مهمانی رنگ‌ها و طرح‌ها

جلوه‌گری البسه سنتی ترکمن در بازار مد و پوشاک

مریم طالشی: رنگ‌ها چشمت را خیره می‌کنند. نشسته‌اند در دل طرح‌ها و جان داده‌اند به پارچه. مدل‌ها ساده‌اند و بی‌پیرایه؛ تصویر بی‌آلایشی از دشت‌های بی‌کران، افق رنگارنگ و برق آفتاب روی یال اسب‌های وحشی را در نگاهت می‌نشانند. این، لباس ترکمن است؛ اصیل و زیبا. برش‌ها در عین سادگی، چشمگیر هستند و در نوع خود منحصربفرد. دوخت‌های تزئینی و حاشیه‌دوزی‌های مفصل، ذهنت را می‌برد به سوی نقش و نگارهای اصیل قالی ترکمنی. گویی سلیقه‌ای واحد، پشت تمام این نقش و نگارها وجود دارد؛ سلیقه‌ای که نظر غیر ترکمن‌ها را هم به آسانی به خود جلب می‌کند.

لباس‌های‌ ترکمنی‌ از مواد گوناگونی چون‌ ابریشم‌، پوست‌، کتان‌ و پنبه‌ تهیه می‌شود. البته لباس‌های اصیل‌ ترکمنی‌ اعم ‌از مردانه‌ و زنانه‌ از جنس‌ ابریشم‌ تهیه می‌شود که بدون شک بر ارزش آن می‌افزاید. روسری‌های زنان ترکمن نیز هواداران زیادی میان زنان و بویژه دختران جوان سایر نواحی کشور دارد و در صنعت مد نیز از آن بهره برده شده است.

خجه محمد خجه‌زاده که اهل گنبدکاووس است، هر هفته در جمعه بازار تهران، رنگین کمانی از لباس‌های زیبای ترکمنی را پیش چشم بازدیدکنندگان قرار می‌دهد.

او در گفت‌وگو با ایران می‌گوید: «مردم بخصوص خانم‌ها به این نوع پوشاک علاقه نشان می‌دهند. خیلی‌ها که بار اول‌شان است از جمعه بازار دیدن می‌کنند، توجه‌شان به این غرفه جلب می‌شود و خواهان خرید لباس‌های ترکمنی هستند چون می‌توانند از آنها به عنوان پوشش مانتو استفاده کنند. به نظرشان خیلی هم مد روز است. البته مشتریان ثابتی هم دارم که علاوه بر پوشاک، روتختی، کوسن و پرده‌های دست‌دوز، مورد نظرشان است». خجه‌زاده هر هفته برای آوردن اجناس تازه، راهی دیارش می‌شود تا با دست پر در جمعه بازاری دیگر شرکت کند.

او می‌گوید: «گاهی مشتری‌ها از گران بودن نرخ این پوشاک ابراز تعجب می‌کنند اما با توجه به مواد استفاده شده در تهیه آنها، قیمت‌ها چندان هم زیاد نیستند. این لباس‌ها از مواد مرغوب همچون ابریشم تهیه می‌شود و برای رنگرزی‌شان هم مواد طبیعی همچون پوست گردو و انار، به کار گرفته می‌شود. البته امروزه رنگ‌های شیمیایی هم به این حرفه وارد شده است اما اساس تولید پوشاک ترکمن بر پایه مواد طبیعی است. همچنین پارچه‌های این البسه به وسیله چرخ پارچه بافی و دستی تولید می‌شود که بسیار مقاوم و مرغوب است».

طبیعت، الهام‌بخش لباس‌های ترکمن

رنگ قرمز در پوشاک ترکمن، جایگاه ویژه‌ای دارد. این رنگ در بسیاری از پوشاک ترکمنی دیده می‌شود و جلوه و جلای خاصی به آن می‌بخشد.

سهیلا قرنجیک، پژوهشگر حوزه پوشاک و لباس در این باره می‌گوید: «یکی از این اظهارنظرها درباره علاقه به رنگ قرمز این اقوام مربوط به الهام از غروب آفتاب است به این معنا که مادر یا زن ترکمن از لحظه غروب برای طراحی لباس‌های خود استفاده کرده است، البته مرحوم استاد نیازی، محقق اقوام ترکمن در این باره معتقد به افسانه‌ای بود که در آن دختر پادشاه به خاطر عشق به پسرک چوپانی توسط نگهبان پدرش به قتل می‌رسد به همین خاطر خون قرمز وی نمادی از عشق و علاقه در بین مردم این خطه است».

