مقایسه تطبیقی قربانی دردین اسلام و یهود
آیین قربانی از سنت های دینی ادیان می باشد. انسان ها در تمام ادوار کوشیده اند تا با تقدیم هدیه و قربانی به خدا یا خدایان خشنودی آنها را جلب کرده از خشم و غضب آنها جلوگیری کنند. منشا قربانی در ادیان الهی ،امری الهی است ؛اما این آیین در ادوار مختلف تاریخ به علل گوناگون دستخوش تغییر و تحولات زیادی شده است. اما با این حال دارای شباهت هایی نیز هست که از آن جمله یاد خدا و تقرب به او در انجام قربانی هاست.[1]برخی قربانی را به عنوان آیینی تعریف نموده اند که طی آن چیزی به هدر رفته یا به هلاکت می رسد و با این کار رابطه میان منشا ماوراء طبیعی با انسانها ایجاد می شود؛حال این رابطه می تواند برای کسب قدرت معنوی و شرکت با الوهیت در یک وعده غذایی مشترک میان خدایان و انسانها باشد یا در جهت رفع نقایص و ضعف های انسانها، که در صورت دوم قربانی پیشکش را نباید خورد.[2]برخی دیگر قربانی را در اصطلاح کلی در علم ادیان چنین تعریف کرده اند: "گرفتن زندگانی موجود زنده ای (اعم ازانسان ،حیوان ، یا نبات) از راه کشتن یا سوزاندن یا دفن کردن و یا خوردن، به منظور تقرب به خدایان و جلب نظر آنان " .[3]
لفظ قربان در زبان عربی مآخوذ از قرب به معنای نزدیکی است ، این لفظ می رساند که در همه قربانی ها ،نزدیکی جستن به خدا یا خدایان یا قوای فوق طبیعی منظور بوده است. در حالی که واژه (sacrifice) از (sacrificium) گرفته شده و مشتمل بر دو جزء (sacer) به معنای مقدس و (facere) به معنای ساختن است. [4] نظایر این واژه در سایر زبان های اروپایی ، که تقریبا معادل قربانی است می رساند؛ که شی قربانی شده برای خدا یا خدایان به وسیله قربانی شدن جنبه تقدس و خدایی به خود گرفته است. [5]
قربانی دراسلام
این آیین هم در اسلام از دیرباز با مراسم و تشریفات خاصی و در میان انسانها با وجوه مختلف رواج داشته است. باید دانست که تصاویر ذهنی بشردر مورد ذات مطلق الهی به هیچ وجه مطابق با واقعیت نبوده است و خداوند برتر از خیال ، قیاس و گمان انسان است. حضرت علی (ع) در این مورد می فرمایند: « کلما میّز تموه باوهامکم او ادرکتموه بعقولکم فی ادقّ معانیکم فهو مصروف مردود الیکم محدث مصنوع مثلکم ؛ گروهی دیگر ارزاق عمومی مردم را با همه نیازهایی که داشتند به عنوان قربانی به آتش می کشاندند»[6]. مردم جزیره العرب نیز همین روش ها واهداف غلط را در زمینه قربانی دنبال می کردند تاآنکه اسلام ظهور کرد و بر روی همه این آیین های جاهلانه خط بطلان کشید و در مورد قربانی نیز طریق صحیح و سازنده ای را که موجب صفای باطن و رفاه حال جوامع انسانی می باشد ارائه داد. اسلام ،سنت قربانی را که در عهد جاهلیت به نوعی متداول بود ، نه تنها مورد نکوهش قرارنداد بلکه باشرایط خاصی نسبت به آن ترغیب وتشویق کرد.قرآن مجید ،عمل قربانی را همدوش کعبه و ماه حرام و وسیله ای برای برپا بودن مردم و صیانت جامعه از فساد و تباهی معرفی فرموده است: « جعل ا... الکعبه البیت الحرام قیاما للناس و الشهر الحرام و الهدی و القلائد ذلک لتعلموا انّ ا... یعلم ما فی السماوات و ما فی الارض و انّ ا... بکل شی علیم ؛ خدا کعبه را خانه حرام قرار داد برای نگهبانی مردم ، و نیز ماه حرام را قرار دادو نیز هدی و قلائد (قربانی نشان دار و بی نشان) را قرار داد،تا بدانید که خدا به هر چه در آسمان ها و زمین است آگاه است و خدا به همه چیز داناست». [7]همچنان که کعبه از نظر احترام و محبوبیت عمومی عامل بقای امت اسلام است ،و باید تا قیام