‏خراسان شمالي؛ سكونتگاه پارت‌ها

نوروز در هر دياري از ايران آداب و رسو م خاص خودش را دارد اما دراين موضوع همه متفق القول هستند كه بايد براي نوروز پاك و پاكيزه بود و هركس در هر نقطه از ايران زمين چه در شهر وچه در روستا دستي به سر و گوش خانه‌اش مي‌كشد و بهار را به ميهماني دعوت مي‌كند و چه خوش است كه بهار به ميهماني همه مي‌رود و شادي و تازگي و طراوت خود را به همه هديه مي‌كند. ساكنان خراسان شمالي نيز هرسال براي آمدن بهار دست به كار مي‌شوند و با بيدار كردن ننه سرما و راندن او از درخانه، با بازكردن پنجره عمو نوروز را صدا مي‌كنند.

‏ خراسان شمالي در شمال شرق کشور قرار گرفته و با وسعتي بالغ بر 28 هزار و179 کيلومترمربع، از شمال با کشور‌ترکمنستان و از شرق و جنوب با استان خراسان رضوي و از جنوب غرب با استان سمنان و از غرب با استان گلستان هم‌مرز است.

از لحاظ طبيعي نيز بين دو رشته کوه کپه داغ در شمال و آلاداغ و شاه جهان در جنوب بوده و دروازه شمالي خراسان قديم محسوب مي‌شود.

حضور قوميت‌هاي مختلف با فرهنگ‌هاي متنوع، همنشيني جذاب و در خور تحسيني را براي توليدات صنايع دستي فراهم آورده است، بنابراين بسياري از نقوش، موتيف و تکنيک‌ها از قومي‌ به قوم ديگر راه يافته، به گونه‌اي که مي‌توان مجموعه هنرهاي سنتي و صنايع دستي خراسان شمالي را چشم اندازي بديع از تکامل انديشه‌ها دانست.‏بر اساس شواهد و مستندات تاريخي حاصل از بررسي‌هاي باستان شناسي،پيشينه تاريخي اين استان حداقل به دوران نوسنگي و حدود 5000 تا 8000 سال قبل مي‌رسد. در برخي از محوطه‌هاي تاريخي کشف شده در اين استان آثاري از ارتباط آن با دور دست و در خارج از فلات ايران مشاهده شده است که معرف پويايي فرهنگ‌هاي منطقه در دوران پيش از تاريخ است.در دوره اشکاني، خراسان به عنوان خاستگاه قوم پارت از جايگاه ويژه‌اي برخوردار بود و آثار مکشوفه نشان دهنده حضور فعال اين قوم در پهنه کنوني خراسان شمالي است.قرار گرفتن اين خطه در مسير جاده ابريشم نيز موجب رونق اقتصادي و اجتماعي آن در دوران‌هاي مختلف تاريخ بخصوص، ساساني بود ‏

خراسان شمالي با جمعيت850هزار نفراز اقوام‏‎ ‎مختلف هر يک‎ ‎به شيوه خاص يا به شيوه‌هاي مشترک به استقبال نوروز مي‌روند. البته بيشتر آداب‏‎ و رسوم اين استان فراموش شده ولي روستائيان اين استان که 52درصد جمعيت آن را شامل مي‎‎شوند، وفادار به سنن گذشتگان خود هستند و پايبندي بيشتري به اين آداب و رسوم دارند‏‎.‎‏ اين استان ‎داراي شش شهرستان به نام‌هاي‏‎ بجنورد،‎ شيروان،‎ اسفراين،‎ جاجرم، فاروج،‎ مانه و سملقان ‎با مركزيت بجنورد و 15 بخش و 40 دهستان و بيش‏‎ ‎از 1000 روستاي داراي سكنه است.‏

رنگ‌آميزي خانه‌ها

چند روز قبل از تحويل سال مردان روستايي ديوارهاي گلي‏‎ ‎منازل را با کاه گل ‌ترميم و ديوار اتاق‌ها را با رنگ‌هاي گياهي رنگ‌آميزي‎ ‎مي‌کنند آنها به بيابان مي‌روند و هيزم و گياهان خشک را براي سوخت تنورهاي خانگي جمع مي‎کنند و با خود به روستا مي‌آورند‎.

