سقط جنين و سقط درماني در حقوق ايران

آغازین سخن :

فرزند مادام كه در رحم مادر است جنین نامیده می شود كه مبدأ آن ابتدای آبستنی و منتهای آن لحظه ما قبل ولادت است . و سقط جنین (Robotion) از نظر پزشكی عبارت است از : ختم حاملگی به هر عنوان قبل از آنی كه جنین برای زنده ماندن به اندازه كافی تكامل یافته باشد و یا در واقع به ختم حاملگی قبل از هفته بیستم حاملگی و یا زمانی كه وزن جنین كمتر از پانصد گرم باشد . و اما به لحاظ حقوقی، سقط جنین عبارتست از : اخراج عمدی قبل از موعد جنین یا حمل به نحوی كه زنده یا قابل زیستن نباشد و یا منقطع ساختن دوران بارداری. تفاوت این دو دیدگاه در اینست كه از دیگاه پزشك مبنا براسا سن حاملگی جنین است و از نظرگاه حقوقی قابلیت و یا عدم قابلیت حیات جنین می باشد حسب آمار ، بیش از هشتاددرصد سقط ها در 12 هفته اول دوران حاملگی رخ می دهد و از این پس میزان سقط به سرعت كاهش می یابد .

سقط جنین گاه عمدی است و گاه غیر عمدی . سقط غیرعمدی جنین گاه به علت بروز تصادفات و حوادث است وگاه ضرورت های پزشكی به علل اختلالات جنین و یا حفظ جان مادر باعث سقط می گردد . ضرورت های سقط جنین را در اصطلاح "سقط درمانی" گویند . علی الاوصول می بایست كار بدین منوال باشد كه اگر زوجین نمی خواهند بچه دار شوند، پیش از انعقاد نطفه و حاملگی با اتخاذ روش های مناسب برای جلوگیری از بچه دار شدن اقدام نمایند . و اگر پس از شروع دوران حاملگی به طور عمدی اقدام به سقط جنین نمایند، مرتكب جرم شده اند كه طبعاً مجازاتی را به دنبال خواهد داشت . اینگونه سقط كردن جنین را "سقط جنایی" نامیده اند .

با این توصیف سقط جنین گاهی جرمی است كه نتیجه آن بیرون انداختن جنین از رحم است و گاهی یك ضرورت پزشكی است كه سقط را لازم می داند . در این نوشتار تلاش شده با رجوع به منابع مختلف این دوگونه سقط جنین از دیدگاه فقهی و حقوقی مورد بررسی قرار گیرد .

فصل اول – سقط جنین

تعریف و اقسام آن:

تعریف : در اصطلاح پزشكی قانونی*، خروج عمدی یا خودبه خودی جنین، قبل از آنكه قادر به زندگی در خارج رحم باشد را، سقط جنین گویند . و در اصطلاح حقوق جزا، سقط جنین جرمی است كه نتیجه آن بیرون انداختن جنین از رحم باشد و فاعل جرم (اعم از مادر، پدر و یا شخص ثالث) قصد این نتیجه را داشته باشد . خواه وسائلی به كار برده باشد، خواه نه . مورد صدق جنین آنست كه جنین عادتاً بعد از سقط قابل ادامه زندگی نباشد . ولی به هر حال زنده ساقط شدن مانع صدق جرم نیست .

سقط جنین یا قتل :ممكن است سقط جنین در نتیجه جرم دیگری مثل ضرب حاصل شود و حسب تعریف، عنوان سقط هم صدق نكند مثل اینكه چند روز مانده به تولد، براثر ضرب بچه ساقط شود و چون عادتاً طفل در این موقع قادربه ادامه زندگی است عنوان سقط جنین صدق نمی كند . اگر هم طفل، مرده به دنیا بیاید، آن وقت عمل عنوان قتل به خود می گیرد .

*پزشکی قانونی یا دادپزشک مرجعی صاحب صلاحیت برای اظهار نظر پزشکی حقوقی در دادگاه‌ها است.

در ایران پزشکی قانونی سازمانی است وابسته به قوه قضائیه که به منظور کارشناسی در امور پزشکی که نظریات آن برای مراجع قضائی و سایر دستگاه‌های دولتی مستند باشد و بررسی و تحقیق در امور پزشکی قانونی در پیشگیری از وقوع جرم تشکیل شده‌است. رئیس این سازمان از سوی رئیس قوه قضائیه از میان پزشکان واجد صلاحیت تعیین می‌شود. سازمان هزینه‌های مقرر خدمات پزشکی قانونی را اخذ و به حساب در آمد عمومی کشور واریز می‌نماید.

اقسام سقط جنین:

1- سقط جنین خود به خودی :

در برخی از خانم ها به دلایل ارثی، ساختاری، ابتلا به بیماری های گوناگون مانند؛ فشارخون، عفونت ها، اختلال های هورمونی، اختلال های جفت و جنین و برخی اختلال های ژنتیكی و ناهنجاری های كروموزومی سقط به صورت خود به خودی صورت می پذیرد .

2- سقط جنین درمانی یا طبی :

گاه مادر به بیماری های مبتلاست كه ادامه بارداری برای سلامتی اش بسیار خطرناك و مهلك است . یا اینكه جنین موجود در رحم دچار ناهنجاری هایی باشد كه با حیات جنین منافات داشته و جنین بعد از زایمان قادر به حیات نباشد . در این موارد با انجام مقدمات لازم پزشكی و قانونی اجازه سقط درمانی صادر می گردد .

