انواع پوشش گیاهی در استان اصفهان

زندگی را از طبیعت بیاموزیم

چون بید متواضع

چون سرو راست قامت

چون صنوبر صبور

چون بلوط مقاوم

چون رود روان

چون خورشید باسخاوت

و چون ابر با کرامت باشیم

مهمترین گونه های موجود در جنگل ها و مراتع استان اصفهان:

بلوط:

عکس شماره (1): درخت بلوط

بلوط درختی است که میوه آن دارای پوست سخت می باشد. در حالت طبیعی درخت بلوط 15 تا 20 متر ارتفاع دارد. درخت بلوط که عمری طولانی حدود 500 سال ( گاهی حتی تا 2000 سال دارد) در ایران بیشتر در دامنه رشته کوه زاگرس وجود دارد. استانهای لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال بختیاری و ایلام دارای جنگلهایی از بلوط هستند که در نوع خود از بی نظیرترین جنگل های جهان می باشند. بلوط در نواحی روستایی در غرب کشور به صورت درخت و درختچه وجود دارد . چهره تنک و بیمارگونه جنگلها در غالب نقاط به چشم

می خورد. درختانی که در اثر قطع متوالی به صورت درختچه و بوته درآمده اند. چوب این درخت از مرغوبترین چوب ها است و زغال آن نیز مرغوب است.

درخت بلوط دارای شکلی حجیم و با تاجی گنبدی شکل و برگهای موج دار در لبه و همچنین میوه هایی دارد که درون یک محفظه فنجان مانند قرار دارد برگهای کنگره دار بلوط ممکن است بیضی شکل یا کشیده و باریک باشند و در پاییز به ارغوانی شکل در می آیند. این درخت دارای تنه های بزرگ و برگهایی که برای تصفیه هوا و سایه افکنی ارزش بسیاری دارند و البته مناسب برای خاکهای کم عمق نیستند. کاشتن درخت بلوط به طور معمول بوسیله بذر آن انجام می پذیرد.

دو گروه بلوط وجود دارد: گروه بلوط های سیاه ( که میوه آن در سال دوم می رسند) گروه بلوط های سفید ( که میوه ها در همان سال اول می رسند.)

چوب بلوط فشرده و محکم است و نماد قدرت و استقامت می باشد. در گذشته علاوه بر مصرف انبوه الوار بلوط در ساختمان سازی، از چوب بلوط برای ساختن کشتی های بازرگانی و جنگی استفاده گسترده می شده است.

میوه درخت بلوط معمولاً برشته و آسیاب می شود و از آن قهوه تهیه می نمایند.

عکس شماره (2): درختان بلوط

بنه (پسته وحشی):

درختی است کهنسال و با عمری طولانی به ارتفاع نزدیک به 5 متر و گاهی تا 7 و 9 متر نیز می رسد. شاخه های این درخت سفید کمی مایل به خاکستری است. این درخت در برخی از نواحی کوهستانی و بیشتر در قله های مرتفع، پرتگاهها و مناطق دوردست کوهستان می روید. این درخت با مقاومت زیاد در مناطق کوهستانی با آب و هوای نه چندان سرد می روید و امروزه در لیست درختان حفاظت شده قرار دارد. به این درخت پسته وحشی نیز گفته می شود. مغز آن به پسته شبیه ولی بسیار کوچکتر است. به دلیل سخت بودن پوست دانه آن، در شرایط عادی نمی توان با کاشت آن نهال تولید کرد بلکه دانه آن پس از چند سال ماندن در محیط و سایش پوسته یا ترک خوردن در یخبندان در بهار جوانه می زند. میوه اش معطر و ترش مزه و دانه آن روغنی و به رنگ سبز تیره است و تنه آن دارای سقز است.

درخت بنه در استانهای کهگیلویه و بویر احمد، ایلام و کردستان می روید و درخت آن در پاییز به رنگ نارنجی خوش رنگی در می آید. صمغ ترشح شده از این درخت به نام سقز یا کندور در آدامس مورد استفاده قرار می گیرد. از بنه نارس برای تهیه ترشی نیز استفاده می کنند.

درخت بنه

عکس شماره (3): درخت بنه

ارژن:

عکس شماره (4): درخت ارژن

ارژن نوعی بادام کوهی است که گونه های مختلف این گیاه در زمینهای خشک و کوهستانی اطراف تهران و کرج و یزد و کرمان و فارس مخصوصاً در ارتفاعات و گونه دیگری از آن در کوههایبختیاری به طور خودرو به عمل می آید.

ارژن نوع بزرگ خاردار آن است که از آن روغن می گیرند که شیرین و خوشبو است. داروسازان سنتی ایران روغن ارژن را قائم مقام زیست السودان می دانستند و معتقد بودند که این روغن خون ساز و مولد خون پاک است. همچنین در رنگرزی نیز از گیاه ارژن استفاده می شده است.

