تنوع پستانداران در گذر زمان - دوره های تکامل پستانداران

تنوع پستانداران در گذر زمان

پیدایش و افزایش تنوع پستانداران در سایه جانوران غول پیکری همچون دایناسورها صورت گرفته است با این حال انقراض آنها در ۶۵ میلیون سال پیش بستر مناسبی جهت تکامل پستانداران و پیدا شدن سر وکله گونه های حیرت انگیزی از آنها فراهم نمود، گونه هایی که امروزه به زحمت می توان حتی فسیلی از آنها پیدا کرد

دوره های تکامل پستانداران

پیدایش و افزایش تنوع پستانداران در سایه جانوران غول پیکری همچون دایناسورها صورت گرفته است با این حال انقراض آنها در ۶۵ میلیون سال پیش بستر مناسبی جهت تکامل پستانداران و پیدا شدن سر وکله گونه های حیرت انگیزی از آنها فراهم نمود، گونه هایی که امروزه به زحمت می توان حتی فسیلی از آنها پیدا کرد

به ۲۰۰ میلیون سال پیش باز می گردیم. در آن دوران نخستین پستانداران در سایه دایناسورها زندگی می کردند. در حالی که انبوهی از شکارچیان همواره گرسنه و تند و تیز هر گوشه ای را برای پیدا کردن غذا جستجو می کردند، پستانداران اولیه مجبور بودند تا خود را در تاریکی شب مخفی کرده و صرفا به خوردن حشرات بپردازند. در نتیجه اندازه آنها عمدتا از هیبت یک موش یا کمی بزرگ تر از آن فراتر نمی رفت. تحت چنین فشاری پستانداران آن دوران هیچ شانسی برای افزایش تنوع و تکامل یافتن بال های خود نداشتند تا این که در ۶۵ میلیون سال پیش نسل دایناسورهای غیرپرنده رو به انقراض گذاشت.

انقراض دایناسورها که برای ۱۶۵ میلیون سال بر زمین حکمرانی می کردند مجال بسیار مناسبی برای سایر گونه های جدید جانوری فراهم نمود تا خودی نشان دهند. پستانداران از جمله این گونه ها بودند که از فرصت به دست آمده بهترین استفاده را کردند. در نتیجه با گذشت زمان تنوع این دسته از جانوران افزایش قابل توجهی یافت.

این فرآیند تکاملی همواره مورد تأیید بسیاری از دیرینه شناسان بوده است و از آن به عنوان یک معیار کلی یاد می شود، اما یافته های جدید فسیل شناسی و تحقیقات مربوط به حوزه ژنتیک نشان می دهد باید بازنگری جدیدی در شناخت خود از این فرآیند داشته باشیم.

در حقیقت به نظر می رسد دانش بشری در خصوص حیات مهره داران در دوران مزوزوئیک که به ۲۵۱ تا ۶۵ میلیون سال قبل مربوط می شود با تحولات تازه ای همراه شده است.

درحالی که دانشمندان بر این عقیده هستند که پستانداران ریز جثه (در حد و اندازه های موش) اصلی ترین پستانداران در دوره مزوزوئیک بوده اند، اما کشفیات بی سابقه دیرینه شناسان در سال های اخیر از وجود تنوع حیرت انگیزی در ابعاد و شیوه زندگی این دسته از جانوران خبر می دهد.

توصیف شرح حال جانوران منقرض شده بر اساس فسیل هایی که گمان می رود به آنها مربوط باشد همواره با انبوهی از تردیدها همراه بوده است.

علت اصلی این تردیدها این است که اطلاعات به دست آمده از یک تکه فسیل تنها مربوط به یک حیوان در یک مکان خاص و یک دوره به خصوص است و معمولا تشخیص جمعیت یک گونه جانوری و طول عمر آن تا پیش از منقرض شدن آن هم با استفاده از تنها یک تکه فسیل کاری غیرممکن است.

از آن گذشته اکثر فسیل ها کامل نیستند و دیرینه شناسان مجبورند با تکیه بر فسیل جمجمه یا چند دندان تصمیم گیری های نهایی را انجام دهند. در نتیجه با هر کشف تازه ای که در این زمینه انجام می شود در تصمیم گیری های قبلی که مربوط به نوع رژیم غذایی، ظاهر و هیبت جانور و عادات آن می شود تجدیدنظر صورت می گیرد. به عنوان مثال دانشمندان هنوز درخصوص این که دایناسور شناخته شده ای همچون تیرانازاروس با سرعت زیاد یا کندی قابل توجهی حرکت می کرده است تردیدهای فراوانی دارند.

