سزارین

سزارین

سزارین در چه مواردی انجام می شود و چه مزایا و معایبی دارد؟

زمانی که یک زوج از بارداری زن مطلع می شوند یکی از مسایلی که از همان ابتدا به آن می پردازند نوع زایمان است.همانطور که همه میدانیم دو روش برای زایمان وجود دارد.یکی زایمان طبیعی یا واژینال و دیگری زایمان سزارین.انتخاب هر کدام از این روشها تا حدی به عهده والدین و در مواردی هم بر عهده پزشک می باشد اما بد نیست قبل از انتخاب روش زایمان اطلاعات کاملی در مورد هر کدام از روشها داشته باشیم.

در این مقاله شما با علل انجام سزارین- مزایا و معایب این نوع زایمان آشنا خواهید شد.

سزارین چیست؟

 شاید دانستن این مطلب برای شما هم جالب باشد که بدانید ژوليوس سزار اولین کسی بود که با سزارین به دنیا آمد. آن هم نه به خاطر اینکه مادر سزار ترس از درد زایمان داشت یا زن پادشاه کشور همسایه کودکش را با سزارین به دنیا آورده بود!

بلکه فقط به این دلیل که سزار جثه‌ای بزرگ‌تر از جثه یک نوازد معمولی داشته و از طریق زایمان طبیعی به دنیا آمدنش مقدور نبود. البته روایتی ایرانی هم وجود دارد که رستم نیز اولین کسی بوده که با همین روش به دنیا آمده و به همین دلیل «رستم‌زاد» واژه فارسی آن است.

به همین علت بین صاحب‌نظران اختلاف نظر است که نام سزارین ریشه ایرانی دارد یا فرنگی. سزارین یک جراحی است که با شکافتن پوست روی شکم و سپس عضلات زیر آن و در نهایت جدار رحم و بیرون آوردن جنین و جفت همراه است.با توجه به این موضوع این روش نوعی جراحی بزرگ محسوب میشود که نیاز به بستری و بیهوشی دارد.

آمار سزارین امروزه به چه صورت است؟

به طورمتوسط، 10 درصد زایمان ها در جهان به روش سزارین انجام می شود،طبق آمار رسمی در ایران حدود 25تا 35 درصد زایمانها به صورت عمل جراحی یعنی سزارین صورت می گیرند. میزان کلی سزارین در غرب که طی 1980 به 25 درصد رسیده بود ، با راهکارهای دولت ها بسیار کاهش یافت و هم اکنون در بعضی کشورها به کمتر از 10 درصد رسیده حال آنکه در ایران این رقم به 35 درصد ( 60 درصد در شهرها و 100 درصد در بعضی از بیمارستانهای خصوصی تهران ) رسیده است.

آمارها نشان می دهد 52 درصد زایمان هایی که در بیمارستانهای خصوصی و 30 درصد در بیمارستانهای دولتی صورت می گیرد ، به عمل جراحی سزارین می انجامد.اما نکته حائز اهمیت این است که میزان سزارین در ایران بیش از  3  برابر نرخ جهانی است و این در حالی است که پژوهشگران با درج مقاله ای در آخرین شماره نشریه پزشكی بریتانیا اعلام كردند، احتمال بروز عوارض و مرگ و میر در مادر و كودك با انتخاب شیوه سزارین برای زایمان افزایش می یابد. بررسی اخیر محققان درباره بیش از 97 هزار مادر و كودك نشان می دهد، سزارین های غیر ضروری ، خطر مرگ و میر را در مادران 2 برابر و در كودكان تا 70 درصد افزایش می دهد. همچنین بر اساس این برسی، احتمال بروز عوارض بارداری و بستری شدن مادر و كودك در بیمارستان با انتخاب شیوه سزارین به جای زایمان طبیعی افزایش می یابد. كارشناسان تاكید دارند، پزشكان از جراحی سزارین فقط در موارد ضروری و در صورت وجود علت پزشكی استفاده كنند.

با توجه به این آمارها این سوال پیش می آید که علت بالا بودن آمار سزارین در برخی کشورها از جمله ایران چیست ؟

قبل از توضیح این مطلب بهتر است این نکته ذکر شود که دلایل انجام سزارین دو گروهند.یکسری دلایلی که این عمل را اجتناب ناپذیر می کنند و نمی توان در آن مداخله نمود.اما گروه دوم مواردی است که قابل حل بوده و میتوان با برخی راهکارها اقدام به حذف این موارد و کاهش آمار سزارین نمود.

