
جهت باد در سيرجان