جزیره هرمز-نگین خلیج فارس

                                                تاریخ درخشان هرمز   ، تجربه که تکرار نشد ، شکوهی که باز نگشت

در رابطه  با جزیره هرمز و  تایخ این جزیره کتاب و مطالب زیادی نوشته شده است ، خوشبختانه  در این رابطه انقدر  منابع و اسناد  زیاداست که می توان کتابهای متعدد  دیکر هم نوشت .  ولی هدف من  نوشتن کتاب نیست  بلکه اشاره به بعضی اسناد و  نوشتهای تاریخی است که کمتر  به انها اشاره شده است .در نقشه بالا جزیره  هرمزدر دوران شکوفای و رونق دیده می شود  در شمال شرقی جزیره  ساحل و رودخانه میناب و در قسمت شمال غربی  منطقه سورو  و در شرق  جزیره قشم و قایقهای که برای حمل اب و مایحتاج روزانه مردم هرمز بین قشم و هرمز طردد میکنند.

    بندرگاه  و گمرک جزیره  هرمز در شمال شرقی این جزیره   . 

             در نوشته قبلی در رابطه با بندر هرمز در ساحل  تیاب میناب و علل انتقال مرکز تجاری این بندر به جزیره جرون که بعدها به جزیره هرمز معروف گردید ، اشاره کردیم حال به بعضی عواملی که به رونق این جزیره و بطور کلی به رونق  دادو ستد و تجارت از طریق دریا گردید اشاره کوتاهی می کنیم .

 تسلط تیمور لنگ بر اسیای مرکزی و   خاورمیانه ، تصرف دمشق ، بغداد و اصفهان که  مراکز عمده تجارت در منطقه بودن ضربه بود بر تجارت و راههای زمینی ، در سال ۱۴۰۵ با مرگ تیمور لنگ  نا امنی و شورش سرار منطقه تحت سلطه تیمور فرا گرفت و عملا اقتصاد اسیا را به رکود کشاند . جاده مشهور ابریشم اهمیت گذشته خود را از دست داد و تجارت بین شرق و غرب اسیا از طریق  راههای  زمینی محدود یا غیر ممکن گردید ، در این  شرایت  حاکمان چین به فکر چاره افتادن  و با هوشار ( ساختن )  صدها کشتی بزرگ ، کاروان عظیم دریای راه انداختن و برای تجارت راهی اقیانوس هند  گردیدند *  .  فرمانده این کاروان بزرگ دریای به عهده  دریادار  زینگ هی  بود  ، اسم اصلی زینگ هی  ماهو  بود که معادل محمد در زبان چینی ان موقعه بود . ماهو که پدر بزرگش مسلمان  و از سرداران  مغول بود ، طی سفر  دریای خود که سالها به طول انجامید به هر جا که میرسید درباره زندگی و فرهنگ ان منطقه  تحقیق می نمود ، حاصل این نوشتها بعدا بصورت کتابی  منتشر گردید.   محققان اروپای از این کتاب استفاده زیادی نموده اند .  

 کشتی  و بازارچه  چینی ها در    بنادر  خاورمیانه 

اولین  کاروان  دریای که بطرف  هند و خاورمیانه  حرکت نمود  شامل  ۳۱۷  گشتی بود در اندازه های مختلف   که بزرگترین انها  بطول  ۱۴۰ متر و عرض ۵۷ متر و دارای  ۹ دول ( دکل ) بود  و در مجموع ۲۷۸۷۰ نفر این کاروان را  همراهی می کردند که شامل بازرگانان ،  سربارزان ، ملوانان ، دفترداران و سفرای چین بودند.

 ماهووان به همراه کاروان عظیم دریای خود دو بار  از هرمز دیدن نمود و در انجا به دادو ستد پرداخت، وی در مدت اقامت خود در هرمز ، ضمن  توضیح دادن وضعیت تجاری و اهمیت اقتصادی جزیره هرمز ، زندگی روزمره مردم نیز به نگارش در اورده است . زینگ هی در اخرین سفر خود به هرمز سال ۱۴۳۱ تا ۱۴۳۳ میلادی ، در باره مردم هرمز  نوشت ؛ شاه جزیره  و تمام  مردم مسلمان  مومنی بودند  و پنج بار در روز  عبادت می کردند و هر روز حمام می نمودند. ؛  وی ادامه می دهد  و می گوید ؛ در انجا  خانواده فقیر وجودنداشت و اگر کسی دچار مشکل می شود  دیگران با دادن لباس و غذا و پول  ، به انها کمک می کردندکه زندگی عادی داشته باشند . مردم چهره بشاشی  داشتند.