(فصل دوم به بررسی این نوع سقط جنین اختصاص یافته است ) .

3- سقط جنین جنایی :

اگر یكی از حالات زیر در سقط جنین به اثبات

برسد، سقط جنین جنایی محسوب می گردد:

الف : خروج محتویات رحم قبل از موعد طبیعی

توسط مادر از طریق دستكاری رحم یا خوردن

دارو یا ضربه عمدی به رحم .

ب: دستكاری رحم با تجویز داروی ساقط كننده جنین توسط كسان دیگر .

ج : به كارگیری وسایل مخصوص توسط طبیب، ماما یا افراد غیرمجاز، برای خونریزی و سقط جنین و قطع حاملگی بدون مجوز قانونی .

سقط جنین جنایی امری است كه از نظر معیارهای اخلاقی،فقهی و پزشكی و قانونی پذیرفته شده نیست .

4- سقط جنین ضربه ای :

گاهی به دنبال حوادث، تصادفات رانندگی و صدمات ضربه ای سقط جنین رخ می دهد . اثبات رابطه علیت بین ضربه و سقط جنین امری است مشكل و نیاز به همكاری مقام قضایی و پزشكان قانونی دارد .

سقط جنین در نظرگاه شرع انور و فقهای عظام:

از نظرشارع مقدس و دین مبین اسلام و علمای شیعه امامیه،زندگی و حیات انسان دارای چنان اهمیتی است كه برای مایه و بذری كه انسان از آن به وجود می آید حتی قبل از اینكه در رحم زن ریخته شود نیز دیه تعیین نموده است (دیه نطفه) . مثلاً در فتاوی علما آمده است كه اگر كسی مرد و زنی را بترساند به طوریكه كه نطفه (منی) مرد به هدر رود باید دیه آنرا پرداخت كند . سقط جنین هم بعد از انعقاد نطفه مطلقاً حرام است . و لذا جنین در هر مرحله ای كه سقط شود دیه مخصوص به خود را دارد ( به دیه جنین در بخش های بعدی این نوشته مراجعه فرمایید ) .

در قرآن كریم آیه 15-11 سوره مؤمن مراحل رشد جنین را

اینگونه بیان می دارد: ] ما انسان را از گل فشرده آفریدیم .

سپس او را نطفه ای قرار دادیم در جایگاهی استوار (جنین)، سپس

آن نطفه را خون بسته ( علقه) ساختیم، و خون بسته را به

صورت گوشت جویده (مضغه) در آوردیم، و بعد از آن، گوشت

جویده را به صورت استخوان (عظم ) در آوردیم، و بعد استخوان رابه گوشت (لحم) پوساندیم ، پس از آن آفرینشی دیگر در آن پدید آوردیم(دمیدن روح در جنین) .

علمای عظام در هیچ یك از مراحل رشد جنین بیان شده در آیات فوق سقط را جایز ندانسته اند مگر در مقام اضطرار و حصول شرایط خواص آنهم قبل از دمیدن روح در جنین.

بررسی فناوری فقها در خصوص سقط جنین:

- برخی از علما از جمله حضرت امام خمینی(ره) و آیت الله اراكی و آیت الله گلپایگانی سقط جنین را مطلقاً حرام می دانند مگر اینكه ادامه حاملگی برای جان مادر خطر داشته باشد كه فقط در صورتی كه روح در جنین دمیده نشده ، سقط را جایز می دانند .

- اگر ادامه حاملگی برای مادر ضرری نداشته باشد و مادر فرزندش را ساقط كند، مرتكب فعل حرام شده وباید دیه جنین را بپردازد . توضیح اینكه از این دیه چیزی به خودمادر به عنوان ارث نمی رسد .

- اگر پزشك تشخیص دهد كه اگر جنین به دنیا بیاید دارای عقب ماندگی ذهنی یا نقص عضو است حضرات آیات امام خمینی و اراكی و گلپایگانی اجازه سقط را نداده اند.

- درموردی كه پزشك تشخیص دهد كه یكی از دو نفر (مادر و جنین) در موقع تولد خواهند مرد،‌اگر قبل از چهارماهگی جنین و حلول روح در جنین باشد سقط جنین را برای حفظ جان مادر جایز دانسته اند ولی امام خمینی بعد از دمیدن روح در جنین ارجحیتی برای حفظ جان یكی بر دیگری(یعنی جان مادر و جنین) قائل نیست و معتقدند كه اگر علم به تلف شدن هر دو می باشد و امكان حفظ یكی است، مورد بایستی با قرعه مشخص شود .

- اگر جنین سقط شده، دوقلو یا چندقلو باشد در ازای هركدام دیه جداگانه واجب می شود.

- سقط جنین به وجود آمده از زنا را نیز حضرات نامبرده جایز نمی دانند .

- درجایی كه اجازه سقط داده شده،‌اذن مادر یا پدر یا ولی جنین برای اسقاط جنین وقتی علت سقط برای حفظ جان مادر باشد، لازم نیست .

- علمای یاد شده در كلیه موارد چه سقط جنین عمدی باشدو چه شبه عمد و چه خطایی فقط پرداخت دیه را ثابت می دانند و مجازات قصاص را در مورد جرم سقط جنین رد می نمایند .

- طبق نظر دیگر علما هم سقط جنین مطلقاً حرام بوده و سقط جنین قبل از چهارماهگی و حلول روح با اثبات ضررو خطر جانی برای مادر جایز است .

