جغرافیای طبیعی استان اصفهان(کتاب کوههای اصفهان)

این نوشتار از کتاب کوههای اصفهان به قلم آقایان هادی فوقانی از پیشکسوتان کوهنوردی استان اصفهان و مهندس محمدرضا مومنی است. اول میخواستم که خود کتاب را معرفی کنم که دیدم دوستان دیگر زودتر زحمت این کار را کشیدهاند. بنابراین تصمیم گرفتم با انتشار بخشی از این کتاب به معرفی بیشتر آن کمک کرده باشم زیرا معتقدم هر اثری مانند کتاب خود معرفی کننده خویش است.

استان اصفهان با مساحت حد.د 105000 کیلومتر مربع تقریبا 7 درصد خاک ایران را در بر میگیرد. این استان که در مرکز ایران قرار گرفته در حال حاضر دارای 22 شهرستان میباشد.

استان اصفهان از شمال محدود است به استانهای سمنان، قم و مرکزی؛ از غرب محدود است به استانهای لرستان و چهارمحال و بختیاری؛ از جنوب محدود است به استانهای چهارمحال و لختیاری، کلکیلویه و بویر احمد و فارس؛ و از شرق محدود است به استان یزد.

نگاهی به نقشه طبیعی استان اصفهان نشان میدهد که بخشهایی از تعدادی از مناطق پست و کم ارتفاع و کویری ایران در این استان قرار دارند. مثلا در شمال بخشی از دریاچه قم و بخشی از دشت کویر در این استان واقعاند. همچنین کویر دق سرخ درکنار اردستان در داخل استان اصفهان است و نیز بخشی از کویر سیاه کوه در داخل این استان است که ادامه آن به سمت استان یزد می رود. اما معروفتر از همه اینها برای استان اصفهان، باتلاق گاوخونی است که آبریز رودخانه زایندهرود است. این باتلاق که در ارتفاع 1470 متری سطح دریا قرار دارد، دارای 467 کیلومتر مربع مساحت اسد و عمق آن در عمیقترین قسمتها بین 80 تا 150 سانتیمتر تغییر میکند.

چند شهر بلند این استان عبارتند از فریدونشهر که ارتفاع آن 2530 متر است و در دامنههای شمالی رشته شاهان کوه و سمیرم که دارای 2460 متر ارتفاع است و در دامنههای شمالی رشته کوه دنا قرار دارد.همچنین میتوان به شهر داران مرکز شهرستان فریدنشاره کرد که در دامنه غربی رشته کوه دالانکوه واقع است و ارتفاع آن 2390 متر میباشد.

بنابراین استان اصفهان هم دارای مناطق جلگهای و هم دارای مناطق کوهستانی است. در حقیقت سه نوع آب و هوای بیابانی، نیمه بیابانی و نیمه مرطوب سرد در این استان یافت میشود. مشخصه آب و هوای بیابانی تغییر سریع دما، کمی باران و وزش بادهای تند است؛ مشخصه آب و هوای نیمه بیابانی، خشکی هوا و کمی بارندگی است و مشخصه آب و هوای نیمه مرطوب سرد، افزایش بارندگی و کاهش نسبی دماست. بطور کلی آب و هوای استان اصفهان معتدل خشک و با میزان بارندگی 116 میلیمتر در سال است.

مهمترین رودخانه مرکزی ایران رودخانه زاینده رود است که عمدتا در استان اصفهان جریان مییابد. این رودخانه از کوههای زردکوه واقع در استان چهارمحال و بختیاری سرچشمه میگیرد ولی در طول حرکتش آبهای دیگری از کوهستانهای دیگر به آن افزوده میگردد. طول این رودخانه همراه با برخی از انشعابات آن حدود 400 کیلومتر است و نهایتا به باتلاق گاوخونی که در 130 کیلومتری شرق شهر اصفهان قرار دارد میریزد. این رودخانه در حیات اقتصادی استان اصفهان نقش مهمی ایفا میکند زیرا در دو طرف آن باغها و مزارع کشت برنج وسیعی وجود دارد که حیات آنها بستگی تام به آب زاینده رود دارد. برخی از کارخانههای بزرگی که در این استان واقعاند از جمله مجتمع فولاد مبارکه و کارخانه ذوبآهن اصفهان از آب این رودخانه برای سیستم خنک کننده و سایر مصارف خویش برداشت میکنند. همچنین این رودخانه در تلطیف هوای شهر اصفهان و بقای فضای سبز این شهر نقش درجه اول دارد.

