ايمان در كلام مسيحي و اسلامي

پاسخ:
ايمان [Faith] در كلام مسيحي محور بحث‏هاي دامنه‏داري است و فرقه‏هاي كلامي، مسيحي در تحليل ماهيت آناختلاف زيادي دارند. ازاين‏رو در اين مجال اندك نمي‏توان به تمامي آنها اشاره كرد، ازاين‏رو تنها به ديدگاه دو متكلممسيحي يكي توماس آكونياس(St . Thomas Aquinas) چهره اصلي كاتوليك قديم و ديگري پل تيليخ چهره اصليپروتستان جديد اكتفا مي‏كنيم.
    نظر توماس آكويناس(St . Thomas Aquinas): ايمان عبارت است از «تصديق گزاره‏هاي وحي شده و قبول قلبيآنها» [براون كالين، فلسفه و ايمان مسيحي، ترجمه طاطه‏وس ميكائيليان، انتشارات علمي و فرهنگي تهران، 1375، ص 25].
    از ديدگاه آكويناس، ايمان ماهيتي معرفتي دارد و در مراتب معرفتي ميان رأي يا گمان و علم يا دانش قرار گرفتهاست. رأي از نظر وي عبارت است از اعتقاد بي‏شاهد و بي‏دليل ازاين‏رو احتمال خلاف آن مي‏رود. اما دانش عبارتاست از اعتقاد مبتني بر شواهد كافي بر صدق، ازاين‏رو يقيني است. در حالي كه ايمان مبتني بر شواهد ناكافي و ناقصاست چرا كه حضور خداوند چنان ملموس نيست كه بتوان دليلي قوي براي علم به وجود او پيدا كرد. اما از نظرگاهآكويناس در اينجا اراده و خواست آدمي دخالت مي‏كند و در اثر آن عقل انسان چنان مؤكد و سخت به وجود خداوند وديگر اصول ديني اعتقاد پيدا مي‏كند كه منجر به اطاعت محض او از خداوند مي‏شود، نتيجه آن كه از نظر آكويناسايمان كار عقل است و همان تصديق به حقيقت الوهي؛ اما تصديقي كه ريشه در خواست آدمي دارد. پس خواست واراده ماست كه به كمك فقدان مدارك كافي آمده، نقص آنها را جبران مي‏كند. در واقع، آدمي با ديدن شواهد خاصي ازقبيل معجزه‏ها، با اين كه آنها را براي اعتقاد به وجود خداوند كافي نمي‏داند تصميم به تصديق آن گرفته، دعوتخداوند را پاسخ مثبت مي‏دهد.
    اشكالات متعددي به اين نظر شده است كه مجال طرح آن نيست ولي به هر حال اين خطاي بزرگي است كه بگوييمايمان به خاطر متعلقش - كه امور غيبي است - از حيطه علم آدمي خارج است، زيرا امر غيبي به معناي خفاي آن ازحواس آدمي است و نه از حيطه علم، عقل مفرد او. آكويناس به دليل تقابلي كه ميان ايمان و علم انداخته است، ازعهده تحليل دقيق ايمان برنيامده و مشخص نكرده كه در نهايت، تصديقي كه در تعريف ايمان مي‏گويد، چگونه باخواست و اراده آدمي پيوند خورده و از رهگذر آن حاصل مي‏شود [نگا: جوادي، محسن، نظريه ايمان در عرصه كلام و قرآن، معاونت اموراساتيد دروس معارف اسلامي قم، چاپ اول، زمستان 1376، صص 19 - 27]    پل تيليخ (Poul Tillich): «ايمان حالت دلبستگي نهايي آدمي و غايت قصواي اوست» به اعتقاد تيليخ چيزي غايتقصوي است كه معنابخش زندگي ما باشد و واقعيت و هدف زندگي ما در گرو آن. در نظر او غايت قصوا فقط يك چيزاست و آن وجود واجب‏الوجود است هر چند آدميان دلبستگي‏هايي دارند كه آنها را نهايي مي‏دانند ولي به نظر تيليخاين اشتباه بزرگي است كه آنچه كه حقيقتا نيست متعلق دلبستگي نهايي قرار گيرد [هيك، جان، فلسفه دين، ترجمه بهرام راد، انتشاراتبين‏المللي الهدي، تهران، 1372، ص 130 - براي اطلاع تفصيلي از نظر وي در اين باب مراجعه كنيد به تيليخ، پل، پويايي ايمان، ترجمه حسين نوروزي، انتشاراتحكمت].