‎خانم‌هاي روستايي نيزتنورهاي خود را روشن کرده و شروع‏‎ ‎به پخت نان شيرين مي‌کنند. پارچه‌هاي رنگارنگ خود را از درون صندوقچه‌ها در‎‎مي‌آورند و لباس‌هاي بلند و پرچين محلي براي خود وفرزندانشان مي‌دوزند.پرده‌هاي قديمي‎‎آويزان شده از در ايوان را باز کرده وپرده‌هاي جديد را به نماد فرا رسيدن بهار‏‎ ‎آويزان مي‌کنند‎. ‎دختران قاليچه‌هاي نقش بسته با گل و گياه و همچنين‏‎ ‎تصاوير بزهاي کوهي را بافته و تا قبل از نوروز تحويل خانواده‌هاي خود مي‌دهند. البته‏‎ ‎رسوم ديگري نيز از جمله کوزه شکني، فال گوش ايستادن، ملاقه زني و خان بازي در اين‎ ‎استان طرفداران زيادي دارد اما اکنون به ندرت مي‌توان روستايي را يافت که اين آيين ‎در آن اجرا شود‎.

كوزه‌شكني‎: پدر خانواده به تعداد اعضاي خانواده‎ ‎كوزه مي‌خرد، در آخرين شب چهارشنبه هر يک از اعضاي خانه كوزه خود را از روي بام‎ ‎خانه به زمين مي‌اندازد. آنها بر اين عقيده‌اند كه با شكستن كوزه تمامي ‌اتفاقات‏‎ ‎بد نيز از آنها دور خواهد شد و سالي خوش براي آنها رقم خواهد خورد‎.‎ملاقه زني‎: ‎اين آيين نيز در آخرين چهارشنبه سال‎ ‎انجام مي‌شود جوانان چادر به سر مي‌كنند و با ملاقه بر قابلمه‌اي مي‌کوبند و به زبان‎ ‎ترکي مي‌گويند «خلي خلي به ديشي دكه كلتمه به، سواگليم يمرتمه به» خاله خاله كيسه‏‎ ‎منو بده، آن كيسه داخل روزنه را، فردا ميام تخم مرغ منو بده‎.

فال گوش ايستادن‎: ‎اين رسم معمولاً در ميان دختران‎ ‎جوان و زنان بيشتر ديده مي‌شود آنها به طور اتفاقي پشت يكي از درها مي‌ايستند و به‎ ‎صحبت‌هاي ديگران گوش مي‌دهند اگر صحبت افراد درون خانه مثبت و همراه با روشن‌ بيني‎ ‎باشد سال جديد براي آنها سالي خوش خواهد بود، اما اگر در مورد مسائل منفي و با‎ ‎بدبيني صحبت كنند، آن سال براي آن دختر سال خوبي نيست‎.

‎خان بازي‎: ‎دربعضي روستاهاي کرمانج نشين نيز بازي‎ ‎خان بازي از اولين روز تا روز سيزدهم فروردين ادامه دارد.

اين بازي در بعضي‎ ‎روستاهاي شهرستان اسفراين ادامه دارد. روستائيان فردي را به عنوان خان انتخاب مي‌کنند و در‏‎ ‎ميدان اصلي شهر تجمع مي‌کنند و به پاي کوبي وگرفتن كشتي مي‌پردازند.

چند نفر از مردان‎ ‎قوي روستا مامور مي‌شوند تا در ورودي‌هاي روستا آماده بايستند و ميهماناني را که وارد‎ ‎روستا مي‌شوند به نزد خان ببرند، خان دو راه را پيش روي ميهمان مي‌گذارد يا بايد‎ ‎ميهمان با يکي از مردان روستا کشتي بگيرد ويا به خان عيدي بدهد‎. ‎البته اگر مهمان برنده شود هديه‌اي از خان مي‌گيرد‎ ‎و پذيرايي مفصلي مي‌شود‎.

کشتي باچوخه‎: ‎اين نوع کشتي در خراسان شمالي‎ ‎طرفداران زيادي دارد و تقريباً در تمامي‌نقاط و روستاهاي استان کشتي باچوخه‎ ‎برگزار مي‌شود‏‎. ‎در روزهاي نوروز پهلوانان هر روستا کشتي سنتي اين‎ ‎استان (باچوخه) را برگزار مي‌کنند و پس از زور آزمايي قهرمانان هر روستا با روستاي‎ ‎ديگر دست و پنجه نرم مي‌کنند تا اينکه 14فروردين در گود زينل خان اسفراين‎ ‎پهلوان هر شهر به مصاف شهر ديگر مي‌رود. ‎اين نوع کشتي در خراسان شمالي طرفداران زيادي دارد به‎ ‎طوري که در روز 14 فروردين بيش از70هزار تماشاگر به گود زينل خان اسفراين مي‌روند‎. ‎جوايز برنده اين مسابقات قوچ، و گاهي صنايع دستي استان است.

