گوجه فرنگی(کاشت داشت وبرداشت)
گوجه فرنگی(کاشت داشت وبرداشت)
مشخصات گياهشناسی
رنگ و شکل ميوه ، دير يا زودرس بودن ميوه ، گوشتی يا آبدار بودن ميوه و بالاخره صاف يا چروک بودن ميوه در واريته های مختلف گوجه فرنگی متفاوت است . بذر گوجه فرنگی کوچک ، سبک ، پهن و سفيد رنگ است و تا حدود 4 تا 5 سال قوه ناميه خود را حفظ می کند .
تشکيل ميوه در بوته گوجه فرنگی تابع چند عامل است که در يکديگر تاثير متقابل دارند . اين عوامل عبارتند از مواد غذايي ، درجه حرارت و طول مدت روز . از طرف ديگر تلقيح در گلهای گوجه فرنگی بسيار دشوار بوده ، رطوبت زياد هوا و يا ريزش آب روی گلها در هنگام تلقيح ميزان ميوه دهی را به شدن پايين می آورد .
ارقام در گوجه فرنگی
در انتخاب واريته بايد مقدمتا هدف از پرورش گوجه فرنگی مشخص شود . آيا منظور توليد در مقياس کوچکی برای مصارف خانگی است و يا منظور عرضه به بازار است و يا تحويل به کارخانه برای تبديل به رب و کنسرو مطرح می باشد . دو واريته معروف گوجه فرنگی گلخانه ای عبارتند از :
vendor اين واريته دارای ميوه های متوسط ، پوست ضخيم و مقاوم به ويروس موزائيک تنباکو و بيماری leaf mold بوده ولی نسبت به gray mold حساس می باشد .
vantage دارای ميوه متوسط و سفت ، گلابی شکل با پوست ضخيم است ولی چون نسبت به ويروس موزائيک تنباکو حساسيت دارد کمتر از vendor مورد استفاده قرار می گيرد . اين واريته در مقابل leaf mold مقاوم و به gray mold حساس می باشد . در زير برخی از واريته های ديگر گوجه فرنگی با ذکر خلاصه ای از مشخصات آنها نام برده شده است :
1 _ هيبريدهای نسل اول که به بيماری leaf mold مقاومند .
ailresist : بلند و گسترده ، ميوه ها متوسط و مناسب برای نقاط کم نور .
amberely cross : بلند و گسترده ، پر محصول و زود رس
arasta : کوتاه و پرپشت ، عملکرد محصول خوب .
bonset : متوسط ، زود رس ، مقاوم به بيماری ورتسليوم
harrisons , systan cross : کوتاه و پر پشت ، رنگ و کيفيت ميوه ها خوب ، مناسب برای گلخانه های سرد .
2 _ واريته های معمولی
alicante : بلند و گسترده ، زودرس ، کيفيت ميوه ها خوب
ailsa craig : بلند و گسترده ، ميوه ها دارای شکل خوب و اندازه متوسط
best of all : بلند و گسترده کيفيت ميوه ها خوب ، پر محصول .
market king : بلند و گسترده ، داخل گلخانه يا هوای آزاد ، عملکرد محصول خوب .
3 _ واريته های زرد رنگ
golden dawn : زودرس ، اندازه ميوه ها متوسط
mild – day sun : اندازه ميوه ها متوسط ، دارای رشد خوب در هوای آزاد
شرايط لازم برای پرورش گوجه فرنگی در گلخانه
لازم به ذکر است که در روزهای آفتابی حرارت گلخانه به 21 تا 24 درجه سانتيگراد افزايش پيدا می کند ضمنا با نزديک شدن شب بايد درجه حرارت به سرعت کاهش و با شروع روز سريعا افزايش داده شود . اين مطلب بيانگر اين است که حرارت گلخانه به نور بستگی دارد و بايد حرارت و نور تواما کنترل شود . نامنظم بودن حرارت اثراتی بر روی بوته های گوجه فرنگی و عملکرد محصول می گذارد که در زير به برخی از آنها اشاره می شود .
- چنانچه در طول روز حرارت زياد و در شب کم شود در رشد نباتات اختلالی ايجاد می شود . علت اين امر اين است که غذای ساخته شده توسط برگها در هوای گرم روز اگر در شب حرارات کم باشد نمی تواند کاملا مورد استفاده قرار گيرد که نتيجتا برگها پيچش پيدا کرده ، گياه کوتاه و ميوه ها شکاف خورده و کوچک می شوند .
- در صورتيکه حرارت در شب زياد باشد گياهان ضعيف و دراز و باريک شده و ميوه ها ريز می شوند .
- اگر بوته گوجه فرنگی شبانه روز در حرارتهای پايين نگهداری شود دارای رشد بطءی تری بوده در حاليکه پرورش آن در حرارتهای زياد در طول شبانه روز رشد آنها را تسريع کرده و معمولا توليد ميوه های زودرس و کوچک می نمايد . هر چند در مجموع عملکرد محول در واحد سطح بيشتر نخواهد بود .
