نواهاي صبحگاهي پايه‌هاي استوار رشد شخصيت كودك
لالايي‌هاي مادرانه، نواي ريتميك شعرهاي كودكانه و قصه‌هاي كوتاه شادي‌بخش و... همه ادبياتي غني هستند كه هر مادري براي ارتباط بيشتر با كودكش به‌كار مي‌گيرد. مادران ديروز بدون علم و آگاهي از دنياي رفتاري و شناختي كودكان هنگام بارداري براي جنين‌شان شعر و قصه مي‌گفتند و يا با لالايي و نواي قرآن كودكشان را آرام مي‌كردند. شايد آنها هم باور داشتند روزي علم روانشناسي با تحقيقات و پژوهش‌هاي متعدد نشان خواهد داد صداي مادر، شعر و قصه در درك و رشد شخصيت جنين تأثير خواهد گذاشت.
الهه شفايي، روانشناس و مدرس دانشگاه با اشاره به بخشي از زندگينامه ابوعلي سينا مي‌گويد: «در روايت زندگي پزشك ايراني آمده است مادرش در دوران بارداري 9 بار قرآن را ختم كرده است اگرچه ممكن است مادر ابوعلي سينا
مبتني بر يافته‌هاي علمي امروز اين كار را انجام نداده است اما از بعد علمي توجيه قابل‌قبولي دارد زيرا بررسي‌هاي علمي نشان داده است كودكي كه از دوره جنيني دائماً مهياي يادگيري باشد مسلماً گيرنده‌هاي حسي‌اش براي دريافت و درك اطلاعات بهتر عمل مي‌كند.
دكتر عزت‌اللـه كردميرزا، روانشناس و مدرس دانشگاه نيز در تكميل اين اظهارات مي‌گويد: «پژوهش‌ها نشان داده است تمام ديالوگ‌ها روي جنين تأثير مستقيم دارد. در يك پژوهش مادر ملزم شد تا داستاني را در دوران بارداري خود به مدت چند هفته با صداي بلند بخواند. سپس وقتي كودك به‌دنيا آمد و در شرايط آزمايشگاهي خاصي قرار گرفت، ترجيح مي‌داد تا صدايي از ضبط صوت پخش شود كه مادرش در حال خواندن قصه است.
دانشمندان حتي داستان ديگري را براي كودك پخش كردند اما كودك باز هم ترجيح مي‌داد همان داستاني كه در دوران جنيني شنيده است را دوباره بشنود. در واقع اين تفكيك‌ها و ترجيح‌ها بيانگر شكل‌گيري ادراك كودك حتي در دوران جنيني است.»
كودك در نخستين ساعات و روزهاي زندگي‌اش تنها از طريق حواس بخصوص حواس شنيداري با مادر خود ارتباط برقرار مي‌كند. شفايي در اين‌باره مي‌گويد: «ارتباطات شنيداري به دوراني بازمي‌گردد كه جنين صداي مادر را مي‌شنيده است. اما همه ارتباط‌ها با او تنها از طريق شنيده‌ها صورت نگرفته و بخشي از ارتباط مادر با جنين هورموني نيز هست. وقتي مادري در حال خواندن شعر، قصه و لالايي براي جنين در دوران بارداري است، چون در حالت آرامش و بدون استرس قرار دارد بنابراين ارتباط‌هاي هورموني با كودكش برقرار كرده و هورمون آرامش را نيز به او انتقال مي‌دهد.» به همين خاطر خواندن شعر و قصه براي كودكان از دوران جنيني مي‌بايست آغاز شده و به تناسب شرايط و سن كودك تا سال‌هاي بعد ادامه پيدا كند.
رشد شخصيت كودك با قصه
گفته شد گيرنده‌هاي حسي كودك از دوران جنيني براي دريافت اطلاعات از محيط آماده شده است. بنابراين او هنگام ورود به جهان بيرون نبايد از تحريكات حسي دور بماند. هر چند كودكان خودفعالانه تحريكات حسي را دريافت مي‌كنند اما كودكاني كه از دوران قبل از تولد شعر و قصه مي‌شنيدند نبايد بعد از تولد به حال خود رها شوند.
در نخستين روزهاي تولد هر كودكي، مادران مشغله هاي زيادي پيدا كرده و از تربيت خاص فرزند خود غافل مي‌شوند شايد آنها به ظاهر ساعت‌ها مشغول مراقبت از فرزندشان باشند اما احتمال دارد ميزان ارتباط كلامي‌شان با كودك به حداقل برسد.