- بعد از چهارماهگی و حلول روح مطابق نظر همه علما(حضرت آیت الله خامنه ای، و آیات بهجت،صانعی، زنجانی، تبریزی، فاضل لنكرانی، مكارم شیرازی و موسوی اردبیلی) به جز آیت الله تبریزی وموسوی اردبیلی، به هیچ وجه اسقاط جنین جایز نیست .

- حضرات آیات تبریزی و موسوی اردبیلی قائلند كه در صورت ضررو خطرجانی برای مادر، اسقاط جنین حتی بعد از دمیده شدن روح نیز بلا اشكال است .

- * آیت الله مكارم قبل ازدمیده شدن روح ودرصورت قطعی وشدیدبودن‌نقص عضو،سقط جنین راجایز می دانند .

- * حضرات آیات خامنه ای و صانعی نیز قبل از حلول روح و حرجی بودن مسئله برای مادر، سقط جنین را جایز می دانند .

- * حضرات آیات فاضل لنكرانی و زنجانی وموسوی اردبیلی، در هیچ صورت نه قبل و نه بعد از حلول روح، سقط جنین ناقص الخلقه را جایز نمی دانند .

سقط جنین در قانون مجازات اسلامي:

ماده 622 قانون مجازات اسلامی:]هركس عالماً عامداً به واسطه ضرب یا اذیت و آزار زن حامله، موجب سقط جنین وی شود علاوه برپرداخت دیه یاقصاص حسب مورد به حبس از یك تا سه سال محكوم خواهد شد .[

توضیح :

- سقط جنین عمدی جرم بوده، مستوجب پرداخت دیه و یا قصاص است .

- به لحاظ‌بعدعمومی‌جرم،مجرم‌به‌سقط‌جنین‌عمدی‌به‌واسطه‌اذیت و آزار زن حامله به حبس نیز محكوم می گردد .

ماده 623 قانون مجازات اسلامی: ] هركس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد به 6 ماه تا یكسال حبس محكوم می شود و اگر عالماً و عامداً زن حامله ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگر نماید كه جنین وی سقط گردد به حبس از سه تا شش ماه محكوم خواهد شد . مگر اینكه ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر می باشد و درهرموردحكم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد .[

ماده 624 قانون مجازات اسلامی :] اگر طبیب یا ماما یا دارو فروش و اشخاصی كه به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا دارو فروشی اقدام می كنند، وسایل سقط جنین فراهم سازند و یا مباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محكوم خواهند شد و حكم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت .[

- به موجب ماده 715 قانون مجازات اسلامی [هركس به علت بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت رانندگی موجب سقط جنین زنی گردد ، به حبس از دو ماه تا یكسال و به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محكوم می شود .]

ماده 487 قانون مجازات اسلامی : دیه سقط جنین مستفاد از این ماده به قرار ذیل است ؛

1- دیه نطفه كه در رحم مستقر شده (2-0 هفتگی دوره حاملگی) بیست دینار

2- دیه علقه كه خون بسته است(4-2 هفتگی دوره حاملگی) چهل دینار

3- دیه مضغه كه به صورت گوشت درآمده است (8-4 هفتگی دوره حاملگی) شصت دینار

4- دیه جنین در مرحله ای كه به صورت استخوان در آمده و هنوز گوشت نروئیده است(12- 8 هفتگی دوره حاملگی) هشتاد دینار

5- دیه‌‌‌‌‌ ‌جنین كه گوشت واستخوان بندی آن تمام شده وهنوز روح در‌آن پیدا نشده (16-12 هفتگی) یكصد دینار‌

تذكر : در مراحل فوق هیچ فرقی بین دختر و پسر نمی باشد .

6- دیه جنین كه روح در آن پیدا شده است (از 16هفتگی به بعد دوران حاملگی)

اگر پسر باشد دیه كامل (یكهزار دینار) و اگر دختر باشد نصف دیه كامل (پانصد دینار) و اگر مشتبه باشد (یعنی پسر و دختر بودن آن معلوم نباشد ) سه ربع دیه كامل (هفتصد و پنجاه دینار) خواهد بود .

ماده 488 قانون مجازات اسلامی : ] هرگاه در اثر كشتن مادر، جنین بمیرد و یا سقط شود دیه جنین در هر مرحله ای كه باشد باید بر دیه مادر افزوده شود [.

ماده 489 قانون مجازات اسلامی : ] هرگاه زنی جنین خود را سقط كند، دیه آن را در هر مرحله ای كه باشد باید بپردازد و خود از آن دیه سهمی نمی برد .[

ماده 490 قانون مجازات اسلامی : ] هرگاه چند جنین در یك رحم باشند به عدد هریك از آنها دیه جداگانه خواهد بود .[(مقصود جنین چندقلو است . )

ماده 491 قانون مجازات اسلامی : ] دیه اعضاء جنین وجراحات آن به نسبت دیه همان‌جنین است [.

ماده 492 قانون مجازات اسلامی: ] دیه سقط جنین در موارد عمد و شبه عمد بر عهده جانی است و در موارد خطای محض بر عاقله اوست . خواه روح پیدا كرده باشد و خواه نكرده باشد .[

توضیح :

- سقط جنین عمدی آنست كه جانی فعلی انجام دهد كه نوعاً موجب جنایت شده و قصد سقط جنین زن حامله را داشته باشد .

- سقط جنین شبه عمدی آنست كه جانی فعلی

انجام دهد كه نوعاً سبب جنایت نمی شود و قصد

جنایت را نسبت به زن حامله نداشته باشد . مثل اینكه به قصد تادیب زن او را بزند ولی براثر این زدن جنین زن سقط گردد .

