مرغها موجودات اجتماعی باهوش و خوشحافظه

در محیطهای طبیعی، مرغها ساختارهای اجتماعی پیچیدهای تشکیل میدهند. این ساختارهای اجتماعی با نام "ترتیب نوک زدن" شناخته شدهاند. هر مرغ نه تنها جایگاه خود را در این سلسله مراتب میشناسد و مطابق آن عمل میکند، بلکه قیافه و جایگاه بیشتر از ۱۰۰ مرغ دیگر را به خاطر میسپارد.

پرندگان سخنگو
مرغها از طریق قد قد کردن با همدیگر ارتباط برقرار میکنند. آنها بیش از ۳۰ نوع آوا دارند و برای اعلام شرایط مختلف مانند رضایت، نزدیک شدن خطر و غیره از آواهای مختلف استفاده میکنند. مرغهای مادر، وقت را از دست نمیدهند و این آواها را حتی قبل از درآمدن جوجهها از تخم به آنها یاد میدهند. آنها در حالی که روی تخمهای خود مینشینند به آرامی قدقد میکنند، جوجهها هم قبل از درآمدن از تخم با مادر و خواهران و برادران خود صحبت میکنند!

روابط اجتماعی و فرهنگ در مرغها
مرغها با استفاده از روشهای پیچیده که انسانشناسان آن را فرهنگ مینامند، با هم ارتباط دارند. برای نمونه، دانشمندان نشان دادند که مرغها از شکست و پیروزی همدیگر درس میگیرند. در یک آزمایش، دانشمندان به گروهی از مرغها آموزش دادند که با نوک زدن به دکمههای قرمز و سبز به دفعات مشخص، به عنوان جایزه غذا بگیرند. هنگامی که یک گروه جدید از مرغها به گروه وارد شدند، تنها با مشاهدۀ مرغهای کارآزموده در مدت بسیار کمی نحوۀ کار با دکمهها را فرا گرفتند.

مرغها حیوانات خوشفکر و باهوش
در یک آزمایش که برای محک زدن قابلیت درک روابط علت-معلول در مرغها انجام شد، محققان دو نوع غذا در اختیار تعدادی مرغ زخمی قرار دادند: غذای معمولی و غذای حاوی مسّکن. پس از مدت کوتاهی مرغها به این نتیجه رسیدند که غذای حاوی مسّکن حالشان را بهتر میکند و آن را به غذای معمولی ترجیح دادند. این نشان میدهد که مرغها روابط علت-معلول را به خوبی درک میکنند و بهترین تصمیم را میگیرند.

انتقال دانش به نسلهای بعد
محققان نشان دادند که مرغها دانش فرهنگی خود را نسل به نسل منتقل میکنند. مثلاً در یک آزمایش دانشمندان دو نوع دانه با رنگهای زرد و آبی در اختیار مرغهای یک مزرعه قرار دادند. دانههای آبی رنگ شامل مواد شیمیایی بودند که اگر چه خطر جدی برای سلامتی مرغها نداشتند ولی باعث میشدند احساس ناخوشی به مرغها دست دهد. مرغها پس از مدت کوتاهی از خوردن دانههای آبی صرفنظر کردند. بعد از مدتی هنگامی که مرغها جوجه دار شدند، محققان همان دانههای آبی رنگ را در سطح مزرعه پاشیدند و مشاهده کردند که مرغهای مادر جوجههای خود را از خوردن دانههای آبی باز میدارند. این آزمایش به تنهایی چند چیز را ثابت میکند:

- مرغها روابط علت-معلول را خوب میفهمند.

- مرغها تجربیات کسب شده توسط خود را به نسلهای بعد منتقل میکنند.

- مرغهای مادر آنقدر به جوجههای خود اهمیت میدهند که به آنها اجازه نمیدهند غذای بد را بخورند.

آینده نگری و خود کنترلی
یکی از آزمایشاتی که برای تست آیندهنگری در مرغها ترتیب داده شد به این شرح بود: مرغها دو گزینه داشتند. آنها میتوانستند دکمهای را فشار دهند و به عنوان جایزه مقدار کمی غذا دریافت کنند یا به مدت ۲۲ ثانیه صبر کنند و سپس دکمه را فشار دهند و به عنوان جایزه غذای زیادی دریافت کنند. ۹۰ درصد مرغهای شرکت داده شده در این آزمایش ترجیح میدادند خود را برای ۲۲ ثانیه کنترل کنند تا جایزۀ بزرگتری بگیرند.