كودكي كه از ابتداي تولدش رابطه عميقي با داستاني مثبت و پرمهر برقرار كرده باشد در طول مسير رشد به سمت مهرطلبي گرايش دارد.
شفايي مي‌گويد: «بعد از تولد وقتي مادر صبح به صبح كودكش را از خواب بيدار كرده و با او صحبت مي‌كند در واقع گيرنده‌هاي حسي او را براي يادگيري آماده‌تر مي‌كند و او را در معرض محرك‌هاي محيطي متفاوت قرار مي‌دهد. در واقع كودكي كه برايش شعر و قصه خوانده مي‌شود به لحاظ آمادگي براي يادگيري مطالب و اطلاعات جديد مستعدتر است. در واقع والدين با تحريكات شنيداري مي‌توانند از ميزان مناسبي از ظرفيت‌هاي حسي و هوشي كودك استفاده كرده و رشد ذهني او را به سمتي بكشانند كه فعاليت بيشتري داشته باشد.
البته تنها تحريكات شنوايي نيست كه ظرفيت‌هاي ذهني كودك را رشد مي‌دهد، بلكه استفاده از ديگر حواس او كمك مي كند تا به تكامل شخصيتي بيشتري برسد. دكتر هدي خسروان، روانشناس در اين‌باره مي‌گويد: «خواندن شعر و قصه براي كودك نوزاد اگر همراه با تحريكات شنيداري، بساوايي، چشايي و يا حتي بويايي باشد در رشد فكري او تأثير بيشتري خواهد داشت. نوزاد در دو يا سه ماه نخست زندگي‌اش قدرت ديدن وضوح رنگ‌ها را ندارد بنابراين والديني كه با رنگ‌هاي سفيد و سياه نقاشي‌ها و تصاويري براي كودك كشيده و ضمن صحبت كردن و شعر يا قصه خواندن براي او به تحريك حسي‌اش مي‌پردازند، به او كمك خواهند كرد تا از ظرفيت‌هاي مغزي و ارتباط نوروني بيشتري بهره گيرد.»
به همين خاطر شفايي نيز مي‌گويد: «ما براي يادگيري هر مهارتي دوران حساس داريم، يعني در دوره‌هايي خاص مهارت را به بهترين شكل مي‌آموزيم و اگر يادگيري مهارت از آن دوران خاص بگذرد ديگر نمي‌توانيم آن مهارت را به خوبي ياد بگيريم. مثلاً يادگيري زبان در دو سال اول زندگي امكان‌پذير است و اگر كودكي اين مهارت به او در دوران حساس يادگيري‌اش آموزش داده نشود، اين مهارت را كسب نخواهد كرد.»
ويژگي‌هاي شعر و قصه براي كودكان
هر چقدر كودك بزرگ‌تر شود ارتباط او با محيط بيرون بيشتر شده و مفاهيم را بهتر درك مي‌كند. كودكان از سن دو سالگي از تماشاي تصاوير كتاب‌هاي كودكانه و شنيدن شعر و قصه آنها لذت مي‌برند. بنابراين هرچه آنها بزرگ‌تر مي‌شوند قوه تخيلشان رشد بيشتري كرده و حتي خود داستان‌ها هر چند ساده مي‌سازند.
الهه شفايي درباره فوايد خواندن كتاب و قصه براي كودكان مي‌گويد: «وقتي ما براي بچه‌ها شعر و كتاب مي‌خوانيم به‌طور همزمان چند گيرنده او را فعال كرده و به‌طور همزمان از گيرنده‌هاي حسي او استفاده مي‌كنيم. در واقع با اين روش دامنه لغات آنها افزوده مي‌شود، كلمات تازه‌تري فرامي‌گيرد و ارتباط ميان كلمات را بهتر درك مي‌كند. به‌طوري كه كودكان بزرگسال‌تر پس از شنيدن يك قصه قادرند جاي هر كلمه را به‌درستي تشخيص داده و در صورت حذف يك كلمه آن را تصحيح كنند و بدين طريق كودك دستور زبان خود را نيز تقويت مي‌كند و به سازماندهي ذهني بيشتري دست پيدا مي‌كند. به‌طوري كه او ديگر نه تنها مانند گذشته به اجزا داستان توجه نمي‌كند، بلكه آن را به شكل يك كل سازمان يافته ادراك كرده و قادر است كل شعر يا داستان و مفاهيم آن را درك كند.»
