جهانگردی

مروری بر تاریخ و پیشینه این صنعت پر رونق، بیانگر این مطلب است كه ظهور و فعال شدن جهانگردی مرهون توسعه حمل ونقل در دنیای امروزی بوده است چرا كه تا قبل از پیشرفت صنعت حمل و نقل و ایجاد تسهیلات جهت مسافرت، سفرها در حیطه طبقه محدودی از اشراف بوده است كه بیشتر انگیزه هایی غیر از تفریح ، ماجراجویی، دیدار از جاذبه ها و... داشته‌اند.
در این مقاله سعی شده است ضمن ارائه تعاریف واژه‌های اصلی جهانگردی وحمل ونقل، با بیان سیر تاریخی پیشرفت حمل و نقل وجهانگردی، ارتباط حمل ونقل با جهانگردی و نقش‌های اساسی آن را در این صنعت روز دنیا به تحریر درآورده و توجه پژوهشگران و دست اندركاران جهانگردی را بیش از پیش به اهمیت ویژه حمل ونقل در جهانگردی جلب نمایم.
واژگان كلیدی: حمل و نقل، جهانگردی، جهانگرد، مسافر و بازدیدكننده، زیرساخت، نقش‌های اساسی و...
● مقدمه
امروزه صنعت جهانگردی به عنوان یكی از مهمترین صنایع جهان كه نقش عمده‌ای در بهبود وضعیت اقتصادی كشورها وتوسعه اقتصادی آنها دارد، از سوی كارشناسان، دانشمندان، مدیران و برنامه‌ریزان اقتصادی كشورهای مختلف مورد توجه قرار گرفته است، «تاثیر اقتصادی این صنعت به حدی قابل ملاحظه است كه حدودا مخارج ۷% از سرمایه جهان را دربر می‌گیرد».‍ (به واسطه این توجه ویژه و به منظور بهره‌برداری موثرتر از این صنعت در راستای توسعه اقتصادی، اركان اصلی صنعت جهانگردی كانون توجه برنامه ریزان بوده است، مواردی نظیر منابع جهانگردی، تاسیسات و تجهیزات جهانگردی واز همه مهمتر حمل ونقل و اجزای آن.)
«توسعه فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در بسیاری از ابعاد با فعالیت‌های مرتبط با امر جهانگردی گره خورده است. كسب درآمدهای ارزی از منابع غیر نفتی در ایران، تاكید بر توسعه روابط فرهنگی با سایر ملل و تمدنها و سایر مقولاتی از این دست، متولیان امر را به بازنگری در اهداف و برنامه‌ها واداشته است. لذا توجه به نقش زیرساخت‌ها و اركان اصلی جهانگردی كه در واقع بدون آنها و یا در صورت ضعف در هریك از آنها، توسعه در صنعت جهانگردی امكانپذیر نمی‌باشد، به عنوان یكی از چالش‌های اصلی دست‌اندركاران و برنامه‌ریزان و از همه مهمتر مسئولان كشور قرار گرفته است.
در واقع عامل اصلی پیشرفت وفراگیر شدن جهانگردی ، صنعت حمل ونقل بوده است لذا توجه به نقش حمل ونقل در صنعت جهانگردی مهمترین گام در جهت برنامه ریزی بمنظور توسعه جهانگردی در كشورها می باشد . این مقاله سعی دارد ضمن معرفی وشناخت حمل ونقل واجزاء آن ، به بیان نقش این صنعت در صنعت جهانگردی بپردازد .
گوهریان،محمد ابراهیم و كتابچی، محمد مهدی، گردشگری بین‌المللی، ۱۳۸۴، انتشارات امیر كبیر، ص ۲۵
مدد، محمد، اطلس ملی ایران (گردشگری)، ۱۳۸۱، سازمان نقشه برداری كشور،
● تعریف جهانگردی
در فرهنگ معین جهانگردی «دراقطار عالم سفر كردن و شناخت» معنی شده است.
در ( longman dic) توریسم تحت عنوان «مسافرت برای تفریح و سرگرمی» به كار گرفته شده است.
در ( webestes dic ) توریسم چنین تعریف شده است:
«سفری كه در آن مسافر به مقصدی رفته وسپس به محل سكونت خود باز گردد.»
سازمان جهانی جهانگردی (unwto ) در سال ۱۹۹۳ جهانگردی را به صورت زیر تعریف می‌كند:
«جهانگردی به تمامی فعالیتهایی كه یك فرد یا افراد در طول مسافرت در مكانی خارج از محیط معمول كار وزندگی خود انجام می‌دهند، اطلاق می‌شود. این مسافرت بیش از یكسال طول نمی‌كشد و هدف فرد یا افراد تفریح و سیاحت، تجارت و یا اهداف دیگر است».
این سازمان، جهانگرد را به دو دسته تفكیك می‌كند:
۱) دیدار كننده یك روزه
۲) جهانگرد(گردشگر)
▪ دیدار كننده یك روزه: فردی كه تنها یك روز را در كشور و یا محل بازدید صرف كند و شب به كشور و یا محل معمول كار و زندگی خود بازگردد.
