باد - لرز یا سوز - باد (اثر تشدید سرما با باد)

نوشته:دکتر فرید عباسی دزفولی

مسئول کمیته آموزش انجمن پزشکی کوهستان ایران

www.iranmountainmedicine.blogfa.com

وقتی در یک هوای سرد قصد دارید سوار موتور سيکلت شوید می دانيد که نياز به لباس بيشتری نسبت به زمانی که در خيابان راه می روی د دارید . زیرا جریان شدید هوا ( باد ) باعث میشود تا احساس سرمای بيشتری کنيد . وقتی در هوای سرد در برابر باد قرار می گيرید جریان بادهوای اطراف بدنتان را به سرعت تغيیر می دهد و انتقال حرارت بدن به محيط بسيار بيشتر می شو د. و آنگاه احساس سرمای بيشتری می کنيد . در این حالت برای حفظ دمای بدنتان نياز به پوشش بيشتر و لباس مناسب تری دارید . اینکه سرعت باد چه مقدار بر احساس سرما و انتقال حرارت تاثيردارد . نکته ای است که از دیر باز مور د علاقه دانشمندان بوده است . اما تامدتها رابطه مشخصی بين این دو ارائه نشده بود تا شاخص باد لرز مطرح شد .گرچه امروزه هنوز این شاخص مخالفانی دارد که معتقدند باید شاخصی بهتر و درست تر طراحی شود اما باد لرز جای خود را در بين مردم وکارشناسان باز کرده است و به عنوان یک شاخص قابل اندازه گيری برای تعيين آثار همراهی باد وسرما بر بدن انسان به کار می رود .

تعريف باد – لرز

باد – لرز شاخصی است که ميزان از دست دادن حرارت بدن انسان را در همراه ی باد و سرماتوضيح ميدهد . یا به عبارت دیگر به دمایی که بدن در همراهی باد و سرما احساس می کند دمای باد لرز می گویند . باد لرز به ما می گوید که هرچه سرعت باد بيشتر باشد بدن حرارت بيشتری رااز دست می دهد.

تاريخچه

انسان از دیر باز تاثير باد بر احساس سرما را می شناخت . همانگونه که همه ما می دانيم وقتی در هوای سرد باد می وزد تحمل آن سخت تر می شود . اما هيچ گونه رابطه مشخصی بين در سال ١٩٤٥ مدت زمان یخ زدن بطری ها ی Passle & Siple باد و سرما تعریف نشده بود تا اینکه آب را در دماها و سرعت های متفاوت باد اندازه گيری کردند ؛ و جدولی تهيه کردند که بيانگردماهای باد لرز و زمان یخ زدن در این دماها بود .

هدف از طراحی جدو ل باد - لر ز این بود که مردم بدانند هوای بيرون درچه وضعيتی است و آنهاچه قدر می توانند در آن هوا بمانند یا فعاليت کنند و چگونه باید لباس بپوشند . تا به این طریق ازآسيبهای ناشی از سرما کاسته شود.

عده ای با اساس این شاخص مخالف بودند و معتقد بودند که باید شاخص جدیدی تعریف شود . و عده ای نيز معتقد بودندکه همين شاخص باید تعدیل و بازبينی گردد. اما همه در این باور مشترک بودند که جدول فوق تا حدزیادی اغراق آميز است و دما ی با د - لرز و زمان یخ زدن پوست آن گونه که این جدول بيان می داردنيست .

مجموعه این اعتراضات منجر به این گردید تا یک تيم آمریکایی کانادایی به طور مشترک بر روی این موضوع کار کند که تيم فوق در سال ٢٠٠١ اقدام به ارائه جدول جدید باد لرز نمود که هم اکنون مورد استفاده می باشد .

اشکالات جدول باد - لرز قديم

ایراد هایی که به جدول قدیم گرفته می شد بر چند محور استوار بود :

١- در این جدول تفاوت جدی که بين انتقال حرارت در سایه و آفتاب وجود دارد نادیده گرفته شده است.

