مقاله(اقتصادی)

<?xml:namespace prefix = v ns = "urn:schemas-microsoft-com:vml" /><?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد سروستان

موضوع:

<?xml:namespace prefix = w ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:word" />سوآپ

swap

استاد :

عبدالناصر جهانخواه

(دانشگاه آزادمرودشت-سروستان)

همكار:

1:محمدعلي عباسي كشكولي

2:راضيه روحاني سروستاني

آذرماه 84

فهرست مطالب

عنوان صفحه

تعريف سوآپswapاز نگاه نفت....... 4

تعريف سوآپ:.................... 4

سوآپ (Swap): ................... 5

سوآپ و نفت خزر:.................. 6

معاملات نقد، آتي، سوآپ:........ 13

زمينه مبادله نفت :.............. 15

سوآپ نفت تركمنستان از طريق ايران :16

انتقال مستقيم :................. 16

منابع:...........................

تعريف سوآپswapاز نگاه نفت:

در روش سوآپ، توليدكنندگان نفت در درياي خزر، نفت صادراتي خود را با تانكر به بندر نكا در ايران تحويل مي دهند. سپس ايران اين نفت را به پالايشگاه هاي تهران و تبريز انتقال مي دهد كه نفت پالايش شده براي مصرف داخلي توزيع مي شود. در ازاي نفت دريافت شده در نكا، ايران معادل آن را در جزيره خارك واقع در خليج فارس به ساير كشورها صادر مي كند.

معاملات نقد، آتي و سوآپ را از طريق مقايسه با معاملات كالايي به‌راحتي مي‌توان فهميد.

تعريف سوآپ:

معاملات نقدي مثل خريد يك سيب در مقابل وجه نقد است. معامله آتي نظير قول به خريد يك سيب در هفتة آينده است با قيمت سيب به علاوه بهرة هزينة نگهداري يا انبارداري يك هفته.

معاملة سواپ مثل خريد يك سيب و فروش همزمان سيب ديگري براي تحويل در هفته آينده است.

سوآپ (Swap):

عبارتست از خريد نقدي ارز و فروش همان ارز در بازار سلف ارز يا بالعکس. به عبارت ديگر سوآپ عبارتست از انجام دو معامله ارزي در يک زمان با سر رسيدهاي متفاوت. خريد نقدي ارز و فروش وعده دار همان ارز و يا خريد وعده دار ارز و فروش نقدي همان ارز، با سواپ خطر تغييرات نرخ ارز از بين مي رود و سواپ ارز موجب بيمه ارز ميشود .

سوآپ و نفت خزر:

به اعتقاد بسياري از تحليل گران بهترين مسير براي انتقال نفت منطقه، ايران است. مسيري كه از ايران مي گذرد نسبت به مسيرهاي عبوري از روسيه، تركيه و چين، كوتاه تر و ارزان تر است كه اين مسير براي كشورهايي كه قصد دارند با حداكثر ظرفيت و كم ترين قيمت به توليد و صادرات نفت بپردازند، ايده آل است

با آن كه هنوز آمار و اطلاعات دقيقي در مورد حجم ذخاير نفتي درياي خزر در دست نيست اما كاملاً مشخص است كه اين منطقه از پتانسيل لازم براي تبديل شدن به مركز توجه مصرف كنندگان نفت در جهان، برخوردار مي باشد.

اما هر بار كه بحث ذخاير نفتي خزر مطرح مي شود، ناخودآگاه بحث مسيرهاي صادرات نفت اين منطقه به ميان مي آيد.
منطقه خزر دور از اغلب مسيرهاي تجارت بين المللي قرار دارد، به همين دليل اگر توليدكنندگان نفت در خزر، مسير مناسبي را براي صادر كردن محصولات خود نيابند، استخراج نفت فايده چنداني در برنخواهد داشت.

در همين حال دولت ايران نيز با اقدامات خود توليد كنندگان نفت در خزر را تشويق به استفاده از مسير عبوري از اين كشور كرده است. با اين حال نفت عبوري از ايران در چند سال اخير، اندك بوده است. در حال حاضر ايران تنها ۱۲۰ هزار بشكه در روز نفت قزاقستان، روسيه و تركمنستان را انتقال مي دهد در حالي كه متوسط صادرات نفت در منطقه شوروي سابق در سه ماهه اول سال جاري ميلادي، ۸۷/۵ ميليون بشكه در روز بود.

