بررسی نحوه رنگرزی در مناطق مختلف ایران

فارس

استان فارس یکی از مراکزی است که رنگرزی گیاهی در آن رواج فراوان دارد لذا طراوت و شفافیت رنگ و تنوع غنای رنگ آمیزی فرش‌های این استان بیش از هر عامل دیگری در شهرت جهانی دست بافته های قشقایی مؤثر است این استان دیرتر از سایر مراکز ایران مورد هجوم رنگ‌های شیمیایی قرار گرفت. توانایی زنان قشقایی در احساس رنگ‌ها و رنگ آمیزی گاه چنان باور نکردنی است که به اعجاز می‌ماند. هم از نظر فراوانی رنگ و ریزه کاری‌های رنگ آمیزی و هم از لحاظ پختگی و گیرایی و چشم‌نوازی و هم از نظر هماهنگی پرجاذبه و افسون کننده‌ای که جریان وقفه ناپذیر رنگ‌ها را پدیدار می‌کند.

آذربایجان

در بیشتر شهرها و روستاهای آذربایجان اصالت کارهای قدیمی حفظ شده و رنگ‌های طبیعی هنوز جای خود را به رنگ‌های شیمیایی نداده است. خامه‌های پشم بیشتر در دسترس است و پشم آن توسط عشایر ایل شاهسون تهیه می‌شود. هر چند که صرف نظر از کارگاه‌های شرکت فرش در تبریز سایر کارگاه‌ها بیشتر رنگ‌های شیمیایی استفاده می‌کنند.

مشهد

امروز صرف نظر از چند کارگاه در شهر و کارگاه‌های کوچک در روستاها اکثر قالی‌ها را با پست‌ترین انواع رنگ‌های اسیدی و بازیک رنگ می‌کنند و در نتیجه روز به روز از بازار این فرش‌ها کاسته می‌شود و تنها در کارگاه‌های شرکت فرش، کم و بیش رنگ‌های طبیعی استفاده می شود.

کاشمر

قالی این شهر عمدتاً نامرغوب و رنگ‌های به کار رفته در آن از نوع رنگ‌های بی‌ثبات است. به نظر می‌رسد که رنگرزی گیاهی در این منطقه رونق چندانی ندارد و تخصص لازم هم وجود ندارد.

توس و نیشابور

در این نواحی رنگ‌ها بیشتر شیمیایی تند و نوع پشم نیز پست‌تر از سایر قالی‌های خراسان است.

قائنات

در ناحیه درخش قالی‌بافی وجود دارد که متأسفانه از رنگ‌های شیمیایی استفاده می‌کنند و در ایل بهلوری نوعی قالیچه و قالی نظیر قالیچه‌های ترکمنی می‌بافند. ولی با وجود زیبایی ظاهری کار از مواد رنگی شیمیایی استفاده می‌کنند.

اراک, بروجرد, محلات

دو شهر بزرگ بروجرد و محلات قبل از شرکت زیگلر انگلیسی که کارگاه‌های رنگرزی را در اراک و روستاهای اطراف تأسیس کرد نیز از مراکز صدور رنگ‌های گیاهی ایران به اروپا بودند ولی امروز با رونق شرکت ها و کارگاه‌های شیمیایی از رنگ‌های کم‌ثبات اسیدی و سایر رنگ‌های شیمیایی استفاده می‌شود.

اصفهان

استفاده از رنگ‌های طبیعی، کاهش قابل توجهی مخصوصاً در اصفهان پیدا کرده است و با این وصف هنوز در مناطق روستایی پاره‌ای بافندگان، رنگ‌های گیاهی را مورد استفاده قرار می‌دهند.

کاشان

با وجود نمونه‌های بی‌نظیر فرش و پارچه این شهر در عهد صفویه که خود از شاهکارهای هنر رنگرزی و نساجی است امروزه به طور عمده از رنگ‌های شیمیایی و به ندرت از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌شود.

کرمان

هنرمندان قالی‌باف کرمانی در گذشته از رنگ‌های گیاهی استفاده می‌کردند ولی پس از جنگ جهانی دوم به دلیل ارزانی و فراوانی رنگ‌های بازیک و سادگی رنگرزی با آنها، تمایل به استفاده از رنگ‌های شیمیایی نشان داده‌اند و به این گونه رنگ‌های شیمیایی جای رنگ‌های گیاهی را گرفت.

یزد

قالی‌های این شهر خصوصاً نقش هراتی از اهمیت خاصی برخوردارند. در این شهر با هر دو روش سنتی و شیمیایی رنگرزی می‌شود.

ترکمن صحرا

در گذشته در بافت و رنگرزی از روش‌های سنتی و رنگ‌های گیاهی استفاده می‌شد اما با مرور زمان رنگ‌های گیاهی جای خود را به رنگ‌های شیمیایی دادند و کارگاه‌های رنگرزی سنتی تقریباً برچیده شدند.

همدان

قالی‌بافان این منطقه اکثراً خود تولید کننده پشم بوده و بیشتر از رنگ‌های طبیعی استفاده می کنند و به همین علت دست‌بافته‌های آنان از نظر رنگ دارای درخشندگی و جلای خاصی است اما در خمسه از کلاف‌های تافته کارخانه‌ای که رنگ شیمیایی دارند استفاده می‌کنند. از این رو قالی آنها فاقد مرغوبیت سایر محصولات همدان هستند.
منبع: دانشگاه هنر اسلامی تبریز
تصویر: خبرگزاری مهر
عکاس: عالیه سعادت پور

بررسی نحوه رنگرزی در مناطق مختلف ایران

مطالب مشابه :

گزارش کارآموزی

بررسی نحوه رنگرزی در مناطق مختلف ایران

پروژه وایت اسپریت - بی رنگ و بی بو کردن نفت کشور کویت

سوالات جغرافيا درس 5 : صنایع ایران