    به هر روي از نظر تيليخ ايمان به دست آوردن چيزي نيست. ايمان تحصيل معرفتي كه وجود ندارد نمي‏باشد. ايمانتنها توجه كردن و التفات به چيزي است كه آدمي خود دارد. ايمان هوشياري به ذات تعلقي و وابسته خود است،نوعي وابستگي كه همه وجود آدمي را از آن وجود مطلق سرشار مي‏كند. ايمان زدودن غفلت از چيزي است كه خوددارد[نظريه ايمان، همان، ص 45].
    با مراجعه تفصيلي به ديدگاه تيليخ در باب ايمان مي‏توان اشكالات متعددي را مطرح كرد ولي مهم‏ترين خطايديدگاه او آن است كه براي خداوند تشخص قائل نيست؛ يعني، تحليل او از ايمان آن است كه خداوند به عنوانموجودي متشخص و متعين وجود ندارد، بلكه خدا همان واقعيت وجود اشيا و آدميان است و حال آن كه همه اديانآسماني به تشخيص خداوند وراي وجود مخلوقاتش قائل هستند. هم‏چنين او نقش عقل در خداشناسي را ناديدهگرفته است [نگا: همان، صص 48 - 46]    در ميان متكلمان اسلامي - چه اشاعره و چه معتزله از اهل سنت و هم‏چنين از متكلمان شيعي - نظريه‏هايگوناگوني در تحليل ايمان ارائه شده است كه نمي‏توان به طرح يكايك آنها پرداخت. تنها اين نكته را خاطرنشانمي‏سازيم كه با مراجعه به نظريات متكلمان شيعي در اين باب، اين نتيجه مهم به دست مي‏آيد كه قاطبه و اكثر متكلمانشيعي ايمان را مساوي با تصديق به خدا و رسول و محتواي راست دانسته و مراد از تصديق نيز در نزد آنان معرفت وشناخت است، بنابراين ايمان در نظر اكثر متكلمان شيعي؛ يعني، معرفت و شناخت به خدا، رسول و محتواي رسالتبراي آن كه اين مطلب كمي روشن شود تنها به تعاريف برخي از بزرگان و انديشمندان شيعي پيرامون ايمان بسندهمي‏كنيم:
1- سيد مرتضي: ايمان تصديق قلبي است، يعني اگر كسي به خدا و به آنچه خداوند معرفت آن را لازم كرده تصديق كند، مؤمن است و نيازي بهاقرار زباني نيست [سيد مرتضي، الذخيرة في علم الكلام، مؤسسه النشر الاسلامي قم، بي‏تا، ص 536]2- شيخ طوسي: ايمان فقط تصديق قلبي است و معرفت خداوند و اذعان نفساني است به آنچه كه خداوند اقرار و اذعان به آنها را لازم كردهاست و اقرار لساني لازم نيست [شيخ طوسي، محمد الاقتصاد في الاعتقاد، بي‏نا، بي‏تا، ص 227]3- ابن ميثم بحراني: ايمان همان تصديق قلبي است به خداوند و آنچه پيامبر آورده است [البحراني، ابن ميثم، قواعد المرام في علم الكلام، انتشاراتكتابخانه آيت‏اللّه‏العظمي مرعشي، قم، بي‏تا، ص 170]4- صدرالمتألهين: اهل ايمان به خدا و رسول همان علم به الهيات است [شيرازي صدرالدين، تفسير القرآن، انتشارات بيدار قم، بي‏تا، ج 1، ص 249(در اين باب نگا: نظريه ايمان، همان، صص 134 - 120)[5- علامه جعفري: ايمان تصديق وجداني فعال است [تكاپوگر انديشه‏ها (زندگي، آثار و انديشه‏هاي استاد محمد تقي جعفري) به كوشش عبداللّه‏ نصري،پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي، تهران، چاپ اول، تابستان 1376، ص 133].