٢- این جدول بر اساس زمان یخ زدن آب طراحی شده است اما پوست انسان با سرعت متفاوتی نسبت به آب یخ می زند حتی قسمت های مختلف پوست نيز با هم متفاوت هستند ( مثلا دستهانسبت به صورت ) .

٣- در این تحقيقات از سرعت باد در گزارشات رسمی استفاده شده است که به طور معمول درفاصله ده متری از سطح زمين اندازه گيری می شود که بيشتر از سرعت باد در سطح زمين است.

جدول باد – لرز جديد

سرویس هواشناسی کانادا (NWS) در سال ٢٠٠١ وسازمان ملی هواشناسی آمریکا(Metorological services of Canada)در کاری مشترک به بررسی جدول باد لرزی ارائه شده بود Passle & Siple که توسط پرداختند . این تيم تلاش کرد تا با استفاده ازپيشرفتهای علمی و تکنولوژی ، مدلهای رایانه ای و فرضيه های پيشرفته انتقال حرارت فرمولی درست تر و دقيق تر برای پيش بينی خطر همراهی باد و سرما و زمان یخ زدن پوست ارائه دهد.

در تحقيق انجام شده ١٢ فرد داوطلب(شش مرد و شش زن) در حاليکه بجزصورتشان سایر قسمتهای بدنشان پوشيده شده بود در یک تونل باد و سرما در برابردماهای مختلف و سرعت های متفاوت بادقرار گرفتند .و "اندازه گير" هایی به قسمتهای مختلف صورت آنها متصل شد تا ميزان انتقال حرارت و زمان یخ زدن پوست را اندازه گيری کنند .

خصوصيات جدول باد لرز

١- سرعت باد در یک و نيم متری سطح زمين اندازه گيری می شود (ميانگين ارتفاع صورت یک فرد بالغ ) در برابر اندازه گيری در ارتفاع ده متر(ارتفاع معمولی که باد سنج ها قرار دارند).

٢- بر اساس نمونه صورت انسان اندازه گيری شده است .

٣- تئوری پيشرفته انتقال حرارت لحاظ شده است . (بدن حرارتش را در روزهای سرد و دارای بادو نسيم به محيط اطراف منتقل می کند).

٤- کاهش آستانه باد آرام به ٣ مایل در ساعت ( از ۴ مایل در ساعت گذشته ) .

٥- استفاده از یک ثابت استاندارد برای مقاومت بافتی پوست .

٦- صرف نظر کردن از تاثير خورشيد( مثلا یک آسمان صاف شبانه ) .

نتيجه این تحقيقات منجر به ارائه جدول جدید گردید.

تاثير باد - لرز بر موجودات غير جاندار

باد لرز فق ط بر موجودات جاندار تاثير دارد و برای موجودات غير جاندار تنه ا سرعت رسيدن دمای آنها را به دمای محيط بيشتر می کند .مثلا در نظر بگيرید که دو ليوان آب با دمای ٧٠ درجه سانتی گراد داشته باشيم؛ یکی را در یخچال با د مای ٢ درجه سانتی گراد می گذاریم و یکی را در فضای باز محيط قرار می دهيم که دما ٢درجه سانتی گراد و سرعت باد ٦٥ کيلومتر در ساعت باشد ( که دمای باد لرز ٧ درجه زیر صفر میشود) . در این وضعي ت ليوانی که بيرون یخچال است بسيار زودتر به دمای محيط ( ٢ درجه سانتیگراد) می رسد تا ليوانی که درون یخچال است . اما دمای هيچکدام از ليوانها به کمتر از ٢ درجه سانتی گراد نخواهد رسيد حتی اگر دمای باد لرز پایين تر از دمای محيط باشد.

پس باد – لرز فقط باعث می شود تا دمای اشيا سریعتر به دمای محيط برسد اما هيچگاه دمای آنها به پایين تر از دمای محيط نخواهد رسيد . لذا آب فقط درصورتی یخ خواهد زد که دمای محيط (نه دمای باد لرز )به پایين تر از دمای انجماد برسد . اما اگر دمای محيط بالاتراز صفر باشد آب هيچگاه یخ نخواهد زد حتی اگر دمای باد لرز پایين تر از صفر باشد.