‏*صنايع دستي استان

صنايع دستي خراسان‎‎شمالي‎ ‎شامل گليم بافي، سفره کردي، جاجيم فرش و قاليچه ‌ترکمن پشتي ‌ترکمن، چاروق دوزي، نساجي سنتي، چوخه بافي، طراحي سنتي، جوراب بافي، کلاه بافي، نمد مالي،نگارگري، معرق چوب، البسه محلي، رودوزي سنتي، زيور آلات سنتي، ساخت سازهاي سنتي، رنگرزي سنتي، منبت، چوب و سفال‌گري تذهيب است. ‏

سفره کردي‎

‎با مهاجرت عشاير کرد در عصر صفوي به سرزمين پهناور خراسان و سکني گزيدن آنان در اين منطقه بسياري از آداب وسنن شان به اين منطقه منتقل شد. رايج‌ترين هنر عشاير کرد بافت نوعي گليم به نام سفره کردي است که بازگو کننده داستان زندگي بافنده است.

اين هنر مختص به خراسان بزرگ بوده و از بافته‌هاي منحصر به فرد زنان کرد عشاير اين خطه است که در شهرستان‌هاي بجنورد، مانه و سملقان، شيروان، فاروج و اسفراين رواج دارد. سفره کردي در ابعاد 150در100، 120در100 و 200 در100 سانتيمتر مربع به همراه نقش‌هاي بسيار زيبا و با مضامين و مفاهيم عميق که ريشه در باورهاي اين منطقه دارد، از جنس پشم بافته مي‌شود. نقوش به کار رفته در اين دستبافته‌ها نيز داراي تنوع بسياري بوده که عمدتاً شامل نقوش انتزاعي گياهي، حيواني و نقوش هندسي و بر اساس سه شکل مربع، مثلث و دايره است. ‏

* ‎چاروق دوزي‎

‎چاروق به استناد لغت نامه دهخدا کلمه‌اي ‌ترکي است و به نوعي پاي افزار يا کفش اطلاق مي‌شود که از پوست تهيه ‎شده باشد وآن را با ريسمان‌هاي ضخيم و بلندي به پاي بندند‎. ‎اين پاپوش سنتي استان خراسان‌شمالي از زمان‌هاي بسيار دور مورد استفاده قرار مي‌گرفت و متأسفانه از زمان پيدايش اولين نمونه‌هاي آن تاريخ دقيقي در دسترس نيست، قديمي‌ترين نمونه‌هاي چاروق موجود در اين استان مربوط به حدود 70 سال پيش است، حال آنکه قدمت اين نوع پاپوش به سال‌هاي بسيار دور‌تر از اين زمان برمي‌گردد.

چاروق با ويژگي‌ها و ظاهر خاصش از گذشته‌هاي دور در مناطق شمال ايران از جمله بجنورد متداول بوده است وبا توجه به وجود ساکنان کرد و ترک مي‌توان اين پاي افزار سنتي را متعلق به اين منطقه دانست. قرمز رنگي شاد و زنده که در باورها و اعتقادات خاص مردم اين منطقه جايگاهي عظيم دارد از اين رو در اکثر مصنوعات اين منطقه بخصوص چاروق از اين رنگ استفاده مي‌شود.‏

‎ اين پاي افزار به دو شيوه تهيه مي‌شود که نوعي از آن با ظرافت کمتر و مخصوص قشرهاي كم‌‌در آمد جامعه و از تزيينات و گلدوزي‌هاي کمتر برخودار است و نوع خاص آن از چرمي ‌با کيفيت بالا و ظرافت و دقت بيشتر که سطح آن توسط نخ‌هاي ابريشمي ‌رنگي و گلابتون تزيين شده و به روش دوخت‌هاي تزييني و حکاکي روي چرم زينت يافته است، تهيه مي‌شود.

* نساجي سنتي‎

‎اين هنر گره خورده با زندگي مردم اين سرزمين است که دير زماني از رونق و شکوفايي خاصي برخوردار بوده و درصد بالايي از مواد اوليه مورد نياز توليد لباس و پوشاک را در استان تامين مي‌كرد.در حال حاضر نيز بخشي از اين منسوجات نظير چادر شب در شهرستانهاي جاجرم و اسفراين بافته مي‌شود.

