آیین‌نامة معاملات در شرکت بورس اوراق بهادار تهران

آیین‌نامة معاملات در شرکت بورس اوراق بهادار تهران

مادة 1. تعاریف‏

1. منظور از "سازمان،" در این آیین‏نامه، سازمان بورس واوراق بهادارومنظور از "بورس"شرکت بورس اوراق بهادارتهران سهامی عام است.

2. "معاملات،" خرید یا فروش اوراق بهاداری است که در بورس پذیرفته شده است.هرمعامله درصورتی قطعیت می یابد که به تایید "بورس" برسد.

3. "تابلوی بورس" تابلویی است که برای ارائة اطلاعات طبقه‌بندی شدة اوراق بهادار به‌کار می‌رود از قبیل تابلوی اصلی و فرعی، تابلو اوراق مشارکت دولتی و تابلوی اوراق مشارکت شرکت‌ها.

4. "عرضه،" عبارت است از اعلام آمادگی برای فروش اوراق بهادار از طرف کارگزار فروشنده.

5. "تقاضا،" عبارت است از اعلام آمادگى برای خرید اوراق بهادار از طرف کارگزار خریدار.

6. "مشتری،" شخصی است که متقاضی خرید (یا فروش) اوراق بهادار است. "مشتری" می‌تواند نمایندة قانونی خریدار یا فروشنده باشد.

7. "سفارش،" درخواست خرید و یا فروش اوراق بهادار است که توسط "مشتری" به کارگزار ارائه می‌شود.

8. "قیمت پیشنهادی،" نرخی است که برای هر واحد اوراق بهادار از طرف کارگزار وارد سامانة معاملات می‌‌‏شود.

9. "قیمت باز،" نرخی است که اختیار تعیین آن از طرف "مشتری" به کارگزار واگذار می‌شود.

10. "قیمت محدود،" نرخی است که حداکثر یا حداقل آن از طرف "مشتری" به کارگزار اعلام می‌شود.

11. "قیمت معین،" نرخ ثابتی است که توسط "مشتری" برای انجام معامله به کارگزار اعلام می‌شود.

12. "واحد پایة معاملاتی متعارف،" حداقل میزان اوراق بهادار در هر معامله است که توسط "بورس"تعیین می‌شود.

13. "واحد پایة معاملاتی نامتعارف،" میزان اوراق بهاداری که از واحد پایة معاملاتی متعارف کمتر است.

14. "قیمت آغازین،" قیمتی است که در شروع جلسة رسمی معاملاتی برای هر ورقة بهادار در تابلو بورس اعلام می‌شود.

15. "قیمت پایانی،" قیمت هر ورقة بهادار در پایان هر جلسة رسمی معاملاتی بورس است که محاسبه و توسط "بورس" اعلام می‌شود.

16. "حجم مبنا،" تعداد اوراق بهادار از یک نوع است که هر روز باید مورد دادوستد قرار گیرد تا کل درصد تغییر آن روز، در تعیین قیمت روز بعد ملاک باشد.

17. "سهم شناور آزاد" هر شرکت، بخشی از سهام آن شرکت است که دارندگان آن آمادة عرضه و فروش آن سهام می‌‌باشند، و قصد ندارند با حفظ آن‌ قسمت از سهام، در مدیریت شرکت مشارکت نمایند.

18. "دامنة ‌نوسان قیمت،" پایین‌ترین تا بالاترین قیمتی است که در آن دامنه، طی یک یا چند جلسة رسمی‌ معاملاتی بورس، قیمت می‌‌تواند نوسان داشته باشد.

19. "بستن نماد،" توقف معاملات هر یک از انواع اوراق بهادار طی دورة معین طبق دستورالعمل مربوطه می‌باشد.

20. "محدودیت حجمی،" حداکثر تعداد اوراق بهاداری است که در هر نماد معاملاتی طی هر سفارش در سامانة معاملات وارد می‌شود. این رقم مضرب صحیحی از "واحد پایة معاملاتی متعارف" است.

21. "سپرده‌گذاری،" عملیاتی است که طی آن اوراق بهاداری که در سامانة معاملات به ثبت رسیده است، قابلیت معامله پیدا می‌کند.

22. "تسویه و پایاپای،" مرحلة پایانی انجام معامله است که طی آن مالکیت اوراق بهادار به خریدار و وجوه حاصل از معامله به فروشنده منتقل می‌شود.

23. "نماد معاملاتی،" شناسه‌ای است که برای هریک از اوراق بهادار به‌صورت منحصر به‌فرد در سامانة معاملات تعریف شده است. این شناسه می‌تواند به‌صورت حروف، عدد و یا ترکیبی از هر دو باشد.

24. "کد معاملاتی،" شناسة "مشتری" جهت انجام معاملة اوراق بهادار در سامانة معاملات است. این شناسه به‌صورت حروف، عدد، و یا ترکیبی از هر دو می‌باشد.

25. "کد معاملاتی گروهی،" شناسه‌ای است که برای ورود سفارش‌های خرید و یا فروش گروهی برای هر شرکت کارگزاری در سامانة معاملات تعریف شده است. این شناسه به‌صورت حروف، عدد، و یا ترکیبی از هر دو می‌باشد.

26. "سامانة معاملاتی،" سیستم رایانه‌ای است که دریافت سفارش‌های خرید و فروش، تطبیق سفارش‌ها و در نهایت انجام معاملات از طریق آن انجام می‌شود.