به طور کلی حرارتهای خيلی بالا سريع تر از حرارتهای پايين تر از حد مطلوب موجب مرگ گياه خواهد شد . لازم به يادآوری است که حرارت محيط کشتی که در آن گياه پرورش می يابد در عمق 10 تا 15 سانتی متری نبايد از 15 درجه سانتی گراد کمتر باشد .
نور
سرمايه گذاری در جهت تجهيز گلخانه به لامپهای فلورسنت به منظور رفع کمبود نور به ويوه در مرحله تهيه نشاء و نقاطی که دارای آب و هوای ابری می باشند ضروری است . برای نشاء های جوان ساعات روشنايي نبايد بيش از 17 ساعت در شبانه روز بوده که معمولا 17 تا 21 روز تکرار می گردد
آب
کم يا زياد شدن دفعات آبياری و نامرتب بودن آن مخصوصا در اواخر دوره رشد گياه و موقع رسيدن ميوه دچار پاره ای از بيماريهای فيزيولوژی می شود . در روزهای گرم آفتابی اگر آّب کافی در اختيار گوجه فرنگی قرار نگيرد پومرده شده و اغلب در روی برگهای فوقانی آنها لکه هايي ظاهر می شود ، به علاوه گلها به سرعت خواهند ريخت . نباتاتی که بيش از حد آبياری می شوند برگهای قسمت پايينی آنها زرد شده که ادامه اين وضعيت پوسيدگی ريشه را به دنبال خواهد داشت . آبياری گوجه فرنگی معمولا در مواقع لزوم صورت گرفته ولی از شروع ميوه و متورم شدن تا پايان دوره برداشت بايد افزايش پيدا کند و خاک هميشه مرطوب نگهداری شود . چنانچه در اين مرحله خاک خشک شده و يک مرتبه آبياری شديد انجام شود باعث ترک خوردن پوست ميوه ها می گردد . ميزان آّب در گوجه فرنگی به مقدار زيادی استگی به وضعيت آب و هوای خارج از گلخانه دارد . روزهای گرم و آفتابی گياه نياز بيشتری در مقايسه با روزهای ابری دارد . همچنين مقدار آب بستگی به نوع محيط کشت داشته و در سيستمهای مختلف کاشت و پرورش گوجه فرنگی نيز متفاوت می باشد .
مطابق برخی از آزمايشات هر بوته گوجه فرنگی گلخانه ای در طول دوره رشد 65 ليتر آب مصرف می کند . بنابراين برای هر مترمربع سطخ زير کشت حدود 300 تا 340 ليتر آب لازم است .
محيط کشت ( خاک )
تهويه در آن به خوبی انجام گيرد ، آب و مواد غذايي کافی در خود ذخيره کند ، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد ، عاری از آلودگيها بوده و بتوان آن را بدون اينکه اثر سويي روی گياه بگذارد ضد عفونی نمود .
گوجه فرنگی را می توان داخل بسترهايي در خاک کف گلخانه کشت نمود . خاکی که برای اين منظور استفاده می شود بايد پوک ، قوی و بافت آن شنی يا شنی لومی بوده و زهکشی در آن بخوبی انجام گيرد . علاوه بر خاک محيط کشت های ديگری که در پرورش گوجه فرنگی گلخانه ای استفاده می شود عبارتند از :
1 _ محيط کشت بذر
از آنجا که پس از جوانه زدن بذر ، بوته های گوجه فرنگی در گلدانهای ديگری نشاء می شوند لذا برای کشت بذر به مواد غذايي چندانی احتياج نيست . در اين رابطه فرمول 1 برای تهيه محيط کشت بذر توصيه می گردد :
فرمول 1 : لوم 2 قسمت به علاوه 1 قسمت پت به علاوه 1 قسمت ماسه که به هر پيمانه 45 گرم سوپر فسفات و 24 گرم سنگ آهک اضافه می شود .
2 _ محيط کشت نشاء
پس از جوانه زدن بذور ، نباتات جوان را در داخل گلدان و يا جعبه های مخصوص نشاء می کنند . از اين مرحله به بعد گياه حداکثر 10 تا 12 هفته و 6 تا 7 هفته و يا حتی برای محصولات ديررس زمانی کوهتاتر در گلدانها نگهداری می شوند . فرمول 2 برای محيط کشت نشاء پيشنهاد می گردد :
فرمول 2 : 7 قسمت لوم به علاوه 3 قسمت پت به علاوه 2 قسمت ماسه که به هر پيمانه 24 گرم سنگ آهک و 120 گرم کود اضافه می شود .
3 _ محيط کشت برای پرورش نبات
به منظور پرورش گوجه فرنگی در گلدان ، کيسه های پلاستيکی ، تغارهای پلاستيکی و غيره از فرمول 3 استفاده می شود .
فرمول 3 : 7 قسمت لوم به علاوه 3 قسمت پت به علاوه 2 قسمت ماسه که به هر پيمانه حدود 45 گرم سنگ آهک و 240 گرم کود اضافه می شود .