ارژن درختی است با چوبی سخت که از آن کمان می سازند و درختچه ای از نوع بادام وحشی و مزه آن خیلی تلخ است. همچنین از چوب درخت ارژن عصا می سازند و در استان فارس به ارژن بخرک می گویند. درخت ارژن در نزدیکی روستای فتح آباد (عشق آباد) از توابع شهرستان سمیرم قرار دارد که عمر و سابقه تاریخی این درخت به سالها قبل بازمی گردد که عمر آن را بیش از 600 سال تخمین زده اند. یکی از شگفتی های این پدیده ناشناخته این است که در فصل پاییز و زمستان که همراه با برگ ریزان است، این درخت خزان نمی کند و همیشه سبز و با طراوت است.

اقاقیا:

عکس شماره (5): درخت اقاقیا

اقاقیا از واژه ی یونانی اکیاکیا گرفته شده است که در عربی به آن شجره الجراد نیز می گویند. اقاقیا درخت یا درختچه ای زینتی و گلدار است و بومی آمریکای شمالی است. با این که زادگاه نخستین این گیاه آمریکای شمالی است ولی امروزه در بیشتر نقاط کره زمین از جمله ایران این گیاه یافت می شود وآن را به عنوان یک درخت زینتی و نیز صنعتی به کار می گیرند. گیاه اصلی اقاقیا خاردار است ولی در گونه های پرورش یافته آن خار از بین رفته است و بیشتر گونه های آن بدون خار است.

برگهای اقاقیا معمولاً به رنگ سبز نزدیک به آبی است. گلهای سفید و درشت و خوشبوی آن به شکل خوشه ای از ساقه ها آویزانند و جلوه زیبایی به درخت می دهند.

اقاقیا از جمله درختهایی است که در شعر شاعران معاصر نوگرا بسیار مورد توجه قرار گرفته است. گلهای اقاقیا دارای شهد فراوان است و زنبور عسل علاقه زیادی به آن دارد. گل اقاقیا آرام بخش است. با این گل نان شیرینی و نوشابه های معطر بدست می آورند. با الیاف درخت اقاقیا طناب درست می کنند. چوب درخت اقاقیا سخت و با دوام است و از آن برای ساختن مبل و صندلی و ساختن ستونها و داربستهای معدن استفاده می کنند. جهت کاشت در پارکهای جنگلی و شهری، مناسب است. اقاقیا از طریق کاشت بذر و یا جدا کردن و کاشت ریشه جوشها در فصل پاییز و یا قلمه های ریشه در فصل زمستان امکان پذیر است.

عکس شماره (6): درخت اقاقیا

گلابی وحشی (امرود):

عکس شماره (7): گلابی وحشی (امرود)

گلابی درختی است که در مناطق سردسیر کوهستانی دیده می شود. این درخت در ایران انواع متنوعی دارد و گونه های وحشی مختلفی در مناطق مختلف ایران در دامنه های البرز و زاگرس می روید. یک نمونه آن گونه ها گلابی وحشی می باشد. گلابی وحشی از نظر طبیعت خیلی سرد و خشک است. میوه گلابی های وحشی خیلی کوچک است و سفت و به اصطلاح در گوشت آن ریگهای گوشتی ریز دارد که زیر دندان احساس می شود. تعداد هسته آن زیاد است. از دم کرده برگهای جوان درخت گلابی برای معالجه بیماری قند استفاده می شود.

گلابی از گیاهان خزان دار، برگها کناره صاف و به ندرت کنگره ای است. گلابی در آب و هوای خشک و خنک به خوبی رشد می کند. خاکهای شنی رسی و عمیق و زمینهای نفوذپذیر برای کشت مناسب اند. گلهای گلابی بعد از میوه های هسته دار باز می شود و به همین دلیل خطر سرمازدگی گلها در این درخت بسیار کمتر است. در زمستان تا دمای 25- درجه سانتیگراد را تحمل می کند ولی شکوفه ها در 1- درجه سانتی گراد آسیب می بینند. در استان اصفهان در شهرستانهای خمینی شهر، نطنز، اصفهان و نجف آباد و در بخشهایی از شهرستان کاشان در مناطق کوهستانی قمصر و قهرود و برزک و ارمک و وادقان دیده می شود.

زبان گنجشک ( دردار و ون) :

عکس شماره (8): درخت زبان گنجشک (ون)

زبان گنجشک درخت زیبایی است که بیشتر در جنگلهای شمال ایران رشد می کند. این درحت را به هندی اندجو و به یونانی اندرصارون، به ترکی قوش دیلی و به عربی لسان العصافیر می نامند. گلهای این درحت سبز و خوشه ای است. پوست آن خاکستری رنگ است. درختزبانگنجشک دارای شاخههای درازی استکه به آسانی خم می شوند. برگهای آن به صورت دندانه دار است که در فصل تابستان چیده می شود و دم کرده آن برای درمان سنگ کلیه و مثانه نافع است. در ایران در اغلب شهرها، درخت زبان گنجشک به « دردار» و « ون » معروف است. در استان اصفهان نیز « ونو » معروف است.

میوه آن در پاییز پس از ریزش برگها روی درخت می ماند و تا بهار سال بعد به شاخه آویزان است.