27. "ایستگاه معاملاتی،" پایانة معاملاتی کارگزار است که با سامانة معاملاتی بورس در ارتباط می‌باشد. هر "ایستگاه معاملاتی" با کدی مشخص می‌شود که به آن "کد ایستگاه معاملاتی" گویند. ایستگاه‌های معاملاتی هر کارگزار با کدهای جداگانه تعریف می‌شود.

28. "معاملة بلوک،" معاملاتی است که در آن قواعد مربوط به محدودیت حجمی و محدودیت قیمتی رعایت نمی‌شود.

29. "معاملة ترجیحی،" انتقال سهام شرکت‌های دولتی به کارکنان واحدها به‌منظور اجرای برنامه‌های خصوصی‌سازی است که به نرخ معینی انجام می‌شود.

30. "معاملات اشخاص خارجی،" خریدوفروش اوراق بهادار اشخاص خارجی است که حسب مورد، پس از اخذ مجوز از مراجع ذی‌ربط، اقدام به معاملة اوراق بهادار می‌‌کنند.

31. "معاملات دوطرفه،" معاملاتی است که کارگزار هم‌زمان نقش کارگزار خریدار و فروشنده را برعهده دارد.

32. "معاملات خوشه‌ای،" خرید یا فروش مجموعه‌ای از اوراق بهادار است که به‌طور یک‌جا معامله می‌‌شود.

33. "معاملات چرخشی،" معاملاتی است که با تکمیل چرخة آن ظرف یک جلسة معاملاتی، وضعیت مالکیت طرفین معامله تغییری نمی‌کند.

34. "معاملات مشروط،" معاملاتی است که برای انجام و یا نحوة تسویة آن، شرایطی برابر مقررات "بورس"تعیین شده باشد.

35. "معاملات با اقربا،" خریدوفروش اوراق بهادار با همسر و اقربای درجة یک (طبقة اول نسبی طبق تعریف قانون مدنی) است.

36. "معاملات اعتباری،" معاملاتی است که درصدی از ثمن معامله از طریق بانک و یا مؤسسة مالی یا اعتباری تأمین مالی شده باشد.

37. "معاملات تجدید ساختار،" انتقال اوراق بهادار از طرف شرکت مادر به شرکت‌های تابعه با هدف تجدید ساختار است.

38. "معاملات عمده،" معاملاتی است که تعداد سهام مورد معامله از درصد معینی از کل سهام آن شرکت، یا حجم معاملات آن طی دورة معین، و یا حجم معاملات کل بازار طی مدت معین، بیشتر باشد.

39. "خرید گروهی،" خرید اوراق بهادار توسط کارگزار با کد معین، و تخصیص آن به مشتریان است.

40. "فروش گروهی،" فروش اوراق بهادار تجمیع‌شدة تعدادی از مشتریان با کد معین کارگزار می‌باشد.

41. "انتقال قهری،" انتقال اوراق بهاداری است که با فوت دارندة آن به وراث قانونی وی صورت می‌گیرد.

42. "انتقال قانونی،" انتقال اوراق بهاداری است که به موجب قوانین خاص و یا با حکم دادگاه صالحه به شخص دیگری صورت می‌گیرد.

43. "شاخص،" نماگری است که تغییرات قیمت یا بازدة یک یا مجموعه‌ای از اوراق بهادار را طی دورة زمانی مشخص نشان می‌دهد.

44. "پذیرش مضاعف،" پذیرش اوراق بهاداری است که علاوه بر "بورس"در بورس دیگری نیز پذیرفته شده باشد.

45. "بازارگردان،" کارگزار/معامله گری است که با اخذمجوز لازم با تعهدبه افزایش نقدشوندگی وتنظیم عرضه وتقاضای اوراق بهادارمعین وتحدید دامنه نوسان قیمت آن،به دادوستدآن اوراق می پردازد.

46. "عرضة اولیه،" منظور نخستین عرضة اوراق بهادار شرکت، پس از پذیرش آن در بورس است.

47. "کارگزار معرف،" کارگزاری که در پذیرش اوراق بهادار نقش مشاور و کارشناس را برای عرضة اولیه برعهده داشته باشد.

48. "کارگزار متعهد پذیره‌نویسی،" کارگزاری است که در عرضة‌ اولیة اوراق بهادار به بورس، هماهنگی برای تأمین مالی خرید بخشی از اوراق را که به فروش نمی‌رسد، به‌عمل آورده باشد.

49. "حراج،" سازوکاری برای دادوستد اوراق بهادار برپایة انطباق سفارش‌های خریدوفروش مشتریان با درنظرگرفتن اولویت قیمت و زمان است.

50. "جلسة رسمی معاملاتی،" ساعاتی پیوسته از یک نشست کاری است که معاملات اوراق بهادار در این ساعات انجام می‌پذیرد. "بورس" می‌تواند در یک شبانه‌روز بیش از یک نشست رسمی معاملاتی داشته باشد.

تبصره :تعاریف و اصطلاحات دیگری که برحسب ضرورت های کار با سامانه کامپیوترو یا پیاده سازی نرم افزارهای جدیدمورد نیاز باشد،توسط هیئت مدیره"بورس" تعیین واعلام می شود.

مادة 2. ساعت و روزهای انجام معاملة انواع اوراق بهادار در بورس، به استثناى روزهاى تعطیل رسمی توسط هیئت‌مدیره"بورس" تعیین و اعلام می‌شود.

تبصره: تغییرات ساعت و روزهای انجام معامله حداقل 15 روز قبل از انجام بایستی به اطلاع عموم برسد.