- سقط جنین خطایی آنست كه جانی نه قصد جنایت(سقط جنین زن حامله) را داشته باشد و نه قصد فعل واقع شده بر مجنی علیه را . مثل اینكه سنگی بیندازد و براثر اتفاق، سنگ به شكم و رحم زن اصابت كرده، موجب سقط جنین گردد .

- عاقله یعنی خویشاوندان .

ماده 493 قانون مجازات اسلامی : ] اگر در اثر جنایت چیزی از زن ساقط شود كه منشاء انسان بودن آن طبق نظر پزشك متخصص ثابت نباشد دیه و ارش ندارد لكن اگر در اثر آن صدمه ای به مادر وارد شده باشد برحسب مورد جانی محكوم به پرداخت دیه یا ارش خواهد بود .[

نتیجه :

سقط جنین عمدی، شبه عمد و خطایی حرام و جرم بوده و مستوجب مجازات است .

فصل دوم – سقط درمانی و علل آن:

تعریف: سقط درمانی یا ضرورت سقط مواردی است كه بنا به علل پزشكی مجاز به سقط جنین هستیم . این علل گاهی جنینی و گاه علل مادری می باشد بدین معنا كه گاهی ناهنجاری های جنین موجب جواز سقط می گردد و گاه به جهت حفظ سلامت مادر اقدام به سقط جنین می نمائیم .

توضیح :

در فصل قبل گفته آمد كه سقط جنین به لحاظ اخلاقی، فقهی، قانونی و پزشكی فعلی حرام و جرم مستوجب مجازات و یا پرداخت دیه است . مگر آنكه عواملی باعث شود كه سقط لازم آید . در این فصل برآنیم كه موارد جواز سقط جنین و یا سقط درمانی رامورد بررسی قرارداده نظر حقوقی و قانونی را در این خصوص بیان داریم . با این توضیح سقط درمانی را می توان اینگونه تعریف كرد : ] سقط درمانی ، عبارتست از اخراج عمدی جنین به خاطر حفظ حیات مادر، ویا وجود مواردی كه ادامه بارداری به مرگ جنین یا مرگ مادر منجر می شود .[

شرایط اساسی سقط درمانی :

1- ادامه بارداری برای جان مادر خطرناك باشد .

2- سقط قبل از حلول روح صورت پذیرد .

3- خود عمل سقط جنین برای مادر خطر بیشتری نداشته باشد .

تئوری های موجود درخصوص سقط جنین :

1- تثوری آزادی مطلق سقط .

2- تئوری ممنوعیت مطلق سقط .

3- تئوری آزادی نسبی سقط جنین .

بیان یك نكته :

تئوری آزادی نسبی سقط جنین بیشترین طرفداری را در میان كشورهای مختلف جهان دارد . حقوق ایران نیز بیشتر متمایل به نظریه آزادی نسبی سقط جنین است .

مبانی و تحولات تئوری آزادی نسبی سقط جنین :

1- عدم تاثیر قوانین و سقوط ارزش ها .

2- سقط جنین در شرایط غیر بهداشتی .

3- حفظ سلامتی و جان مادر كه مبنایی عقلانی دارد و موارد خاصی را در بر می گیرد .

4- اضطرار اخلاقی، اقتصادی و اجتماعی( مثلاً زنی كه از تجاوز به عنف حملی برداشته چاره ای ندارد جز این كه خود را از شر این ننگ رها سازد و یا خودكشی نماید .(

5- ناهنجاری های جنینی و سقط به دلایل پزشكی از جمله سستی و ضعف مادر باردار، اصلاح نژادی خاص(كه در كشور آلمان به چشم می خورد ) ، خطر سرایت بیماری های وراثتی مثل ، جنون- اختلالات روحی و امراض جسمی و جدی .

علل سقط درمانی :

یكم – علل جنینی :

این علل شامل تكامل غیر طبیعی تخم با تعداد طبیعی كرومزوم ویا با تعداد غیر طبیعی كرومزوم می باشد . و نیز شامل علل و بیماری های است كه منجر به ناهنجاری های جنینی می شود كه به مرگ جنین (مرده زایی) و یا مرگ نوزاد بلافاصله پس از تولد می انجامد و قابل پیشگیری نیست . بررسی های كمیته سقط جنین سازمان پزشكی قانونی كشور در خصوص دیگر بیماری ها و ارتباط آن با سقط درمانی همچنان ادامه دارد . ضرورت های سقط جنین در بیماری ها و ناهنجاری های جنینی كه به مرگ جنین داخل رحم یا مرگ نوزاد بلافاصله بعد از تولد منجر می شوند عبارتند از :

1- استیوژنزیس ایمپرفكتا مادرزایی .

2- دیسپلازی استخوانی – غضروفی كشنده یا اسیتپل اپی فیزیال .

3- بیماری استیوپتیروزیس انفانتیل(فرم بدخیم) .

4- آژنزی دو طرفه كلیه .

5- كلیه پلی سیتیك نوع مغلوب .

6- دیسپلازی مولتی سیتیك كلیه ها .

7- سندرم پوتی، پوتوسندرم نفروتیك مادرزادی به شرط ایجاد هیدروپس .

8- اختلال كرومزومی كه موجب ضایعات پیشرفته و به ویژه گرفتاری مغز و كلیه شود .

9- هیدرونفروز شدید دوطرفه كلیه ها .