استفاده از رنگ قرمز در میان ترکمن‌ها البته تنها به لباس ختم نمی‌شود و کاربردهای فراوان دیگری هم دارد. از فرش و پشتی گرفته تا لباس عروس. حتی در غذاهای لذیذ ترکمنی مثل «چکدرمه» هم می‌توان به راحتی رد پای این رنگ را یافت.

به گفته قرنجیک، زندگی در بیابان به لحاظ خشکی و گرمای خود سبب شده زنان این خطه از هنر خود استفاده کنند و با استفاده از رنگ‌های زیبا، سبب ایجاد شادمانی در فضا شوند. او ادامه می‌دهد: «در لباس‌های سنتی این منطقه نقش‌های سوزن‌دوزی شده‌ای به نام «آلجه» [آلاجا] وجود دارد که در لغت به معنای سیاه و سفید است که نمادی از حفاظت در برابر چشم زخم محسوب می‌شود که بخشی از باورهای این منطقه به حساب می‌آید».

زیورآلات ترکمن هم به عنوان بخشی از پوشش، مکمل لباس ترکمنی به شمار می‌رود و جایگاه خاصی در میان اقوام ترکمن دارد.

شاید بتوان گفت هیچ یک از اقوام ایرانی همانند ترکمن‌ها، هنر جواهرسازی را به کمال نرسانده‌اند. در واقع جواهرسازی و زیورآلات، همیشه جزو لاینفک زندگی مردم ترکمن بوده است که کاربرد‌های متنوعی در بین آنان دارد. زنان ترکمن علاوه بر زیورهایی که به کلاه و روسری خود می‌آویزند، برای تزئین موها نیز زیورهایی خاص دارند؛ گردنبند، گل یقه، گوشواره، دستبند، تلفیقی از انگشتر و دستبند، تزئینات پیراهن، کت و نیز تزئینات خاص روی وسایل مورد استفاده زنان نظیر شانه، انگشتانه و ابزار نخ ریسی از دیگر زیورهاست. مردان ترکمن هم از زیورآلات خاص خودشان روی انگشتر، کمربند‌های نقره‌ای، خنجر و شلاق اسب استفاده می‌کنند. اسباب بازی‌های کودکان، منگوله و خلال و لباس آنان نیز با زیورآلات تزئین می‌شود. ساخت زیورهای ترکمن در کارگاه‌های استادکاران نقره‌کار با وسایل ابتدایی و روش‌های خاص صورت می‌گیرد.

از زیورهای نقره‌ای در گذشته زیاد استفاده می‌شد که این امر به علت قیمت کمتر نقره در مقایسه با طلا بوده که امکان استفاده از آن را در سطحی عمومی‌تر فراهم می‌کرده است. حرمت استفاده از طلا برای مردان در اسلام نیز یکی از علل عمومیت استفاده از نقره در میان ترکمن‌ها بوده است. امروزه این زیورها علاوه بر استفاده در بازارهای محلی و داخلی بعضاً به بازارهای خارجی نیز صادر می‌شوند که در صورت ساماندهی، می‌تواند به عنوان یکی از تولیدات صادراتی منطقه درآید. علاوه بر آن این صنعت می‌تواند میزان زیادی اشتغال ایجاد کند.

درخشش نقره فام زیورآلات ترکمن با رنگ‌های زیبا و خیره کننده لباس‌ها، گویی تو را به مهمانی بی‌نظیری از رنگ‌ها و طرح‌ها می‌برد. نگاهت می‌لغزد روی دستبافته‌ها و دست‌ساخته‌هایی که نشان از فرهنگ و باور اهالی خطه‌ای از ایران زمین دارد؛ به مهمانی رنگ‌ها و طرح‌ها خوش آمدید.

روزنامه ایران، شماره 5667، پنجشنبه 22 خرداد 93، صفحه 9 (گزارش)

منبع: ترکمن در رسانه

مهمانی رنگ‌ها و طرح‌ها

مطالب مشابه :

مهمانی رنگ‌ها و طرح‌ها

عکس: مهناز افشار در کنار برادر کوچکترش!

ایرانیان مقیم آمریکا

سالانه ۸۲ تن طلا در کشور قاچاق می شود

کاربردها و موارد استفاده از فلز طلا - Uses of Gold Metal

آلیاژ

با امضای تفاهم‌نامه‌ای بین میراث فرهنگی و آموزش و پرورش

زیور آلات زنان و دختران ترکمن

برخی خاصیت ها و کاربردهای فلزات واسطه