پرندگان کوچک، شخصیتهای بزرگ
مرغها نیز مانند همۀ حیوانات دیگر خانوادۀ خود را دوست دارند و برای زندگی خود و خانوادۀ خود ارزش قائلاند. طبیعت اجتماعی مرغها باعث میشود آنها همیشه از همنشینی با خانواده و مرغهای دیگر گروه لذت ببرند. در طبیعت، مرغها بیشتر عمر خود را در گروه میگذرانند. آنها از کاوش زمین برای پیدا کردن غذا، گرفتن حمام گرد و خاک و بیتوته کردن دستهجمعی روی درختان لذت میبرند. مرغهای مادر، به دقت از فرزندان خود مراقبت میکنند. مرغهای مادر، پنج بار در ساعت تخمهای خود را میچرخانند تا آنها را گرم نگه دارند و برای آنکه در محلی امن تخم بگذارند، حاضرند روزهای متوالی از خوردن غذا و آب صرفنظر کنند. آنها آسایش خود را فدای امنیت فرزندان خود میکنند.
علاوه بر وابستگی به فرزندان، مرغها با بعضی از اعضاء گروه خود روابط دوستانه و صمیمانه ایجاد میکنند و از بودن در کنار آنها لذت میبرند.

زندگی مرغها در مزارع صنعتی
جوجههایی که در مزارع صنعتی از تخم بیرون میآیند هرگز والدین خود را نمیبینند همانطور که والدین آنها هرگز همدیگر را ندیدهاند. این مرغها به دو دسته تقسیم میشوند: مرغهای گوشتی و مرغهایی که تخم میگذارند.
مرغهای گوشتی تمام عمر خود را با هزاران و شاید دهها هزار مرغ دیگر در قفسها یا اصطبلهای پرازدحام و تنگ زندگی میکنند. به علت جمعیت غیر قابل تصور، بیماری در این دامداریها غوغا میکند. هنگامی که مرغها هنوز جوجه هستند آنقدر فضا وجود دارد که بتوانند راه بروند ولی در طول چند هفته فضا آنچنان تنگ میشود که آنها قادر نیستند بالهای خود را باز کنند یا آزادانه حرکت کنند. تعدادی از مرغها در ازدحام جمعیت له میشوند و یا چون نمیتوانند خود را به ظرفهای غذا یا آب برسانند میمیرند.

مرغهای باطری
مرغهای تخمگذاری که در قفسها نگهداری میشوند به مرغهای باطری معروف هستند چون در این حالت، قفسها مانند باطری روی هم چیده میشوند. در این روش، فضولات طبقات بالاتر مرتب بر سر مرغهای طبقات پایینتر ریخته میشود. این مرغها به محض رسیدن به سن تخم گذاری شروع به تخم گذاشتن میکنند، آن هم نه به تعداد نرمال. با استفاده از اصلاح نژادی و غذاهای خاص تولید تخم به حداکثر رسانده میشود. در این دامداریها، به محض اینکه مرغی تخم میگذارد، تخم از شیب قفس بر روی نقالهای که برای جمعآوری تخمها در نظر گرفته شده است میغلتد. گاهی مرغها سعی میکنند تخم خود را نجات دهند و سر خود را از شیار زیر قفس بیرون میآورند تا تخم بیرون غلتیده را بگیرند و سرشان در شیار گیر میکند و در همان حالت باقی میمانند تا بمیرند. مرغهای باطری زندگی وحشتناکی دارند. آنها از انجام کوچکترین کارهای طبیعی که به آنها لذت میدهد، محروم هستند.