مادة 3. معاملات بورس، مگر در مواردی که در این آیین‌نامه آمده است، به طریقة حراج انجام می‌‏شود. کارگزاران پیشنهادهاى خریدوفروش خود را با توجه به سفارش‌های خریداران و فروشندگان، تعداد اوراق بهادار و قیمت آن‌ها را در سامانة معاملاتی وارد خواهند نمود.

مادة 4. معاملات بورس با رعایت اولویت قیمت و زمان ورود سفارش به سامانة معاملاتی انجام می‌‌شود. جزییات نحوة‌ انجام معاملات در "دستورالعمل نحوة انجام معاملات" خواهد آمد.

مادة 5. حدود و شیوة عملیات کارگزاران در خریدوفروش اوراق بهادار تابع "دستورالعمل نحوة انجام معاملات" خواهد بود.

مادة 6. هیئت‌مدیرة "بورس" می‌تواند در مواردى که نوسان غیرعادی در قیمت پیشنهادى یا معاملاتی* اوراق بهادار در هر جلسه مشاهده کند، از انجام معامله جلوگری نماید. چگونگی انجام کار در دستورالعمل "توقف معاملات" خواهد آمد. هیئت مدیرة بورس می تواند اختیارات موضوع این ماده را به مدیرعامل تفویض نماید.

تبصره: در صورتى که کارگزار خریدار یا فروشنده نسبت به تصمیم جلوگیرى از انجام معامله براساس این ماده معترض باشد، باید اعتراض خود را با ذکر دلایل، براى رسیدگى و تعیین تکلیف، به "سازمان" تسلیم نماید. رسیدگى به این اعتراض ظرف 48ساعت، به عمل می‌آید.

مادة 7. شرایط و چگونگی عرضة اولیة اوراق بهادار تابع دستورالعمل "عرضة اولیة‌ اوراق بهادار" خواهد بود.

مادة 8. انواع معاملات اوراق بهادار، شرایط معامله، میزان اطلاعاتی که در زمان معامله می‌‌باید انتشار یابد، مراحل انجام سفارش خریدوفروش، و سایر شرایط انجام معامله در "دستورالعمل نحوة انجام معاملات" خواهد آمد. تسویة وجوه و پایاپای اوراق بهادار و شرایط تسویة خارج از اتاق پایاپای، بر طبق "دستورالعمل سپرده‌گذاری، تسویه، و پایاپای" انجام خواهد شد.

مادة 9. معاملات بورس باید در شرایط رقابتی و همواره به صورت حراج انجام شود. در صورتی که انجام معامله‌ای به صورت حراج ممکن نباشد، این معاملات با مصوبة شورای بورس خارج از جلسة رسمی معاملات قابل انجام است.

مادة 10. در مواردى که کارگزارى برای اوراق بهادار خاصی به‌عنوان "کارگزار معرف" یا "کارگزار متعهد پذیره‌نویسی،" عمل کند، برطبق دستورالعمل "عرضة‌ اولیة اوراق بهادار" حق‌تقدمى براى وى در نظر گرفته می‌‌شود.

مادة 11. وجوه مربوط به سهام معامله‌شده در بورس همراه با وکالت‏نامة فروش سهام و اصل سهام باید حداکثر تا 72ساعت از تاریخ معامله بین کارگزاران خریدار و فروشنده ردوبدل گردد. کارگزار فروشنده، موظف است تشریفات مربوط به انتقال سهام معامله‌شده را ظرف 72 ساعت (سه جلسة معاملاتی) از تاریخ معامله انجام داده و سهام را تحویل خریدار نماید. در صورتى‌که علل یا توافقى دیگر در مورد تحویل بعد از مهلت‏هاى تعیین‌شده، وجود داشته باشد، مراتب باید حداکثر تا پایان نشست رسمی معاملاتی مربوط کتباً به اطلاع مدیرعامل "بورس" برسد. در هر صورت، معاملة انجام‌شده، قطعى به شمار می‌‌رود. ساعات تسویه و یا مدت‌زمان مربوط به انتقال سهام، براساس "دستورالعمل سپرده‌گذاری، تسویه و پایاپای" انجام خواهد شد.

ماده 11 مکرر (1) . کلیه معاملات عمده‌ای که فروشنده برای انجام معامله با شرایط اعلام آمادگی نماید، صرفاً با موافقت مدیرعامل انجام می‌شود. بورس تسهیلات لازم را با رعایت موارد زیر توسط کارگزاران برای انتقال سهام فراهم می‌آورد:

1- کارگزار فروشنده مکلف است شرایط فروشنده را منطبق با مقررات بورس و براساس دستورالعمل معاملات عمده دریافت و بورس اعلام نماید.

2- کارگزار فروشنده، پس از احراز تحقق شرایط معامله بین خریدار و فروشنده، مکلف است سند تسویه خارج از پایاپای حصه غیرنقدی را به بورس تسلیم نماید. مهلت قطعی‌شدن معامله حداکثر 9 روز کاری بعد خواهد بود.

3- کارگزار خریدار می‌تواند وجه نقد یا تضمین‌های دیگر را برای واریز و تأدیه حصه نقدی معامله و یا خسارتهای ناشی از انصراف خریدار از ایفای تعهدات خود، از وی دریافت کند.

4- کارگزار خریدار مکلف است حداکثر تا 9 روز کاری پس از روز عرضه نسبت به تسویه حصه نقدی معامله از طریق پایاپای بورس اقدام نماید.

6- در صورتی که کارگزار فروشنده زمانی را طولانی‌تر از مدت مقرر در بند 4 برای تأدیه حصه نقدی معامله تعیین کند، از نظر این آئین‌نامه حصه مزبور نیز غیرنقدی تلقی خواهد شد.