دغداغان:

این درخت بومی نواحی مدیترانه است و در جنگلهای شمال ایران نیز دیده می شود. تنه ای به ارتفاع 15 متر و حتی بیشتر ( 25- 20 ) متر دارد. برگهای این درخت بیضوی، نوک تیز و دندانه دار می باشد. گلهای کوچک و منفرد آن در کناره برگها ظاهر می شود. میوه ها پس از رسیدن کم و بیش گوشت دار می شوند و قابل خوردن هستند.

نواحی شمال ایران، گرگان در ارتفاعات 500 متری ولی در بندر گز، علی آباد، مینودشت در ارتفاعات 400 تا 600 متری و در مازندران و گیلان و بندر انزلی، آستارا در ارتفاع 400 متری دامنه انتشار آن است.

کاربرد آن در صنعت فراوان است. در ساختن قنداق تفنگ، عصا و دسته اشیاء فلزی کاربرد دارد و همچنین در منبت کاری مورد استفاده می باشد.

کیکم:

عکس شماره (9): درخت کیکم

کیکم از گونه های مهم و با ارزش جنس افرا در بین گیاهن ناحیه رویشی زاگرس بوده که چوب آن سخت و سرخ رنگ مایل به شکری است. گره های آن دارای نقوش زیباست و در نقاشی و صنایع ظریف به کار می رود. مصرف آن در بین روستاییان زیاد است. در کردستان از آن قاشق و ملاقه می سازند و در استان ایلام در خراطی استفاده می شود. تولیدات آنها بیشتر چوب سیگار و قوطی سیگار است. چوب سیگارها به شکل ماهی و یا اشکال دیگر بوده و بسیار ظریف و هنرمندانه ساخته می شود. چوب کیکم را از جنگل های مجاور شهر ایلام تهیه کرده و آن را تبدیل به قطعات کوچکتر نموده و از آن بدنه سیگار را می سازند، سپس آن را با سوهان به شکل مورد نظر درمی آورند. پس از تراش و پرداختکامل آن را با روغن چرب می کنند و بعد از این عملچوب سیگار به رنگنارنجیمتمایل به سرخ در می آید که همراه با نقوش طبیعی چوب بسیار جالب می شود.

بادام کوهی:

عکس شماره (10): درختچه بادام کوهی

بادام کوهی درختچه ای است خاردار، شاخه های آن در ابتدا صاف و قهوه ای روشن است. پس از چندی رنگ آن به خاکستری روشن یا تیره تبدیل می شود. خارهای آن انشعاب دار و سخت است. میوه آن پوشیده از کرک مخملی است و از نظر ترکیبات شیمیایی و خواص کم و بیش شبیه سایر انواع بادام است. بادام کوهی در خاکهای عمیق تا نیمه عمیق، سنگریزه دار و بر روی تشکیلات آهکی- سیلیسی در شیبهای ملایم کوهستانها می روید.

بادام کوهی درختچه ای خوش منظر، ساقه های آن ایستا، افراشته و سبزرنگ، برگهای باریک و کوچک متعلق به خانواده گل سرخیان و به عنوان اولین درختچه گل دهنده در فصل بهار با گلهای درشت و سفیدرنگ در اقلیم نیمه خشک، مناظر بدیعی را به تماشا می گذارد.

ارتفاع متوسط گیاه بین 5/2 تا 3 متر و قطر تاج پوشش آن نیز به 2 تا 5/2 متر بالغ می گردد. گل های سفیدرنگ بادام معمولاً قبل از ظهور برگها در اوایل فروردین ماه ظاهر می شوند. میوه های آن نیز در خردادماه رسیده و قابل جمع آوری است. دامنه ارتفاعی رویشگاه بادام کوهی بین 800 تا 2700 متر از سطح دریا بوده که در خطوط همباران 150 تا 250 میلی متر قرار گرفته اند.

در چند دهه گذشته به علت کمبود سوختهای فسیلی، اکثر بیابان نشینان از چوبهای ناشی از قطع درختان بادام کوهی، جهت تهیه سوخت و زغال استفاده می کرده اند، که این امر بتدریج باعث از بین رفتن اکثر رویشگاههای بادام کوهی گردید. آثار و شواهد این امر را در چاله های زغال سوزی که در اکثر نواحی کوهستانی خشک وجود دارد، می توان مشاهده نمود.

طی دهه هفتاد دستگاههای اجرایی کشور (مانند منابع طبیعی و آبخیزداری) اهمیت و جایگاه این درختچه را شناخته، جهت اصلاح و احیاء مراتع کوهستانی اقدام به عملیات بذرکاری و نهالکاری بادام کوهی را نموده اند.

نسترن وحشی:

عکس شماره (11): درختچه نسترن وحشی

نسترن از گیاهانی است که به صورت درختچه هایی کوچک به ارتفاع 2 تا 3 متر هستند که در حاشیه جنگلها و گودالها یافت می شوند. این گیاه در سایه یا آفتاب می روید. خشکی را به خوبی تحمل می کند. طاقت این گیاه در برابر سرما زیاد می باشد. به طوری که در زمستان می تواند زیر برف باقی بماند. نسترن در عطرسازی نیز استفاده می شود. در اصفهان به نسترن وحشی مشگینچه نیز می گویند. این گیاه به خاطر ظرافت و عطرش به صورت اهلی در خانه ها پرورش پیدا می کند. گل دهی این گیاه از اواسط اردیبهشت ماه شروع می شود و تا آخر پاییز ادامه دارد. گل نسترن، در درمان عوارض پوستی مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین باعث تقویت سیستم دفاعی بدن می شود.