هدف شاخص باد – لرز

هدف از طراحی این شاخص کمک به مردم و به خصوص به کسانی که در محيط بيرون فعاليت می کنند ( چون کارگران ساختمانی – اسکی بازان - کوهنوردان و ...) است . تا تصور درستی از هوایی که با آن روبرو خواهند شد د اشته باشند و بتوانند نحوه پوشش،نوع فعاليت و زمان ماندن در هوای آزاد را مدیریت کنند. تا نهایتا بتوانند جلوی آسيبهای فراوان ناشی از سرما را بگيرند.

چگونه از باد - لرز در کوه بهره بگيريم

کوهنوردان به خصوص در فصل زمستان و صعودهای مرتفع باید در دو زمان وضعيت آب و هوایی را برآورد کنند . یکی پيش از صعود و با استفاده از گزارشات هواشناسی و دوم حين صعود با برآورد آب و هوا و دما ی منطقه.

هنگامی که قصد صعود به کوهستان را دارید برای اینکه برآورد درستی از دمای منطقه مورد نظرتا ن ، به دست آوریدباید در گز ارشات هواشناسی به دنبال سه نکته بگردید :

دمای محيط ، سرعت باد و دمای باد لرز . ضمنا باید از ارتباط بين این سه و نحوه استفاده از این اطلاعات نيز آگاه باشيد . دانستن فقط بخشی از این اطلاعات نمی تواند تصور درستی از دمای محيط به شما بدهد و باعث خواهد شد تا شما در انتخاب پوشش و برنامه ریزی سر در گم شوید . وقتی هوا سرد می شود و باد وجود ندارد شما نياز به لایه عایقی دارید تا در آن دما کاربرد کافی را داشته باشد (مثل یک لایه پلار ). وقتی باد می وزد علاوه بر این لایه نياز به لایه ای مقاوم در باد دارید که هرچه سرعت بادبيشتر باشد این لایه باید مقاوم تر و با کيفيت تر باشد تا بتواند در برابر باد مقاومت کافی را داشته باشد .

اگر در هوای سرد و باد یک لباس عایق خوب بپوشيد که در برابر باد مقاوم نيست آنگاه تمام حرارت بدنتان به راحتی از دست می رو د . وقتی دمای با د لرز پا یين است باید ضمن داشتن یک لایه عایق در برابر سرما یک لایه محافظ مناسب در برابر باد نيز باید داشته باشيد.اما باید به تفاوت دمای محيط و دمای باد لرز نيز توجه کافی داشته باشيد . مثلا دمای ٢٥ – درجه با باد لرز ٢٥ – درجه دو موقعيت کاملا متفاوت هستند . اگر در یک دمای پایين بدون باد بجای یک لایه عایق فقط از یک لایه ضد باد استفاده کنيد یا اگر در دمای با د لرز پایين از یک لایه عایق بدون لایه محافظ در برابر باد استفاده کنيد بسيار زود به نا مناسب بودن پوششتان پی خواهيد برد .

برای روشن شدن موضوع به چند مثال کنيد

دو وضعيت متفاوت را فرض کنيد یکی دما ی محيط ٣٥ – درجه سانتی گراد و سرعت باد ١٠ (باد لر ز : ٤٥ – درجه سانتی گرا د ). و دیگری دما ی محيط ٢٥ – درجه سانتی گراد و km/h٦٠ (باد لر ز : ۴٣ - درجه سانتی گراد ) است در دو حالت دمای باد لرز تقریبا km/h سرعت باد یکی است اما شما در حالت دوم حتما باید لباس ضد باد مناسب تری داشته باشيد . و در هر دوحالت به لایه عایق نياز دارید اما یک لایه لباس عایق غير مقاوم در برابر باد در هيچ کدام از حالتهای فوق نمی تواند به شما کمک کند هرچند که در محيط بدون باد شاید لباس مناسبی باشد.