4 _ محيط کشت برای پرورش گوجه فرنگی به روش هايدروپونيک
در اين روش محيط کشت را معمولا از موادی مانند پيت موس ، خاک اره و يا محلوط ورمی کوليت به نسبت مساوی از نظر حجم تهيه می نمايند . چنانچه ورمی کوليت در اختيار نبود پرليت را می توان به نسبت 50 درصد جايگزين آن نمود . ضمنا سنگ آهک دولوميت و سنگ گچ به مقدار 6 تا 9 کيلوگرم در متر مکعب با هريک مواد فوق پيشنهاد می گردد .
خاک اره به دليل وزن سبک ، عاری از آلودگی و سهولت در جابجايي يکی از بهترين محيط کشتهايي است که برای پرورش گوجه فرنگی در گلخانه به روش هايدروپونيک استفاده می شود . خاک اره های نرم در مقايسه با خاک اره هايي که دانه های آن درشت است ترجيح داده می شود ولی بايد توجه داشت که درجه ريزی خاک اره نبايد به ترتيبی باشد که در اثر آبياری فشرده شده و مانع زهکشی گردد . علاوه بر محيط کشتهايي که در بالا اشاره شد برای پرورش گوجه فرنگی به روش هايدروپونيک از پوست صنوبر ، ماسه ، سنگريزه به قطر يک سانتی متر ، مخلوط ماسه و پيت و مخلوط خاک اره و ماسه استفاد می گردد . از آنجا که از مخلوط خاک اره و ماسه رطوبت به طور جانبی پخش می شود خاک اره به تنهايي ترجيح داده می شود .
گلخانه پرورش گوجه فرنگی
ساختمان گلخانه
به منظور پرورش گوجه فرنگي از انواع گلخانه ها ( پلاستيكي يا شيشه اي ) در اشكال مختلف مي توان استفاده نمود . اسكلت اين گلخانه ها از چوب و فلز و احتمالا قسمتي از ديوارهاي آن از آجر يا سيمان ساخته مي شود . گلخا نها هايي كه ديواره هاي آنها كاملا از شيشه و يا پلاستيك انتخاب شود نفوذ حرارت و نور در روزهاي آفتابي به داخل گلخانه افزايش داشته ولي بعد از غروب آفتاب حرارت بيشتري را از دست مي دهند . هر چند كه هزينه تامين حرارت گلخانه هاي تمام شيشه اي خصوصا در مناطق سردسير سنگين مي باشد ولي شاغلين اين حرفه به دليل استفاده از نور بيشتر ، از اين گلخانه ها استفاده مي كنند .
چنانچه در تهيه اسكلت گلخانه چوب به كار رود لازم است كه از تخته هاي محكم استفاده كرده و آنها را با مواد شيميايي مناسب آغشته نمود . اسكلت گلخانه بهخصوص اسكلتهاي چوبي را بايد به وسيله رنگهاي روشني كه نور را منعكس مي نمايند رنگ آميزي كرد . براي اسكلت اين گلخا نه ها كه در ابعاد و اشكال مختلف ساخته مي شوند مي توان از لوله هاي فلزي توخالي و ميله هاي گرد توپر استفاده كرد كه ساده ترين آن طح نيم استوانه اي ( quonset ) مي باشد . پوشش گلخانه را علاوه بر شيشه مي توان از پلي اتيلن و فايبرگلاس نيز تهيه كرد . در مناطقي كه سرد است دو لايه كردن پلي اتيلن به حفظ حرارت داخل گلخانه كمك مي كند . گلخا نه هاي پلاستيكي در مقايسه با گلخا نه هاي شيشه اي ، در شب حرارت كمتري را در خود نگهداري مي كنند .
نكته ديگري كه در ساخت اين گلخانه ها بايد مورد توجه قرار گيرد ارتفاع گلخانه است . گوجه فرنگي گياهي است كه اگر خوب پرورش يابد از رشد طولي قابل توجهي برخوردار خواهد بود . بنابراين در صورتيكه هدف برداشت محصول خوب باشد ، به دليل محدود بودن سطح گلخانه بايد از ارتنفاع گلخانه استفاده كرد و به همين منظور گلخانه هاي پرورش گوجه فرنگي را بايد با ارتفاع زياد احداث نمود .
نكاتي كه در تهيه گلخانه گوجه فرنگي بايد مورد توجه قرار گيرد عبارتند از :
- گلخانه طوري ساخته شود كه از سقف آن قطرات آب ريزش نكند .
- تهويه در آن به خوبي انجام شود . مسئله اي كه در فصل تابستان حائز اهميت است .
- گلخانه بايد داراي سيستم حرارتي مناسب باشد كه حرارت مورد نياز گوجه فرنگي تامين گردد .
- به دليل نياز قابل توجه گوجه فرنگي به آب ، گلخانه بايد داراي آب كافي باشد .
- از نوع سيستم حرارتي استفاده شود كه سرويس خدماتي مربوطه در دسترس باشد .
- محل احداث گلخانه حتي الامكان دور از سايه درختان و ساختمانها باشد . جهت ساختمان گلخانه شمالي ـ جنوبي بوده و رديفهاي كاشت نيز شمالي و جنوبي در نظر گرفته شوند .