افرا:

عکس شماره (12): درخت افرا

نام علمی درخت افرا از واژه ای لاتین گرفته شده که به معنای تیز و سخت می باشد. درخت افرا در نواحی جنگلی و در خاکهای گچی می روید. به خصوص در جنگل های شمال ایران فراوان بوده و گونه هایی از آنها در باغها و پارکها به عنوان گیاهان زینتی کاشته می شوند.

بذر افرا در پاییز می رسد و درختان افرا غالباً دارای چوبهای صنعتی هستند که علاوه بر استفاده های مختلف صنعتی، مبل سازی و در مصارف روستایی چوب آن را برای پوشش خانه ها و برگ آن عموماً به مصرف تعلیف گاو می رسد. در بعضی از گونه افراها مواد قندی بسیاری وجود دارد.

بشرتاکنون توانسته است بیش از 10 نوع گیاه مختلف شکر به دست آورد. درخت افرا یکی از این گیاهان به شمار می رود. بومیان سرخ پوست آمریکا سالها پیش از آن که انسان سفیدپوست پا به سرزمین آنان بنهد، می توانستند از این درخت، شکر تهیه کنند. شاید همین ها بودند که راز هنر خود را برای نخستین مهاجران فاش ساختند. در روزگار قدیم، تهیه شکر از درخت افرا، یک هنر خانوادگی بود. به این معنا که اعضای یک خانواده، گروهی در میان درختان افرا چادر می زدند و به تهیه شکر می پرداختند.آنان نخست پوست درختان را می شکافتند و شیره درخت را می گرفتند. بعد شیره درخت را می جوشاندند تا شکر بدست می آمد.صنعت تهیه شکر افرا ویژه آمریکای شمالی است و از همه بیشتر در کانادا رایج است. زیرا در آن جا هم درختان افرا دارای بهترین شیره هستند و هم وضع هوا در آخر زمستان و اول بهار به گونه ای است که شیره فراوانی از درختان تراوش می کند.

عکس شماره (13): برگ درخت افرا

شنگ:

عکس شماره (14) : بوته شنگ

شنگ گیاهی است علفی، جزء سبزی های خوردنی به صورت تنها یا در سالاد استفاده می شود. بلندی آن در زمینهای رسی 10 تا 15 سانتی متر و در اراضی دشت نسبتاً مرطوب و علفزارها گاهی تا 70 سانتی متر هم می رسد. شنگ جزء خانواده سیب زمینی ترشی است.

تکثیر آن از طریق بذر صورت می گیرد و چون ریشه آن عمودی و عمیق است، خاک باید شخم عمیق خورده و غنی باشد. بذر آن را در طول فصل بهار می توان کاشت. این گیاه در چمنزارهای مرطوب مناطق شمال ایران و در مناطق غرب ایران در کردستان، تفرش و اراک و در دامنه های البرز و ارتفاعات اطراف تهران و در اصفهان و شیراز می روید.

این گیاه در استان جهارمحال بختیاری به وفور یافت می شود و از آن نوعی غذا نیز تهیه می شود که بسیار مطبوع و دلچسب می باشد. از پخته آن نیز برای مخلوط کردن با ماست (مثل ماست و اسفناج) نیز استفاده می شود. این گیاه مصرف دارویی نیز دارد. زکریای رازی خوردن ریشه شنگ را برای دفع سموم مفید دانسته است.

گونه دیگری از همین خانواده، شنگ سیاه نام دارد که در چمنزارهای مرطوب می روید و آن بومی اسپانیا می باشد. این گیاه نیز مانند سبزی های خوردنی در مزارع پرورش داده می شود و از ریشه این گیاه سابقاً در اروپا برای التیام بخش یا گاز گرفتن حشرات و جانوران سمی استفاده می شده است، که به احتمال زیاد بر مبنای نظریه زکریای رازی بوده است.

زرشک:

عکس شماره (15): درخت زرشک

زرشک درختچه ای است دارای ساقه های خاردار که ارتفاع آن تا 4 متر نیز می رسد. چوب این درخت قهوه ای، قرمز

و یا زردرنگ است. برگهای آن بیضی شکل با دندانه های اره ای و گلهای آن خوشه ای و زردرنگ است. شاخه های زرشک تیغ زیادی دارد. آخر بهار و ابتدای تابستان فصل شکوفه دادن بوته زرشک است، غنچه های زردرنگ که در فصل پاییز رنگ قرمز گیلاسی به خود می گیرند. میوه زرشک قرمزرنگ، گوشتی، بیضوی شکل و دارای طعمی ترش است. قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه، پوست و ساقه، برگ، گل و میوه آن است.

زرشک گونه های مختلف دارد که مهمتر از همه آنها دو نوع است که یکی به نام زرشک بی هسته و دیگری زرشک با هسته ( دارای دو هسته) می باشد.

