مسجد آقابزرگ کاشان - مسجد امام کاشان

به گزارش گروه فرهنگی هنری باشگاه خبرنگاران دانشجویی ایران"ایسکانیوز" این مجموعه نمونه ای از معماری سنتی ایرانی و متناسب با اقلیم کویر و یکی از زیبا ترین بناهای اسلامی است و در سالهای 1258 تا 1265 ه.ق به همت مرحوم حاج محمد تقی خانبان و به احترام دامادش مرحوم ملا محمد مهدی نراقی ( فرزند ملا مهدی نراقی و برادر ملا احمد نراقی ) معروف به آقا بزرگ ساخته شده است.
مسجد و مدرسه آقابزرگ کاشان یازدهم آذرماه سال 1330 خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
بنای مسجد و مدرسه آقابزرگ یکی از باشکوهترین و زیباترین مساجد دوره قاجار در ایران به شمار می آید. این بنا در خیابان فاضل نراقی کاشان واقع شده است. ساختمان این مدرسه با سرمایه شخصی به نام حاج محمد تقی خانبان جهت استفاده نماز جماعت و درس و بحث داماد خود، ملا مهدی نراقی دوم، برادر ملا احمد نراقی، ملقب به آقابزرگ بنا شده و به این نام معروف شده است.
تمامی این بنا از جمله گنبد که جزو بزرگترین گنبدهای آجری است با آجر ساخته شده و تزئینات بکار رفته در این بنا عبارت است از: کاشی کاری، آجرکاری، کتیبه های نفیس گچی و کاشی، مقرنس کاری، خطاطی ثلث و نستعلیق و نقاشی که نقاشی این مدرسه توسط استاد محمد باقر قمصری صورت گرفته است. 
کتیبه های خطوط مسجد توسط اساتید برجسته خوشنویس کاشان از جمله: محمد ابراهیم (جد خاندان معارفی)، محمد حسین (جد خاندان ادیب) و بسلمه های طغری توسط سید صادق کاشانی نوشته شده است.
این مسجد دارای سردر زیبایی است که سقف آن با مقرنس های معلق گچی و نقاشی تزئین یافته و دیوارهای جلوخان از کتیبه بالای سردر تا کف تختگاه های طرفین درگاه با کاشی های خشتی الوان پوشیده شده است. هیئت اصلی بنا و گنبد و بارگاه باشکوه آن به واسطه عظمت ساختمان و طرح عالی و نقشه بی نظیر به خصوص دقایق و فنون معماری اصیل ایرانی که در آن بکار برده شده، یکی از بناهای مهم ایرانی اسلامی بشمار می رود.
در بدو ورود به مدرسه ، مقرنس گچی و نقاشی سر در و کاشی های الوان بکار رفته در طرفین درگاه و دیوارهای جلوخان و کتیبه بالای سر در ،تختگاه و ظرافتی که در ساخت در ورودی بکار رفته جلب توجه می نماید.سپس هشتی بسیار زیبا و سقف آن که با آجرو کاشی مقرنس تزیین شده مورد توجّه قرار می گیریم پس ازهشتی با عبور از دو دالان مسقّف عریض ، به صحن مدرسه دست می یابیم که در میان این دو راهرو ، دو شبستان وسیع زمستانی و تابستانی در دو طبقه قرار دارد.
در قسمت سر در، چهار بالاخانه ساخته شده است که در طرفین سر درب دو بادگیر مشاهده می شود که این بادگیرها با هدایت هوای مطبوع به شبستان تحتانی (تابستانی) و به زیرزمینی که شبستانها قرار دارد ، تابستان گرم کویر را بر ساکنان این بنا قابل تحمل و دلپذیر می سازد.
مسجد آقابزرگ از نظر پلان جزو مساجدی است که دارای سه شبستان است و نکته مهم وقابل توجه در این محل تلفیق مسجد و مدرسه است. تمامی بنا با آجر ساخته شده تزئینات بکار رفته در آن جذابیت خاصی به این بنا بخشیده است گنبدخانه و فضای اصلی: مسجد بخش اصلی بنا است که با سایر موجود تفاوت دارد. بنابر سنت معمول مساجد ایران شبستان اصلی و گنبدخانه معمولا در چهار جبهه یا حداقل سه جبهه بسته اند. مخصوص باید گفته شود که جهت محراب حتما بسته و بدون دروپنجره ساخته می شده است . اما در این بنا بر خلاف مساجد موجود، در ابتدا بخش گنبدخانه از 4 جهت باز بود که این طرح باعث جریان یافتن هوای خنک در فضای گنبدخانه در فصول گرم تابستان در منطقه کویری کاشان می شد.
