همدان

، بيش از هر نقطه ديگر، به عنوان كانون تمدن و استقرار نمادهاي زندگي شهرنشيني مورد توجه حاكمان قرار گرفت.

هر يك از آثار به جاي مانده از دوره‌هاي گوناگون كهن زيستي، راوي رخدادهاي شگفت انگيزي است كه بررسي پيرامون آنها روشنگر شيوه حكومت داري از يك سو و نوع زيست انسان‌ها از ديگر سو است.

سنگ نبشته‌هاي موجود در مكاني با عنوان گنجنامه افتخاري بزرگ براي اين ديار است كه بر يگانگي پروردگار گواهي مي‌دهد:((خداي بزرگ است اهورا مزدا، كه اين سرزمين را آفريد....))

كاوش‌هاي باستان شناسي در تپه‌هاي گيان در نهاوند و بابا كمال و داستان هجرت حيقوق نبي به تويسركان از دلايل محكمي بر قدمت اين سرزمين است.

پروفسور گريشمن، باستان شناس شهره فرانسوي در پژوهش هاي خويش به اين باور رسيده كه هگمتانه، پيش از آن (( اكسايا )) شهر كاسي‌ها خوانده مي‌شد و استقرار نخستين دولت ايراني توسط مادها در هگمتانه، آن را شهره عالم كرد.

نام همدان برگرفته از هگمتانه پارسي باستان است كه در كتيبه بيستون توسط داريوش هخامنشي ضبط شده است. اين نام در زبان يوناني اكباتان ذكر شده است.

ژرك دومرگان محقق فرانسوي مي‌نويسد: تنها شهر مهم اين ناحيه بدون شك شهر همدان و اكباتان باستاني، پايتخت مادهاست كه هرودت آن را ديده و در كتيبه‌هاي ميخي اكباتانه است.

هگمتانه از دو واژه هنگ و متانا تشكيل شده است و به معني محل اجتماع است. اين در تورات اخمثا مركب از هاخاي زندي ثاناي پالي آمده كه شعبه‌اي از زبان سانسكريت است و ثانا به معني استان فارسي يا محل و مكان است و اخمثار را به شهر دوستي ترجمه كرده‌اند. زيرا شاهان ايران در تابستان دوستان خود را به اين شهر دعوت مي‌كردند. بر روي سكه‌هاي دوره ساساني ضرب شده در همدان، نام شهر را به صورت دهم كه مخفف اهمتنا است ديده مي‌شود و در متون اسلامي نيز نام شهر به صورت همدان ديده مي‌شود.

آرامگاه بوعلي

طرح و نقشه گنبد آرامگاه بوعلي با توجه به سبك معماري قرني كه حكيم در آن مي زيسته و از روي قديمي‌ترين بناي تاريخ در عصر اسلام در ايران يعني بناي معظم گنبد قابوس كه يكي از شاهكارهاي معماري به شمار مي‌رود اقتباس شده است، اما به جاي 10 ترك در اينجا 12 ترك منظور شده است و بيانگر 12 رشته علوم و دانش‌هاي عصر ابن سينا است كه اين دانشمند بزرگ در آن‌‌ها تبحر داشته است.

در بالاي ديوارهاي داخلي محوطه آرامگاه، 20 قصيده معروف عينبه كه از آثار شيواي ابن سينا در حكمت و فلسفه است روي چهل لوح سنگ مرمر به خط ثلث مرقوم است.

ساختمان آرامگاه بوعلي به شماره 1869 در تاريخ 12 ارديبهشت 1376 به ثبت آثار ملي رسيده است.

آرامگاه باباطاهر

بناي اصلي آرامگاه در مربعي به ابعاد 10 در 10 مترمربع است كه از مجموع منشورهايي تشكيل شده كه داراي مدخل‌هاي ورودي و منفذهاي نور است و با كلاف‌هاي بتوني داخلي استحكام و دوام آن كاملاً تأمين شده است. بيست و چهار دو بيتي از سروده‌هاي بابا طاهر روي بيست و چهار قطعه سنگ مرمر در قسمت پائين اطراف داخلي جايگاه نصب شده است.