زرشک از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است.

کشور ایران بزرگترین تولید کننده زرشک در دنیا می باشد که در این میان استان خراسان جنوبی با در اختیار داشتن نزدیک به 97 درصد از اراضی زیر کشت این محصول، تولید 95 درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد.

سرو نقره ای (سیمین):

عکس شماره (16) : درخت سرو نقره ای

این درخت بومی آریزونا و کالیفرنیا می باشد. درختی است چوبی، همیشه سبز، سوزنی برگ و رنگ آن کبود و نقره ای می باشد. تکثیر به وسیله بذر در اسفندماه و در یک سالگی باز کاشته می شود. سرو نقره ای یا سرو سیمین غیربومی بوده ولی در بسیاری از مناطق ایران کاشته شده است و ارتفاع آن به 8 متر می رسد. گونه ای است که از چوب آن استفاده می شود و همچنین به علت زیبایی خاصی که دارد در پارکها و تفرجگاههای جنگلی بویژه جهت ایجاد فضای سبز کنار خیابانها بسیار مناسب است. همچنین برای تولید جنگل در مناطق نیمه خشک و نیمه سردسیری کشور رشد خوبی دارد.

سرو نقره ای به دلیل توقع کم و تحمل زیاد خشکی از گونه های مهم برای جنگلکاری در اکوسیستم های تخریب یافته و نیز در فضای سبز شهری و برون شهری می باشد. به دلیل سرمای شدید سال 1386 سروهای نقره ای بعضی از استانهای ایران آسیب جدی دیده است و این آسیب ها به دلیل عدم شناسایی خاستگاه گونه بوده است.

کبوده (سپیدار):

عکس شماره (17): درخت سپیدار

نوعی درخت سپیدار است که به آن کبوده نیز می گویند و سفیددار نیز گفته می شود که به سبب سفید بودن پشت برگهایش به این نام نامیده می شود. درختی است خوش نما و سایه دار ستونی شکل و بلند و پشت برگها روشن تر است و نقره ای می باشد. ارتفاع آن 18 تا 25 متر و بسیار مقاوم است. در باغهای تاریخی و قدیمی زیاد کاشته می شده است و چه به عنوان بادشکن در حاشیه ها و بعضاً در مسیرهای اصلی نیز کاشته می شد. این درخت دارای چوب مناسبی برای کاغذسازی بوده و از آن برای سوخت، جعبه سازی و صنایع تخته استفاده می شود.

سپیدار یا کبوده مقاوم به گرما و سرما، سازش پذیر، در هر نوع خاکی به خوبی رشد می کند. خاکهای مرطوب و خشک را حتی می تواند تحمل کند ولی شاخه ها در بادهای شدید می شکنند و برای سایبان- پوشش سریع، دامنه تپه ها، کنترل فرسایش و آمایش خاک مناسب می باشد.

درخت کبوده یا سپیدار درختی برگریز است که برگهایش پیش از ریزش رنگ طلایی روشن تا زرد به خود می گیرند و از رشد بسیار سریعی برخوردار بوده و اگر به صورت منظم، در ردیفهای متعدد و با فواصل نزدیک به هم در حاشیه جاده ها، خیابانها، بلوارها و بزرگراهها کاشته شوند، بعد از چند سال عظمت و زیبایی خاصی به آن مکان خواهند داد. وزش باد در لابلای برگهای این درخت باعث نمایان شدن پشت برگها و در نتیجه درخشش آنها می شود. علاوه بر این وزش باد در سکوت خلوت شب، صدای بسیار گوشنوازی که صدایی شبیه به موسیقی تولید می کند.

عکس شماره (18): درخت سپیدار

صنوبر:

عکس شماره (19): درخت صنوبر

از درختان سریع الرشدی است که د مقایسه با سایر درختان جنگلی از رشد سریعتر و در نتیجه از دوره بهره برداری کوتاهتری برخوردار است. این درخت به عنوان منبع تأمین چوب برای سوخت قابل توجه است.صنوبر درختی است از تیره مخروطیان که همیشه سبز است و جزء درختان زینتی است. برگهای متناوب و سوزنی دارد و چوب آن در صنعت منبت کاری به کار می رود. از چوبدرخت صنوبر در صنایع کبریت سازی ، نئوپان ، فیبر ، جعبه سازیاستفاده می شود.

اهمیت این درخت دارای ریشه های سطحی بوده ولی رشد آنها بسیار خوب است و در کمتر از 15 سال به ارتفاع 25 متر می رسد. خزان کننده، پهن برگ و میوه های آن کرکدار است. گونه های آن عبارتند از: 1- سپیدار که درختی است ستونی شکل و بلند که پشت برگها روشن تر است و نقره ای رنگ می باشد. ارتفاع آن 25-18 متر و بسیار مقاوم است. در باغهای تاریخی و قدیمی زیاد کاشته می شده است و چه به عنوان بادشکن در حاشیه ها و بعضاً در مسیرهای اصلی نیز کاشته می شد. 2- صنوبر خاکستری که ارتفاع آن به 30 متر می رسد. اندازه برگ آن با سپیدار تفاوت دارد. پوست تنه آن خاکستری مایل به زرد می باشد. 3- صنوبر تبریزی از درختانی با ارتفاع زیاد و زیبا می باشد. معمولاً در اکنر باغها کاشته می شده است. برگهای آن لوزی شکل و زیبا که بلندی برگها بیش از پهنای آن می باشد. در پاییز به رنگ زرد قناری در می آید. 4- صنوبر لرزان: برگهای آن شبیه به نارون است.