7- چنانچه کارگزاران فروشنده و خریدار حسب مورد و ظرف مهلت مقرر از امضاء و تسلیم سند خارج از پایاپای و تسویه حصه نقدی معامله خودداری نمایند، از نظر بورس معامله قعطی نمی‌باشد. در این صورت پرونده به هیئت مدیره بورس ارجاع و براساس مقررات رسیدگی به تخلفات کارگزاران اقدام خواهد شد.

ماده 11 مکرر (2) . کارگزار خریدار برای توزیع گسترده اوراق بهادار با موافقت مدیرعامل می‌تواند از مهلت حداکثر 30 روز کاری برای تخصیص و ارائه فهرست نهایی خریداران استفاده نماید.

درصورت عرضه سهام جهت انجام معامله عمده از سوی سازمان خصوصی سازی افزایش مهلت تسویه حصه نقدی وارائه سند تسویه خارج از پایاپای از 9 روز به 30 روزبه درخواست آن سازمان وموافقت وزیرمحترم اموراقتصادی و دارایی به عنوان رئیس شورای عالی بورس و اوراق بهادار امکان پذیر می باشد.[1]

خاتمة مهلت 9 روز مقرر در بند 2 مادة 11 مکرر (1)آیین‌نامة معاملات پس از سپری‌شدن 9 روز کاری پس از روز انجام معامله، آخرین ساعت کاری روز نهم خواهد بود. ساعت کاری در ایام ماه مبارک رمضان از ساعت 8 صبح تا 3 بعدازظهر و سایر ایام از ساعت 8 صبح تا 4 بعدازظهر می‌باشد[2].

مادة 12. وجوه مربوط به معامله‏هاى اوراق مشارکت باید حداکثر ظرف 24ساعت از تاریخ معامله، واریز شود. در صورتى‌که وجوه اوراق مشارکت پس از 24ساعت پرداخت نشود، کارگزار فروشنده می‌تواند درخواست ابطال معامله یا اخذ جریمة هر روزى که وجه دیرتر پرداخته می‌‌شود، اقدام نماید. در هر صورت، کارگزار خریدار نمی‌‌تواند تقاضای ابطال معاملة انجام‌شده را نماید و موظف به پرداخت خسارت به کارگزار فروشنده، است. جزییات پایاپای و تسویة اوراق مشارکت براساس مفاد "دستورالعمل سپرده‌گذاری،‌ تسویه، و پایاپای" خواهد بود.

مادة 13. نحوة تکمیل اسناد مربوط به معاملات و تحویل آن‌ها به "بورس" و نیز نحوة تسویة وجه طبق دو دستورالعمل "نحوة انجام معاملات" و "سپرده‌گذاری، تسویه و پایاپای" انجام می‌شود.

مادة 14. دستورهای خرید یا فروش اوراق مشارکت بانک مرکزی و دولت بدون توجه به محدودیت‌های مقرر در آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های بورس در "بورس" قابل معامله خواهد بود.

مادة 15. انجام معاملات قهری، قانونی، اشخاص خارجی، گروهی، خوشه‌ای، مشروط، با اقربا، اعتباری، تجدید ساختار و ترجیحی طبق دستورالعمل‌های "نحوة انجام معاملات" و "سپرده‌گذاری، تسویه، و پایاپای" انجام خواهد شد.

مادة 16. کارگزاران موظف‌اند از انجام معاملات چرخشی اجتناب کنند، و در صورتی‌که سهواً این‌ نوع معاملات را انجام داده، و بعداً به ماهیت معامله پی بردند، مراتب را بلافاصله به مدیرعامل "بورس" اطلاع دهند. جزییات مربوطه در "دستورالعمل نحوة انجام‌ معاملات" خواهد آمد.

مادة 17. در مواقعى که اعلام خرید کارگزاران یا قطعیت معامله مورد تردید باشد، رأى مدیرعامل "بورس" یا نمایندة وی قطعى و لازم‌الاتباع می‌باشد.

مادة 18. معاملات عمده براساس "دستورالعمل معاملات عمده" انجام می‌‌شود.

مادة 19. نحوه و چگونگی وثیقه‌گذاری اوراق بهادار بر طبق "دستورالعمل توثیق اوراق بهادار" انجام می‌‌شود.

مادة 20. "بورس" موظف به رعایت قوانین پولی‌وبانکی، مصوبات بانک مرکزی و شورای پول‌واعتبار در مورد "معاملات اعتباری" و ابلاغ این مصوبات و مصوبات "شورا" ، "سازمان " و هیئت‌مدیرة بورس به کارگزاران است.

مادة 21. پذیرش اشتباهات سهوی کارگزاران درمورد معاملات تاحدی مجاز است که در دستورالعمل "توقف معاملات" تعیین شده است.

مادة 22. کارگزاران موظف‌اند ضمن رعایت سفارش مشتریان از فرم‌هایی برای پذیرش سفارش‌های خریدوفروش مشتریان استفاده کنند که از طرف "بورس" طراحی شده است.

سفارشی که به‌صورت غیرحضوری از طریق تلفن، فاکس، و یا به‌شکل الکترونیک به کارگزار داده می‌‌شود، باید به‌نحوی انجام شود که در دستورالعمل "نحوة انجام معاملات" تصریح شده است.

مادة 23. نحوة ادامة معاملات ناتمام اوراق بهادار در نشست معاملاتی بعدی، بر طبق "دستورالعمل نحوة انجام معاملات" انجام می‌‌شود.