▪ گردشگر: فردی كه حداقل یك شب را در كشور و یا محل بازذید صرف كند.
حداكثر مدتی كه یك گردشگر می‌تواند در یك كشور یا مكان دیگر صرف كند، یكسال (۱۲ ماه) می‌باشد و چنانچه مدت اقامت او بی از یك سال طول بكشد، این شخص دیگر گردشگر محسوب نمی‌شود. همچنین هدف یك گردشگر نبایستی كسب درآمد و یا پیدا كردن یك شغل در كشور یا مكان بازدید باشد.
سازمان جهانی جهانگردی سه نوع گشت را از یكدیگر متمایز می‌كند:
گشتهای برون مرزی، كه سامل مسافرت افراد مقیم در كشوری به كشورهای دیگر می‌گردد.
گشتهای درون مرزی ، كه شامل مسافرت افراد غیر مقیم كشوری در داخل آن كشور می‌باشد.
گشتهای محلی، كه شامل مسافرت افراد مقیم كشور در داخل آن كشور می‌شود.
گردشگری بین المللی متشكل از گشتهای درون مرزی و برون‌مرزی است.
در كنفرانس بین المللی كه درباره مسافرت و آمارهای جهانگردی، در سال۱۹۹۱توسط سازمان جهانی جهانگردی ودولت كانادا در اتاوا برگزار شد، در زمینه تعریف واژگان،اصطلاحات و طبقه بندی آنها تصمیماتی گرفته شد كه در ذیل آمده است:
«جهانگردی، كارهایی است كه فرد در مسافرت و در مكانی خارج از محیط عادی خود انجام می‌دهد، این مسافرت بیش از یكسال طول نمی‌كشد و هدف آن تفریح،تجارت یا فعالیتهای دیگر است».
«جهانگرد یا گردشگر tourist (دیداركننده یك شبه) كسی است كه دست‌كم، یك شب در اقامتگاه عمومی یا خصوصی در محل بازدید به سر برد».
«گردشگر یك روزه same day visitor كسی است كه یك روز به مكان دیگری می‌رود ولی شب را در آنجا نمی‌گذراند.»
● اركان صنعت جهانگردی
صنعت جهانگردی تلفیقی از فعالیت‌ها، خدمات و صنایع مختلف می‌باشد، لذا شامل اركان اساسی خاصی است كه می‌توان آنها را به دو دسته كلی زیر تقسیم‌بندی نمود:
۱) منابع جهانگردی
۲) زیرساختها
منابع جهانگردی شامل منابع طبیعی، منابع فرهنگی و منابع انسان‌ساخت می‌باشند كه خود به نحوی اشكال مختلف جهانگردی را ایجاد می نمایند.
«زیرساختها در برگیرنده تمامی ساخت و سازهای زیربنایی و روبنایی یك كشور محسوب می‌شوند و به طور عمده شامل سیستم‌های ارتباطی‌، سیستم‌های بهداشتی، حمل و نقل واجزای آن، هتل‌ها، رستورانها، مراكز خرید، مراكز تفریح و.......می‌باشند.»
البته اهمیت ویژه بخش حمل ونقل به حدی است كه به اعتقاد بعضی كارشناسان خود می‌تواند به صورت مجزا به عنوان یكی از اركان اصلی جهانگردی مطرح شود.
● تعریف حمل ونقل
یكی از مهمترین زیر ساختها ویا اركان جهانگردی حمل ونقل می باشد .
«در معنی لغوی «حمل» به معنای برداشتن بار و «نقل» به معنای جابه‌جا كردن است؛ در نتیجه در حالت كلی و با این تفسیر حمل و نقل شامل جابه‌جا شدن انسان نمی‌شود ولی آنچه كه در زبان فارسی مصطلح شده است، حمل و نقل در برگیرنده انسان و هر نوع كالا اعم از جامد، مایع، گاز و حتی امواج می‌شود.
در بعضی كتب، كلمه حمل و نقل كه خود ترجمه transportation است را تحت عنوان «جابه‌جاگری» به كار می‌برند.
مفهوم حمل و نقل به لحاظ اقتصادی عبارت است از:
«تغییر مكانی اشخاص (حمل و نقل مسافر) و حمل و نقل كالا، بین دو نقطه جغرافیایی».
به طور كلی وجوه مشترك كلیه شیوه‌های حمل و نقل را كه در نمودار ب نشان داده شده است، عناصر اصلی حمل و نقل گویند و شامل موارد ذیل می‌باشد:
۱ ) راه
۲) وسیله نقلیه
۳) نیروی محركه
۴) تاسیسات و مستحدثات
● حمل و نقل و جهانگردی در مسیر تاریخ
اولین جهانگردان بمانند همه انسانهای گذشته به صورت پیاده مسافرت می‌كردند، در طول زمان با توسعه حمل و نقل این امكان فراهم آمد تا مردم راحت‌تر و سریعتر مسافت‌ها را طی نمایند، لذا جهانگردی فراگیر شد.
«ارتباط بین حمل و نقل و جهانگردی را می‌توان به ۵ دوره تقسیم كرد:
۱) دوره سفر با دلیجان:
اولین نوع وسیله حمل ونقل كه با استفاده از چرخ در خدمت جهانگردی قرار گرفت دلیجان (stagecoach) بود كه در قرن ۱۵ میلادی در مجارستان اختراع شد و در آن زمان در خطوط مشخص شده مسافران را جابه‌جا می‌كرد، در قرن ۱۹ سفر كردن به وسیله دلیجان در بریتانیا و سایر كشورها معروفیت زیادی یافت.
۲) دوره سفرهای آبی:
سفرهای آبی نوع دیگر حمل و نقل بود كه در خدمت جهانگردی قرار گرفت، در این زمان قایق‌ها، ضمن حمل بار به جابه‌جایی مسافران نیز اقدام نمودند، از جمله این سفرهای دریایی، سفرهای دریایی بین شهرهای منچستر و لندن در انگلستان بود كه در قرن ۱۸ انجام می‌شد.
كشتی‌های بخار از سال ۱۸۱۵ در رودخانه‌های بزرگ انگلیس، از جمله Thame در لندن، رفت وآمد می‌كردند و استفاده از این نوع كشتی‌ها جهت گردش و تفریح بسیار معروف شده بود.
۳) دوره سفر از طریق راه آهن:
در سال ۱۸۲۵ برای اولین بار راه آهن در انگلستان ساخته شد و از سال ۱۸۳۰ جابه‌جایی مسافران از طریق راه‌آهن آغاز گردید. از جمله خطوط راه آهن آن زمان خط لیورپول ـ منچستر بود، كرایه این قطارها بسیار پایین بود «درحدود ۱ پنی» كه بسیار ارزانتر از كرایه دلیجان‌ها بود و به همین دلیل معروفیت زیادی پیدا كرد، سرعت این قطارها به ۱۸ مایل می‌رسید به همین دلیل بعضی‌ها این پدیده را یك پدیده شیطانی می‌پنداشتند.
۴) دوره سفر با اتومبیل واتوبوس:
اتومبیل برای اولین بار در آمریكا به منظور سفر كردن رایج شد، در سال ۱۹۰۸ یك نوع اتومبیل مدل «تی» توسط شركت فورد به بازار عرضه شد. با ورود اتومبیل به عرصه حمل ونقل در واقع یك انقلاب بزرگ در مسافرت به وجود آمد و همین امر باعث تقاضای بالا برای احداث جاده شد، به طوری كه در سال ۱۹۲۰ جاده‌های زیادی احداث شد و رفته‌رفته اتومبیل به عنوان یكی از مهمترین وسایل نقلیه برای مسافرت مطرح شد. اتوبوس نیز بلافاصله بعد از پیدایش اتومبیل ساخته شد و به منظور مسافرت دسته جمعی مورد استفاده قرار گرفت.
۵) دوره مسافرت با هواپیما:
برای اولین بار در سال ۱۹۰۳ در ایالت كارولینای شمالی آمریكا اولین هواپیما به پرواز درآمد. درحدود ۱۹۲۰ بود كه در آلمان پروازهای زمان بندی شده جهت حمل مسافر ایجاد شد و در مسیر برلین ـ لایپزیك ـ ویمار سرویس‌دهی می‌كرد. همین شركت بعدها به لوفتهانزا مشهور شد كه امروزه از مهمترین خطوط هوایی بین‌المللی است.»
● حمل ونقل در مسیر تاریخ (ایران):
▪ اولین كالسكه:
در سال ۱۲۶۷ هجری قمری به همت «معیرالممالك» در تهران ساخته شد و بعد از مدت كوتاهی استفاده از كالسكه رواج پیدا نمود. از كالسكه هم در داخل شهر و هم برای خارج شهر استفاده می‌شد، كالسكه‌ها را معمولا چهار اسب می‌كشیدند و به واسطه همین تعداد زیاد اسب، وسیله تندرو خوبی برای مسافرت به حساب می‌آمد. (كالسكه یك كلمه روسی بوده و فارسی آن «گردونه» است.)
▪ اولین اتومبیل :
نخستین بار «مظفرالدین شاه» اتومبیل را به ایران آورد. او در نخستین سفر خود به اروپا در سال ۱۳۱۷ هجری قمری در شهر بروكسل پایتخت بلژیك یك دستگاه اتومبیل كالسكه‌ای خریداری نمود و از راه دریا وارد بندر انزلی شده و سپس طبق یك برنامه مفصل روانه تهران شد.
از آغاز قرن چهاردهم آرام آرام راه‌های كاروان رو به جاده‌های شوسه تبدیل شد و در پی آن موج ورود اتومبیل به ایران شدت گرفت.
در سال ۱۳۰۵ اولین اتوبوس‌های مدل زایس از روسیه به ایران وارد شد.

جهانگردی

مطالب مشابه :

پیام نور قم

چرا وابسته میشویم؟

سیستم گلستان

داستانک

دانشگاه های هتلداری و مدیریت جهانگردی در ایران

دانشجویان مرکز قم حتما مطالعه بفرمایید!

سرویس دانشجویی دانشگاه پیام نور مرکز قم (سایت پردیسان)

جهانگردی

استدلالی