کاج سیاه:

عکس شماره (20): درخت کاج سیاه

درختی است سوزنی برگ، همیشه سبز، میوه ها مخروطی، چوبده، بازدانه، این گونه به علت دارا بودن واریته های مختلف و با نیاز اکولوژیکی متفاوت رویشگاههای متعددی دارد. موطن اصلی آن شبه جزیره کریمه و آناتولی تا آفریقای شمالی به صورت پراکنده وجود دارد. کاشت آن با هدف تولید چوب و توسعه فضای سبز و در مناطق نیمه سردسیری و کوهستانی شمال و سایر نقاط می باشد. کاج سیاه ترکیه به خوبی در مقابل خشکی و بادهای سخت مقاوم است و می تواند به خوبی رشد کند.درخت کاج سیاه از درختان غالب تایگاهای روسیه و کانادا می باشد.

کاج سیاه چوبی با ارزش، ضدآب و با دوام است. الوارهای آن به خاطر نداشتن گره شاخه ای محبوبیت زیادی در صنعت قایق سازی دارد. از کاج سیاه به عنوان گیاه درمانی هم استفاده می شود.

سرو خمره ای:

عکس شماره (21): درخت سرو خمره ای

درختچه ای کند رشد و همیشه سبز و به ارتفاع 5 تا 12 متر با برگهای سوزنی که گاهی به رنگ زرد طلایی در می آید. گل دهی در اوایل بهار است که میوه آن در اواسط تابستان به رنگ طوسی یا قهوه ای روشن در می آید. موطن اصلی آن را آمریکای شمالی و شرق آسیا و در چین نام برده اند. در ایران نیز در استان گلستان در منطقه سورکش در دره علی آباد کتول به صورت طبیعی وجود دارد. آب و هوای معتدل و مرطوب تا سرد را می پسندد. نیاز آبی متوسط دارد و به خاک عمیق و مرطوب نیازمند است.

سرو خمره ای با هدف ایجاد فضای سبز و احداث پارکها و تفرجگاههای جنگلی در شمال کشور و مناطق مرکزی خارج از شمال رشد می کند. سرو خمره ای دارای برگهای فلسی شکل است. رنگ آن سبز روشن است که در زمستان کمی تغییر رنگ می دهد و به عنوان پرچین هم از آن استفاده می شود. میوه آن مخروطی شکل است. سروها از گونه های رایج در باغهای ایرانی هستند و در اکثر باغهای تاریخی به ویژه در باغهای شیراز و باغ فین کاشان و باغ شاهزاده ماهان مشاهده می شود.

در گزارشی وجود دارد که در تداوم کاشت درختان ناسازگار با طبیعت تهران سرو خمره ای، دشمن گیاهان بومی تهران است. سرو خمره ای که به آن سرو کاشی نیز می گویند. در ایران به عنوان زینت باغها شناخته می شود.

عکس شماره (22):برگ درخت سرو خمره ای

شیرخشت:

عکس شماره (23): برگ درخت شیرخشت

شیرخشتصمغدرختیاست ، ماده ای سفید رنگ کمیمایل به زرد و شیرین که در بعضی از نواحیزمینمی روید .پوست آن خاکستری مایل به سیاه و گلصورتی در حاشیه سرخرنگ دارد. طول این درخت تا 3 متر می رسد و از چوب آن عصا درست می کنند. شیرخشت از گیاهان چوبدار از خانواده گل سرخ است. بهترین نوع شیرخشت آن است که قطعات آن درشت، سفید، شیرین و خالص بوده و چون در دهان گذاشته شود، زود حل شده و دهان و زبان را شیرین و خنک کند. شیرینی خاصی است، غیر از شیرینی شکر و عسل. شیرخشت دارای وکستروز ساکارز، مانیت (همان ماده شیرین که به میزان 40 تا 50 درصد وجود دارد) و نشاسته است. همچنین دارای ویتامینهای مختلف مخصوصاً ویتامین D می باشد.

گیاه شیرخشت بومی منطقه دیرینه قطبی و مناطق معتدل آسیا، اروپا و آفریقای شمالی است و تمرکز انواع آن در کوههای جنوب غربی چین و هیمالیا قرار دارد. نوع مرغوب شیرخشت که بیشتر از ایتالیا وارد می شود خالص و تمیز و دارای شیرینی خاصی است که با شیرینی شکر متفاوت است. رداشت شیرخشت را در ماههای گرم تابستان انجام می دهند. استفاده از عصاره گیاه دارویی شیرخشت اثر مطلوبی بر بهبود نوزادان مبتلا به زردی دارد.