اما به چه دليل ايران نمي تواند از پتانسيل هاي ويژه خود در زمينه انتقال نفت خزر بهره ببرد؟ يكي از عوامل مؤثر در اين زمينه، سياست دولت آمريكا در قبال ايران مي باشد. واشنگتن، ايران را حامي تروريسم مي داند و شركت هاي آمريكايي و خارجي را موظف كرده، بيش از ۲۰ ميليون دلار در سال در ايران سرمايه گذاري نكنند در غير اين صورت مورد تحريم قرار خواهند گرفت.

البته دشمني آمريكا با ايران تنها دليل ناكامي ايران در انتقال نفت خزر نيست بلكه تأكيد تهران در استفاده از روش سوآپ(swap) نيز تأثيرگذار بوده است.

البته شيوه سوآپ براي صادركنندگان نفت جذاب است كه دو كشور تركمنستان و قزاقستان چندين سال است كه بر اساس اين نوع قرارداد با ايران همكاري دارند. روسيه نيز در پي ناتواني در احداث خطوط جديد انتقال نفت به اين روش گرايش پيدا كرده و با ايران همكاري مي كند.
اما ظرفيت عمليات سوآپ در ايران محدود است. در حال حاضر ظرفيت خط لوله اي كه بندر نكا را به پالايشگاه هاي تهران و تبريز متصل مي كند تنها ۱۷۰ هزار بشكه در روز است.

البته اخيراً وزير نفت ايران اعلام كرده، در صورت نصب ايستگاهها و پمپاژ در مسير لوله، ظرفيت آن به ۵۰۰ هزار بشكه در روز (تا پايان سال جاري ميلادي) افزايش خواهد يافت اما بعيد است كه دولت برنامه ديگري براي افزايش بيشتر ظرفيت خط لوله داشته باشد.
با اين حال هنوز مشخص نيست كه آيا صادركنندگان نفت خزر حاضر خواهد بود صادرات نفت خود را به روش سوآپ از ۱۲۰ هزار بشكه در روز در حال حاضر به ۵۰۰ هزار بشكه افزايش بدهند يا خير.
همچنين ظرفيت خطوط انتقال نفت كشورهاي حوزه خزر افزايش خواهد يافت به همين دليل اين كشورها ترجيح مي دهند به جاي استفاده از خطوط نفت ايران، از خطوط نفت كشورشان بهره ببرند.
در حال حاضر خط لوله كنسرسيوم خزر (CPC) كه تنگيز را به نووروسيسك متصل مي كند، ۵۶۰ هزار بشكه در روز نفت انتقال مي دهد كه ظرفيت آن در نهايت به ۳۴/۱ ميليون بشكه در روز افزايش خواهد يافت. همچنين انتقال نفت از خط لوله باكو، تفليس- جيحان نيز از سال آينده آغاز مي شود كه ظرفيت آن يك ميليون بشكه در روز است.

در عين حال، ايران مدعي است كه انجام پروژه هاي سوآپ از لحاظ اقتصادي براي كشورهاي حوزه خزر باصرفه تر است اما اثبات اين ادعا دشوار مي باشد.

همچنين بايد اين واقعيت را پذيرفت كه شركت هاي روسي پس از اين كه متوجه ناتواني شركت «ترنس نفت» در احداث خطوط جديد انتقال نفت شدند به پروژه هاي سوآپ روي آوردند.

در صورتي كه تهران يك خط لوله از نكا تا خليج فارس احداث نمايد، آن گاه قادر خواهد بود به كشورهاي حوزه خزر تضمين بدهد كه استفاده از مسير ايران، ارزان ترين مسير براي انتقال نفت خزر مي باشد.

البته شواهد حاكي از آن است كه مقامات ايراني تمايلي به احداث چنين خط لوله اي ندارند. البته تهران چندين بار به صورت تئوري از چنين پروژه اي حمايت كرد امام اقدام عملي مؤثر براي ايجاد زيرساخت هاي آن صورت نگرفته است. در همين حال ايران تمام قدرت خود را روي افزايش حجم پروژ ه هاي سوآپ متمركز كرده و توجه چنداني به خط لوله خزر- خليج فارس ندارد.
از سوي ديگر، توليدكنندگان نفت در خزر تمايلي به صادر كردن حجم زيادي نفت به شيوه سوآپ ندارند.

به همين دليل مادامي كه ايران خط لوله خزر به خليج فارس را احداث نكند قادر به قانع كردن كشورهاي حوزه خزر براي صدور حجم زيادي نفت از طريق اين كشور نخواهد بود.