از ابعاد بزرگ توليد شده آن نيز براي پيچيدن رختخواب و از ابعاد کوچک آن نيز براي روميزي و پرده استفاده مي‌شود.‏

‎ ‎علاوه بر چادر شب ابريشم بافي نيز جزو دستبافته دستگاهي استان محسوب مي‌شود که به دليل قيمت بالاي مواد اوليه آن براي مراسم خاصي چون مراسم عروسي استفاده مي‌شود. ‏

* كلاه كركي

کلاه کرکي، کلاهي از جنس کرک است که به دليل داشتن حفاظ روي گوش در اصطلاح محلي به کلاه گوشي نيز معروف است. اين هنر از هنرهاي دستي خاص و کهن شهرستان‌هاي گرمه و جاجرم است که ماده اوليه آن کرک بز بوده و به صورت کاملا خام و خود رنگ استفاده مي‌شود. مراحل بافت آن بسيار ساده بوده و بدون دخالت هيچگونه ماشين يا ابزار خاص، تنها توسط 5 عدد ميل چوبي بافته مي‌شود.از خواص منحصر به فرد آن غير قابل نفوذ بودن در برابر سرما، نم و رطوبت است که سبب شده تا کنون کاربرد خود را حفظ كند.

رودوزي‌هاي سنتي‎

‎رودوزي سنتي هنر آراستن پارچه‌هاي ساده با بهره‌گيري از نخ‌هاي الوان و با کمک سوزن و قلاب است. هنرمندان به مدد بخيه‌هاي ظريفي که بر منسوجات ساده مي‌نشانند تلفيق زيبايي از صبر و شکيبايي و هنر را به نمايش مي‌گذارند. رودوزي‌هاي سنتي يکي از گسترده‌ترين شاخه‌هاي هنرهاي سنتي است و در خراسان شمالي نيز با توجه به تنوع قوميت‌ها از جمله کرمانج و‌ ترکمن اين هنر از جايگاه مناسبي برخوردار است، به طوريکه زنان ‌ترکمن بر حاشيه پيراهن، شلوار، سرآستين،کلاه و کمربند لباس‌هاي محلي سوزندوزي‌هايي را با نخهاي گلابتون و ابريشم و در نقشهاي مختلف انجام مي‌دهند.زنان هنرمند کرد نيز سوزندوزي‌هاي ظريفي را بر سر آستين، پايين لباس و دور يقه انجام مي‌دهند.‏

‏ از انواع دوخت‌هاي اين استان گلدوزي روي پوستين، روي چاروق مليله دوزي و منگوله بافي، يراق دوزي و ابريشم دوزي، زنجيره دوزي، دوختهاي كردي اين منطقه، سنبله دوزي، زري دوزي و نوار دوزي را مي‌توان نام برد.

*‏ ‎زيورآلات سنتي‎:

‎زيورآلات مکمل لباس‌هاي سنتي و بومي‌ بوده و معرف آداب، رسوم، عادات و سنن و فرهنگ مردم اين استان است. چنان که در مراسم عروسي و جشن و شادماني اسب عروس نيز با زيور آلات خاص تزيين مي‌شد. هنرمندان ‌ترکمن خراسان شمالي با استفاده از طلا، نقره، قلع، فيروزه، يشم، عقيق، مهره‌ها و نگين‌هاي شيشه‌اي رنگي و با ابزاري چون سندان، چکش، سمباده، سوهان، انبردست، سيم چين و مته با ذوق و مهارت خاصي، ضمن حفظ ويژگي‌ها و اصالت‌هاي منطقه به خلق اين آثار هنري مشغولند.‏

‎* ‎بجنورد

نام بجنورد در كتاب‌هاي قديمي‌بوزنجورد آمده است‎. ‎بوزنجورد معرب كلمه بيژن گرد است،‌ ولي به مرور با اندك تحريفي به صورت بجنورد تلفظ مي‌شود. گرد به معناي شهر و آبادي است و بجنورد به معني شهر بيژن است. در شمال‎ ‎غرب بجنورد كنوني تپه‌اي قديمي ‌وجود دارد كه آثار بسيار كهني از شهر تاريخي بيژن‎‎گرد را در خود جا‎‎‏ داده است و به بيژن يورت معروف است. گفته مي‌شود كه بجنورد ‎قديمي ‌در محل همان تپه قرار داشته كه اكنون ساربان محله ناميده مي‌شود‎. ‎از جاهاي ديدني بجنورد مي‌توان ‏‎آرامگاه باباتوكل؛‎ ‎چشمه باباامان، چشمه بش قارداش،غاركنه گرم، غارگنج كوه،‎ امامزاده سلطان سيدعباس(ع) و عمارت مفخم نام برد.