مادة 24. بازکردن و بستن نمادهای معاملاتی و صدور مجوز توقف نماد براساس "دستورالعمل توقف نمادها" انجام خواهد شد.

مادة 25. "بورس" موظف است اطلاعات لازم از جمله قیمت‌ آغازین و پایانی، شاخص و میزان سهم شناور آزاد را برای تحلیل بازار و انجام معاملات عادلانه و مبتنی بر عرضه‌وتقاضا به نحو مقتضی در اختیار بازار قرار دهد.

مادة 26. نحوة انجام معاملات اوراق بهادار مختلف از جمله سهام، حق‌تقدم سهام، اوراق مشارکت، سبد سهام، و هر نوع اوراق بهاداری که در بورس پذیرش می شوند، براساس "دستورالعمل نحوة انجام معاملات" خواهد بود.

مادة 27. میزان کارمزد دریافتى کارگزاران از هر طرف معامله به شرح زیر محاسبه می‌گردد:

در معاملات سهام هر یک از طرفین معامله کارمزدى از قرار 4 در هزار مبلغ معامله به کارگزارى که معامله را از طرف آنها انجام داده پرداخت خواهد کرد. در معاملات اوراق مشارکت هر یک از طرفین کارمزدى از قرار 0.75 در هزار مبلغ معامله به کارگزار مربوط پرداخت خواهد کرد.

تبصره: حداقل کارمزد معاملات 15.000 ریال است. حداکثر کارمزد کارگزاران در یک معامله 100میلیون‌ریال است. در معاملات اوراق مشارکت حداقل مبلغ کارمزد کارگزاران 000ر20 ریال و حداکثر آن 30 میلیون ریال است.[3]

مادة 28. به‌منظور انجام پروژه‏هاى گسترش بورس به میزان 3/0 درصد از ارزش معاملة سهام که 15/0 درصد آن را خریدار و 15/0 درصد آن را فروشنده پرداخت می‌‌کند، توسط سازمان وصول و مستقیماً به حساب بانکى خاصى به نام سازمان کارگزاران بورس واریز می‌‏شود. این وجوه منحصراً با تصویب شوراى بورس به مصرف طرح‏ها و پروژه‏هاى توسعة بورس خواهد رسید. هرگونه دخل‌وتصرف در موجودى حساب بانکى مذکور توسط سازمان، بدون تصویب شوراى بورس ممنوع می‌باشد. درصد یادشده از معاملات اوراق مشارکت دریافت نخواهد شد. درمورد سایر ابزارهای موردمعامله در بورس، درهر مورد موضوع در آیین‌نامة اوراق بهادار یادشده خواهد آمد.

تبصره: حداکثر کارمزد موضوع این ماده در هر معامله 500 میلیون‌ریال می‌باشد که از هریک از طرفین معامله دریافت می‌شود.

مادة 29. کارگزاران مکلف‌اند دفاتر سفارش‌های دریافتی خود را مطابق دستورالعمل‌های مربوطه ثبت و از فرم‏هایى که سازمان مقرر می‌‌دارد استفاده کنند. مسؤولیت حفظ فرم‌های سفارش مکتوب و الکترونیک و اطمینان از صحت سفارش‌های انجام‌شده با کارگزاران است.

مادة 30. کارگزاران مکلف‌اند تمام وجوهى را که از مشتریان خود براى انجام معامله دریافت می‌دارند، در پایان هر روز در حساب جارى مخصوصى که نزد یکى از بانک‌ها و تحت عنوان "حساب جارى معاملاتی کارگزارى" به نام خود باز می‌کنند، منظور نمایند. در برگة مخصوصى که سازمان براى منظورنمودن وجه تهیه می‌‏کند، باید ذکر شود که وجوه مزبور بابت فروش یا خرید چه تعداد سهام یا اوراق مشارکت متعلق به فروشنده یا خریدار (با ذکر نام و مشخصات فروشنده یا خریدار) می‌باشد. کارگزاران مجاز نیستند به هیچ‌وجه وجوه مشتری را برای مدتی خارج از زمان تعیین‌شده در دستورالعمل نزد خود نگاه دارند، و یا هرگز از محل وجوه آن‌ها، برای سایر مشتریان و یا کارگزاری خود، معامله‌ای انجام دهند. جزییات امر در آیین‌نامة "نحوة نگهداری وجوه مشتریان" خواهد آمد.

مادة 31. کارگزاران و نمایندگان آن‌ها که در امور مربوط به خریدوفروش سهام فعالیت دارند می‏توانند تا میزان نصاب‌های مندرج در زیر براى خود و افراد تحت تکفل خود، سهام به قیمت تابلو خریدارى نمایند:

الف) اعضای حقیقی و نمایندگان اشخاص حقوقی عضو هیئت‌مدیره و مدیرعامل و کارکنان شرکت‌های کارگزاری جمعاً تا سقف 250 میلیون‌ریال (به قیمت خرید).

ب) شرکت‌های کارگزاری تا سقف صددرصد سرمایة ثبت و پرداخت‌شده و یا هفتاد درصد ارزش ویژة حقوق صاحبان سهام شرکت کارگزاری هرکدام که کمتر باشد.

تبصره: کارگزاران عبارت‌اند از مدیران عامل و اعضای هیئت‌مدیرة شرکت‏هاى کارگزارى و نمایندگان کارگزاران عبارت‌اند از دارندگان گواهی‌های حرفه ای که در بورس فعالیت می‌کنند.

مادة 32. درمورد انتقال سهام به مدیران و کارکنان واحدها، انتقال براساس مصوبة " انتقال سهام به کارکنان شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس" انجام خواهد شد.