- محل احداث گلخانه مجهز به برق باشد .
- از ديوار شمالي گلخانه كه مجهز به پنكه است به فاصله حدود 5/8 متر مانعي وجود نداشته باشد .
- به منظور احداث چندين گلخانه نزديك هم فاصله هر گلخانه حدود 5/4 متر در نظر گرفته شود .
- يكي از نكاتي كه در گلخانه ها مطرح است و بايد مورد توجه قرار گيرد مسئله بهداشتي بودن محيط گلخانه مي باشد . معمولا پس از برداشت محصول گوجه فرنگي مازاد آن را از گلخانه خارج نموده سپس سقف ، ديواره ها ، وسائل حرارتي و تهويه ، كف گلخانه ، بسترها و گلدانها و به طور كلي تمام اشياء موجود در گلخانه را به وسيله آب تميز كنند . به منظور ضد عفوني گلخانه و وسايل و ادوات موجود در آن مي توان از محلولهاي پاك كننده شيميايي يا محلول 1 به 25 فرمالين استفاده كرد كه در اينصورت قبل از كاشت نشاء هواي گلخانه را بايد كاملا تعويض نمود
تهويه
ساده ترين سيستم تهويه در گلخانه هاي گوجه فرنگي ، نصب پنجره مي باشد كه بايد تعداد و اندازه آنها متناسب با حجم گلخانه بوده و در جهات مناسب ديواره هاي گلخانه تعبيه نمود . كانالهاي پلاستيكي كه در طول گلخانه از سقف آويزان شده و از يكطرف توسط پنكه هواي تازه به داخل آن هدايت مي شود يكي ديگر از روشهاي مناسب تهويه به شمار ميرود . در اين روش معمولا پنكه هاي تخليه هوا باعث خارج شدن هواي گرم گلخانه شده كه به جاي آن هواي تازه از سوراخهاي كانال پلاستيكي داخل گلخانه مي گردد .
استفاده از حرارت مصنوعي در گلخانه
براي گرم كردن گلخانه منابع حرارتي مختلف مانند برق ، نفت ، گازوئيل ، چوب و آب گرم وجود دارد كه بسته به هزينه از هركدام مي توان در مناطق گوناگون استفاده نمود . سيستمي كه براي گرم كردن گلخانه ها در نظر گرفته مي شود بايد حرارت لازم را تامين كرده و از آنجا كه كنترل درجه حرارت در اين گلخانه ها به خصوص انواع پلاستيكي آن نياز به دقت زياد دارد استفاده از سيستم خودكار مناسبتر مي باشد . گرم كردن گلخانه به وسيله لوله هاي آب گرم و يا كانالهاي پلاستيكي كه بين رديفهاي گوجه فرنگي قرار ميگيرد ترجيح داده مي شود زيرا ضمن كاهش رطوبت اطراف بوته ها ، حرارت بيشتري توليد مي كند .
آبرساني
علاوه بر آبياري دستي به وسيله شلنگ كه يك روش ساده محسوب مي شود مي توان از آبياري قطره اي در گلخانه هاي پرورش گوجه فرنگي نيز استفاده نمود . اين روش ضمن كنترل يكنواخت رطوبت خاك ، برنامه آبرساني را سهل تر كرده و نيازمنديهاي مربوط به آب و كارگر را كاهش خواهد داد . آبياري قطره اي ممكن است انواع مختلف داشته باشد كه در زير به يك نوع آن اشاره مي شود .
در اين روش لوله اصلي ، آب را به داخل لوله هاي هدايت كننده اي كه داراي سوراخهايي به قطر 035/0 اينچ مي باشند رسانيده سپس توسط شلنگهاي بسيار نازكي به قطر 045/0 تا 036/0 اينچ آب به داخل گلدان و يا در بستر كنار بوته ها منتقل خواهد شد . به منظور پخش يكنواخت آب بايد طول لوله هاي هدايت كننده و قطر آن با فاصله بين سوراخها و فشار آب تناسب داشته باشد . ضمنا لوله هاي هدايت كننده بايد طوري نصب شوند كه شيب آنها به طرف بالا قرار نگيرد .
اين سيستم آبياري كه براي پرورش گوجه فرنگي در گلدان بسيار مناسب مي باشد نياز به پمپهايي براي به جريان انداختن آب در لوله ها دارد كه بايد ظرفيت آن متناسب با تعداد لوله هاي هدايت كننده آب و سوراخهاي آن تعيين شود .
آبياري قطره اي در روشهاي هايدروپونيك كه محلول غذايي از روي بستر در اختيار گياه قرار مي گيرد مورد استفاده هاي فراواني دارد .
