کنترل کیفیت

در مهندسی و تولید صنعتی، بخش کنترل کیفیت و مهندسی کیفیت به بخشی گفته می‌شود که به درست کردن روش‌هایی مشغول است تا کارخانه بتواند به‌وسیله آن روش‌ها از مرغوبیت و مشتری‌پسند بودن کالاهای تولیدی خود مطمئن گردد. این روش‌ها و سیستم‌ها معمولاً با همکاری با دیگر رشته‌های مهندسی و بازرگانی طراحی می‌شوند.

یکسان بودن تقریبی برجسته‌کاری‌های ستون ها دیوارهای تخت جمشید، نیایشگاه‌های مصری و یونانی و دیگر سازه‌های باستانی نشانگر اینست که موضوع کنترل کیفیت از دیرباز نزد بشر وجود داشته است.

عمده بحث كنترل كيفيت مربوط به انجام نمونه گيري از محصولات ، بازرسي آن نمونه ها و تعميم نتايج به كل انباشت محصول است كه بر اساس روش هاي آماري انجام مي گيرد . از ديگر روش هاي مورد استفاده در كنترل كيفيت ، كنترل فرايند توليد محصول به جاي كنترل محصول تهيه شده است كه با استفاده از روش هاي آماري مانند SPC و ... انجام مي گيرد. مبحث كنترل كيفيت ، جايگاه ويژه اي در مباحث نظام هاي جامع مديريت كيفيت دارد.

کنترل کیفیت:مجموعه عملیاتی نظیر اندازه گیری یا آزمون است که روی یک محصول یا کالا انجام می شود تا مشخص شود آیا آن محصول با مشخصات فنی مورد نظر مطابقت دارد با خیر؟

از زمانی که انسان توانایی ساخت محصولی را پیدا کرد جهت کنترلکیفیت آن نیز به تلاش پرداخت. ظرافت، دقت و هنرمندی خاصی که در آثار باستانی و محصولات متعلق به زمانهای نهچندان دور مشاهده میشود حکایت از این تلاش دارد. با شروع انقلاب صنعتی در اواسط قرن هجدهم، ماشینهای تولیدی کمکم جایگزین ابزار و مهارت فردی افراد هنرمند و صنعتگر گردید. با پیدایش روشهای جدید و پیچیده تولید، اشتیاق تولید بیشتر افزایش یافت و بدینترتیب نیاز به کنترل کیفیت محصول نهایی نیز ابعاد تازهای پیدا نمود.

کنترل کیفیت آماری در دهه 1920 توسط والتر شوهارت از آزمایشگاههای بل تلفن امریکا پایهگذاری گردید. وی در یادداشتی در 16 مِی 1924 اولین تصویر نمودارهای کنترل را ترسیم کرد و به بررسی بیشتر این روش در مطالعات بعدی خود پرداخت.

دو همکار شوهارت به نامهای داج و رومیگ نیز کاربرد تئوری آمار را در نمونهگیری بررسی کردند و نتیجه کار آنان منجر به انتشار جداول معروف بازرسی داج- رومیگ در سال 1944 گردید. مجموعه کارهای شوهارت، داج و رومیگ اساس علمی را تشکیل می دهد که امروزه کنترلکیفیت آماری خوانده میشود. این افراد در دهه 1930 با همکاری جامعه امریکایی، کوششهای خود را برای معرفی روشهای جدید آماری شروع کردند.

در سال 1950 از تلفیق روشهای نمونهگیری استاندارد MIL-STD-105D تهیه و منتشر گردید. در سال 1957، استاندارد MIL-STD-414 جداول بازرسی متغیرها منتشر گردید. در انگلستان کنترل کیفیت آماری در اوایل پیشرفتی سریعتر از امریکا داشت. بدنبال سفر شوهارت به لندن در ماه مِی 1932، ایگان اس. پییرسون مقالهای درباره کاربرد صنعتی آمار در انجمن سلطنتی آمار قرائت کرد. در فاصله کمی بعد از این، انجمن مذکور قسمتی را برای تحقیقات صنعتی و کشاورزی درنظرگرفت و ضمیمهای به مجله خود درباره کاربرد این رشته جدید اضافه کرد.