مادة 33. تسویة‌ معاملات در خارج از اتاق پایاپای و سیستم تسویة بورس فقط محدود به مواردی است که در "دستورالعمل سپرده‌گذاری، تسویه، و پایاپای" می‌‌آید.

مادة 34. کارگزاران موظف‌اند مفاد این آیین‏نامه را رعایت و اجرا نمایند. درصورت عدم رعایت آن مشمول مقررات پیش‌بینی شدة مربوطه خواهند شد.

مادة 35. دستورالعمل‌های اجرایی این آیین‌نامه پس از تصویب هیئت‌مدیرة "سازمان " و ابلاغ آن معتبر و لازم‌الاجراست.

توضیح :مواد27 و28 تا تصویب کارمزدهای جدید به قوت خود باقی خواهد بود.

الحاقی :

(مصوبه 30/6/83 شورای بورس )

با انجام برخی از معاملات در خارج از وقت قانونی به شرح ذیل موافقت می نماید:

1- سهامی که به موجب قرادادهای منعقده مابین ارگانهای دولتی (مانند سازمان صنایع ملی ایران) و اشخاص حقوقی و حقیقی که بنابر رای حکم تعیین شده توسط ریاست جمهوری یا هیئت وزیران و تنفیذ ریاست جمهوری می‌باید انتقال یابد، به قیمت توافق شده انجام شود.

2- سهامی که به موجب مقررات قانونی به منظور تأدیه دیون دولت به سازمان تامین اجتماعی، سازمان بازنشستگی و غیره منتقل می‌شود، به قیمت تعیین شده یا قیمت تابلوی بورس انتقال یابد.

3- سهامی که به سرمایه‌گذاری مربوط است که به تصویب سازمان سرمایه‌گذاری خارجی رسیده است و از طریق آن مصوبه سهامداران خارجی اجازه یافته‌اند به قیمت تعیین شده در مصوبه آن سازمان سهام را خریداری نمایند.

آيين‌نامة رسيدگي به تخلفات كارگزاري

(مصوب جلسات 17/6/1376 و 28/7/1376  شوراي بورس با آخرين تغييرات مصوب 4/12/1382)

فصل اول- انواع تذكرات و مجازات‌ها
انواع مجازات‌ها و جرايم موضوع اين آيين‌نامه به شرح زير طبقه‌بندي مي‌شوند.
الف) تذكر كتبي بدون درج در پروندة كارگزار.
ب) اخطار كتبي و درج آن در پروندة كارگزار.
ج) تعليق براي مدت معين.
د) لغو پروانة‌ كارگزاري.

مادة 2. هر يك از شكايات اقامه شده، بايستي به صورت مكتوب به دبيرخانة‌ هيئت مديرة سازمان كارگزاران تسليم گردد. دبيركل موظف است در اسرع وقت، موضوع شكايت را جهت اتخاذ تصميم به اطلاع هيئت مديرة ‌سازمان كارگزاران برساند.

مادة 3. براي هر يك از شكايات اقامه شده بايستي پروندة جداگانه‌اي تشكيل گردد.

مادة‌4. هيئت مديرة سازمان كارگزاران موظف است پس از مطالعة‌ پرونده شكايت و انجام بررسي‌هاي لازم موارد اتهام را به‌طور كتبي به كارگزار ابلاغ و از تاريخ ابلاغ، مهلتي حداكثر 10 روز، براي دريافت نظرات كارگزار مورد شكايت منظور نمايد.
تبصره: كارگزار مورد شكايت مي‌تواند به‌منظور اراية دلايل، مدارك و نظرات خود از هيئت مديرة سازمان كارگزاران تقاضاي تمديد مهلت نمايد. اتخاذ تصميم در اين مورد با هيئت مديرة سازمان كارگزاران است. در هر حال مهلت تمديد شده نبايد از 10 روز تجاوز نمايد. در صورت موافقت هيئت مديرة سازمان كارگزاران با تمديد مهلت، مراتب امر بايستي كتباً به كارگزار مورد شكايت ابلاغ گردد.

مادة 5. كارگزار مي‌تواند پس از اطلاع از موارد اتهام، در مهلت مقرر از سوي هيئت مديرة سازمان كارگزاران، پاسخ كتبي، مدارك و مستندات لازم را به دبيركل بورس تسليم و رسيد دريافت نمايد. عدم دريافت دفاعية‌ كارگزار مورد شكايت در مهلت مقرر، موجب تأخير در رسيدگي هيئت مديرة سازمان كارگزاران و صدور رأي نخواهد شد.

مادة 6. در مواردي كه پروندة كارگزار در هيئت مديرة سازمان كارگزاران تحت رسيدگي باشد و ضرورت اقتضا نمايد كه فعاليت‌هاي جاري وي تا زمان صدور رأي قطعي، متوقف گردد، در چنين مواردي به پيشنهاد دبيركل بورس، جلسة هيئت مديرة سازمان كارگزاران به صورت فوق‌العاده برگزار خواهد شد تا در مورد ادامه يا عدم ادامة فعاليت‌هاي جاري كارگزار تا زمان صدور رأي قطعي اتخاذ تصميم شود.

مادة 7. هيئت مديرة سازمان كارگزاران مي‌تواند از كارگزار براي اداي توضيحات دعوت به‌عمل آورد. عدم حضور كارگزار مانع از رسيدگي و اخذ تصميمات هيئت مديرة سازمان كارگزاران نخواهد بود.
كارگزار نيز مي‌تواند براي اداي توضيحات درخواست حضور در جلسة هيئت مديرة سازمان كارگزاران را بنمايد. در اين صورت بايستي تقاضاي خود را كتباً به دبيركل بورس تسليم و هيئت مديرة سازمان كارگزاران مكلف است از نام‌برده براي اداي توضيحات دعوت به‌عمل آورد.