دلایل علمی و مورد قبول برای اجرای یک سزارین عبارتند از :

. عدم تطابق اندازه سرجنین بالگن مادر(CPD) :

این مشکل در برخی زنان وجود دارد که اندازه ورودی یا خروجی لگن آنها مطابق با جثه جنین نیست و این موضوع سزارین را اجباری و اجتناب ناپذیر می کند.این مسئله غالبا در ویزیتهای ابتدایی زن باردار توسط پزشک یا ماما تشخیص داده می شود اما گاهی این معاینه دقیق انجام نگرفته یا تشخیص داده نمی شود و اینگونه موارد درموقع دردهای زایمانی مشخص می شوند.به این ترتیب که با وجود انقباضات زایمانی،پیشرفت زایمان خوب نیست.در این موارد پزشک چاره ای جز سزارین ندارد.

. پرزانتاسیون یا وضعیت قرارگیری غیر طبیعی جنین در رحم :

در حالت عادی سر جنین در زمان زایمان در دهانه لگن قرار دارد اما در برخی موارد ممکن است سر در بالای رحم باشد یا جنین بصورت عرضی قرار گرفته باشد و یا سایر حالات دیگر که زایمان طبیعی در برخی از این موارد جنین و مادر را با مشکل مواجه می کند.هرچند در برخی موارد امکان زایمان طبیعی وجود دارد ولی اغلب مواقع سزارین راه انتخابی است.

. زجر جنین (دیستوشی) :

زجر جنین به معنای تغییرات بارزدر تعداد ضربان قلب جنین است که نشان دهنده این موضوع می باشد که میزان اکسیژن خون او کافی نیست و مواد زاید خونش بیش از اندازه است . در این صورت نمیتوان منتظر روند طبیعی زایمان ماند چون ممکن است مادر یا جنین دچار مشکل شوند بنابراین معمولاً عمل سزارین بطور اورژانس انجام می شود.

. سابقه سزارین قبلی :

قبلاً اعتقاد براین بود که اگر یک بار سزارین شد، باید همیشه سزارین شود. البته در برخی بیماران این قانون هنوز هم حاکم است ولی امروزه اعتقاد بر اینست که در شرایط خاصی میتوان با وجود سابقه سزارین قبلی زایمان طبیعی داشت.البته به شرطی که بیمار در یک بیمارستان مجهز قرار گرفته و تحت نظارت پزشک متخصص و مجربی باشد.

نکته اینکه برشی که برای سزارین روی رحم زده می شود یا بصورت طولی است یا عرضی و یا به شکل حرف T وارونه.موضوع مهم این است که خانمهایی که قبلاًسزارین شده اند و برش روی رحمشان به صورت طولی انجام شده نمی توانند زایمان طبیعی داشته باشند و فقط خانمهایی که برش روی رحمشان عرضی بوده آن هم تحت شرایط خاص مجاز به انجام زایمان طبیعی هستند با توجه به این موضوع داشتن پرونده پزشکی باقید نوع برش روی رحم الزامی است.

. مشکلات مربوط به جفت و بند ناف :

اگر جدا شدن زودرس جفت (دکولمان) صورت گیرد و یا جفت بجای این که در قسمت فوقانی رحم واقع شود، بر روی دهانه رحم قرار گیرد(جفت سر راهی) بهترین روش زایمان همان سزارین می باشد. جفت سر راهی را با سونوگرافی های قبل از زایمان میتوان تشخیص داد اما ممکن است در حین یک دوره دردهای طبیعی، ناگهان بند ناف جنین به داخل مجرای زایمانی و جلوی سر جنین لیز بخورد. در چنین حالتی بند ناف بین سر جنین و لگن مادر تحت فشار قرار می گیرد و جریان خون و اکسیژن به جنین قطع می گردد. این مورد نیزاز موارد سزارین اورژانس می باشد.

. دخالتهای پزشکی بیش از اندازه و نامناسب در دوره دردهای زایمانی :

مصرف داروهای مسکن زودتر از موقع و یا داروهای محرک انقباضات (بیش از حد مجاز) می تواند پیشرفت زایمان را کند نماید و به علت زایمان طول کشیده، سزارین انجام شود.معمولا این مورد برای بیمار بسیار آزار دهنده است چون هم متحمل دردهای زایمان شده و هم اینکه در نهایت تحت سزارین قرار می گیرند.