سيستمهاي مختلف كاشت و پرورش گوجه فرنگي در گلخانه
border culture
در صورتيكه خاك كف گلخانه خوب و عاري از آفات و بيماريها باشد اين روش يكي از روشهاي ايده آل محسوب مي گردد . به همين دليل براي استفاده از اين روش بايد قبل از ساختن گلخانه خاك مورد آزمايش قرار گيرد . از اين روش فقط در چند سال اول كه خاك مناسب است استفاده شده و بعد از آن به روشهاي ديگر مثلا استفاده از گلدان تبديل مي گردد . براي اين منظور بسترهايي در كف گلخانه تهيه نموده و آنها را توسط راهروهاي سيماني با ديواره هاي كوتاه از هم جدا مي كنند . معمولا در اين سيستم به جاي گلخانه از تونلهاي پلاستيكي نيز استفاده مي كنند .
خاك
گوجه فرنگي براي گسترش ريشه هاي عميق و قوي خود احتياج به زميني نرم و عميق دارد . بنابراين گلخانه بايد در محلي بنا شود كه داراي خاكي نرم و قوي بوده و در آن زهكشي به خوبي انجام گيرد . از خاكهاي سرد و مرطوب براي كشت گوجه فرنگي در گلخانه بايد بر حذر بود . چنانچه خاك در اثر كشت مجدد مبتلا به آفات و امراض گردد بايد آن را تعويض كرد كه بدين منظور خاكهاي زراعتي قوي كه قبلا در آن گوجه فرنگي كشت نشده باشد نتيجه خوبي خواهد داشت ، استفاده كرد . همچنين مي توان با ضد عفوني آفات موجود در خاك را از بين برد . گوجه فرنگي به خاكهاي قوي و خوب آماده شده ph آن 5/6 باشد نياز دارد . خاك را ابتدا شخم زده بعد از خارج كردن علفهاي هرز مقداري كود حيواني حدود 10 كيلوگرم در مترمربع و گاهي پيت موس به مقدار 6 كيلوگرم در هر مترمربع به خاك بستر اضافه مي نمايند . چنانچه مقداري كمپوست به خاك گوجه فرنگي اضافه شود در عملكرد محصول بي تاثير نخواهد بود .
کاشت
در مناطق معتدل حدود پنجاه تا شصت روز قبل از کشت در محل اصلی بذر آن را در شاسی، گلخانه یا خزانه کاشته و در اوایل فروردین ماه پس از اینکه سرما برطرف شد نشاء آن را از خزانه درآورده و در زمین اصلی می کارند.کاشت در مناطق گرمسیر اواخر زمستان انجام می شود.مقدار بذری که برای کاشت در خزانه در نظر می گیریم حدود 4 گرم در یکصد متر مربع است.
فاصله خطوط کاشت برای واریته هایی که پایه آنها بلند است حدود 80 تا 120 سانتی متر و جهت ارقام پایه کوتاه 70 تا 110 سانتی متر می باشند. فاصله بین بوته ها برای واریته های فوق 40 تا 60 سانتی متر باید در نظر گرفته شوند پس از چندی که بوته ها شروع به رشد کردن نمودند برای اینکه محصول مرغوبتری داشته باشیم باید مقدار کمی از شاخه های آن را هرس نمائیم. چنانچه پای هر بوته کمی خاک داده شود مطلوبتر است.وجین کردن و سیخک زدن اطراف بوته ها از جمله کارهای ضروری است که باید صورت گیرد.
کاشت را به طریقه پشته با جوی عمیق یا پشته با جوی کم عمق که همان سیستم فارو می باشد انجام می دهند. طریقه دوم معمول تر و متداولتر است به خصوص در مزارع وسیع مقرون به صرفه خواهد بود. باید توجه داشته باشند با در نظر گرفتن فواصل فوق الذکر در هر پشته فقط یک طرف آن را کشت نمایند.
عملیات داشت گوجه فرنگی
داشت گوجه فرنگی شامل موارد مبارزه باآفات وبیماریها تغذیه مناسب گیاه ومبارزه با علفهای هرز وهمچنین آبیاری مناسب می باشد که در ذیل یک به یک موارد فوق را تشریح می نماییم.
تغذیه مناسب گیاه
16حدود عنصر شیمیایی مورد نیاز برای رشد این گیاه واکثر گیاهان می باشد:
عناصر H هیدروژن (از طریق آب)، C کربن (تزریق دی‌اکسید کربن)، O اکسیژن (از طریق هوا)
تقسیم‌بندی عناصر غذایی:
1 ـ عناصر ماکرو (پر مصرف):
N ازت، P فسفر، K پتاسیم، Ca کلسیم، Mg منیزیم، S گوگرد
2 ـ عناصر میکرو (کم مصرف):
Fe آهن، Cu مس، Zn روی، Mn منگنز، B بر، Mo مولیبدن
N (ازت) برای رشد رویشی، P (فسفر) برای گسترش ریشه‌ها، K (پتاسیم) باعث افزایش مقاومت گیاه به آفات می‌شود.