ساختمان آرامگاه باباطاهر در تاريخ 21 ارديبهشت ماه 1376، به شماره 1870 به ثبت ملي رسيده است.

كتيبه‌هاي گنجنامه و دره‌هاي اطراف

گنجنامه در يكي از دامنه‌هاي كوهستان الوند و به فاصله 5 كيلومتري جنوب غربي همدان در دره مصفاي عباس آباد قرار دارد. در نزديكي گنجنامه، چشم انداز زيبايي از آبشار گنجنامه و دره‌هاي سرسبز عباس آباد، تاريك دره و كيوارستان ديده مي‌شود.

به سبب آنكه هگمتانه پايتخت تابستاني هخامنشيان بوده و در مسير جاده شاهي قرار داشته است. داريوش اول هخامنشي پس از اتمام كار سنگ نبشته‌هاي بيستون دستور نقر كتيبه كنوني گنجنامه را داده است. پس از او فرزندش خشايار شاه نيز به پيروي از او كتيبه‌اي در سمت راست و كمي پايين‌تر از سنگ نبشته پدر بر جاي گذارده است.

هر يك از اين كتيبه‌ها به يك زبان در سه ستون و 20 ستون و 20 سطر بر روي صخره‌اي بزرگ حك شده‌اند كه در ستون دست چپ متن فارسي باستان، ستون وسط عيلاي يا شوشي و ستون دست راست كتيبه‌ها به زبان بابلي يا اكدي و به خط ميخي يا هخامنشي است.

ابن فقيه همداني در سال 290 هجري در كتاب اخبارالبدان خود ار آن به عنوان تب نابر نام برده است. اسامي ديگر آن عبارتند از سنگ نبشته، نبشت خدايان، كتيبه‌هاي الوند، جنگ نامه و گنج نامه.

اين اثر طي شماره 92 مورخ 15/10/ 1310 در فهرست آثار تاريخي و ملي ايران به ثبت رسيده است.

گنبد علويان

اين بنا از لحاظ هنر گچبري و آجركاري از آثار ارزشمند و كم نظير سده‌هاي مياني دوره اسلامي و ظاهر آن شبيه گنبد سرخ مراغه است كه بايد گنبد علويان همدان را از انبيه دوره قرن شش سلجوقي به شمار آورد.

بناي بسيار ارزشمند گنبد علويان كه همه ساله مورد بازديد گروه‌هاي كثيري از مسافران و بازديد كنندگان اعم از ايراني و خارجي قرار مي‌گيرد، با وضعيتي بسيار نامناسب درون محوطه حياط يك مدرسه راهنمايي دخترانه واقع شده و علي رقم پيگيري‌هاي مستمر، آزاد سازي آن ميسر نشده است.

بقعه استر و مردخاي

از جمله يادمان‌هاي مذهبي به جاي مانده از قوم كليمي در همدان، بقعه آرامگاه استر و مردخاي است. اين مكان همه ساله پذيراي زائران كليمي و بازديدكنندگان زيادي از نقاط مختلف جهان است و زائران كليمي در ايامي ويژه، مراسم مذهبي خويش را در اين مكان اجرا مي‌كنند.

اين بناي چهارگوش آجري با گنبدي بر فراز آن، يادگاري است از قرن هفتم هجري قمري كه به دستور ارغون شاه مغول بر پايه‌هاي بناي قديمي تر بنا نهاده شده و ورودي اين آرامگاه در سنگي كوتاهي است كه توسط كلون باز و بسته مي‌شود و به جهت ارتفاع اندك اين در، بايد خميده وارد آرامگاه شد.

مجسمه شيرسنگي

يكي از يادمان‌هاي تاريخ باستان در شهر همدان مجسمه شيرسنگي است كه در انتهاي خيابان 12 متري سنگ شير و در وسط ميدان مربع شكلي به همين نام قرار گرفته است.

تپه‌اي كه در حال حاضر مجسمه شيرسنگي بر روي آن واقع شده، تپه‌اي باستاني است. زيرا تابوتي متعلق به دوره اشكاني از آن محل كشف شده است و فعلاً در موزه تپه هگمتانه نگهداري مي‌شود.