. زایمان چند قلویی :

گاهی زایمان دو قلوها به صورت طبیعی انجام می گیرد اما در اغلب موارد سزارین به عنوان بهترین راه انتخاب می شود. حاملگیهای بیش از دو قلو یی هم حتماً به صورت سزارین خاتمه می یابند.

. جنینهای نارس و دیررس :

چون جنینهای نارس (کمتر از 38 هفته) احتمالاً تحمل فشار زایمان طبیعی رانخواهند داشت و جنینهای دیررس (بیشتر از 42 هفته)به علت درشتی و اشکال در خون رسانی ممکن است دچار مشکل در زایمان طبیعی شوند بنابراین معمولا با سزارین باید متولد شوند.

. علل متفرقه :

برخی علل دیگر نیز برای زایمان سزارین وجود دارند مانند عفونت هرپسی در ناحیه تناسلی (نوعی عارضه تبخال مانند بسیار مسری که برای جنین خطرناک است). فشارخون بالا- تومورهای فیبروییدی- بیماری قند مادر(بعلت درشتی جنین) - ایدز مادر و دوره دردهای زایمانی که بسیار طول کشیده باشد- سابقه مرگ نوزاد‏، سابقه ی نازایی و شکم اوّل مسن (بیش از 35 سال )...

حال برخی از علل غیر منطقی سزارین عنوان می شود که میتوان با روشها و برنامه ریزی های درست بسیاری از این موارد را برطرف نمود.برخی از این علل عبارتند از :

. ترس از زایمان طبیعی :

شاید اولین علت تمایل بیماران به سزارین ترس از زایمان طبیعی و درد ناشی از آن باشد. طرفداری از سزارین این روزها هم از جانب بیماران صورت می‌گیرد و هم پزشکان که دو جنبه اصلی در یک زایمان را شامل می‌شود.در صورتی که امروزه روشها و امکانات مختلفی فراهم شده که امکان انجام زایمانهای طبیعی بدون درد را برای بیماران مقدور می سازد.همچنین دیده شده گاها در اتاق زایمان با مادران باردار رابطه خوبی برقرار نمی شود و زنان باردار ممکن است ساعتها درد را تحمل کنند. در حالی که مادر طی عمل سزارین بیهوش است و دردی حس نمی کند و پس از زایمان هم مادرانی که نوزاد خود را به صورت سزارین به دنیا آورده اند ، حس بهتری دارند. با اینکه همین مادر باردار ممکن است برای انجام یک جراحی بسیار کوچک به چند پزشک مراجعه کند و از نظر همه مطلع شود یا برای یک جراحی لثه مدت ها تعلل کند اما با اختیار به انجام عمل جراحی سزارین تن می دهد. طبیعی است در صورتی که فرد از انجام زایمان طبیعی رضایت نداشته باشد ، این تجربه به بقیه منتقل می شود و می تواند عده بسیاری را به زایمان طبیعی بدبین کند. این یکی از بزرگترین دلایل کاهش آمار زایمان طبیعی در ایران است.

. انتخاب والدین ناشی از تفکرات اشتباه :

علت دیگر افزایش تعداد سزارین، خود بیماران هستند. متأسفانه برخی از افراد سزارین را مثل یک پدیده مد می پندارند و فکر می کنند که هر فردی مدرن تر است باید سزارین شود و حتی عنوان می کنند که زایمان طبیعی نوعی "توحش" است! حال آنکه باید بدانند که امروزه در کشورهای پیشرفته زایمان طبیعی را یک موفقیت بزرگ برای زنان می دانند و سزارین را یک شکست تلقی می کنند بطوری که کلوپهای حمایت از سزارینی ها تشکیل می شود تا آنها را از نظر روحی حمایت کنند چرا که معتقدند قادر به کسب یک موفقیت بزرگ نشده اند! برخی زنان نیز اعتقاد دارند سزارین برای نوزادشان بهتر است، چرا که فشاری برروی سر بچه وارد نمی شود.

. مشکل تعرفه‌ها و انتخاب پزشکان بخاطر سود مالی : 

از نظر پزشکان زایمان طبیعی ۳ تا ۴ برابر سزارین دردسر ساز است ولی تعرفه‌هایی که به آن اختصاص داده شده خیلی کمتر از سزارین است که این موضوع نیز بر افزایش سزارین در ایران دامن می‌زند در حالی که در کشورهای پیشرفته دنیا تسهیلات ویژه‌ای را برای زایمان طبیعی اختصاص داده‌اند که افراد را به آن ترغیب می‌کند.