زالزالک:

عکس شماره (24): درخت زالزالک

زالزالک یکی از گیاهانی است که در ایران از جمله در ارتفاعات بالای 2500 متر و بیشتر در استان کهکیلویه و بویراحمد می روید.

زالزالک یک گیاه تیغ دار است که در دامنه کوهها و اراضی جنگلی آفتابی در سرتاسر جهان می روید. گلهای این گیاه در اردیبهشت ماه شکوفه می دهد. اما به رغم این که زالزالک جزء تیره گیاهان طبی مانند انواع رز است، لیکن گل های این گیاه معطر نیست. گل های آن در بوته های کوچک رشد می کند و به رنگ سفید، قرمز یا صورتی هستند. دانه های کوچک این گیاه که به آنها زالزالک گفته می شود پس از شکوفایی گلها رشد می کنند. میوه این گیاه پس از رسیدن، رنگ قرمز به خود می گیرند. برگهای زالزالک درخشان است و به اشکال و اندازه های گوناگون رشد می کنند.

زالزالک به صورت انواع کپسول، تنتور، عصاره های مایع استاندارد یا عصاره های جامد عرضه می شود. می توان از برگها، گلها و دانه های زالزالک خشک، چای نیز درست کرد.

انجمن فرآورده های گیاهان دارویی آمریکا، زالزالک را از نظر بی خطر بودن درجه یک ارزیابی کرده است. این ارزیابی نشان دهنده این است که زالزالک ضمن میزان بالای مصرفی خیلی بی خطر است.

زالزالک می تواند در کنار سایر تقویتکننده ها ،( نظیرمنیزیم یا ویتامینB6 ) یا گیاهاندارویی ( مانند سیر یا قارچ

خوراکی) در درمان سیستم قلبی- عروقی اثرات مثبتی به جای بگذارد.

عکس شماره(25): گردنه زالزالک در استان ایلام – واقع در دره ارغوان نزدیک کوه گچان

ارس: درخت معدود، مقاوم و زیبا

عکس شماره (26): درخت ارس

ارس درختی از خانواده سرو، یکی از معدود سوزنی برگهای بومی شمال ایران و درخت مقاوم و زیبای مناطق جنگلی و کوهستانی به ویژه شمال کشور محسوب می شود. ناحیه رویشی این درخت از غرب تا شرق در امتداد دامنه های جنوبی رشته کوههای البرز و از شمال غربی تا جنوب در امتداد ارتفاعات البرز و زاگرس است.

ارس یکی از گونه های خاص مناطق کوهستانی که در ارتفاع بیش از 2500 متر از سطح دریا دیده می شود. ارس چوب صنعتی خوبی ندارد ولی در برابر آفات و پوسیدگی بسیار مقاوم است. در نواحی آب و هوایی شمال ایران درخت ارس زیادی وجود ندارد. در البرز جنوبی، نمونه هایی از این درخت که در مقابل سرما و خشکی مقاوم است، مشاهده می شود. در نهج البلاغه امیرالمؤمنین با عناوین مشخص به درخت ارس به لحاظ تمثیل خود آن در مقام صبوری و استواری اشاره شده و در برخی از مناطق کشورمان ارس را گیاهی مقدس می دانند.

در گذشته از چوب ارس در ساختن خانه های قدیمی استفاده می شده است. ویژگی دیگر چوب ارس خاصیت سوختنی آن می باشد که متأسفانه از گذشته های دور تاکنون به عنوان یکی از بهترین سوختها به حساب آمده و خاصیت ویژه آن به علت احتراق سریع، دود کم و گرمادهی زیاد می باشد.

بید:

عکس شماره (27): برگ درخت بید

درختی است به ارتفاع 5 تا 15 متر که در نواحی مساعد، اندازه آن به 25 متر می رسد. این درخت در جویبارها و مناطق مرطوب می روید و برگهای آن سرنیزه ای و دو سطح آنها را تارهای سفید و ابریشمی براق می پوشاند.

دانه های بید کرکدار است. این درخت به طور خود رو در جنگلهای شمال رویش دارد و در سایر نقاط کشور به عنوان درخت زینتی و یا برای تهیه الوار کاشته می شوند. پوست شاخه ها و برگهای خشک بید دارای اثرات دارویی هستند.

درخت بید، بسیار زیبا و بلند است و پوستی با شکافهای عمیق به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری دارد. سرتاسر شاخه های بلند و زاویه دار درخت بید از برگهای سبز باریک و موجدار پوشیده شده است. در آغاز بهار سبز است ولی به تدریج سفید و کرکی می گردد. قرنهاست که از پوست درخت بید جهت تسکین درد و تورم و همچنین پایین آوردن درجه حرارت بدن هنگام تب استفاده می شود. بید خنک، خشک و اندکی تلخ است. در دهه ی 1820 جزء فعال این گیاه، سالیسین استخراج شد که بعدها یک جزء اصلی مسکن معمولی آسپرین را تشکیل داد. به همین دلیل در درمان سرماخوردگی کاربرد دارویی دارد.

درخت بید دارای گلهای سفید یا خاکستری بسیار معطر است. از گل آن عرق بیدمشک تهیه می شود که استفاده دارویی دارد. البته استفاده از آن در گز بسیار معمول و متداول بوده است.