تاريخ ساخت مجسمه شيرسنگي مورد اختلاف است، ولي از نوع حجاري مجسمه و نزديكي آن به باروي اشكانيان و كشف تابوت دوره اشكاني از آن محل، چنين بر مي‌آيد كه به دوره اشكانيان مربوط است.

اين اثر در تاريخ 25/10/1310 و به شماره 93 در فهرست آثار ملي و تاريخي و ملي ايران به ثبت رسيده است.

محوطه باستاني هگمتانه

محوطه باستاني هگمتانه با مساحتي قريب به چهار هكتار، در داخل بافت كهن شهرهمدان قرار دارد. سابقه مطالعات اوليه و بررسي‌هاي باستان شناسي اين محوطه به اواخر قرن 19 برمي‌گردد و طي اين مطالعات محققان آن را پايتخت مادها تشخيص داده‌اند كه در روايات منسوب به هرودوت يوناني به آن اشاره شده است.

محوطه باستاني هگمتانه كه طي شماره 28 در تاريخ 24/6/1310 به ثبت آثار ملي كشور درآمده است و به لحاظ دستاوردهاي باستان شناسي و نقش تعيين كننده در شناخت تمدن باستاني ايران، از اهميت فوق العاده‌اي برخوردار است. از سويي مقدمات ثبت اين اثر در فهرست جهاني يونسكو نيز فراهم شده است.

از ديگر آثار تاريخي همدان مي توان به موزه تاريخ طبيعي همدان، موزه هگمتانه، ميدان امام خميني و بازار قديمي اشاره كرد.

مفاخرهمدان

مركز استان همدان از گذشته‌هاي دور مهد پرورش بزرگان و عالمان از جمله باباطاهر، عين القضات، ابوعلي سينا، خواجه رشيد الدين فضل، سعد سلمان، قوام الدين در گزيني، فخرالدين اعلاء الدوله عربشاه، ابوالعلاء همداني، ميرسيد محمد همداني، خواجه نصير الدين همداني، مير معزالدين محمد امامي، رفيع الدين عليشاه مفرد، ابن فقيه، شيخ شرف الدين درگزيني، عباس بن مشكويه، بديع الزمان، كليم همداني، غلام شمس، مفتون و ميرزاده عشقي بوده است.

هنرهاي سنتي

از مهم‌ترين هنرهاي ديرينه در استان همدان مي‌توان به منبت كاري، سفال و سراميك، چرم و مصنوعات چرمي، قالي، گليم بافي و گيوه بافي اشاره كرد.

مشروطه خواهي در همدان خصوصاً پيش از ديگر شهرهاي ايران رخ نمود که از نتايج آن تأسيس ادارات- انجمن شهر- شهرداري- دادستاني بود. دو سال قبل از آنکه در کرمان و پس از آن در تهران، اجتماعيون به مشروطه برسند، در همدان، به کوشش ظهيرالدله، نخستين مجلس شوراي محلي تشکيل شد در دو جنگ جهاني اول و دوم پياپي به اشتغال قواي روس- عثماني- انگليس و آمريکا در آمد و ستاد سپاهيان آنها گرديد و قحطي را از سر گذراند .

در اين دوران روشنفکراني از اين شهر برخاسته‌اند که نقش آنان در مبارزه با استبداد کاملاً برجسته است.

با آغاز سلطنت رضاشاه، از آنجا که وي سالها مسئول لشکر قزاق همدان بود، توجه خاصي به عمران اين شهر نمود و يک طراح آلماني بر اساس مدل شعاعي، طرح جامع شهري همدان را کشيد. هم‌اکنون همدان جزو معدود شهرهاي داراي نقشهٔ طراحي شدهٔ شهري ايران است که اين موضوع همواره نقشي فراوان در سيال بودن ترافيک و کمي آلودگي اين شهر داشته ...

در جريان نهضت ملي کردن نفت، کفن پوشان همدان در کنار کفن پوشان کرمانشاه و قزوين در کاروانسرا سنگي به رگبار بسته شدند و برخوردهاي زيادي در ميان حاميان مصدق و چماق‌داران رخ داد

"استان همدان"

استان همدان از جمله استان‌هاي كوهستاني، مرتفع، سرد و بادخيز غرب كشور و با ۲۱۷۲ كيلومتر مربع وسعت حدوداً ۲/۱ درصد كل مساحت ايران را تشكيل مي‌دهد.