معاملات نقد، آتي، سوآپ:

معاملات نقد، آتي و سوآپ را از طريق مقايسه با معاملات كالايي به‌راحتي مي‌توان فهميد.

معاملة سواپ مثل خريد يك سيب و فروش همزمان سيب ديگري براي تحويل در هفته آينده است. در معاملات سوآپ تفاوت قيمت «قراردادهاي آتي» به صورت زير طبقه‌بندي مي‌شوند:

1- قرارداد آتي ثابت

تاريخ آتي اين نوع قرارداد ثابت است. به طور مثال 10 ژوئيه 1995 يا «يك ماه ثابت».

2- قرارداد آتي اختياري

در اين نوع قرارداد آتي تاريخ خيلي ثابت تعيين نشده است، مثلاً گفته مي‌شود طي ماه ژوئيه 1995 يا «از 10 ژوئيه 1995 تا 10 اوت 1995».

3- قرارداد آتي با تاريخ شكسته

معمولاً قيمت بازار قراردادهاي ارزي آتي بر حسب واحد ماه و به شكل حاشيه سود معاملات آتي ثابت مي‌باشد. البته اگر قرارداد آتي بر حسب روز تثبيت شده باشد (مثلاً 10 يا 15 يا 50 روزه) نرخ بايد جداگانه محاسبه گردد. چنين نرخي «نرخ آتي با تاريخ شكسته» ناميده مي‌شود و خود نرخ نيز بايد ذكر گردد.

زمينه مبادله نفت :

انتقال نفت از مسير ايران تحت دو شيوه روش معاوضه (Swap) و انتقال مستقيم امكانپذير است.

سوآپ نفت تركمنستان از طريق ايران :

در راستاي تقليل هزينههاي حمل و نقل نفت تحويل نفت تركمنستان به يكي از پالايشگاههاي شمالي كشور پيشنهاد ميگردد بطوريكه به ميزان نفت تحويل شده به كشورمان در شمال، ايران در خليج فارس از جانب تركمنستان نفت صادر نموده و بهاي آن را به دولت عشق آباد تحويل ميدهد.

انتقال مستقيم :

باتوجه به اينكه پالايشگاههاي شمالي كشور، ظرفيت جذب نفت تا حدود 650 هزار بشكه در روز را دارند چنانچه ميزان نفتي كه به ايران ميرسد از اين ميزان تجاوز بكند، احداث خط لوله مستقيم توجيه مييابد. شركت فرانسوي توتال، هزينه احداث اين خط لوله را تا تهران 9/1 ميليارد دلار و تا خليج فارس 3 ميليارد دلار برآورد كرده است.
لازم به ذكر است كه براي انتقال نفت خام درياي خزر دو حالت متصور است 1) نفت با خط لوله به مرز ايران ـتركمنستان ميرسد 2) نفت با نفتكش به بندر نكا ميرسد

كه بسته به اينكه آيا نفت نياز به گرم كردن داشته باشد يا خير، خطوط لوله موجود گنجايش لازم را داشته باشند يا نه و اينكه آيا نفت در تصفيهخانههاي موجود قابل تصفيه باشد يا نه ميتوان به راه حلهايي چون احداث پالايشگاه جديد در مرز ايران و تركمنستان، افزايش ظرفيت خط لوله نكا ـ ري، احداث خط لوله مستقيم به خليج فارس، احداث خط لوله جديد به تهران + بازگرداندن جهت خط لوله ارك ـ تهران + تغييرات در پالايشگاه تبريز، تهران و اراك متوسل گرديد.

منابع:

fsu oil and gas monitor

عبدالناصر جهانخواه

مدرس دانشگاه آزاد مرودشت-سروستان

سرگروه آموزشي اقتصاد

(ارژن-كوهمره سرخي)

مقاله(اقتصادی)

مطالب مشابه :

سروستان ؟ عسلويه‌اي ديگر در اقليم نفت خيز فارس

تولید زودهنگام 15 هزار بشکه نفت در سروستان شیراز

مقاله(اقتصادی)

آدرس جایگاههای سوخت در سطح کشور--گاز

به مناسبت 26 دی ماه سالروز فرار شاه خائن از ایران اسلامی

اهميت حركات نمكي در تشكيل منابع عظيم نفتي و گازي حوزه خليج فارس

واحد نمک زدايي چشمه خوش به بهره برداري رسيد

اکتشافات مخازن جدید نفتی و گازی در ایران

میادین و مخارن نفتی و گازی موجو در ایران

جغرافياي ديرينه منطقه خليج فارس در دوره هاي مختلف زمين شناسي