عکس شماره (28): برگ درخت بید

گیلاس وحشی:

گیلاس وحشی نوعی از نوعی از گیلاس خود رو است، بومی بخش های شرقی آمریکای شمالی، مکزیک و آمریکای مرکزی، در ایران نیز بیشتر در جنگلهای شمال ایران می روید. روستاییان از پوست آن کیف و صندوق می سازند.

گیلاس وحشی گونه ایست از خانواده گل سرخ و جنس گیلاس که ارتفاع آن در برخی موارد از 20 متر فراتر می رود. پوست آن متمایل به ارغوانی خاکستری یا کمی تیره می باشد. میوه آن گوشت دار و ترش مزه است.

گیلاس وحشی گیاهی است نورپسند که به صورت انفرادی زندگی می کند. از برگ و میوه آن و همچنین دم کرده میوه آن در درمان بیماریهای ورم کلیه و دفع رسوبات ادراری سنگ کلیه استفاده می شود.

متأسفانه توجه زیاد به تولید چوب، مانع از آن شده تا استعدادهای بالقوه تولیدات دارویی به صورت بالفعل درآید.

درختان گیلاس وحشی به رنگ سیاه می باشد که می تواند تا ارتفاع 50 تا 80 متر رشد کند. درختان گیلاس وحشی به خاطر شکوفه دهی در فصل بهار بیشتر مورد توجه قرار می گیرند. زمانی که گلها شکوفه دهی را به پایان رساندند آنها با دسته های پژمرده گیلاس های قرمز کوچک، جایگزین می شوند. میوه های درخت گیلاس سیاه، تلخ و مستقیماً خارج از درخت، غیر قابل خوردن می باشند. میوه های درختان گیلاس به عنوان طعم دهنده نوشابه ها به کار می روند. درختان گیلاس وحشی از نظر تجارت در ساخت انواع کابینت ها، قنداق تفنگ کاربردهای زیادی دارند.

سماق:

عکس شماره (29): درخت سماق

سماق درختچه ای است کوهستانی و کوچک به ارتفاع 1 تا 5 متر دارای برگهای مرکب از 15- 9 برگهای کوچکی که پوشیده از کرک و دندانه دار است. برگها در پاییز رنگ سبز مایل به قرمز پیدا می کند که میوه های خوشه ای دارد و میوه اش کوچک و به رنگ قرمز قهوه ایی و ترش مزه است. میوه سماق در پاییز رسیده می شود. میوه آن پس از کوبیدهشدن به عنوان چاشنی، همراه با غذاهاییهمچونکباب استفاده می شود. در قدیم سماق را سماکتلفظ می کردند و یک پای ثابت سفره هفت سین است. سماق بومی نواحی مدیترانه ای است و در نقاط استپی کوههای البرز و زاگرس، در آذربایجان و خراسان و دامنه های جنوبی البرز، در دره های کرج و هراز می روید. همچنین درختچه سماق در شمیران ، تفرش ، خراسان ، قم ، محلات ، شیراز ، رودبار ، تبریز و بعضی از کشورهای خاورمیانه می روید. چوب درخت سماق نرم و شکننده است.

سماق برای دندان درد مفید است و اشتها را تحریک می کند. همچنین برای درمان بیماران دیابتی بسیار مفید است. به دلیل خاصیت سماق در ممانعت از ترکیب گلوکز با مولکولهای پروتین های حیاتی بدن تا میزان 80 درصد باعث شده تا این گیاه برای بیماران مبتلا به دیابت، مفید تشخیص داده شود.

در یونان باستان از چوب سماق به جهت رنگ آمیزی پارچه های پشمی استفاده می شده است و در کشور ایتالیا از این گیاه برای رنگ کردن چرم نیز استفاده می شده است.

عکس شماره (30): درخت سماق

ثعلب:

ثعلب گیاهی است با گلهای آبی واژگون که از پیاز این گیاه بعد از خشک و پودر کردن برای بستنیسازی استفاده می شود. زیرا این گیاه دارای مواد نشاسته ای است.

* این درخت در استان اصفهان وجود ندارد.

منابع:

1- حبیب الله ثابتی، جنگلها، درختان و درختچه های ایران، انتشارات سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، 1375

2- علی زرگری، گیاهان دارویی، جلد چهارم، انتشارات دانشگاه تهران، 1370

3- مجله ی روزهای زندگی، سال دهم، شماره 221

4- محمد محمدیان، «به یاد کوخرد» ( از توابع شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان) ، جلد دوم، دبی، 2003 میلادی

5- کریم ساعی، جنگل شناسی، جلد اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1372

6- گردآوری مصطفی حاجی ، درختها و درختچه های ایران

انواع پوشش گیاهی در استان اصفهان

مطالب مشابه :

درخت صنوبر

توسعه پارک جنگلي 120 هكتاري ارم

کیست کلیه

کاشت 30 هکتار از اراضی پارک جنگلي 120 هكتاري ارم

انواع پوشش گیاهی در استان اصفهان

کیست کلیه