*شهر شيروان‏

با توجه به تحقيق و كاوش در آثار باقي مانده در‎ ‎روستاها و آبادي‌هاي قديمي، مي‌توان گفت اين منطقه قبل از اسلام مسكوني بوده و داراي قدمت طولاني است.

‎در دوران طاهريان و سامانيان، با اينكه ذكري از نام شيروان‏‎ ‎نيامده است، ليكن از بعضي قراين پيدا است كه اين شهر به صورت قصبه اي پابرجا بوده‎ ‎است. سلطان محمود غزنوي در لشگركشي خود به هندوستان، يك شبانه روز در حد فاصل ورگ‏‎ ‎ـ رزمغان توقف كرده بود، و اين محل هنوز هم در ميان مردم شيروان به تخت سلطان‏ محمود معروف است‎.

‎از نظر تاريخي، رونق شهر شيروان به دوره فرمانروايي‎ ‎خوارزمشاهيان مربوط است. شهر شيروان در سال 1308 بر اثر زلزله به كلي ويران شد و پس از‏‎ ‎دوسال، بار ديگر با اسلوب جديد شهرسازي تجديد بنا شد.از آثار ديدني آن مي‌توان به ‎آرامگاه تيموري‎‎،‎ ‎غاركافرقلعه،‎‎غارپوستين دوز‎ ‎ييلاق اوغاز‎‎، ييلاق گلبل نامانلو‎‎، ‎منطقه حفاظت شده گلول‎، امامزاده حمزه رضا(ع) ‎و ‎بقعه شيخ رشيدالدين‎ محمد اشاره كرد.‏‎

*شهر اسفراين

دروجه تسميه اسفراين برخي معتقدند، اين شهر را اسفنديار بنا‎ ‎نهاده است و لذا به نام باني آن، اسفراين ناميده شده است. بيهقي اصل اين اسم را‏‎ ‎آسپرآيين دانسته كه اسپر به معني سپر و آيين به معني راه و رسم است. اسفراين جزو‎ ‎اولين مراكز جمعيتي است كه اقوام آريايي پس از ورود به ايران درآن سكني گزيدند. شهر ‎اسفراين با اينكه در طول تاريخ صدمات فراواني متحمل شده، ليكن با تلاش و همت‎ ‎مردم به توسعه قابل توجهي دست يافته است و در حال حاضر يكي از شهرهاي آباد استان به شمار مي‌آيد‎. ‎آرامگاه شيخ شاه علي اسفرايني، ‎قلعه حسن‌آباد،‎ ‎قلعه قيصر، ‎قلعه صعولك،‎ ‎زادگاه نوشيروان، بازمانده شهر قديمي‎ ‎بلقيس، ‎غارنوشيروان،‎ غارعبادتگاه شيخ احمد ذاكر‎، منطقه حفاظت شده‎ ‎ساري گل،‎ امامزاده عبدالله(ع) كوران‎‎،‎ ‎امامزاده شاهزاده زيد(ع)‎،‎ ‎بقعه شيخ‎ ‎محمدرشيدالدين‎ ‎و‎ ‎امامزاده شاهزاده جعفر(ع) دراين شهر قرار دارد.‏

‏ ‏‎شهرستان مانه‌وسملقان

شهرستان مانه‌وسملقان داراي قدمتي هفتصد ساله است و با‏‎ ‎داشتن بيش از 1500 اثر باستاني و تاريخي از هزاره قبل از ميلاد تا دوره معاصر را شامل‏‎ ‎مي‌شود. اين خطه پهناور در زمان داريوش اول جزء ايالت پارت بوده و در عهد اشكانيان به‎ ‎علت خاستگاه اين قوم بزرگ مهمترين مركز حكومتي پارتها محسوب مي‌شد. وجود تپه‏‎‎هاي شهرآرا، قلعه خان، كليساي اسپاخو، كشف صدها سكه دوره ساساني، كشف اشياي متعدد‎ ‎مربوط به دوره هخامنشيان، اشكانيان، ساسانيان، سلجوقيان، غزنويان و صفويه تا قاجار همه و همه دليل اين مدعا است‎.