10- آلفا تالاسمی به شكل هیدروپس فیتالیس .

11- اختلال ترومبوتیك مثل كمبود پروتثین c (هموزیگوت) و فاكتور 5 لیدن (هموزیگوت) .

12- ترویزومی 13 .

13- تریزومی18.

14- تریزومی 3/8/16.

15- آننسفالی .

16- هیدروپس فتالیس با هرمكانیسم .

17- سندرم فریادگربه .

18- هولوپروزنسفالی .

19- سیرنگومیلیا .

20- كرانیوشی سیس .

21- منگوانسفالوسل .

22- مننگوهیدروانسفالوسل .

23- دیسپلازی تاناتوفوریك یا كوتولگی كشنده نوزادی .

24- سیكلوپیا همراه با هولوپروزنسفالی .

25- ایكتیوزیس گراویس مادرزادی .

26- شیزنسفالی و اگزانسفالی .

دوم – علل مادری :

ضرورت های سقط جنین در بیماری های مادر عبارتند از :

1- هر بیماری‌دریچه ای كه به‌نارسایی‌منجر‌به Class function 4 و 3 رسیده باشد و غیر قابل برگشت به 2 باشد .

2- هر نوع مسایل حاد قلبی غیر‌از‌كرونر‌كه به‌Class function 4 و‌3 رسیده باشد‌؛‌از قبیل‌میوكاردیك و پریكاردیك .

3- سابقه بیماری كاردیومایو پاتی دیلاته در حاملگی های قبلی .

4- سندرم مادفان در صورتی كه قطر آئورت صعودی بیش از 5 سانتی متر باشد .

5- سندرم ایزن منگر .

6- كبد چرب حاملی .

7- واریس مری .

8- سابقه خونریزی از واریس مری به دنبال افزایش خون پورت .

9- هپاتیت اتوایمون غیرقابل كنترل .

10- نارسایی كلیه .

11- فشارخون غیرقابل كنترل با داروهای مجاز در دوران حاملگی .

12- هر بیماری ریوی به شرط ایجاد افزایش فشارخون ریوی حتی از نوع خفیف .

13- توانایی‌انعقادی افزون یافته‌كه‌تجویز هپارین منجر‌به تشدید بیماری دیگری شود كه جان مادر را تهدید نماید .

14- ابتلا به ویروس HIV كه وارد مرحله بیماری ALDS شده باشد .

15- لوپوس فعال غیرقابل كنترل با درگیری یك ارگان ماژور.

16- واسوكولیت هازمنی كه ارگان های ماژور درگیر باشند .

17- تمامی توده های فضا گیر CNS با توجه به نوع و محل آن كه شروع درمان درجنین و عدم شروع درمان در مادر باعث خطرجانی گردد .

18- پمفیگوس‌و‌لگاریس‌پسوریازیس شدید‌و‌ژنرالیزه و‌ملانوم نوع پیشرفته كه‌باعث‌خطر‌جدی جانی برای مادر شود .

19- موارد اپی لپسی كه علیرغم درمان چند دارویی مقاوم به درمان باشد .

20- موارد Multiescleyosis msكه باعث ناتوانی بیمار شده باشد .

21- انواعی‌از بیماری‌های‌موتورتورون مثل‌ALS كه با حاملگی تشدید‌یافته‌وبرای‌ما‌در‌خطر جدی‌جانی‌داشته باشد .

22- میاستنی گراودر مراحل پیشرفته به شرط اینكه خطر جدی برای مادر داشته باشد .

بیان چند نكته :

- حسب فتوای آیت الله خامنه ای سقط جنین مبتلا به تالاسمی ماژور و آنانسفال چون داشتن و نگه داشتن چنین فرزندی موجب حرج است قبل از دمیده شدن روح جایز اعلام شده، البته بنا به احتیاط باید دیه آن پرداخت گردد .

- برخی از پزشكان معتقدند كه باید دو مورد زیر را به موارد ضرورت سقط جنین به علت مادری افزود ؛

1- جنین حاصل از تجاوز جنسی. چون این سقط از نظر روحی- روانی واجد اثر درمان می باشد .

2- سندرم مارفان در صورتی كه قطر آئورت زن بیمار 49 تا 48 میلی متر باشد .

فصل سوم_ سقط اورژانسي و‍ سقط درمانی در قانون :

حسب ماده واحده مصوب 10/03/1384 مجلس شورای اسلامی ؛] سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشك متخصص و تایید پزشكی قانونی مبنی بر جنین كه به علت عقب افتادگی یا ناقص الخلقه بودن موجب حرج مادر است و یا بیماری مادر كه با تهدید جانی مادر توام باشد قبل از ولوج روح( چهارماه) با رضایت زن مجاز می باشد و مجازات و مسوولیتی متوجه پزشك مباشر نخواهد بود . متخلفین از اجرای مفاد این قانون به مجازات های مقرر در قانون مجازات اسلامی محكوم خواهند شد .[

كیفیت درخواست و صدور جواز سقط درمانی :

- زوجین با مراجعه به پزشك متخصص زنان و مامایی درخواست سقط درمانی می نمایند .

- پزشك پس از طی آزمایشاتی از زوجه حامله ، اگر احتیاج به سقط درمانی را ضروری تشخیص دهد، توصیه نامه یا معرفی نامه ای به او میدهد . این معرفی نامه باید شامل عكس بیمار، مشخصات شناسنامه ای برای احراز هویت ، تشخیص بیماری و روش تشخیص آن باشد .