رشته كوه‌هاي زاگرس و ارتفاعات الوند كه از شمال غربي همدان به جنوب شرقي اين استان امتداد و ارتفاعات و كوه‌هاي گرمه و سرده، لشگردر، آلمابولاق، سياه‌دره، چل تابالغان، بهارلو، بوقاطي، آلماباغ، گري، گرمي و خان گرمز موجب شده‌اند كه اغلب شهرهاي اين استان در ارتفاعات واقع شوند و به علت شرايط اقليمي و طبيعي، تقريباً در تمام ايام سال وزش باد در سطح استان ادامه دارد.

آب و هوا در مناطق مرتفع كوهستاني سرد و در مناطق جنوبي تقريباً معتدل و كوهستاني مي‌باشد. زمستان‌هاي همدان سرد و طولاني و اكثراً بيش از ۴ ماه در سال يخبندان است.

همدان در تمام ايام زمستان داراي شرايط طبيعي مناسبي براي علاقمندان به ورزش‌هاي زمستاني مثل اسكي است. پيست اسكي تقريباً وسيع و مجهز آن تا ماه‌هاي اوليه‌ي بهار مورد استفاده علاقمندان قرار مي‌گيرد و همه ساله جمع كثيري از علاقمندان به منظور استفاده از امكانات اين ورزش مفرح به همدان مسافرت مي‌نمايند، اما بهترين زمان براي كساني كه قصد سفر تحقيقي يا تفريحي و بازديد از جاذبه‌هاي تاريخي و باستاني همدان را دارند با توجه به شرايط اقليمي و آب و هواي منطقه از اواخر ارديبهشت تا اواخر مهرماه است.

در اين ايام علاوه بر سرسبزي و زيبايي و طبيعت پرگل و گياه اين استان، تابش خورشيد و گرماي هوا بسيار مطلوب و دلچسب است.

استان همدان با آن كه فاقد منابع آبي، هم چون دريا و درياچه است، به علت وجود رشته كوه‌هايي چون زاگرس و الوند و ديگر قلل سر به فلك كشيده و برف‌گيري آنها كه در بيشتر ايام قلل آنها، پوشيده از برف مي‌باشند. ذوب تدريجي برف‌هاي زمستاني در فصل گرما و تابستان رودها و تالاب‌ها و سراب‌ها و چشمه‌هاي متعددي را بوجود مي‌آورند.

بعضي از سراب‌ها و تالاب‌هاي همدان عمري به درازاي ده‌برابر آثار باستاني چند هزار ساله اين استان دارند، مثل تالاب زيباي «گردخورده» يا «آق گل» كه زمين‌شناسان طول عمرش را ۴۰ هزار سال تخمين زده‌اند و حدوداً ۵/۱۷ كيلومتر مربع وسعت دارد يا تالاب پير سليمان كه هر دو تالاب با پوشش گياهي فراوان در بهار و تابستان مأمن انواع اردك، فلامينگو، مرغ باران، آب چليك، كاكاني، حواصيل، غاز و ديگر پرندگان مهاجري هستند كه از روسيه، قفقاز، كشورهاي اسكانديناوي و ديگر نقاط اروپايي و آسيايي به اين منطقه مي‌آيند.

كشاورزي و باغداري در اين استان رونق دارد. كشت آبي و ديم معمول است گندم و جو، سيب‌زميني، چغندر قند از عمده محصولات كشاورزي همدان هستند.

محصول گردوي همدان، مخصوصاً گردوي تويسركان بي‌نظير است.

وجود رشته كوه‌هاي كهنسال، بارندگي فراوان، ساختار طبيعي و عوامل ديگر در طول هزاران سال موجب ايجاد غارهاي متعددي گرديده كه بعضي از آنها به علت اقامت انسان در دوران‌هاي مختلف جنبه‌ي تاريخي دارد و بعضي ديگر به جهت برخورداري از بلوره‌ها و قنديل‌ها و اشكال مختلفي كه بوسيله استالاكتيت و استالاگميت بوجود آمده، زيبايي و شكوهي ديدني دارد.