قیامت ثابت و پابرجا باشد ،سنت قربانی نیز باید برای همیشه باقی بماند؛ اما این آیین مقدس، سنت های جاهلانه و ستمکارانه ی معمول زمان را نیز تحریم کرده است ؛مثلا قربانی آدمیان را به هر عنوانی که باشد، قتل نفس و گناهی بزرگ شمرده است و مرتکب این جنایت را مستحق کیفر دانسته است. و همچنین مقاصد جاهلانه دیگری ،از قبیل رسیدن بو ،گوشت ویا خون قربانی به خدایان که در ادیان و اقوام دیگر دنبال می شود به شدت نفی کرده است. قرآن می فرماید:« لن ینال ا... لحومهما و لا دماٌوها و لکن یناله التقوی منکم؛ بدانید که هرگز گوشت و خون این قربانیها نزد خدا ( به درجه قبول) نمی رسد لیکن تقوای شماست که به پیشگاه قبول او خواهد رسید». [8] رسم عرب دوره جاهلیت این بود که در موقع قربانی ، در برابر کعبه می ایستادو خون آن را به قصد قربت به اطراف کعبه می پاشید ؛ به گمان اینکه خداوند به گوشت و خون محتاج است و استفاده می برد، اما قرآن اعلام داشت که خداوند نیازمند به اینها نیست اما تقوا که عبارت از آن حالت اخلاص و توجه به خدا که از شرایط اساسی عمل قربانی است به خدا میرسد و خداوند از شما قبول می کند. [9] از نظر اسلام ،قربانی گذشته از زنده نگه داشتن مکتب توحیدی ابراهیم (ع) و سنت قربانی او؛دارای منافع مادی دیگری نیز هست که همه ی آنها در جهت سعادت اخروی و رفع حال دنیوی انسانها می باشد. [10]
ماجرای قربانی اسماعیل در داستان ابراهیم
از جمله داستانهایی که در قرآن مجید مطرح گردیده داستان ابراهیم می باشد که درخواب، فرزندش اسماعیل را در راه خدا قربانی می کند.خداوند متعال ماجرای آن را در سوره صافات چنین بیان میکند[11]: «یعنی چون آن پسر به دنیاآمد و بزرگ شد ودرتلاش کردن به پدرش رسید ابراهیم به او گفت:ای پسر عزیزم من در خواب دیدم که تو را قربانی می کنم پس ببین در این باره چه می گویی: گفت: پدرم آنچه به آن امر شده ای انجام بده، حتما مرا در این کار از صابران خواهی یافت. پس چون پدر برای قربانی کردن و پسر برای قربانی شدن تسلیم شدند و ابراهیم او را در روی تل بر پیشانی خوابانید؛با صدای بلند به او ندا کردیم که ای ابراهیم خواب را محقق کردی ،ما نیکوکاران را اینچنین جزا می دهیم وبراو گوسفندی فرستاده،ذبح بزرگی فدا ساختیم و ثنای او را برای آیندگان قرارمی دهیم . منظور از ذبح عظیم ظاهرا همان قربانی باشد که هر سال در موسم حج مسلمانان به آن مبادرت می ورزند که یادآور قربانی ابراهیم (ع) است. در بحارالانواراز خصال صدوق و عیون الاخبارالرضا (ع) نقل شده است که:« فکلما یذبح بمنی فهو فدیه لاسماعیل الی یوم القیامه » یعنی هرچه در "منی"تا روز قیامت قربانی شود همه فدیه حضرت اسماعیل خواهد بود.
پیدایش و پیشینه قربانی در یهودیت
نخستین جریان قربانی در عهد عتیق[12]، مربوط به قربانی فرزندان آدم است. در تورات آمده است: «بعد از مرور ایام، واقع شد كه قائن (قابیل) هدیه‌ای از محصول زمین برای یَهُوَه (خداوند) آورد. و هابیل نیز از نخست‌زادگان گلّه خویش و پیه آنها هدیه‌ای آورد» ( سفرپیدایش 4: 3-4)[13]. قربانی نوح، دومین جریان قربانی در عهد عتیق است. طبق کتاب مقدس، هنگامی‌که نوح پس از طوفان از کشتی بیرون آمد، قربانگاهی ساخت و برای خدا قربانی کرد و بوی آن به مشام یهوه رسید (سفرپبدایش 8: 20-21). سومین قربانی، قربانی فرزند ابراهیم است. خدا به ابراهیم دستور داد تا فرزند خود «اسحاق» را قربانی کند، ولی هنگامی که اطاعت محض ابراهیم را دید، قوچی را براي قربانی به جاي اسحاق فرستاد (پیدایش 22: 1-13).