اما بعد از احداث نبا به شیوه گفته شده در سمت غرب آن شبستان وسیعی بنا شد که به وسیله سه درگاه بزرگ با پنجره چوبی به محوطه گنبدخانه راه دارد و از این شبستان به عنوان فضای اصلی مسجد استفاده می شد. مسجد شامل گنبدخانه ای است با مقصوره وسیع مربع که روی هشت پایه ضخیم و جرزهای قطور قرار دارد. پلان گنبدخانه همانند اکثر گنبدخانه ها هشت ضلعی است که گنبد بر روی هشت- ستون اضلاع آن قرار دارد.
پلان هر یک از ستون ها شکل مستطیلی است در ابعاد تقریب 250× 250 که در گوشه آن در پنج ابعاد 5/1×5/1 ایجاد شده است.
ارتفاع ستونها تا زیر دایره گنبد تقریبا 35/17 است که این ارتفاع توسط دو نیم طبقه تقسیم شده است. در ارتفاع 60/5 از سطح گنبدخانه کتیبه ای به ارتفاع cm60 دور هشت ضلعی می چرخد که بر روی آن نیم طبقه اول قرار گرفته است. ارتفاع این نیم طبقه حدودا m4 است. بر روی این نیم طبقه یک کتیبه تقریبا cm8 قرار دارد که بر روی آن مقدار 16 دهانه است که به طور یک در میان خالی است. این دهانه که توسط شبکه های آجری مستقر شده اند از سمت دیگر با فضایی که دور گنبد خارجی است همکف میشده است. در ارتفاع تقریبا m10 ضخامت خارجی ستونها کم شده و به حدود cm130 کاهش می یابد.
قوسهای گنبد که از دو قوس داخلی و خارجی تشکیل شده است. قوس داخلی گنبد که نیم دایره است ضخامتی درحدود cm60 دارد. در مرکز، قوس تقریبا در ارتفاع m5/17 از سطح زمین قرار دارد. قوس خارجی گنبد که ارتفاع تیزه آن در حدود m 27 از سطح زمین می باشد. گنبد دو پوسته آجری به صورت گسسته میان تهی است و در اطراف آن روی گوشواره های ایوان مرتفع جلوگنبد دو گلدسته با پوششی از کاشی معرق ساخته شده است.
فاصله بین دو پوسته گنبد در حدود m 5 است. قوس خارجی دارای یک شکستگی در محل تغییر شعاع آن است از سمت داخل. قوس خارجی دارای 4 مرکز یعنی 4 گانه است. در فضای بین دو گنبد محلی است تا سازه اصلی و نگهدارنده پوسته خارجی را مخفی سازند. پوسته خارجی گنبد با پیش آمدگی در حدود cm 50 از دو بخش سازه ای تشکیل شده است.
نشانی اثر: ایران، استان اصفهان، کاشان، میدان کمال‌الملک، خیابان ملاحبیب‌اللَه شریف. اشخاص مرتبط با اثر: این مسجد و مدرسه را حاج محمد تقی بن خانبان برای اقامهٔ نماز جماعت و درس و بحث حاج ملامهدی نراقی دوم، ملقب به آقا بزرگ، ساخته است. بانی شبستان مدرسه تحتانی حاج شعبان‌علی پشت مشهدی بوده است.
مسجد امام کاشان

اين مدرسه به دستور فتحعلي شاه قاجار در سالهاي 1221 تا 1229 قمري و توسط معماري به نام محمد شفيع ساخته شده است. اين مدرسه به سبك مدارس چهارباغ و صدر اصفهان ساخته شده و در جنب مجموعه بازار كاشان بنا گرديده است. در بدو ورود به بنا سردر كه با اسلوب جالبي كاشي كاري گرديده است مشاهده مي گردد و سپس وارد هشتي ورودي مدرسه مي شويم كه به وسيله دو راهرو مي توان به صحن وارد شد، از اين هشتي كه در مشرق بنا واقع است مي توان بناي عظيم گنبد آجري دو پوششه كه در غرب مدرسه است را مشاهده كرد. در بالاي هشتي سردر بناي جالب و ديدني ماذنه مشاهده مي شود. فضاي صحن مدرسه را درختان كاج پوشانده است و در ميان صحن آبنماي بزرگ مدرسه به خوبي جلوه نمائي مي كند، در اطراف صحن غالب بر پنجاه حجره جهت سكونت طلاب ساخته شده است.
تزئينات اين مدرسه شامل كتيبه هاي گچي و و كاشي كاري هفت رنگ به خصوص در محرابي كه زير گنبد واقع است و مقرنس هاي زيباي گچي در جبهه سردر و گنبد، مي باشد.