این مرغها آنچنان آشفته و مضطرب هستند که مرتب به هم نوک میزنند. برای کم کردن تلفات ناشی از این نوک زدنها، هنگامی که مرغها هنوز جوجه هستند، قسمتی از نوک آنها با استفاده از یک دستگاه تیغدار بریده میشود. این عمل که بسیار دردناک است، بدون استفاده از بیحسی انجام میشود. حتی ممکن است جوجهای بدشانسی آورد و همراه نوک، سر زبان خود را نیز از دست بدهد. بر اثر تخمگذاری مداوم به تعداد زیاد، اکثر این مرغها معمولاً در ناحیۀ مقعد دچار زخمها و عفونتهای بسیار دردآوری میشوند. علاوه بر این، به علت برخورد مداوم با میلههای قفس و مرغهای دیگر و همچنین، نشستن مداوم روی فضولات خود این مرغها بیشتر پرهای خود را از دست میدهند. به علت ازدحام جمعیت، هنگامی که مرغی در قفس بر اثر بیماری یا گیر کردن سر در شیارهای پایین قفس یا گیر کردن بالها در میلهها میمیرد، معمولاً کسی متوجه این قضیه نمیشود و اجساد مرغها آنقدر در قفس میمانند تا شروع به تجزیه شدن کنند. در این مدت، مرغهای دیگر روی جسد آنها راه میروند یا مرتب به اجساد آنها نوک میزنند. علاوه بر این، پاها و بدن بسیاری از مرغهای باطری بر اثر کم تحرکی و له شدن مداوم، بیماریها و غیره بدفرم میشود طوری که آنها قادر نیستند به درستی بایستند.
نگهداری مرغهای باطری در برخی کشورها ممنوع شده است و دولتها تولید کنندگان تخممرغ را موظف میکنند حداقل از روش اصطبلی برای نگهداری مرغهای تخمگذار استفاده کنند. وضعیت زندگی در این اصطبلهای پرازدحام و کم فضا و به دور از هوای آزاد و نور خورشید در همۀ موارد مثل زندگی در قفس است با این تفاوت که مرغها کمی آزادی حرکتی بیشتری دارند، پر وبال و سر آنها به میلهها یا سیمهای قفسها گیر نمیکند و فضولات طبقات بالاتر بر سر مرغهای طبقات پایینتر ریخته نمیشود. تمام موارد مانند چیدن نوکها، محرومیت از کارهای طبیعی که یک مرغ میخواهد انجام دهد، زخمهای مقعدی، ریختن پر و بال و ... در این مرغها نیز صادق است.

به هر حال بد نیست اینجا به نکتهای هم اشاره کنم: در برخی کشورها مثل کشورهای اروپای غربی، تولید کنندگان موظفند روی بستهبندی تخممرغ روش نگهداری مرغها را ذکر کنند. بسیاری از مردم در این کشورها از خرید تخممرغهای باطری خودداری میکنند ولی قضیه این است که:

در برخی موارد کنترل کافی وجود ندارد مثلاً ممکن است یک تولید کننده از روش باطری استفاده کند ولی روی بستهبندی بنویسد: "نگهداری در اصطبل" یا "نگهداری در فضای باز"
اگر چه مردم از خرید تخممرغهای باطری خودداری میکنند ولی مصرف بیرویۀ تخممرغ همچنان ادامه دارد به همین دلیل، بعضی تولید کنندگان به اصطلاح "زرنگ" کارخانهجات خود را به کشورهایی که در آنها منعی برای نگهداری مرغها به روش باطری وجود ندارد منتقل میکنند و تخممرغهای تولیدی را در اختیار کارخانهجات شیرینیسازی، ماکارونیسازی و غیره قرار میدهند. چون تولید کنندگان بیسکویت، ماکارونی و غیره وظیفه ندارند نحوۀ تولید تخممرغ مصرف شده در تولید این محصولات را روی بستهبندی بنویسند، در واقع قضیه خیلی ماهرانه دور زده میشود طوری که مصرف کنندگان فکر میکنند هیچ وقت تخممرغ باطری نمیخورند در حالی که بیشتر تخممرغهای مصرف شده در شیرینیجات، رشتهها، ماکارونیها و لیکورها از مرغهای باطری به دست میآیند.

وضعیت در کشور ما به مراتب بدتر از این است. ما، به عنوان مصرف کننده، هنوز به مرحلهای از آگاهی نرسیدهایم که به روشهای نگهداری مرغها (یا سایر حیوانات پرورشی) فکر کنیم. برای ما هر چه تخممرغ ارزانتر و زردۀ آن زردتر باشد بهتر است!