استان همدان شامل ۱۶ شهر و شهرستان به اسامي همدان، نهاوند، تويسركان، ملاير، كبودرآهنگ، اسدآباد، بهار و رزن و ۱۸ بخش و مركز آن شهر همدان است.

●همدان

شهر همدان داراي تاريخ و پيشينه‌اي كهن است. احداث و بناي اوليه‌ي آن را بيش از ۷۰۰ سال قبل از ميلاد مسيح مي‌رسد.اين شهر به دستور دياكو پادشاه مقتدر ماد بنا شد و او پس از پايان كار احداث و ساختمان كاخي عظيم كه داراي قلاع و دژهاي متعدد بود، آن‌را پايتخت و محل خزانه‌ي خود قرار داد و نام هگمتانه را بر آن نهاد.

درباره‌ي چگونگي ايجاد هگمتانه مورخين يوناني نوشته‌اند: دياآكو پس از انتخاب محلي در كنار كوه الوند (اورتت يا اورنتس) جهت مركز حكومت خود شهر و كاخي عظيم كه شامل هفت قلعه‌ي تو در تو بود احداث كرد. مهمترين و مستحكم‌ترين قسمت اين كاخ، قلعه‌ي هفتم بود

كه داخل آن كاخ پادشاه و خزانه قرار داشت و آنرا اگباتابا ناميد. يوناني‌ها واژه‌ي «هگمتانه» يا «هنگمتانه» را كه به زبان پارسي قديم به معني محل تجمع است اكتابانا مي‌نامند.

اين واژه در آثار به جاي مانده به زبان ارمني «اهمتان» و در زبان سرياني و پهلوي «اهمدان» آمده و در گويش نويسندگان عرب «اهمدان» به همدان تبديل گرديده است.

مي‌گويند در تورات نيز نامي از «احتمانا» آمده كه به احتمال زياد همان هگمتانه مي‌باشد.

تپه‌ي باستاني هگمتانه كه در مركز شهر همدان قرار دارد، بقاياي شهر باستاني هگمتانه پايتخت عهد كاسي‌ها، مادها و هخامنشيان است. در كاوش‌هاي باستاني كه در اين تپه انجام گرفته آثار بسيار با ارزش و گرانبهايي از دوران باستاني اين شهر به دست آمده است.

هگمتانه يا همدان در طول عمر چند هزار ساله‌ي خود با فراز و نشيب و حوادث و وقايع زيادي روبرو شده، و دوران‌هاي سخت يا آرامي را پشت سر گذاشته و بارها ويران و آباد شده است.

هگمتانه براي اولين بار در دوران حكومت بخت‌النصر و به دستور او به كلي ويران شد ولي هنگامي كه داريوش بزرگ زمام امور را به دست گرفت، بر بازسازي و ترميم ويراني‌ها و آباداني آن همت گماشت و بعدها در دوران حكمراني اشكانيان و ساسانيان، با احداث كاخ‌ها و قصرهاي باشكوه براي اقامت پادشاهان اشكاني و ساساني اين شهر به اوج عظمت و آباداني و زيبايي خود رسيد، اما:

با پيروزي اعراب نه تنها كاخ‌هاي سلطنتي تخريب بلكه تمام شهر به طور كامل ويران شد. اين تسلسل آباداني و ويراني، حمله و تاراج و ترميم خرابي و بازسازي، قرن‌هاي متمادي تا سال ۱۱۳۵ هجري ادامه يافت و از آن سال به مرور ثبات و ايمني نسبي يافت و چون در مسير جاده‌ي ابريشم و راه‌هاي اصلي منطقه‌ي غرب كشور قرار داشت به زودي به صورت يكي از مراكز بازرگاني درآمد.

در شهر همدان و ديگر شهرهاي اين استان بقاياي آثار باستاني و تاريخي فراواني مثل كتيبه‌ها، برج‌ها، كاخ‌ها و… وجود دارد كه يادآور دوران عظمت و شكوه ايران باستان مي‌باشد. تپه‌ي باستاني هگمتانه در سال ۱۹۱۳ ميلادي توسط يك هيأت فرانسوي كه از سوي موزه لوور پاريس ماموريت يافته بود، مورد كاوش و حفاري باستان شناسي قرار گرفت.