نظرات دانشمندان درخصوص پستاندارانی که با دایناسورها همدوره بوده اند نیز همواره در تغییر بوده است. ۲۰ سال پیش اکثر کشفیات دانشمندان درخصوص جانوران دوره مزوزوئیک عمدتا حشره خوارانی بودند که تنها تا چندسانتی متر طول داشتند. این جانوران که حدود ۱۵۰ میلیون سال پیش و در نقطه ای که امروزه به آن پرتغال گفته می شود زندگی می کردند از دندان های خود برای خوردن حشرات زنده استفاده می کردند.

در منطقه ای به نام «گوییمارو» در پرتغال امروزی معدن ارزشمندی از فسیل این نوع جانوران کشف شده است به طوری که در حد فاصل دهه های ۷۰ تا ۸۰ میلادی گروه های مختلفی از دیرینه شناسان حدود ۱۰ هزار دندان ، یکهزار استخوان آرواره و دو سری اسکلت کامل پستانداران را از این نقطه خارج کردند. درک اولیه ما از پستانداران اولیه نیز بر مبنای این نوع کشفیات بوده است.

● قدیمی ترین پستاندار کیسه دار ساکن خشکی

بررسی های دقیق دانشمندان نشان می دهد حدود ۱۵۰میلیون سال پیش پستانداران کیسه د ار و آنهایی که وابستگی زیادی به جنین خود داشتند از یکدیگر منشعب شدند. در سال ۲۰۰۳ کشف مهمی در چین انجام شد که گفته می شود فسیل مربوط به قدیمی ترین پستاندار کیسه دار خویشاوند با کیسه داران امروزی است. این حیوان که تنها کمی بیش از ۱۲سانتی متر طول داشته است از آناتومی مناسبی برای بالارفتن از درختان کنار رودخانه و دریاچه ها در ۱۲۵ میلیون سال پیش برخوردار بوده است. امروزه بیش از ۳۰۰ نوع جانور از جمله کوالاها و کانگروها به عنوان پستانداران کیسه دار طبقه بندی شده اند.

● قدیمی ترین پستاندار شناگر

جانوری موسوم به Castorocauda lutrasimilis به عنوان قدیمی ترین پستاندار شناگر شناخته شده در علم فسیل شناسی معرفی شده است. این شناگر ماهر از دم پهن خود به عنوان تولید کننده نیروی پیش رانش در زیر سطح آب استفاده می کرده است. دیرینه شناسان در سال ۲۰۰۶ بقایای فسیلی این جانور را در مغولستان شناسایی کردند. این حیوان بین ۴ تا ۹ کیلوگرم وزن داشته و به عنوان قدیمی ترین پستاندار ساکن خشکی و آب شناخته می شود.

بدن حیوان برای زندگی در آب تطابق خوبی یافته بود. از آن گذشته وجود دندان های مستحکم خوردن ماهی ها را برای حیوان کاری راحت کرده بودند و گذشته از آن بازوهای توانمند به حیوان در کندن گودال و کنار زدن گل و لای رودخانه کمک زیادی می کردند.

● قدیمی ترین پستاندار پرنده

گرچه تا حدود ۴۵ میلیون سال پیش توانایی پرواز و انجام جهش های بلند در پستانداران تکامل چندانی نیافته بود، اما به تدریج و برای نخستین بار در خفاش ها این توانایی شکل گرفت به طوری که بال های قدرتمند به این پستاندار امکان پرواز را می داد. حدود ۱۲۵ میلیون سال قبل جانوری موسوم به Volaticotherium antiquum زندگی می کرد که با بهره گیری از ظاهری متفاوت نسبت به بسیاری از پستانداران هم رده خود براحتی در هوا شناور می ماند. این حیوان با باز کردن دست و پاهای خود همچون صفحه ای یک دست درهوا پرواز می کرد و خود را از درختی به درخت دیگری می رساند. این تکنیک منحصر به فرد در جابجایی، به حیوان این امکان را می داد تا نه تنها در حین شکار حشرات در صرف انرژی و زمان صرفه جویی کند، بلکه با استفاده از این قابلیت براحتی از چنگ شکارچیان می گریخت.