اولین قربانی در بنی‌اسرائیل، مربوط به خروج بنی‌اسرائیل از مصر است. موسی از طرف خدا مأمور شد تا بنی‌اسرائیل را از دست فرعون و مصریان رهایی بخشد (سفرخروج3: 10)[14]. فرعون مانع اين کار شد و خدا بلاهای مختلفی را بر مصریان فرستاد تا گواهي بر صدق مأموریت موسی باشد؛ اما فرعون باز اجازه خروج از مصر را به بني‌اسرائيل نداد، تا اینکه خدا بلای نهایی را نازل کرد. خدا به موسی گفت من تمام نخست‌زادگان، از انسانها و حیوانات، را خواهم کشت، مگر نخست‌زادگان بنی‌اسرائیل؛ پس به بنی‌اسرائیل بگو تا گوسفندی را بکشند و خون آن را به چارچوب در بپاشند تا نشانه‌ای باشد بر اینکه این‌جا محل سکونت بنی‌اسرائیل است، و آنان از عذاب الاهی در امان باشند.[15]
قربانی در تورات
از واقعیت ذبیحه و قربانی در بین یهود اولیه به دلیل تحریف هایی که برتورات رفته است، اطلاعی در دست نیست و آنچه هم اکنون از این مراسم در اختیار می باشد، از منابعفعلی یهود است. درباب32- سفر خروج می خوانیم که: جنابهارونگوساله ساخت و مذبحی برای او بنا کرد وفریاد زده گفت: فردا عید است. برای خداوند گوساله را عبادت کرد وبنیاسرائیلرا هم امر به عبادت او نمود. پس ایشان به امرهارونTذبایح برای گوساله ذبح نمودند و قربانی ها برای تقربکردند. در آیه 3 از باب 5 سفر خروج می خوانیم: به صحرا برویم و نزد یهوه خدای خودقربانی بگذاریم مبادا ما را به وبا یا شمشیر مبتلا سازد. از آنچه که در کتاب مقدسآمده می توان نتیجه گرفت که ذبح قربانی یکی از اجزاء دین یهود است. در شریعتحضرت موسیبرای ذبایح نظم و ترتیبی وضع شده بود در حالیکه قبلاز شریعت وی با توجه به نوع و تعداد ذبایح و شرایط ذبح، ذبایح اختیاری بودند؛ هرکاهن با دست خودش ذبح می کرد. کهنه (کاهنان) در بین یهود، آنانی بودند که به درجهکهونت رسیده و اجازه داشتند خودشان قربانی و ذبایح را ذبح کنند. آنها تنها کسانیبودند که وظیفه انجام شعائر دینی را به عهده داشتند. قبل از آنکهحضرت موسیبه کوه طور خوانده شود و الواح مقدس را دریافت کند،ذبایح در بینبنی اسرائیلاختیاری بود، وضعیت ثابت ومرتبی نداشت و با توجه به نوع حیوان مذبوح و ذبایح، تعداد آنها و شرایط متفاوت بود.ولی پس از آن درذبح وقربانی ها ترتیب و انسجامی پدید آمد و بعدها تقدیم ذبایح درخانواده هارون انحصاری گشت.