راههای مصرف: آب آبیاری، محلولپاشی روی برگ یا خاک قبل از کشت
N (ازت):
تاثیر ازت بر رشد سبزینه ای و محصول گوجه فرنگی از عناصر دیگر بیشتر است . ازت تشكیل گل و میوه را افزایش داده و بلوغ را به تاخیر می اندازد. كمبود ازت در گیاه سبب كاهش جیبرلین , اكسین و افزایش ممانعت كننده های رشد () می شود . ریزش تعدادزیادی از گلها در درجه حرارت های زیاد نیز به علت كمبود ازت در گیاه گوجه فرنگی است . این گیاه برای تولید بیش از 100تن محصول در هكتار به جذب ازت بیشتری در هر روز نیاز دارد . اندازه , رنگ , مزه و درصد مواد جامد در میوه در اثرمصرف زیاد ازت كاهش و اسیدیته قابل سنجش افزایش می یابد . به طور كلی ازت زیاد سبب بروز كاهش مقاومت گیاه نسبت به بیماریها می شود . ظهور مرگ انتهایی میوه (Blossom end rot) با افزایش میزان ازت به خصوص در فرم آمونیومی افزایش پیدا می كند در صورتی كه شدت پوسیدگی ریشه (Botrytis cinera) با درمان كمبود ازت در گیاه كاهش پیدا می كند . گوجه فرنگی فرم ازت نیتراته را به فرم آمونیومی آن ترجیح می دهد . ضمنا نیترات راندومان مصرف آب ( W.U.E) را بهبود بخشیده و غلضت اسید آمینه آزاد را كاهش می دهد.
علائم کمبود:
باعث افزايش رشد رويشي شده و در نهايت در توليد گل و ميوه بيشتر موثر مي باشد ، كمبود اين عنصر در گوجه فرنگي باعث به تأخير افتادن رشد ، تغيير رنگ طبيعي گياه ، كوچك و نازك باقي ماندن برگها و تغيير رنگ آنها از سبز مايل به زرد به ارغواني ، سفت و فيبري شدن شاخه ها ، زرد شدن جوانه هاي گل و ريختن آنها ، كوچك ماندن ميوه و كاهش شديد محصول مي شود رشد بیش از حد ریشه و قهوه‌ای شدن ریشه از دیگر علائم کمبود این عنصر می باشد.
درمان کمبود ازت: کوددهی سرک ازت به خاک 50-20 کیلوگرم در هکتار یا محلولپاشی اوره 500-200 گرم در 100 لیتر آب هر دو هفته یکبار در هنگام غروب خورشید.
دو شکل کلی کودهای ازته:
1 ـ بصورت آلی: کودهای دامی، پودر استخوان ،هوموس،کودهای سبز و...
2 ـ بصورت معدنی: کودهای شیمیایی از قبیل نیترات آمونیوم، فسفات آمونیوم، اوره.
مصرف بیش از حد ازت باعث بیماری قارچی مثل پیتیوم می‌شود.
K (پتاسیم):
عامل مهم تسهیل در انتقال مواد غذایی و آهن است. گیاه را در برابر سرما و گرما و بیماری مقاوم می‌کند.علائم كمبود پتاسیم در گوجه فرنگی با تیره تر شدن رنگ گیاه و گوتاه شدن بین گرهها ظاهر می شود . نكروزه شدن حاشیه برگها نیز نشانه شدت كمبود پتاسیم در این گیاه است . افزایش میزان پتاسیم ور محلول غذایی با كاهش خسارت ناشی از بیماری Alternaria همراه است . به نظر می رسد پتاسیم تاثیر مثبتی نیز بر روی قارچ برگی (Clodosprium fulvum ), پوسیدگی ساقه (Diplodialyocopersici ) و پوسیدگی ریشه (Botrytis cinere ) دارد .
گرچه تاثیر پتاسیم بر میزان محصول به اندازه ازت چشمگیر نیست اما با این حال اثر پتاسیم بر افزایش بر افزایش اندازه میوه را نمی توان نادیده گرفت . یكی از دلایل اختلال در رسیدن میوه , تغذیه ناكافی پتاسیم در گوجه فرنگی است .
كمبود پتاسیم سبب قهوه ای شدن آوندها , سفیدی دیواره , خاكستری شدن دیواره و سبزی میوه می شود . میزان پتاسیم در دمبرگ , همبستگی زیادی با توسعه بافت سفید در میوه دارد . بدشكلی و غیر یكنواختی رنگ میوه با افزایش مصرف پتاسیم كاهش می یابد . پتاسیم نقش مهمی نیز در رنگ میوه در صنایع تبدیلی دارد . مصرف پتاسیم سبب افزایش كارتنوئید , لیكوپن و كاهش كلروفیل شده و تاثیر زیادی در متابولیسم اسید های میوه (عمدتا اسید سیتریك و اسشید مالیك) دارد . در مجموع كل مواد جامد, قند ها , اسید ها , كاروتن, لیكوپن , و خاصیت انباری در میوه های گوجه فرنگی كه از تغذیه پتاسیم بهره مند بوده باشد بیشتر است . ریزش میوه قبل از بلوغ نیز در گیاهانی كه دارای غلظت پتاسیم كمی هستند بیشتر است .