اين روانشناس اضافه مي‌كند: «از اين‌رو توصيه روانشناسان بر اين است تا هنگام خواندن شعر و قصه براي كودكان از قدرت خلاقيت خود كودك بهره بيشتري ببرند. مثلاً اين دوران بهترين زمان براي ياد دادن كلمات مترادف يا متضاد به كودكان است.»
همچنين بهتر است كودك از قوه خيال خود استفاده كرده و يك قصه ناتمام را به پايان برساند. هر چند كودكان كوچك‌تر قادر به اتمام رساندن يك داستان خاص نيستند اما كودكان بزرگسال‌تر خواهند توانست با كمك خيالشان اين كار را به اتمام رسانند البته در اين امر نبايد به كودك اصرار كرد يا در صورت ناموفق بودنش او را سرزنش كرد.
به همين خاطر كتاب‌هاي مخصوص كودكان مي‌بايست ويژگي‌هاي خاص خود را داشته باشند. دكتر كردميرزا مي‌گويد: «بچه‌ها معمولاً در كودكي تابع ريتم هستند. بنابراين داستان‌ها و كتب كودكان بهتر است شعرگونه بوده و كوتاه باشد. همچنين كتابي براي كودك برگزيده شود كه خيلي استعاري نباشد زيرا زبان كودك زباني مستقيم و شفاف است و او قادر نيست مفاهيم پيچيده و پنهان را به‌طور غيرمستقيم درك كند. بهتر است ساعتي براي خواندن كتاب شعر و قصه براي كودكان فراهم شود كه كودك در حالت تمركز قرار داشته باشد مثلاً دقايقي قبل از خواب بهترين موقع خواندن كتاب است. از اين‌رو توصيه مي‌شود كتاب زماني خوانده شود كه رابطه پدر و مادر گرم‌تر بوده و هر دو موقع خواندن كتاب در كنارش نشسته باشند.
والدين بايد توجه كنند در انتخاب كتاب وسواس زيادي به خرج ندهند زيرا به واقع نمي‌توان تعيين كرد بهترين كتاب چيست و براي اطمينان بيشتر بهتر است از انتشارات مطمئن و مخصوص كودكان كتاب خريداري شود. البته بايد توجه داشت هر كتاب كودك ترجمه شده‌اي براي كودكان مناسب نيست و مي‌بايست كتاب‌هايي براي كودك انتخاب شوند كه با فرهنگ او همخواني داشته باشند. كودكان برخلاف تصور اختلاف‌هاي فرهنگي را زود درك مي‌كنند.»
مطالب مشابه :
يك تا دو سالگي بهترين زمان پرورش فكري كودك
همه چیز در مورد کودکان - يك تا دو سالگي بهترين زمان پرورش فكري كودك - جمع آوری اطلاعات رفتار و
دکتر محمود منصور
روانشناس كانون هدايت كودك رئيس و روانشناس «مركز از آنها نيز برنده جايزه بهترين كتاب
مكيدن انگشت، جويدن ناخن
يكى از بروز آن در كودك اضطراب ويا بى مشاور و يا روانشناس بهترين روش، اطلاع و
چطور بهترين جواب را براي سوال‌هاي عجيب بچه‌ها پيدا كنيم؟
چطور بهترين جواب را براي هاي عجيب و غريب كودكشان هستند، در روانشناس
مهارت های اجتماعی در کودکان
به عنوان مثال وقتي مادري در حال پوشانيدن لباسهاي كودك خردسال خود مي توانند بهترين
بكن نكن هاي مادر موجب بروز مشكلات عصبي در كودك مي شود
بچه ها سلامت باشید - بكن نكن هاي مادر موجب بروز مشكلات عصبي در كودك مي شود - تارنگاری برای
دکتر فرهنگ هلاکویی
مریم باباخانی روانشناس قايم موشك بازي يكي از بهترين بازي هاي جهاني براي كودك است. كودك
كودك را با «فرمان واحد» تربيت كنيد
بهترين و کاملترين مطالب و كودك را با اين روانشناس معتقد است آنچه پدران و
بهترين برخورد با ديکتاتور کوچک
وبلاگ روانشناسی شفای درون - بهترين برخورد با ديکتاتور کوچک - - وبلاگ روانشناسی شفای درون
نواهاي صبحگاهي پايه‌هاي استوار رشد شخصيت كودك
همه چیز در مورد کودکان - نواهاي صبحگاهي پايه‌هاي استوار رشد شخصيت كودك - جمع آوری اطلاعات
برچسب :
بهترين روانشناس كودك