انجمن استانداردهای انگلستان نیز علاقه خود را به روشهای جدید با انتشار کتابی تحت عنوان «کاربرد روشهای آماری در استاندارد[1] کردن صنایع و کنترل کیفیت» نشان داد. عکسالعمل صنایع انگلستان نسبت به روشهای جدید آماری سریع و همهجانبه بود، بهطوری که تا سال 1937، در مورد محصولاتی از قبیل ذغالسنگ، الیاف پنبه، منسوجات پنبهای و پشمی، شیشه، لامپ، مصالح ساختمانی و محصولات شیمیایی از روشهای جدید کنترل کیفیت آماری استفاده شد.

از امریکا و انگلستان روشهای کنترلکیفیتآماری به سایر کشورها برده شد. تحت راهنماییهای دکتر ادوارزدمینگ روشهای کنترلکیفیتآماری در ژاپن تا سطح بهترین سیستمهای کنترلکیفیت در جهان توسعه یافت. در اروپا انجمن اروپایی کنترلکیفیت بوجود آمد. امروزه تقریباً تمام کشورهای صنعتی جهان از روشهای کنترلکیفیتآماری استفاده میکنند.

والتر شوهارت از پایهگذاران کنترلکیفیتآماری در کتاب معروف خود که در سال 1931 با عنوان «کنترل اقتصادی کیفیت محصولات ساخته شده» منتشر شد تعریفی از کیفیت را ارائه میدهد که سرآغاز مناسب و مطلوبی برای مفهوم کیفیت بهشمار میآید. وی با اذعان به پیچیدگی مفهوم کیفیت، آن را در دو وجه متمایز عینی و ذهنی مورد بررسی قرار میدهد. درباره مفهوم کیفیت به وجود دو جنبه مهم "واقعیت" مانند خواص فیزیکی یک محصول، و "عینیت" مانند ادراک و احساس فرد اشاره کرده و ابراز میدارد که این مفهوم ذهنی کیفیت با مطلوبیت یا ارزش خواص عینی فیزیکی خود آن شی بهطور بسیار نزدیکی در ارتباط است

فلیپ کرازبی (1979) کیفیت را چنین تعریف کرد: «ما باید کیفیت را بهعنوان تطابق با نیازهایی تعریف کنیم که بهطور روشن و بدون هیچگونه ابهامی بهصورت مشخصات طراحی(فنی) بیان میشود و آنگاه از طریق جمعآوری مستمر دادهها، میزان تطابق با آن نیازها را مشخص نماییم و نامنطبقهای کشف شده را فاقد کیفیت بخوانیم. بدین طریق مشکلات کیفی به عدم تطابق تبدیل شده و کیفیت به طور عینی قابل تعریف میشود.»

جوارن و گرینا (1980) « مناسبت در بکارگیری » را به عنوان تعریف کیفیت بیان کردند. تعریف جوارن و گرینا تاکید میکند که باید کیفیت توقعات و نیازهای کاربران کالا یا خدمات را تامین نماید. از دیدگاه اجتماعی تعریف ایزو که در آن کیفیت به عنوان « مجموعه وِیژگی هایی که تمامی نیازهای آشکارا یا ضمنی را تامین مینماید» نام برده میشود، جزئیات بیشتری را به تعریف جوران وگرینا میافزاید.

گاروین(1984) معتقد بود که اهمیت جنبه خاصی از کیفیت، با ماهیت محصول و نیاز مشتری تغییر میکند و در نتیجه، معنی خاصی از کیفیت به زمینه بهکارگیری بستگی دارد.

دمینگ (1986) مشتری مهمترین قسمت یک خط تولید است میدانست و معتقد بود کیفیت باید بر نیازهای حال و آینده مشتری متمرکز باشد.

با توجه به این تعاریف نمونهای در موضوع کیفیت و تعاریف ارائه شده توسط نظریهپردازان دیگر، به نظر میرسد که مفهوم گسترده کیفیت در خشنود بودن و رضایت مشتری میسر است. بر پایه همین برداشت یک تعریف کلی از کیفیت توسط انجمن کیفیت امریکا در سال 1987 به صورت زیر ارائه شده است که همان تعریف مفهوم کیفیت در استانداردهای سری ایزو 9000 میباشد. آن تعریف کلی از کیفیت عبارت است از:

«کلیه خصوصیات و مشخصاتی از محصول(کالا یا خدمات) که توانایی برآوردن نیازهای لازم و تعیین شدهای را داشته باشد.»

کنترل کیفیت

مطالب مشابه :

کایزن چیست

کنترل کیفیت

هزینه های کیفیت

مدیریت زنجیره تامین

مديريت زنجيره تأمين (SCM)

اقتصاد.مدیریت زنجیره تامین