علاوه بر زاینده رود، رودخانههای دیگری نیز در استان اصفهان جریان دارند که عمدتا در مناطق کوهستانی جنوب و غرب و شمال غربی این استان واقعاند. از جمله میتوان به رودخانه ماربر اشاره کرد که سرتاسر منطقه پادنا درجبهه شمالی رشته کوه دنا را میپیماید و سپس با آبهای جنوبی این رشته کوه یکی شده و به صورت رودخانه خرسان نهایتا به کارون میریزد. همچنین میتوان از آب کوگان نام برد که در غرب این استان در شهرستان فریدون شهر جریان دارد و یکی از سرشاخههای اصلی رودخانه زالکی به شمار میرود که این نیز به نوبه خود به رودخانه بزرگ دز میپیوندد. در شمال غربی استان هم از رودخانه گلپایگان میتوان نام برد که پس از سد گلپایگان با آبهای دیگر یکی شده تشکیل رودخانه قم رود را میدهد که به دریاچهی نمک میریزد.

رودخانههایی که در مناطق کوهستانی استان جریان دارند بعضا در مسیر خویش آبشارهای زیبایی را پدید آوردهاند که خو از جمله دیدنیهای طبیعی استان به شمار نیروند. از جمله میتوان به
آبشارسمیرم اشاره کرد که در شرق شهر سمیرم واقع شده است و نیز به آبشار پونه در دامنههای شمالی شاهانکوه در شهرستان فریدونشهر و آبشار آب ملخ در شمار روستای آب ملخ که از روستاهای جبهه شمالی دانا است و آب آبشار آنبه رودخانه ماربر میریزد و در محل ریزش این آب پدیده طبیعی شگرفی شکل گرفته که به نام معجزهگاه تخت سلیمان معروف است. میتوان به آبشار خفر نیز اشاره کرد که در انتهای تنگ قاشمستان اشاره کرد که در انتهای تنگ قاشمستان در جبهه شمالی رشته کوه دنا شکل گرفته و آب آن به رودخانه ماربر میریزد. همچنین میتوان از آبشار فصلیشالرا در غرب شهر اصفهان و آبشار فصلی کردعلیا در روستای کردعلیا در دامنه شمالی رشته دالانکوه نام برد.

در استان اصفهان غارهای طبیعی زیادی نیز وجود دارند که بعضی از آنها از جمله زیباترین و مهمترین غارهای ایران به حساب میآیند. میتوان به غار آبی زیبای دنگرلو اشاره کرد که در روستای دنگزلو از روستاهای منطقه پادنا قرار ادرد و پیشروی در آن مستلزم استفاده از قایقهای کوچک یا لاستیکبادی است. و یا به غار پریان اشاره کرد که در شرق شهر میمه واقع است. نزدیک به همین منطقه غار آهکی کلهرود در دامنههای جنوب غربی کرکس است که با طول 3000 متر به قول چنگیز شیخلی یکی از پیشگامان غارنوردی ایران طولانیترین غار ایران است. برخی نیز پس از غار قوریقلعه با طول 3140 متر آن را دومین غار طویل ایران میدانند. برای مقایسه یادآور میشود که طول غار علیصدر همدان را2700 متر نوشتهاند. استان اصفهان از چشمههای آب گرم طبیعی نیز بیبهره نیست. برای مثال به آب گرم سگزی در نزدیکی روستای ورتون (vartoon) در شرق شهر اصفهان میتوان اشاره کرد. و اما در مورد کوههای استان اصفهان، میتوان در یک تقسیمبندی کلی این کوهها را به دو بخش تقسیم کرد: بخشی که از پیشروی رشتهکوههای زاگرس در استان اصفهان پدید آ»ده و بخش دیگری که متعلق به رشته کوههای مرکزی ایران است. در مورد بخش اول میتوان گفت که در حقیقت مرتفعترین قسمت رشته کوه زاگرس یعنی دنا به شکل یک دیوار طبیعی استان اصفهان را از کهکیلویه و بویر احمد جدا میکند. و در مورد بخش دوم میتوان به کوهستان کرکس اشاره کرد که در این استان واقع است و یکی از معروفترین قلههای رشته کوههای مرکزی ایران است.

معرفی کتاب کوههای اصفهان در وبلاگها و وب سایتهای زیر:

آرام کوه (عباس ثابتیان) http://aramkuh.blogfa.com/post-301.aspx

Green Blog (عباس ثابتیان) http://greenblog.ir/archives/26519

کوه قاف (رضا زارعی) http://kouheghaf.blogspot.com/2009/11/blog-post_05.html

انجمن کوهنوردی ایران http://www.alpineclub.ir/fa/node/260

جغرافیای طبیعی استان اصفهان(کتاب کوههای اصفهان)

مطالب مشابه :

تهیه دو نقشه بوم شناسی- گیاهشناسی (اکولوژیکی-بوتانیکی) استان اصفهان

شهرستان اصفهان

نقشه راههای ایران- نقشه ایران- نقشه راه های ایران

جغرافیای طبیعی استان اصفهان(کتاب کوههای اصفهان)

محدوده شهر اصفهان 5 هزار هکتار افزایش یافته است

ميدان نقش جهان

نقشه مناطق ثبتي استان تهران

قلمرو بيابانهاي اقليمي استان اصفهان

شهرستان نطنز

شهرستان اردل