نظر بر اینكه مقدار پتاسیم مورد نیاز گوجه فرنگی در مقایسه با سایر عناصر غذایی باید حداكثر باشد , بنابراین مقدار كود پتاسیمی مورد نیاز چه از منبع سولفات (قبل از كاشت)و چه از منبع كلرورپتاسیم (سرك) بستگی به عملكرد , رقم , درصد رس , نوع رس, كلسیم و منیزیم , ظرفیت تبادل كاتیونی , مقدار پتاسیم قابل استفاده و درجه نسبی تخلیه پتاسیم خاكهای مربوطه دارد . در مناطق شور مصرف كلرورپتاسیم به صورت سرك در مقایسه با شاهد عملكرد را افزایش داده ولی قابل مقایسه با سولفات پتاسیم نبوده ولی در خاكهاو آبهای غیر شور مصرف چند دفعه ای كلرورپتاسیم همزمان با رشد و زمان گلدهی (حداقل چهار بار) بیشترین تولید را چه در ایران و چه در پاكستان عاید نموده است .
پتاسیم علاوه بر افزایش تولید و بهبود كیفیت (بازار پسندی) , سبب افزایش مقاومت گیاهان منجمله گوجه فرنگی در برابر شوری , كم آبی , انواع تنشها و آفات و بیماریها نیز گشته و بازیافت آب و كود را نی افزایش می دهد .
( در این تصویر بیماری فوزاریوم گوجه فرنگی را می بینیم که کمبود پتاسیم می تواند این بیماری را تشدید نماید ویا گیاه را مساعد ابتلا به این بیماری نماید در ادامه توضیحات بیماری آورده شده:
عامل بیماری:
قارچ Fusarium bulbigenum. میكروكنیدیهای تك سلولی – ماكروكنیدی با دیواره عرضی – دارای كلامیدوسپور – شرایط مناسب برای رشد: دمای 28 درجه، افزایش اسیدیته خاك، كمبود پتاسیم.
علایم بیماری:
بیماری آوندی در مرحله رشد گیاه – تغییر رنگ و پژمردگی و خشكی در برگ و قطع دمبرگ – قهوه ای شدن ساقه آوندی – بهم زدن توازن آبی گیاه با تولید سم لیكوماراسمین. )
(بدفرمی وشکل نامناسب گوجه در اثر کمبود پتاسیم)
Potassium deficiency
260. TOMATO FRUITS - Tomato "mosaic"
Virus Disease :Virus Disease. Blotchy uneven ripening, similar to "Blotchy Ripening" due to potassium deficiency but blotchy areas mor sharply defined. (cf. Plate 259, potassium deficiency)
درمان کمبود: بصورت سرک، قبل از کشت ویا محلولپاشی مثلا با سولفات پتاسیم به میزان 2 در 1000 ویا سایر کودهای حاوی پتاسیم .
Ca (کلسیم):
بسیاری از اختلالات فیزیولوژیکی در رسیدن میوه , به علت کافی نبودن کلسیم (به خصوص با مصرف ازت آمونیاکی)می باشد . تعدادی از محققین مرگ انتهای میوه (Blossom end rot) را به دلیل کمی کلسیم و زیادی آب , ازت و منیزیم در خاک ذکر کرده اند . ترک خوردن میوه گوجه فرنگی که در مزارع گوجه فرنگی بسیار شایع است یکی دیگر از اختلالات فیزیولوژیکی است که دلیل آن کمبود کلسیم می باشد . افزایش نسبت Na:Ca نیز سبب شیوع بیشتر پژمردگی فوزاریومی(Fusarium oxysporinmy) می شود .
کمبود منیزیم نیز با مصرف زیاد پتاسیم و فرم آمونیومی ازت پدید می آید که با مصرف خاکی 100 کیلوگرم سولفات منیزیم و یا محلول پاشی سولفات منیزیم به میزان 5/1 درصد (حداقل دوبار) کمبود را سریعا درمان می نماید .
کمبود کلسیم باعث سیاه شدن انتهای میوه می شود که بسیار هم شایع هست و برای رفع این مشکل می بایست هر 15 روز یکبار از زمان محصول دهی بوته ها را با محلول های کلسیم دار مثل دفاندر کلسیم با نسبت 2 لیتر در 1000 لیتر آب محلول پاشی نمود تا علاوه بر رفع این مشکل محصولی با کیفیت را تولید و روانه بازار نمود.
علائم کمبود:
حاشیه برگها قهوه‌ای و پیچدار شده و برگها کوچک باقی می‌مانند. نوک ریشه‌ها می‌میرد و در قسمتهای باقیمانده ریشه زایده‌هایی شبیه غده‌های کوچک ساخته می‌شود.
252. TOMATO STEM :
Calcium deficiency
Death of growing point and die-back of main stem from tip; die-back of leaves, progressing from terminal leaflets and of flower and fruiting trusses.
درمان کمبود:
محلولپاشی با نیترات کلسیم 800 گرم در 100 لیتر آب ویا دیگر کودهای حاوی کلسیم .
P (فسفر):
این عنصر به توسعه ریشه و رشد و باردهی گیاه کمک می‌کند.