در حفاري‌هاي انجام شده علاوه بركشف اشياء با ارزش عهد باستان، آثاري به دست آمد كه نمودار وجود شبكه‌ي منظم آبرساني در شهر باستاني هگمتانه بود و در كاوش‌هايي كه در سال‌هاي ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۰ انجام گرفت، يكي ديگر از كهن‌ترين آثار تمدن بشر يعني حصار طولاني و دو برج عظيم اين شهر كشف شد.

●كتيبه‌هاي گنج‌نامه

در ۵ كيلومتري همدان و در دامنه‌هاي الوند دره‌ي باصفاي عباس‌آباد قرار دارد كه كتيبه‌ها و آبشار گنج‌نامه نيز در امتداد همين دره واقع شده است.

در اين دره سنگ نبشته‌هايي از زمان داريوش اول هخامنشي برجاي مانده كه گفته مي‌شود پس از اتمام كار سنگ نبشته‌هاي بيستون به دستور داريوش برسر راه هگمتانه كه پايتخت تابستاني هخامنشيان و در مسير جاده‌ي شاهي قرار داشت كار نقر و حتك آن انجام گرفته است.

هر يك از اين كتيبه‌ها به سه زبان فارسي باستاني، اعيلامي يا شوشي، بابلي و به خط ميخي مادي يا هخامنشي مي‌باشد.

در گذشته با توجه به اين كه گفته مي‌شد خزانه‌ي هخامنشيان در هگمتانه قرار داشته تصور عمومي بر اين بود كه سنگ نبشته‌ها، راهنماي محل خزانه و گنج‌هاي داريوش است ولي پس از آن كه باستان شناسان فرانسوي و انگليسي موفق به ترجمه‌ي آنها شدند، محرز شد كه سنگ نبشته‌ها راز مكتوب گنج نيست بلكه ورقي از تاريخ باستاني ايران است.

يكي از اين دو كتيبه مربوط به داريوش هخامنشي و ديگري مربوط به خشايار شاه مي‌باشد. ترجمه‌ي كتيبه داريوش چنين است.

«خداي بزرگ است اهورمزدا، كه اين سرزمين را آفريد، كه مردم را آفريد، كه شادي براي مردم آفريد كه داريوش را شاه كرد، شاهي از بسياري، فرمانروايي از بسياري..

منم داريوش، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه سرزمين‌هايي كه نژادهاي گوناگون دارند، شاه سرزمين دور و دراز، پسر ويشتاسب هخامنشي»

و كتيبه‌ي ديگر كه مربوط به خشايار شاه و در قسمتي پايين‌تر از كتيبه‌ي داريوش قرار دارد، قسمت اول متن آن همان متن كتيبه‌ي داريوش است ولي در جملات آخر پس از شاه شاهان نوشته شده «شاه كشورهاي داراي ملت‌هاي بسيار، شاه اين سرزمين بزرگ، دور دست پهناور، پسر داريوش شاه هخامنشي»

●مقبره استرومردخاي

مقبره‌ي ملكه خشايار شاه و عمويش «استرومردخاي» در مركز شهر همدان قرار دارد.

ساختمان اوليه‌ي آرامگاه حدود ۱۲ قرن پيش توسط كليميان به پاس خدمات استرومردخاي احداث شد و بعدها، بارها تجديد بنا گرديد و ساختمان فعلي، احتمالاً در قرن هفتم هجري به جاي بناي قبلي كه متعلق به قرن سوم هجري بوده، احداث گرديده است.

در داخل بناي آرامگاه، دو صندوق منبت‌كاري گران قيمت وجود دارد كه هريك بر روي قبري قرار گرفته است. اين دو قبر را به استرومردخاي نسبت مي‌دهند و براساس روايات موجود استر با نفوذ خود مانع كشتار كليميان در زمان خشايار شاه شده است.

طشير سنگي

شير سنگي كه بيش از ۲ متر طول و يك متر و ۲۰ سانتيمتر عرض و اندازه ارتفاع سينه‌اش مي‌باشد يكي ديگر از آثار باقي‌مانده‌ي عهد باستان است.