‎مانه وسملقان با وسعتي قريب به 600 كيلومتر مربع در‎ ‎شهريور سال 1380 با مركزيت شهر آشخانه عنوان شهرستان را به خود اختصاص داد. اين ‎شهرستان از غرب با شهرستانهاي كلاله -مراوه تپه و از شرق به شهرستان بجنورد و از‎ ‎شمال با منطقه راز وكشور ‌تركمنستان و از جنوب با شهرستان جاجرم همسايه است. ‎دره دركش و جنگل دركش تنها جنگل بلوط شرق كشور،‎ ‎‏ ‎امامزاده قاسم(ع)،‎ آبشار ديدني بيار،‎ ‎چشمه آبگرم مهمانك،‎ ‎ارتفاعات كشانك، بقعه امامزاده دلاور(ع)، ‎منطقه‌ هاور‎‎، ارتفاعات و دره سرسبز‎ ‎جوزک، سد شيرين دره و‏‎ ‎آتشکده اسپاخو از جاذبه‌هاي گردشگري اين شهر هستند.‏

*‎شهرستان جاجرم

جاجرم را مي‏توان از جمله قديمي‏ترين سكونتگاه‏هاى‎ ‎بشر محسوب كرد. زيرا طى كاوش‏هاى انجام گرفته در اين منطقه آثارى به دست آمده است كه‏‎ ‎قدمت برخى از آن‏ها به بيش از 5000 سال قبل مي‏رسد و بيانگر آن است كه اين‏‎ ‎سرزمين يكى از زيستگاه‏هاى اوليه بشر بوده است. آثار به دست آمده در تپه پهلوان،‎ ‎حيدران و كلاته حسن جاجرم، كه غالباً قطعات سفال هستند و نشانگر ذوق و سليقه‎ ‎بالاى سازندگان آن بوده است. در زمان هخامنشيان جاجرم جزو ساتراپ پارت بود و وقتى‎ ‎اشكانيان به قدرت رسيدند به يكى از مراكز مهم تجارى تبديل شد، كه اين موقعيت را در‎ ‎زمان ساسانيان نيز حفظ كرد. ‎امروزه با‎ ساخت كارخانه‌هاي صنعتى از جمله كارخانه‏‎ ‎توليد آلومينا در جاجرم، اين شهرستان به يكى از مراكز مهم صنعتى استان خراسان شمالى‏‎ ‎تبديل شده است و داراى موقعيت ممتازى در كشور است‎.

‎‏ مسجد جامع جاجرم،‎ ‎مسجد‎ ‎جامع درق، مسجد جامع ايور،قلعه جلال الدين، آرامگاه خواجه علي‎ ‎مهزيار، رباط عشق، حمام قديمي‌ جاجرم،‎ ‎پناهگاه حيات وحش ميان‎ دشت، مقبره شيخ اندقان، رباط قره بيل و تپه‎ پهلوان در اين شهر قرار دارند.‏

* شهرستان فاروج

شهرستان فاروج در گذشته مركز دهستان فاروج بود كه در جنوب شرق ‎شهرستان شيروان واقع است. فاروج پس از آن كه خراسان شمالى شكل گرفت به شهرستان‎ ‎تبديل شد و امروزه يكى از شهرستان‏هاى شرقى استان خراسان شمالى است كه با شهرستان‎ ‎قوچان در استان خراسان رضوى همسايه است‎. ‎منطقه نمونه گردشگري‎ ‎خسرويه،آرامگاه شاهزاده عبدالرحمن خرق،‎ ‎قلعه تاريخي علي‌آباد، روستاي‎ ‎اسفجير،‎ ‎آب انبار صفي‌آباد، ‎قلعه شاه جهان، امامزاده جعفر(ع) سياه دشت و دره مايوان معروف به بهشت فاروج از جاذبه‌هاي اين شهر است.‏

گزارش: جواد آگاهي

‏خراسان شمالي؛ سكونتگاه پارت‌ها

مطالب مشابه :

سیستم جامع گلستان

‏خراسان شمالي؛ سكونتگاه پارت‌ها

پیشینه تاریخی تربت حیدریه و چند مطلب در مورد این شهر

همایش ملی کاربرد گیاهان دارویی در سبک زندگی و طب سنتی - ۶ آذر ۹۲ - تریت حیدریه

تاریخ شهرستان تربت حیدره