اکنون باز دو وضعيت متفاوت را تصور کنيد یکی دمای محيط ٥ درجه سانتی گراد بدون باد و ٦٠ (باد لرز : ٢ – درجه سانتی گراد ) km/h دیگری دمای محيط ٥ درجه سانتی گراد و سرعت باد در حالت اول یک لباس عایق معمولی برای محافظت از شما در برابر سرما کافی است اما در حالت دوم حتی اگر شما لباسی داشته باشيد که در برابر ٢٠ درجه سانتی گراد زیر صفر مقاوم باشد اما ضد باد نباشد باز پوشش نامناسبی نيست اما اگر لباس شما در برابر ٢- درجه سانتی گراد مقاوم باشد.ویک لایه لباس ضد باد مناسب هم روی آن بپوشيد آنگاه پوششتان کامل است . اما دقت کنيد همانگونه که ذکر شد وقتی دمای محيط بالاتر از صفر است آب یخ نخواهد زد حال سرعت باد و دمای باد لرز هرچه می خواهد باشد. پس در این دو حالت آب هيچگاه یخ نخواهد زد.

پس می توان اینگونه نتيجه گيری کرد که شما برای مقابله با باد و سرما نياز به دولایه لباس دارید یک لایه عایق و یک لایه ضد باد که هيچ کدام هم جای دیگری را نمی گيرد.اما نکته دیگری که باید به عنوان یک کوهنورد در نظر داشته باشيد بررسی دما حين برنامه است برای تنظيم لباستان و برنامه ریزی برای اتراق یا ادامه دادن . شما باید توانایی تخمين سرعت باد و دما را داشته باشيد.و بتوانيد همواره نوع پوشش و برنامه حرکتان را با توجه با دما سرعت باد ودمای باد لرز تنظيم کنيد .برای اینکه بتوانيد سرعت باد را بدون وسيله تعيين کنيد باید بتوانيد باتوجه به شواهدی که می بينيد سرعت باد را حدث بزنيد . جدول زیر به شما کمک می کند تا این کاررا انجام دهيد.

هر روز صبح که از خانه خارج می شوید سعی کنيد دما و سرعت باد را حدس بزنيد و سپس آن راباگزارش های هوا شناسی تطبيق کنيد تا در گمان زدن دما و به خصوص سرعت باد توانمندشوید.

خلاصه:

هرچه سرعت باد بيشتر شود ميزان از دست دادن حرارت بدن بيشتر می شود این همان شاخص باد لرز است .جدولی که از سال ١٩۴۵ دمای باد لرز را تعيين می کرد در سال ٢٠٠١ مورد بازبينی قرار گرفت و جدول جدیدی ارائه شد .هرچه سرعت باد بيشتر شود ميزان اتلاف حرارت بدن بيشتر ودمای باد لرز پایين تر است دمای باد لرز فقط بر موجود ات جاندار موثر است و بر اشيا تاثيری نداردفقط سرعت رسيدن دمای آنها را به دمای محيط بيشتر می کند. توجه به سرعت باد و دمای بادلرز در پيش بينی و برآورد دمای محيط نقش به سزایی دارد که به خصوص در کوهستان هيچگاه نبایدفراموش شود.

باد - لرز یا سوز - باد (اثر تشدید سرما با باد)

باد - لرز یا سوز - باد (اثر تشدید سرما با باد)

مطالب مشابه :

چهارومحال و بختیاری خطه ی سبز کشور

آغاز سال نو با شروع يك حادثه رقم خورد

ویژگی های مردم شناسی استان چهارمحال و بختیاری

باد - لرز یا سوز - باد (اثر تشدید سرما با باد)

توهین وتمسخر کشور وفرهنگ مردم ایران

آشنایی با موقعیت جغرافیایی و پیشینه تاریخی چهارمحال و بختیاری

گویش و فرهنگ مردم نجف آباد

تخته قاپو یا یکجا نشینی حربه ای برای نابودی بختیاریان

لباس زنان بختياري؛ یک عنصر فرهنگی