اين شير كه پاهايش شكسته و مفقود شده و گذشت ايام خسارت‌هايي به بدنه‌اش وارد ساخته، كاملاً زيبايي و صلابت خود را حفظ كرده است.

در مورد زمان ساخت شير سنگي، روايات متفاوتي وجود دارد كه از دوره‌ي پارت‌ها و مادها شروع و به دوران اسكندر ختم مي‌شود، اما قوي‌ترين نظريه اينست كه اين مجسمه و قرينه‌اش در زمان اشكانيان در دو طرف دروازه نصب بوده‌اند.

همدان در گذر تاريخ

مهاجرتهاي اقوام آريائي نژاد ماد ازحدود3500 سال پيش به منطقه غرب ايران ومحدوده فعلي استان همدان واختلاط وسلوك آنان با اقوام مستقر در منطقه به تدريج منجر به شكل گيري نخستين حكومت فراگيربه مركزيت هگمتانه (همدان) در فلات قاره ايران گشت واين حكومت در 650 قبلاز ميلاد در اوج اقتدار خود ضمن غلبه بربزرگترين قدرت سياسي ونظامي آن عصر يعني دولت آشور قلمرو خود اراز شرق به آسياي ميانه ودرغرب به قلب آسياي صغير بسط داد.

بر اساس نوشته هاي هرودوت ورخ يوناني بدستور ديااكو نخستين پادشاه ماددرهگمتانه (همدان) پايتخت آنان استحكامات عظيمي شامل قلاع تودرتوو قصرهاي سلطنتي برپا گشت. اكثريت محققين علوم تاريخ وباستان شناسي را عقيده بر اين است كه تپه امروزي هگمتانه در دل شهر همدان برجاي مانده بقاياي همين تاسيسات ميباشد.

اين تپه طي چندين سال اخير مورد كاوشهاي باستانشناسي قرارگرفته وكارگاههاي كاوش واشيا ﺀ بدست آمده در معرض ديد علاقمندان قراردارد.همچنين انجام حفاريهاي باستان شناسي در تپه هاي گودين نزديك كنگاور ونوشيجان در ملاير گوشه هائي از فرهنگ وتمدن اقوام ماد رادراين زمان برماآشكار ساخته كه از جمله آنها مي توان به نخستين اشكال خط ونگارش وسكه هاي اوليه ومظاهر فرهنگ ديني ومعماري ايراني اشاره نمود.

از دوره هخامنشيان علاوه بر سنگ نبشته هاي ميخي گنجنامه همدان تعداد قابل توجهي اشيا ﺀ زرين وسيمين ونيز بقاياي كاخهاي سنگي بيادگار مانده است كه علاقمندان ميتوانند ازآنها در موزه ملي كشور وموزه تپه هگمتانه بازديد كنند از دوره هاي سلوكي واشكاني در همدان مجسمه شير سنگي وگورستان پارتي ودر نهاوند نشانه هائي از يك معبد برجاي است.

شهرهمدان دردوره ساساني يكي از ضرابخانه هاي اين حكومت بوده وسكه هاي متعددي از اين دوره دردست مي باشد.شهرنهاوند نيز در اين زمان داراي اهميت ويژه اي بود ودژ مستحكمي در آن قرارداشت ويكي از مراكز ايالات اسپهبد نشين هفتگانه اين دوره بود.اعراب در يورش به ايران فتح نهاوند رافتح الفتوح ناميدند وگشودن همدان را به سال 645 ميلادي پس از فتح نهاوند بزرگترين پيروزي خود برساسانيان شمرده اند.