- به همراه این معرفی نامه تصویر شناسنامه زوجین برای احراز هویت و نیز نتایج آزمایشات پاراكلینیك ارائه می شود .

- درمورد ضرورت های سقط ناشی از علل جنینی، انجام حداقل 2 نوبت سونوگرافی و در مورد ضرورت های سقط ناشی از علل مادری حداقل یك نوبت سونوگرافی برای تعیین سن حاملگی به همراه حداقل دو مشاوره تخصصی در تایید بیماری الزامی است .

- پس از طی این مراحل با مراعات كلیه جنبه های بهداشتی/پزشكی جنین سقط و سقط درمانی صورت می گیرد .

توجه: رسیدگی به درخواست سقط انتخابی طبق دستورالعمل جدید سازمان پزشكی قانونی كشور تنها در ادارات كل پزشكی قانونی مراكز استان ها و با دستور مقام قضایی كه معمولاً معاونت دادگستری است انجام می شود .

سقط جنین اورژانسی :

- هركسی اعم از پزشك و غیر آن می تواند بدون اتلاف وقت اقدام لازم را برای حفظ جان مادر انجام دهد . ولی بایستی ضرورت این اقدام را ثابت كند .

- در موارد سقط غیر قابل اجتناب یا سقط ناكامل و حالت های مشابه كه جان مادر در معرض خطر فوری قراردارد اما پدر جنین رضایت نمی دهد ، یا به وی دسترسی نیست، با تشكیل كمیسیون پزشكی، بدون اخذ نظر دادگاه هم می توان اقدام فوری و لازم را برای حفظ جان مادر انجام داد . در چنین مواردی پزشك باید شرح حالی كامل از زن حامله تهیه كند و كلیه نكات مثبت جهت سقط در پرونده بالینی بیمار قید گردد . تا در صورت بروز عوارض ثانوی مسوول نباشد .

- در چنین مواردی ذكر علل اورژانسی بودن سقط و به طور كلی تشكیل پرونده كامل بیمارستانی از جمله گرفتن رضایت نامه و برائت نامه لازم است .

- در سقط اورژانسی اگر بیمار در حالتی بود كه بتواند رضایت خویش را اعلام نماید، اخذ رضایت نامه قبل از معالجه لازم است و مانند سقط انتخابی عمل می شود . اما اگر بیمار در حالتی باشد كه نتواند رضایت خویش را برای معالجه اعلام نماید و معالجه ضروری باشد، نیاز به اخذ رضایت نیست و پزشك باید از اخذ رضایت نامه بیمار صرفنظر نماید .

- ضرورت ها، پزشكان را از مسوولیت معاف می نماید و مسوولیت جزایی پزشك در سقط اورژانسی منتقی است اما حلیت عمل در این گونه موارد مرتكب را از تبعات زیان آور آن معاف نخواهد داشت .

- قضات معتقدند كه وقتی دستگاه قضایی پزشك و افراد متخصص را تحت تعقیب قرار می دهد و راجع به پرداخت دیه به آنها تفهیم می شود ، اگر آنان طبق احكام كلی بتوانند ثابت كنند كه اقدامشان برای حفظ حیات مادر بوده، این دفاعیات پذیرفته شده و از آنان دیه ای هم گرفته نمی شود .

فصل چهارم_استفتائات فقها در مورد سقط جنین در تجاوز جنسی

سوال:چند سالي است كه سقط درماني در موارد خاص از نظر شرع و قانون پذيرفته شده و انجام مي شود و از افتخارات فقه تشيع است كه مي تواند جوابگوي مسائل روز جامعه باشد .سوال من اين است كه در مورد خانمي كه تحت هتك ناموس يا تجاوز به عنف قرار گرفته و باردار شده است و با علم اينكه ادامه بارداري و زايمان و حضور اين طفل نامشروع در جامعه هم از لحاظ روحي رواني و اجتماعي و مشكلات خانوادگي از جمله طلاق براي آن خانم و همچنين مشكلاتي كه ممكن است براي جامعه و بار مالي كه براي بيت المال پيش بيايد و فساد هاي ديگري كه ناشي از تولد اين طفل نامشروع و حضور او در جامعه مي شود آيا جايز است قبل از حلول روح در بدن جنين نسبت به سقط آن اقدام كرد؟

بسمه تعالی

ج - اگر زنى از زنا آبستن شود، جايز نيست بچه اش را سقط كند; ليكن اگر قبل از چهارماهگى براى جلوگيرى از تضييع آبرو و حيثيّت سقط كند، نمى توان گفت حرام است; بلكه به جهت رفع حَرَج و مشكل تضييع آبرو، مخصوصاً با فرض توبه، جايز است.

دفتر استفتائات آيت الله العظمي صانعي www.Saanei.org

بسمه تعالی

در مسئله 2572 توضیح المسائل ذکر شده که نمی تواند بچه را سقط کند. ولی با توجه به رعایت اهم در مقابل مهم اگر کاری اهم از حفظ جان بچه باشد می توان به لحاظ رعایت آن اهم بچه را سقط کرد. والله العالم بحقائق احکامه

www.m-rahmati.com آیت الله العظمی محمد رحمتي

جواب: در چنين فرضى با كل خصوصيات مذكوره جايز است.