نقش اصلي اين عنصر در تنظيم زمان رسيدگي محصول مي باشد همچنين باعث افزايش مقاومت گياه در برابر بيماري ها شده و در بهبود كيفيت و ظاهر ميوه نقش مهمي دارد . اولين علامت كمبود فسفر در گوجه فرنگي ايجاد رنگ ارغواني در سطح زيرين برگها مي باشد . بعد از آن شاخه ها باريك و فيبري شده ، دمبرگها كوچك و ميوه دهي به تاخير مي افتد .
وجود فسفر كافی در محیط ریشه سبب توسعه سریع و استفاده بهتر گیاه از آب و دیگر مواد غذایی ضروری گیاه می شود . فسفر (به همراه استفاده ازت و پتاسیم ) رنگ پوست و گوشت میوه , میزان ویتامین C و سفتی میوه را بهبود و بلوغ را تسریع می بخشد . بدیهی است بر مبنای مقدار فسفر برداشتی توسط گوجه فرنگی و آزمون خاك (حد بحرانی حداكثر 15 میلی گرم در كیلوگرم بر مبنای روش اولسون) بایستی نسبت به مصرف كودهای فسفاته اقدام نمود كه متاسفانه تاكنون چنین نبوده است .
علائم کمبود: برگها سبز تیره مایل به ارغوانی و بنفش، برگها کوچک و براق مانده و لکه‌های قهوه‌ای روی برگهای مسن ایجاد می‌شود. پیچیدگی برگها به پشت.
درمان کمبود: استفاده از کود سوپر فسفات تریپل به میزان 20 گرم در هر متر مربع یا فسفات منوپتاسیم به مقدار 50-30 میلی‌گرم در لیتر همراه آب آبیاری.ویا محلولپاشی با کودهای حاوی فسفر.
Mg (منیزیم):
این عنصر در ساختمان کلروفیل بکار می‌رود.
علائم کمبود: در طی شرایط سرد و در خاکهای مرطوب ملاحظه می‌گردد.
علائم کمبود:
وجود لکه‌های موجدار و قهوه‌ای با ظاهری چروکیده، میوه‌ها کوچک مانده و بافت میوه نرم می‌شود.
درمان کمبود:
محلولپاشی با سولفات منیزیم 2 کیلوگرم در 100 لیتر هر 2 هفته
S (گوگرد):
نقش گوگرد در تشکیل پروتئین و اسید آمینه است.
درمان کمبود:
استفاده از کود سوپر فسفات، سولفات آمونیوم، گل گوگرد، سولفات کلسیم
عناصر میکرو (کم مصرف):
Fe (آهن):
این عنصر در ساخت و تولید سبزینه نقش مهمی دارد.
علائم کمبود:
رنگ برگهای جوان زرد روشن می‌شود. احتمال سوختگی برگها
درمان کمبود:
محلولپاشی سولفات آهن 150 گرم در 100 لیتر آب
Mn (منگنز):
نیاز گیاه به این عنصر کم است. کمبود و فراوانی منگنز هر دو سبب زردی گیاه می‌شود.
علائم کمبود: زرد شدن تمام سطح برگچه‌ها و زرد شدن جوانه گلها، ایجاد نقاط سوخته روی برگها بصورت لکه‌های مواج در آمدن
درمان کمبود:
محلولپاشی سولفات منگنز 500 گرم در 100 لیتر آب یا 50 گرم در هر متر مربع
Cu (مس):
علائم کمبود:
رشد گیاه متوقف، ارتفاع گیاه کم، وجود لکه‌های زرد در قسمت میانی برگهای بالغ، میوه‌ها کوچک هستند.
درمان کمبود:
محلولپاشی با سولفات مس 1 گرم در لیتر به همراه 5 گرم در لیتر آهک
Zn (روی):
در رشد و میوه‌دهی و مقاومت بوته در مقابل بیماریهای قارچی مؤثر است.
علائم کمبود:
کاهش گلدهی و ریزش گلها
درمان کمبود:
محلولپاشی با سولفات روی 500 گرم در 100 لیتر آب
B (بر):
علائم کمبود:
مرگ جوانه‌ها و نقاط رشدی، ایجاد ظاهر پرپشت و بدشکل
درمان کمبود:
استفاده از 10 کیلوگرم بوراکس در هکتار یا محلولپاشی بوراکس 100 گرم در 100 لیتر آب
Mo (مولیبدن):
علائم کمبود:
ایجاد سوختگی در نوک و حاشیه برگها
درمان کمبود:
مصرف مولیبدات پتاسیم به میزان 150 میلی‌گرم در متر مربع بصورت خاکی یا محلو‌پاشی 1 گرم در لیتر
Cl (کلر):
علائم کمبود:
پژمردگ
مطالب مشابه :
گوجه فرنگی(کاشت داشت وبرداشت)
به منظور پرورش گوجه فرنگی در گلدان ، کيسه های پلاستيکی کاشت. در مناطق معتدل حدود پنجاه
برچسب :
کاشت خیاردرختی در گلدان