مادة 8. هيئت مديرة سازمان كارگزاران پس از رسيدگي به اسناد و مدارك موجود در پرونده و توجه كامل به مدافعات كارگزار، اقدام به صدور رأي خواهد كرد. رأي هيئت مديرة‌ سازمان كارگزاران بايد مستدل و مستند به موارد مندرج در اين آيين‌نامه و ساير مقررات مورد عمل و در عين حال مشتمل بر شرح تخلفات كارگزار امضاي كلية اعضاي هيئت مديرة سازمان كارگزاران حاضر در جلسه باشد.
تبصرة 1:‌ نظرات مخالف عضو يا اعضاي هيئت مديرة سازمان كارگزاران (اقليت) بايد به صورت كتبي ذيل امضاي عضو و يا اعضاي مخالف درج گردد.
تبصرة 2: در مورد مجازات‌هاي تعليق يا اخراج كارگزار مراتب بايد به اطلاع شوراي بورس برسد.

مادة 9. آراي صادره از سوي هيئت مديرة سازمان كارگزاران بايستي ظرف مدت يك روز كاري ازتاريخ صدور آن به كارگزار متخلف ابلاغ گردد. به استثناي موارد مندرج در مادة (10) اين آيين‌نامه كه رأي صادره قابل فرجام‌خواهي است. در ساير موارد آراي صادرة‌ هيئت مديرة سازمان كارگزاران قطعي است.
تبصره: در مورد مجازات‌هاي تعليق و لغو پروانة كارگزاري، معاملات كارگزار بلافاصله متوقف مي‌گردد.

مادة 10. در موارد ذيل آراي صادره از سوي هيئت مديرة سازمان كارگزاران، قابل فرجام‌خواهي است. در چنين مواردي كارگزار متخلف مي‌تواند مراتب اعتراض خود را به صورت كتبي به رأي صادره همراه با مستندات لازم ظرف مدت 10 روز كاري از تاريخ ابلاغ رأي به وي براي رسيدگي و تجديد نظر به دبيرخانة شوراي بورس تسليم و رسيد دريافت نمايد:
1- تعليق موقت.
2- لغو پروانة كارگزاري.

فصل دوم- تخلفات و مجازات‌ها
مادة 11. تخلفاتي كه مي‌تواند موجبات تذكر كتبي بدون درج در پروندة كارگزار را فراهم آورد، عبارت‌اند از: عدم پذيرش يك تا سه نفر از اشخاص واجد صلاحيت به‌عنوان كارآموز كارگزاري طبق مقررات.

مادة 12. تخلفاتي كه مي‌تواند موجبات اخطار كتبي و درج آن در پروندة كارگزار را فراهم آورد، عبارتند از:
الف)كارگزاري كه حساب جاري جداگانه‌اي را در يكي از بانك‌ها جهت انجام معاملات بورسي افتتاح و طبق مقررات جاري بورس تعهدات لازم را به سازمان كارگزاران ارايه ننمايد.
ب) كارگزاري كه ظرف مدت هفت روز از تاريخ انجام معامله، تشريفات مربوط به انتقال سهام معامله شده را انجام ندهد.
ج) كارگزاري كه تعمداً سفارشات خريد و فروش مشتريان را نپذيرد.
د) كارگزاري كه به دستورات اداري سازمان بورس توجه ننمايد.
هـ) كارگزاري كه تعمداً اولويت سفارشات خريد و فروش مشتريان را به ترتيب تاريخ رعايت ننمايد.
و) كارگزاري كه ديون ناشي از معاملات خود را پس از سپري شدن مهلت مقرر بلافاصله پرداخت ننمايد.
ز) كارگزاري كه سفارشات خريد و فروش خود را مطابق مقررات ثبت نكند.*
ح) استفاده از موقعيت مسكوني به‌عنوان محل فعاليت شركت كارگزاري و عدم نصب تابلو به شكل مناسب در آن.*
ط) كارگزاري كه از كد خريد گروهي، كد معاملاتي و ايستگاه كاري ساير شركت‌هاي كارگزاري استفاده نمايد.*