. ترس از شکایت بیماران :

با توجه به اینکه زایمان طبیعی پروسه ای است که کمتر از سزارین میتوان پیامدهای آنرا پیش بینی نمود لذا برخی پزشکان ترجیح میدهند مسئولیت چنین پیامدهایی را تحمل نکرده و از ابتدا روشی را توصیه کنند که برای پزشک کمتر دردسر ساز باشد.

. ترجیح پزشکان یا بیماران به انجام زایمان در زمان کمتر :

چون معمولا از زمان شروع اولین درد های زایمانی تا اتمام زایمان ممکن است چند ساعتی طول بکشد بسیاری ترجیح میدهند این پروسه طی کمترین مدت ممکن انجام شود.

. سیستم  آموزش پزشکی و نگرش پاتولوژیک نسبت به زایمان در دانشگاه ها

 و اما عوارض سزارین :

حال بهتر است به این موضوع بپردازیم که سزارین چه تبعاتی در پی دارد. عوارض سزاین دو گروهند:

عوارض مادری و عوارض نوزادی.

 عوارض مادری :

. روزهای بستری در سزارین برای بیمار بیشتر است.

. احتمال خونریزی بعد از زایمان بیشتر است.

. دردهای لگنی و احتمال چسبندگیهای لگن و شکم بیشتر است.

. احتمال عفونت در سزارین بالاتر است.

. مدت زمانی که طول می کشد تا فرد بتواند به روال عادی زندگی برگردد بیشتر است.

. احتمال عوارض بیهوشی و داروهایی که برای بی حسی نخاعی استفاده میشوند وجود دارد.

. درد و ریسک عفونت بخیه ها وجود دارد.

. هزینه یک عمل سزارین حدود ۴ برابر و یا بیشتر از یک زایمان طبیعی است.

. از ديگر عوارض سزارين مي‌توان به مشكلات ادراري مانند سوزش ادرار، عفونت‌هاي ادراري و درد ناحيه مثانه پس از سزارين اشاره كرد.

. تحقیقات انجام شده در ایران نشان می دهد سزارین به عنوان مهم ترین خطر جدی افسردگی پس از زایمان تلقی می شود.

عوارض نوزادی :

.مشکلات تنفسی : فشاری که در حین زایمان طبیعی به قفسه سینه نوزاد وارد می آید کمک زیادی به تمیز کردن ریه های او از ترشحات و مایعات می کند که بر قراری یک فعالیت تنفسی عادی را برای نوزاد ایجاد می کند. البته باید تأکید نمود در صورتی که ماما یا پزشکتان تشخیص دهد که عمل سزارین برای شما و نوزادتان مفیدتر است باید سزارین انجام شود و عوارض آن با عوارض مربوط به یک زایمان طبیعی مشکل باید سنجیده شود و هرکدام برای شما مفیدتر است انتخاب گردد.

. احتمال بیشتر زردی نوزادی

. نوزاداني كه با زايمان طبيعي به دنيا مي آيند، نسبت به نوزاداني كه با روش سزارين متولد مي شوند، در برابر بيماري ها و مواد حساسيت زا ايمني بيشتري دارند. دستگاه گوارش نوزاداني كه با زايمان طبيعي متولد مي شوند سرشار از باكتري هاي مفيدي مي شود كه به نوزاد زيان نمي رسانند ، اين باكتري ها نخستين باكتري هايي هستند كه به دستگاه گوارش كودك وارد مي شوند و نقش مهم و حياتي در تكامل سيستم ايمني نوزاد ايفا مي كنند . تحقيقات نشان مي دهد، تفاوت آشكاري ميان انواع و تعداد باكتري هاي روده نوزاداني كه با زايمان طبيعي به دنيا مي آيند و نوزاداني كه به صورت سزارين به دنيا مي آيند وجود دارد . معمولاً در نوزاداني كه با سزارين به دنيا مي آيند، يك ماه طول مي كشد تا اين باكتري ها از محيط اطراف، وارد بدن شود و بدین ترتیب ایمنی کمتری دارند.

بنابراین بهتر است این موضوع را به خاطر داشته باشیم که سزارین باعث کاهش عوارض زایمان برای نوزاد نمی گردد.