در دین یهود آیین قربانی از مهمترین احکام شرعی محسوب می شود و از اولین شعائر خدمت به خدا و نشانه امضای عهدنامه کفاره گناهان و اصلاح و رابطه ی بین انسان و خداست و با خون قربانی عهد با یهوه [16]استوار می گردد و کاهنان خون قربانی را می پاشند تا خدا و قوم یهود با هم متحد گردند. قربانی در دین یهود به دو دسته خونی و غیر خونی تقسیم می شدند که ذبایح خونی خود 3 دسته بودند: 1- قربانی و ذبایح سوختنی : رسم چنین بود که آنها را به گونه ای می سوزاندند که غیراز پوست حیوان ، چیزی باقی نمی ماند که البته آن پوست نیز سهم کاهن بود.2- قربانی و ذبایح تکفیری و خطایی: چنان که از اسم آن برمی آید به جهت تکفیر گناهان و یا تجاوز از شریعت ده گانه موسی (ع)[17]انجام می یافته و پاکی فرد خاطی هدف آن بوده است،البته در این نوع ذبایح تمام ذبیحه،سوزانده نمی شد بلکه تنها دنبه های آن سوزانده می شد آنچه از ذبیحه باقی می ماند به کهنه می رسید ،در این مراسم اگر دسترسی به قربانی بزرگ نداشتند یک جفت کبوتر قربانی می کردند. 3- قربانی هاو ذبایح سلامت: این نوع قربانی جز ذبایح واجب محسوب نمی شد. اما مهمترین شکل قربانی ، قربانی سوختنی است که باید درون محراب سوزانده شود تابوی خوش آن به مقام یهوه برسد و او را آرامش بخشد. قربانی غیرخونی : شامل نوبرهای فصلی ، روغن های گیاهی، آرد ،حبوبات،شراب ،طلا، نقره و.. می باشد.
[1]-نشریه ادیان و عرفان ،معرفت ادیان نوشته احمد آقایی میبدی سال دوم شماره 2
[2]-Encyclopaedia of religion and ethics , mss sacrifice , 6947
[3]-دکتر غلامحسین مصاحب ،فرهنگ مصاحب ذیل واژه قربانی
[4]-Encyclopaedia of relion and ethics
[5]-نشریه ادیان و عرفان ، معرفت ،نوشته حسن فراهانی شماره 51 و فرهنگ مصاحب ، ذیل واژه قربانی
[6]- مصباح الهدایه ، محمود بن علی کاشانی ، ص19
[7]- سوره مائده آیه 97
[8]- سوره حج آیه 37
[9]- مجمع البیان شیخ طبرسی جلد 7 ص 86
[10]- نشریه مشکات ، قربانی در اسلام نوشته غلامرضا دشتی رحمت آبادی شماره 11
[11]سوره صافات آیه 108 - 101
[12]- کتاب مقدس یهودیان
[13]- از اسفار خمسه ؛حاوی مطالبی راجع به آفرینش و داستان انبیای بنی اسرائیل
[14]- از اسفار خمسه ؛ حاوی مطالبی راجع به بردگی بنی اسرائیل و ده فرمان یهودیان که بر حضرت موسی(ع) نازل شده بود.
[15]- (رک: خروج12:14-14)
-[16]خدای یهودیان
[17]- من یهوه ، خدای تو هستم همان خدایی که تورا از اسارت و بندگی مصر آزاد کرد 2- تو را خدایی غیر از من نباشد 3- از نام من که خدای شما هستم، سواستفاده نکنید 4- روز سبت را به یاد داشته باشید 5- پدر و مادرت را احترام کن 6- قتل نکن 7- زنا نکن 8- دزدی نکن 9- بر همسایه ی خود شهادت دروغ مده 10- چشم طمع به مال و ناموس دیگران نداشته باش .
تهیه کنندگان مطلب:مینابرزگرـ زهره قانع
مطالب مشابه :
دانلود موسیقی و دکلمه های زیبا
***تیتراژ فیلم "مدار صفر درجه" با صدای زیبای "علیرضا قربانی (پدر و پسر) آهنگ از " مهران
مقایسه تطبیقی قربانی دردین اسلام و یهود
آقای مهران پس چون پدر برای قربانی کردن و پسر برای قربانی شدن تسلیم شدند و ابراهیم او را
مدینه قسمت بیستم
حمیدزاده، علیرضا مهران، کریم قربانی و دارد به همراه پسر خوانده اش، کارخانه
گالری عکس فیلم سینمایی بیست
پسر اینترنتی امیر قربانی. پرویزپرستویی ، مهتاب کرامتی ، علیرضا خمسه ، مهران احمدی
فیلم سینمایی «دهلیز»
پسر اینترنتی - فیلم سینمایی «دهلیز» - بیوگرافی و عکس های جدید بازیگران و هنرمندان سینما و
پایان غم انگیز زندگی یکی از کودکان قربانی انفجار مین مهران
کامیاران نیوز:دولت وملت همدلی وهم زبانی - پایان غم انگیز زندگی یکی از کودکان قربانی انفجار
برچسب :
پسر مهران قربانی