مادة 13. تخلفاتي كه موجب محروميت از انجام معاملات تا 20 جلسة معاملاتي مي‌گردند، عبارتند از:
الف) كارگزاري كه مشاركت يا مديريت خود را در مؤسسات يا شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس، بلافاصله به اطلاع دبيركل سازمان بورس نرساند.
ب) كارگزاري كه نسبت به انجام تبليغات حرفه‌اي برخلاف آيين‌نامة مربوطه اقدام نمايد.
ج) كارگزاري كه دفاتر و حساب معاملات خود را طبق دستورالعمل هيئت مديرة سازمان بورس نگه‌داري ننمايد.
د) كارگزاري كه گزارش حسابرسي عملكرد خود را حداكثر ظرف مدت چهار ماه از تاريخ پايان سال مالي، به دبيركل بورس تسليم ننمايد.
هـ) كارگزاري كه از امضا و تأييد اعلاميه‌ها ومدارك ذي‌ربط در ارتباط با معاملات امتناع نمايد.
و) كارگزاري كه برخلاف موارد مندرج در آيين‌نامة معاملات، به مشتريان تخفيف اعطا نمايد.
ز) كارگزاري كه به هر نحو بدون اجازه از كد معاملاتي مشتريان به‌نفع خود و سايرين استفاده نمايد.*
ح) عدم ارايه يا تأخير در ارسال تمام يا قسمتي از اطلاعات و اسناد مورد درخواست سازمان و هيئت نظارت، به‌ويژه در حين بازرسي.*
ط) انجام هرگونه معامله و يا رفتاري كه منجر به اراية ظاهري گمراه‌كننده از روند معاملات، ايجاد قيمت‌هاي ساختگي و ترغيب افراد به انجام يا عدم انجام معاملات گردد.*
ي) كارگزاري كه رأساً و يا از طريق هماهنگي با كارگزار ديگر با هدف به‌دست آوردن سهم در قيمت و يا حجم مورد نظر اقدام به معاملاتي به صورت هم‌زمان و يا غيرهم‌زمان بنمايد.*
ي) كارگزاري كه بدون رعايت مقررات مربوط نسبت به ادارة امور سرمايه‌گذاري‌ها به نمايندگي از طرف اشخاص حقيقي و يا حقوقي اقدام نمايد.
ل) كارگزاري كه به دريافت كد و انجام معامله به نام سهامداران ساختگي اقدام نمايد.*
م) شركت كارگزاري‌اي كه موجودي حساب‌هاي جاري معاملاتي آن درهر مقطع زماني پوشش‌دهندة تعهدات شركت به
ن) كارگزاري كه در اجراي آيين‌نامة معاملات عمده، تا پايان روز معاملاتي مربوط در صورت وجود تقاضا به قيمت پايه و يا بالاتر از آن، از انجام معامله خودداري نمايد. *
س) كارگزاري كه در اجراي آيين‌نامة معاملات عمده كه به روز دوم منتقل مي‌شود از ورود آخرين پيشنهاد خريد خود در روز قبل به سامانه خودداري نمايد.*

مادة 14. تخلفاتي كه موجب محروميت از انجام معاملات از 20 تا 40 جلسة معاملاتي مي‌شوند، عبارتند از:
الف) كارگزاري كه جز در موارد مشخص شده از طرف هيئت مديرة سازمان بورس، خود را به نام نمايندة سازمان بورس معرفي نمايد.
ب) كارگزاري كه جز در موارد مشخص شده از طرف هيئت مديرة سازمان بورس، به نام سازمان بورس ايجاد تعهد نمايد.
ج) مديران عامل و رؤساي هيئت مديرة شركت‌هاي كارگزاري كه داراي صلاحيت اعطا شده از طرف بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران مي‌باشند و نمايندگان رسمي و پذيرفته شدة شركت‌هاي كارگزاري كه در امور مربوط  به خريد و فروش سهام فعاليت دارند، در صورتي‌كه در هر سال بيش از مبلغ مصوب براي خود و يا فرزندان صغير خود، سهام خريداري نمايند و يا بيش از مبلغ مصوب جهت خود و فرزندان صغير خود سهام به فروش رسانند.
د) كارگزاري كه وجوه نقد دريافتي از مشتريان خود را در روز دريافت و يا حداكثر در روز بعد به حساب جاري مخصوص عمليات كارگزاري واريز ننمايد.
هـ) كارگزاري كه مسئوليت كارگزاري اعم از تشخيص مالكيت، احراز وكالت و اصالت اوراق بهاداري را كه فروخته است، تقبل ننمايد.

مادة 15. تخلفاتي كه موجب محروميت از انجام معاملات حداكثر از 40 تا 60 جلسة معاملاتي مي‌شوند، عبارتند از: كارگزاري كه برخلاف مقررات بندهاي 1 و 3 مادة (16) قانون تأسيس بورس اوراق بهادار اقدام نمايد.

مادة 16. تخلفاتي كه سبب لغو پروانة كارگزاري مي‌شود، عبارتند از:
الف) كارگزاري كه برخلاف مقررات بند (2) مادة (16) قانون تأسيس بورس اوراق بهادار اقدام نمايد.
ب) كارگزاري كه معاملة اوراق بهادار شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار را، خارج از سيستم مكانيزه و يا جلسات رسمي معاملات و خارج از اطلاع و نظارت سازمان بورس انجام دهد.
ج) كارگزاري كه برخلاف مواد 27 و 28 قانون تأسيس بورس اوراق بهادار، اوراق بهادار و يا وجوهي را كه براي انجام معامله به وي سپرده شده است را به نفع خود و يا ديگران مورد استفاده قرار دهد و يا حفظ اسرار دستوردهندگان را رعايت ننمايد.

مادة 17. در هر سال تكرار تخلفات از موارد 11 الي 15، در هر مورد مجازات‌ها را يك درجه تشديد خواهد كرد.
تكرار تخلفات موضوع مادة (16) اين آيين‌نامه سبب لغو پروانة كارگزاري و سلب صلاحيت مديرعامل شركت كارگزاري خواهد شد.

مادة 18. در صورت ارتكاب به تخلفاتي كه در اين آيين‌نامه پيش‌بيني نشده است، هيئت مديرة سازمان كارگزاران نسبت به تعيين نوع تخلف و انطباق آن با يكي از مواد 11 الي 16 اين آيين‌نامه جهت تصميم‌گيري به شوراي بورس اقدام خواهد كرد.

مادة 19. هرگونه تغيير در اين آيين‌نامه منوط به تصويب شوراي بورس مي‌باشد.
آيين‌نامه رسيدگي به تخلفات كارگزاري در 19 ماده و چهار تبصره به تصويب شوراي بورس رسيد.