خروس به دنیا آمدهای؟ بدشانسی آوردهای! یا کسی چه میداند شاید هم خوششانسی!
جوجههای نری که در دامداریهای مخصوص تولید تخممرغ به دنیا میآیند باید نابود شوند چون نژادی که برای تولید تخم به کار میرود برای تولید گوشت مقرون به صرفه نیست. در واقع، برای تولید کنندگان صرف نمیکند ۶ هفته به جوجههای نری که در دامداریهای تولید تخممرغ به دنیا آمدهاند غذا دهند چون در هر صورت، آنها در ۶ هفته به وزن مطلوب نخواهند رسید. به همین دلیل، جوجههای نر به محض بیرون آمدن از تخم در تلهای چندهزارتایی روی هم انباشته شده و با مکیدن هوا از اتاق یا ب استفاده از روشهای دیگر خفه میشوند.

مرغهای گوشتی
هر ساله ۴۶ میلیارد گوشت مرغی در دنیا پرورش داده میشود و این رقم مرتب در حال افزایش است. نگهداری مرغهای گوشتی مانند نگهداری مرغهای تخم گذار است. در هر متر مربع ۱۸ تا ۱۹ مرغ زندگی میکنند. در سالهای ۱۹۶۰، مرغهای گوشتی در ۸۴ روز به وزن کشتار یعنی ۲ تا ۲.۵ کیلوگرم میرسیدند. امروزه با روشهای به اصطلاح اصلاح نژادی و دادن غلات غنی شده به مرغها آنها در ۴۱ روز، یعنی کمتر از نصف مدت زمان گذشته، به وزن ۲ تا ۲.۵ کیلوگرم میرسند. این افزایش ناگهانی وزن باعث شَل یا بدفرم شدن پاهای مرغها و همچنین، سکتههای قلبی در آنها میشود. از طرف دیگر، مرغها برای آنکه فشار روی پاهای خود را کم کنند، در فضولات خود چمباته میزنند. بر اثر تماس مداوم با فضولات آنها دچار زخمها و عفونتهای شدید پوستی مخصوصاً در ناحیۀ پشت میشوند و پرهای خود را از دست میدهند. در هفتههای پنجم و ششم فضا آنچنان برای مرغها تنگ میشود که شش درصدمرغها بر اثر نرسیدن به ظرفهای آب و غذا میمیرند.

انتقال مرغها به کشتارگاه
مرغهای تخم گذار بعد از آنکه توانایی خود را برای تولید تخم از دست دادند و مرغهای گوشتی در ۴۱ روزگی در صندوقهای کوچک روی هم تلانبار شده، در کامیونها بار میشوند(!) تا راهی کشتارگاه شوند. در بسیاری از کشورها قانونی برای این کامیونها وجود ندارد. شرایط دما و تهویۀ مطبوع در این کامیونها بسیار بد است. در فصول و مکانهای بسیار سرد مرغها غالباً یخ زده به کشتارگاه میرسند و در فصول گرم تعداد زیادی از آنها بر اثر کمبود هوا و گرمازدگی در راه میمیرند. بر اثر خشونت کارکنان در زمان حمل و نقل مرغها، بیشتر مرغها، با پر و بال شکسته به آخرین مرحلۀ تراژدی زندگی خود وارد میشوند.

در کشتارگاهها مرغها از پاها آویزان شده، از مخزن گیج کننده عبور داده میشوند سپس گلوی آنها در ضمن عبور از کنار یک تیغ اتوماتیک بریده میشود. نه مخزن گیج کننده و نه تیغ اتوماتیک بهاندازۀ کافی دقیق کار نمیکنند. ممکن است مرغی بدون گیج شدن به تیغ اتوماتیک برسد و یا بدون اینکه گلویش بریده شده باشد به مخزن آب جوش که مخصوص کندن پرهاست انداخته شود و زنده-زنده آب پز شود. در روش سنّتی بریدن گلو که تکلیف روشن است: در این حالت، مرغها حتی از نعمت گیج شدن قبل از بریده شدن سر هم محروم هستند.

مرغ​ها موجودات اجتماعی باهوش و خوش​حافظه

مطالب مشابه :

شترمرغ

مثنوی معنوی، دفتر دوم، ابیات ۲۴۴۵ تا ۲۵۳۰