از آثار اين دوره مي توان به غار قلعه جوق درفامنين وبقاياي قلعه اي در همان محل اشاره كرد. نفوذ وگسترش اسلام درايران تغييرات وتكامل شگرفي رابرپايه تعاليم اسلام واصول هنرها ومعماري قديمي كشور سبب شد. ازاين دوره 1400 ساله در نقاط مختلف استان يادمانهاي متعددي برجاي مانده كه اهم آنها عبارتند از:

بناي بسيار زيبا وارزشمند ي همچون:

گنبد علويان از دوره سلجوقي – برج قربان – بقعه استر ومردخاي – بقعه خضر از قرون 7تا9 هجري درهمدان امامزده ازناو از دوره سلجوقي در فامنين – امامزاده هود واظهر دررزن وبقعه حبقوق نبي در تويسركان از قرن هشتم –امامزاده يحيي – امامزاده حسين وامامزاده اسماعيل د رهمدان ونيز كاروانسراي فرسفج ومدرسه علوم ديني شيخ عليخان زنگنه در تويسركان – آب انبار وسنگ نبشته اي معروف به كتيبه آقاجان بلاغي مربوط به بناي يك سد در اسدآباد – يخچال ميرفتاح در ملاير وحمام حاج آقا تراب در نهاوند ونيز تعدادي پل شامل پل شكسته (خسروآباد)در اسدآباد- پل كوريجان وآبشينه در همدان پل جهان آباد در فامنين – پل فرسفج ومجموعه بازار در تويسركان وپل زرامين در نهاوند جملگي از دوره صفوي وبازار,مسجد جامع وميدان امام همدان وبازارملاير ازابنيه مهم بعداز دوره صفوي.

درخاتمه شايان ذكر ميداند همدان از دير باز مهد پرورش مردان بزرگي د رزمينه علم وهنر – عرفان – دين وسياست بوده است كه ا زجمله اين مشاهير ميتوان به فيلسوف عاليقدر جهان اسلام ابوعلي سينا- شاعر وارسته وعارف بزرگ باباطاهر- عارف دلسوخته وحق طلب عين القضاه همداني ونيز مردان علم وسياست نظير,خواجه رشيد الدين فضل اله همداني وزير مشهور ايلخانيان مغول وهمچنين ادبا وشعراي گرانقدري چون ميرزاده عشقي- مفتون همداني وعارف وهمچنين مردان دين وسياست چون سيد جمال الدين اسدآبادي اشاره نمود. بدين لحاظ عاشقان وشيفتگان مظاهر فرهنگ وتمدن ايران واسلام مي توانند علاوه بر آثار وابنيه تاريخي استان از بناهاي يادبودي كه براي برخي از اين بزرگان برپا شده نظير آرامگاه بوعلي وباباطاهر نيز بازديد نمايند.

گذشته از آثار تاريخي استان همدان از لحاظ طبيعي نيز داراي جاذبه هاي خاصي است كه از جمله آنها مي توان به غار بي نظير وبسيار زيباي عليصدر در شهرستان كبودرآهنگ – گردشگاههاي گنجنامه وعباس آباد در همدان – پارك زيباي ملاير- سراب گيان نهاوند وييلاقات خوش آب وهواي شهرستان اسدآباد اشاره نمود.

وجود مجموعه جالب وبي بديل جاذبه هاي فرهنگي – تاريخي وطبيعي وارتباطات سهل اين استان با مركز كشور ونيز آب وهواي خنك آن در فصل بهار وتابستان استان همدان را به عنوان يكي از مهمترين قطبهاي گردشگري مطرح نموده ودرسال جاري اين استان بلحاظ جذب گردشگر در كشور توانست رتبه چهارم را احراز نمايد همچنين درراستاي برنامه ملي توسعه گردشگري كشور شهرهمدان به عنوان منطقه مدل گردشگري انتخاب گرديده است كه انشا ﺀ الله بااجراي اين برنامه شهرهمدان واين استان جايگاه واقعي خودرا در كشور وجهان خواهديافت وخواهد توانست با بدل شدن به يك قطب اساسي گردشگري به شكوفائي اقتصادي كشور نيز كمك شاياني بنمايد.

همدان

مطالب مشابه :

همدان

طرح تعالی مدیریت مدرسه-میثاق نامه ها و استراتژی آموزشگاه امام خمینی (ره)

لیست دانش آموزان کلاس 8/2

شبی در مدرسه......

نظر خواهی ...

به دقت بخوانید و......

خبر ....

هوش مصنویی

بودجه و بارم بندی درس تفکر و سبک زندگی پایه هشتم

شبکه های اجنماعی