    البته اين كه تصديق تنها معرفت است يا عنصري بيش از معرفت را لازم دارد محل بحث و نظر است، اما حق آناست كه براساس آيات و روايات صرف يقين و علم به مطلبي ايمان تلقي نمي‏شود بلكه بايد علاوه بر آن يك نوعتسليم دروني و قلبي نسبت به آن آموزه نيز وجود داشته باشد، چنان كه برخي از متكلمان شيعي بدان تصريح دارند.مثلاً فاضل قوشچي در «شرح تجريدالاعتقاد» مي‏گويد: معناي تصديق بيش از علم و معرفت است [نگا: شرح تجريدالاعتقاد،انتشارات شريف رضي، قم، بي‏تا، ص 386 [يا شيخ طوسي معناي تصديق را علاوه بر معرفت و علم، تسليم نيز تلقي مي‏كند [نگا:تفسيرالتبيان، ج 2، ص 418]    اما ايمان از ديدگاه قرآن عبارت است از: «علم و معرفت يقيني توأم با تسليم و خضوع در برابر حق. اما اين كه ايمانمعرفت و علم يقيني است از اين آيه استفاده مي‏شود كه:   انما المؤمنون الذين آمنوا باللّه‏ و رسوله ثم لم يرتابوا وجاهدواباموالهم وانفسهم في سبيل اللّه‏ اولئك هم الصادقون      در حقيقت، مؤمنان كساني‏اند كه به خدا و پيامبر او ايمان آورده و [ديگر[شك نياورده و با مال و جانشان در راه خدا جهاد كرده‏اند. اينانند كه راست كردارند{M، (حجرات، آيه 15).
    اين آيه به روشني حكايتگر اين حقيقت است كه اهل ايمان كساني‏اند كه در ايمان به خدا و رسول ترديد و شكينداشته بدانها علم و يقين دارند. اين ويژگي با آيات ديگري كه به توصيف مشركان و كافران (كساني كه ايمان ندارند)پرداخته است بيشتر تقويت مي‏شود به دليل مجال اندك تنها به ذكر يك نمونه اكتفا مي‏شود:   لا اله الا هو يحيي و يميتربكم و رب آبائكم الاولين بل هم في شك يلعبون      خدايي جز او نيست، او زندگي مي‏بخشد و مي‏ميراند، پروردگار شما و پروردگارپدران شماست ولي نه، آنها [كافران] به شك و شبهه خويش سرگرمند{M، (دخان، آيات 9 - 8).
    اين آيه به روشني كساني را كه به وحدانيت خداوند ايمان ندارند، فرو رفته در شك و ترديد خوانده و با مقابلهايمان نسبت به كفر، مؤمنان را كه به وحدانيت خداوند و اين كه تنها اوست كه حيات و ممات انسان‏ها را در اختيار داردايمان دارند، صاحبان علم و معرفت مي‏شناساند.
    اما ايمان صرف علم و معرفت نيست بلكه علمي است كه به زيور تسليم آراسته شده باشد و توأم با آن باشد: ولما جائهم كتاب من عنداللّه‏ مصدق لما معهم و كانوا من قبل يستفتحون علي الذين كفروا فلما جائهم ما عرفوا كفروا به فلعنةاللّه‏ علي الكافرين      و هنگامي كه از جانب خداوند كتابي كه مؤيد آنچه نزد آنان است بر ايشان آمد، و از ديرباز [در انتظارش] و كسانيكه كافر شده بودند پيروزي مي‏جستند ولي همين كه آنچه [كه اوصافش] را مي‏شناختند برايشان آمد، انكارش كردند پس لعنت خدا بر كافرانباد{M، (بقره، آيه 89).
    در اين آيه به صراحت بيان شده كه علي‏رغم معرفت و حتي آمادگي قبلي براي قبول و پذيرش آن، ناگهان كفرورزيده از قبول آن سرباز زدند، بنابراين صرف معرفت ايمان نيست بلكه التزام قلبي و تسليم دروني نيز بايد با آنمعرفت توأم باشد تا مفهوم ايمان بر آن صدق كند.   وحجدوا بها واستيفنتها انفسهم ظلما و علوا      و با آن كه دلهايشانبدان يقين داشت، از روي ظلم و تكبر آن را ان

ايمان در كلام مسيحي و اسلامي

مطالب مشابه :

دانلود سرودهای بیکلام و با کلام انقلابی

قدرت كلام

سرود های انقلابی (بی کلام-با کلام)

موسيقي بي‌كلام، سرشار از كلام

چرا مشايي نه؟ هتاكي به خدمتگزار با وفاي مام ميهن پاياني ندارد

دانلود سرود های انقلابی

ايمان در كلام مسيحي و اسلامي

دانلود سرودهای انقلابی