15/ رجب الأصب/ 1428هـ

http://shirazi.ir/ آیت الله العظمی سید صادق شیرازی

اگر ضرر مهم جسمی یا روحی برای مادر دارد تا قبل از دمیده شدن روح در جنین می توانید آن

را سقط کنید . در غیر این صورت جایز نیست

آيت الله العظمي مکارم شيرازي

بسمه تعالى
اسقاط جنين حتي اگر روح در آن دميده نشدهباشد جايز نيست ولي اگر مجبور به
اينکار شد مثلا براي حفظ جان مادر لازماست که ديه آن را با تفصيلات مذکور در
رساله عمليه پرداخت نمايد.
بخش استفتاء - دفتر آية الله العظمىشاهرودي دام ظله
شماره استفتاء11130
[email protected]
www.shahroudi.net

بسمه تعالی

در هر موردی که بقاء جنین موجب مشقت و حرج شدید باشد اسقاط جایز است قبل از ولوج روح (4 ماه تمام) فقط باید دیه آن پرداخت شود. (به سائر ورثه جنین). مقدار دیه را در رساله توضیح المسائل مسئله شماره 3135 صفحه 682 ذکر کرده ام.

والسلام

www.gerami.org

توجه:

استفتائات سقط جنين در تجاوز جنسي به دليل اينكه در قوانين جمهوري اسلامي ايران فقط سقط جنين درماني از نظر قانون جايز است . فقط براي آگاهي ذكر شده و قابليت اجرايي قانوني تا زماني كه مجلس اين قانون را تصويب نكند ندارد.(مسلما تشخيص و افتراق بين بارداري ناشي از تجاوز جنسي و غيره نيز - در صورت تصويب اين قانون- بر عهده سيستم قضايي و نه پزشك معالج مي باشد)

فصل پنجم_عوارض سقط جنين

فهرستي از عوارض مهم فيزيكي مرتبط با سقط جنين:

- مرگ: از جمله دلايلي كه به مرگ هاي مرتبط با سقط جنين منجر مي شود عبارتست از: خونريزي ، عفونت، آمبولي، بيهوشي و حاملگي هاي نابجاي تشخيص داده نشده. سقط قانوني پنجمين عامل منجر به مرگ مادران در ايالات متحده امريكا است. اگر چه مشخص است كه اكثر مرگ هاي مرتبط با سقط جنين به طور رسمي گزارش نمي شوند.

- سرطان پستان: با سقط جنين خطر سرطان پستان تقريباٌ دو برابر مي شود. پس از يك بار سقط و احتمال آن با دو يا بيشتر انجام سقط افزايش مي يابد.

- سرطان دهانه رحم، تخمدان و كبد: زناني كه يك بار سقط انجام داده اند در مقايسه با زناني كه سقط انجام نداده اند در معرض 3/2 خطر نسبي سرطان دهانه رحم قرار دارند و زناني كه دو بار يا بيشتر سقط انجام داده اند با خطر نسبي معادل 92/4 روبه رويند. خطرات افزايش يافته مشابه درباره سرطان تخمدان و كبد نيز با سقط هاي منفرد يا متعدد گزارش شده است. افزايش احتمال سرطان هاي زنان در دنباله ي سقط به طور واضح است با تخريب غير طبيعي تغييرات هورموني كه بارداري را خاتمه مي بخشد همچنين تخريب درمان نشده دهانه رحم مرتبط است

- سوراخ شدن رحم: 2 تا 3 درصد زناني كه سقط جنين مي كنند در معرض خطر سوراخ شدن رحم قرار دارند. بسياري از اين جراحات تشخيص داده نشده و درمان نشده باقي مي مانند مگر اين كه معاينه لاپاراسكوپي توصيه و انجام شودچنين معايناتي به ويژه هنگامي كه سقط در مركز غيرحرفه اي انجام مي شود سودمند خواهد بود. خطر سوراخ شدگي رحم براي زناني كه قبلاٌ زايمان كرده اند يا هنگام سقط بيهوشي عمومي داشته اند افزايش مي يابد. تخريب رحم ممكن است به عوارضي در بارداري هاي بعدي منجر شده و حتي به شكل مشكلاتي كه محتاج هيستركتومي اند ظاهر شود كه خود بالطبع منجر به تعدادي از عوارض و صدمات ديگر همچون پوكي استخوان مي شود.

- پارگي هاي دهانه رحم: پارگي هاي مشخص دهانه رحم كه نيازمند بخيه زدن هستند در حداقل 1% سقط هاي سه ماهه اول رخ مي دهد. پارگي هاي كوچك تر يا جراحات ميكرو كه درمان نمي شوند نيز در دراز مدت به تخريب سيستم باروري منجر مي شوند. تخريب پايدار دهانه رحم متعاقب سقط ممكن است به شل شدگي دهانه رحم، زايمان زودرس و عوارض زايمان منجر شود. خطر تخريب دهانه رحم براي نوجوانان، سقط هاي سه ماهه دوم و در مواردي كه از لاميناريا براي اتساع دهانه رحم استفاده نمي شودد، بيشتر مي شود.

- جفت سرراهي: سقط جنين خطر جفت سرراهي در بارداري هاي بعدي را 7 تا 15 برابر بيشتر مي كند (كه خود تهديد

كننده ي زندگي مادر و بارداري خواسته است).

- تشكيل غير طبيعي جفت به علت تخريب رحمي، خطر بدشكلي هاي جنيني، مرگ قبل از زايمان و خونريزي بيش از حد طي زايمان را افزايش مي دهد.

- نوزادان معلول در بارداري هاي بعدي: سقط جنين مرتبط است با تخريب رحمي و دهانه رحم همراه است كه خطر زايمان زودرس ، عوارض زايمان و تشكيل غير طبيعي جفت در بارداري هاي بعدي را افزايش دهد. اين عوارض از جمله علل منجر به معلوليت در بين نوزادان است.