جزیره هرمز  در سال ۱۶۲۶ میلادی  

    زینگ هی ادامه می دهد ؛ هرمز در شمال بعلت نزدیکی به خشکی ( از طریق تیاب میناب  به سیر جان و کرمان  واز طریق بندر سورو  به لاتیدان ، لارستان و فارس )  با اکثر شهرهای بزرگ ایران  ، اسیای مرکزی  و عراق  ارتباط داشت . زینگ هی ادامه می دهد  ؛ کشتی های خارجی از همه جا  راهی هرمز هستند و بازرگانانی که از طریق خشکی مسافرت می کنند برای پیوستن به بازار  و تجارت  وارد هرمز می شوند ؛.  وی می گوید ؛ اکثر مردم  این کشور  ثروتمند هستند ؛ .  زمانی به عظمت و اهمیت  هرمز پی می بریم که بدانیم  این جزیره کوچک خشک و بی اب چگونه به مدت ۳ سال  ۱۴۳۱ - ۱۴۳۳  پذیرای  ۲۷۰۰۰ نفر از تجار چینی و همراهانشان بوده به اضافه هزاران بازرگان و کارکنان کشتی های که از هند ، افریقا ، کشورهای عربی هر ساله به هرمز می امدند . تهیه  مایحتاج روزانه این همه ادم نیاز به یک سازماندهی  منظم و مدریت   پیشرفته  داشته است .

     *در سال ۱۳۱۰ البوکورک  فرمانده نیروهای  پرتغالی در اسیا  که بر غرب هند تسلط یافته بود  می گوید؛ برای تسلط کامل بر تجارت در اقانوس هند کنترل ۳ نقطه کلیدی دیگر لازم است  ، مالاکا  ( حدود مالزی )  عدن ( در دهانه دریای سرخ ، باب المندب ) و  جزیره هرمز ،   وی می گوید ؛ با تصرف هرمز کنترل  تجارت در منطقه خلیج فارس  و تمام سرزمین  ایران  و اسیای میانه و  خاور میانه را  بدست می اوریم . 

                                                      بادگیرها  و خانه های  چند طبقه   جزیره  هرمز

     *  یاکو ویس د کوتری   بازرگان فلمیش ( بخش هلندی زبان بلزیک )  که در خدمت پرتغالیها بود و همراه انان  بارها به هرمز مسافرت کرده بود ،  در سال ۱۶۰۶  نوشت ؛ در فصل تجارت  و در دوران  بارانهای  موسمی  ( جون ، جولای ، اگوست )  بیش از  ۲۰۰ کشتی  بزرگ تجاری  شاهن ( پر از  )  هل از سیلان  و دیگری شاهن از  پارچه و لباس از بنگال  ، زردچوبه  و میخک  و شکر از  بندر  کوچین ( جنوب غرب هند )  ، کشتی های دیگری   پر از برنج از منگلور  ( غرب هند )  و گشتی های از عدن و مکه  برای خرید  فولاد  در هرمز  لنگر انداخته بودند .   این  بازرگان بلژیکی دهها کالا نام می برد که در هرمز  توسط صدها بازرگان  خرید و فروش می شوند . او می گوید ؛ تنها  سود گمرکی این کالا ها در سال بیش از ۱۰۰۰۰۰    کوروزادو ( سکه طلا که به کوروزاد البوکورک  نیز معروف بود )  بود .    دکوتر  می گوید  ؛ بازرگانانی که در سال دو بار  برای تجارت به هرمز می امدند  حدود  ۴۰ تا  ۵۰ درصد   سود حاصل می کردند .   

   گفتها  و نوشتهای  زیادی در باره  هرمز  برای گفتن و نوشتن  وجود دارد  که امیدوارم  دوستداران  تاریخ و فرهنگ  هرمزگان  و محققان  ان را برای اشنای با ، شکوه  ، جلال و  نقش  مووثر این منطقه در تاریخ ایران  ، به رشته تحریر در اورند .

 وضعیت فعلی  هرمز  و هرمزگان  با تاریخ پر شکوه  گذشته قابل  مقایسه  نیست و نمی باشد .  متاسفانه عدم توجه به منافع ملی ، بی کفایتی ،بی لیاقتی و  بی درایتی  حاکمان  باعث گردیده از حداقل های  توانای منطقه نیز به خوبی استفاده نشود ، اسکله سورو ( شهید با هنر ) و اسکله گچین ( شهید رجای ) با  داشتن تمام امکانات و ارتباط جاده ای و راه اهن با  اسیای مرکزی  نتوانسته نقش فعالی در بازار منطقه  داشته باشد  و این در حالی است که  بیابانهای  جبل علی  در دبی  به بزرگترین  بندر  منطقه و اسیا تبدیل گردیده و حتی نیمی از  صادرات  و واردات ایران نیز از  جبل علی  انجام می گرید و هم اکنون بزرگترین  بندر کانتینر   منطقه  نیز در بخش شرقی امارات در کنار دریای عمان در حال شکل گیری است .

  و دردناکتر اینکه بیش از نیمی از سرمایه گذاری در  دبی  دلارهای نفتی است که از ایران فرار کرده  ویا فرارش داده اند ( توسط اقازادهاو نهادهای وابسته به نظام) واینکه اباد گر دبی هستند  .  سال گذشته مقامات دبی اعلام  کردند که طی چند سال گذشته ایرانیها بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار در دبی سرمایه گذاری کرده اند .

    عکس ماهواره از جزیره هرمز و  موقعیت جغرافیای این جزیره

  * مجله تحقیقی شرکت نفتی ارامکو  منتشره  ۲۰۰۵  - محقق  : پاول لاند  تاریخدان و اسلام شناس که در زمینه  تاریخ  عرب و  نقش جاده  ابریشم  و تجارت در  اقیانوس هند  نوشته های  زیادی دارد