قبل از عمل سزارین شکم شما باید شسته شود و موهای روی آن اصلاح شود. سپس یک سوند ادراری در مثانه کار گذاشته می شود (برای اینکه مثانه خالی بماند و پس از عمل میزان برونده ادراری مشخص باشد.) و یک سرم وصل می شود تا مایعات و داروهای لازمه از آن طریق به بیمار رسانده شود.سپس بیمار روی تخت اطاق عمل خوابانده و بیهوش میشود. قبل از بیهوشی، پارچه های استریل مخصوصی روی شکم پهن شده و شکم با مواد ضد عفونی کننده استریل می شود.( البته در برخی از بیمارستانها و بعضی از پزشکان، بیهوشی کامل نمی دهند و نوعی بی حسی ایجاد می کنند که از کمر به پایین بی حس می شود بدون این که بیمار بخواب رود. در این صورت فرد می تواند به دنیا آمدن نوزاد را هم  ببیند.)

سپس یک برش بر روی جدار شکم ( و بعد به ترتیب همه لایه های آن) و یک برش هم بر روی رحم ایجاد می شود. معمولاً این برشها به صورت عرضی صورت می گیرد که هم زودتر ترمیم می شود و  هم خونریزی کمتری دارد. مرحله بعد، تولد نوزاد است که معمولاً در همان دقایق اوّل جراحی صورت می گیرد. مرحله بعد خارج نمودن جفت که از همان شکاف صورت می گیرد و در نهایت شکافهای ایجاد شده به ترتیب بخیه زده می شود ( این مرحله طولانی ترین بخش عمل می باشد.) بخیه های داخلی کشیدنی نیستند ولی بخیه های روی پوست معمولاً از نوع کشیدنی هستند که از یک تا دو هفته پس از زایمان باید آنها راکشید (البته گاهی هم از نوع جذب شدنی می باشند).معمولا عمل سزارین حدود 30-45 دقیقه طول می کشد.

پس از عمل جراحی، بیمار را به قسمت دیگری در همان بخش اطاق عمل منتقل می کنند. در اینجا ممکن است بیمار را چند ساعتی نگه دارند و فشارخون، نبض، درجه حرارت و خونریزی رحمی مرتب کنترل می شود. داروهای لازم برای جمع شدن رحم و آنتی بیوتیک از طریق همان سرمی که در ابتدا به بیمار وصل شد تجویز می گردد.

پس از چند ساعت فرد را به بخش منتقل می کنند ولی حداقل زودتر از ۸ ساعت نباید از تخت خارج شود، که البته خود بیمار هم احتمالاً تمایل و توانایی این کار را بدلیل درد و ضعف ناشی از عمل ندارد. با این حال فرد باید بالاخره دردها راتحمل کند و راه برود، چرا که راه رفتن عمل ترمیم راتسریع می کند و از تجمع گاز در روده ها جلو گیری می نماید.

ولی سرم ممکن است ۲ یا ۳ روزی باقی بماند. یکی دو روز پس از سزارین، عمل روده ها بطور عادی برمی گردند و حرکات آنها و تولید گاز می تواند برای فرد کمی ناراحت کننده باشد.سوند ادراری هم معمولا تا روز بعد و گاها همان روز خارج می شود.

پس از ۳-۲ روز، بسته به نظر جراح، احتمالاً فرد مرخص می شود مگر آنکه مشکلی داشته باشد. پزشکتان به مادر توصیه می کند که برای مدتی کارهای سنگین انجام ندهد، از پله زیادی بالاو پایین نرود و رویهم رفته مراقب خود باشد. البته این مادران هم مانند خانمهایی که به شکل طبیعی زایمان نموده اند می توانند از همان روز اوّل به نوزادتان شیر دهند. تنها تفاوت اینست که ازهمان لحظه اوّل نمی توانند شیردهی داشته باشند و باید چند ساعتی صبر کنند تا اثر داروها ی بیهوشی از بدن خارج شده باشد.

چند نکته در ارتباط با سزارین :

. دردی که معمولا در روز اول پس از جراحی  شدیدتر است و بعد از آن باید فروکش کند.

. ترشح از دستگاه تناسلی طبیعی است.

. فرد باید از بلندکردن اشیای سنگین و از بالارفتن از پله‌ها تا چند روز خودداری کنید.

. بهتر است فرد هر روز مقدار فراوانی آب بنوشید ( بین ۸ تا ۱۰ لیوان).

. در صورتی که محل برش جراحی قرمز و متورم شد، باید به پزشک اطلاع داد.

. بهتر است فرد تا زمانی که بتواند به راحتی کمربند ایمنی را ببندد رانندگی نکند.