- حاملگي نابجا: سقط به طور ويژه احتمال حاملگي هاي نابجا را افزايش مي دهد. حاملگي هاي نابجا، خود تهديد كننده زندگي بوده و ممكن است منجر به كاهش باروري گردد.

- بيماري التهابي لگن [1](PID): PID بالقوه بيماري تهديد كننده زندگي بوده و ممكن است به افزايش خطر حاملگي نابجا و كاهش باروري منجر گردد. 23 درصد از زناني كه در زمان سقط عفونت كلاميديا دارند طي 4 هفته دچار PID مي شوند. مطالعات نشان داده است كه 27-20% متقاضيان سقط جنين داراي عفونت كلاميديا هستند. تقريباٌ 5% بيماراني كه عفونت كلاميديايي نداشته اند طي 4 هفته پس از سقط سه ماهه اول دچار PID مي شوند. به همين دليل منطقي آن است كه در صورت امكان زنان قبل از اقدام به سقط جنين براي غربالگري و درمان چنين عفونتهايي به پزشك مراجعه كنند.

- اندومتريوز: از خطرهاي بعد از سقط براي همه زنان است. زنان نوجوان 5/2 برابر زنان 29-20 ساله مستعد دچار شده به اندومتريوز متعاقب سقط هستند.

- عوارض آني: تقريباٌ 10% از زناني كه سقط ارادي انجام مي دهند از عوارض آني رنج مي برند كه تقريباٌ 5/1 آنها تهديد كننده زندگي است. 9 مورد از شايعترين عوارض بيهوشي توهم، هموراژي، جراحت دهانه رحم و شوك اندوتوكسيك. شايع ترين عوارض جزئي عبارتند از: عفونت، خونريزي و تب، سوختگي درجه 2، درد مزمن شكمي، استفراغ و اختلالات معدي روده اي و حساسيت RH

- افزايش خطرات در زناني كه سقط هاي متعدد مي كنند: در مجموع اكثر مطالعات نشانگر وجود خطر براي زناني است كه تنها يك بار سقط انجام مي دهند. اما همين مطالعات نشان مي دهند كه زناني كه سقط هاي مكرر داشته اند در معرض خطر بزرگ تري از تحمل اين گونه عوارض قرار مي گيرند. اين نكته به ويژه از آنجا قابل تامل است كه در بيشتر موارد، سقط ها مكرر مي شوند.

- افزايش خطر براي نوجوانان: نوجوانان كه حدود 30% تمام سقط ها را تشكيل مي دهند، نيز در معرض خطر بسيار بالايي از بسياري از عوارض مرتبط با سقط مي باشند كه هم در مورد عوارض آني و هم در مورد تخريب دراز مدت باروري صدق مي كند.

- فقر بهداشت عمومي محققان: در تحقيقي بر روي 1428 زن، دريافتند كه از دست رفتن بارداري به ويژه به علت سقط القايي به طور مشخص با سطح پايين تر بهداشت عمومي ارتباط دارد. سقط هاي مكرر هماهنگ است با وضعيت بهداشت موجود. تحقيق قبلي گزارش مي داد كه در سال اول متعاقب سقط، زنان به ميزان 10% بيشتر براي تمامي علل و 180% بيشتر به دلايل رواني اجتماعي به ديدار پزشكانشان مي روند. همچنين نشان داده اند كه اگر شريك جنسي در جريان سقط حضور نيابد و حمايت نكند ميزان سقط چهار برابر زماني خواهد بود كه شريك جنسي حاضر و حمايتگر باشد. اگر شريك جنسي حاضرنباشد ميزان سقط 6 برابر بيشتر مي شود

- خطر فزاينده مشاركت در عوامل خطر سلامتي: سقط به طور ويژه با تغييرات رفتاري مانند هرزگي، سيگار كشيدن، مواد مخدر و اختلالات تغذيه اي ارتباط دارد كه همگي مسبب افزايش عامل هاي مخاطره بر انگيز سلامت اند. هرزگي و سقط هر دو با ميزان فزاينده PID و حاملگي هاي نابجا ارتباط دارند. آنچه ممكن است پنهان بماند ولي اهميت ويژه دارد آن است كه هرزگي به خودي خود واكنشي است در برابر صدمات پس از سقط و فقدان اعتماد به نفس .

فصل ششم_ چرا در تدوين قانون سقط جنين اختلاف نظر وجود دارد؟

سقط جنين يا سقط حمل يكي از جرائمي است كه جوامع پيوسته با آن درگير بوده اند و راه يابي براي مقابله با آن از جمله مسائل و مشكلات جوامع بشري بوده و از ديرباز نيز مقررات خاصي براي جلوگيري از وقوع اين پديده و تعقيب و مجازات مرتكبان آن تدوين شده است .

نكته قابل ذكر آن است كه قوانين و مق

سقط جنين و سقط درماني در حقوق ايران

فصل چهارم_استفتائات فقها در مورد سقط جنین در تجاوز جنسی

مطالب مشابه :

خلاصه ای از قوانين سقط جنين در اروپا و آمریکا

سقط جنین

سقط‌ جنين‌هاي‌ پنهاني‌ زنان‌ با آمپول‌هاي‌ مرگبار

سقط‌ جنين‌

سقط جنين و سقط درماني در حقوق ايران

سقط جنین

معضل فروش داروهاي سقط جنين