تعريف سرقفلي
مبحث اول: تعريف سرقفلياز آنجا كه سرقفلي اولين بار در عرف پديدار شد و در واقع
مفهوم سرقفلي به نوعي زاده عرف است و حتي وجود سرقفلي در عرف علت اصلي پيش‌بيني آن
در قانون بوده، بررسي سرقفلي به عنوان يك پديده حقوقي عرفي در فرهنگ لغات كه به
مفهوم لغوي الفاظ مي‌‌پردازند
از آنجا كه سرقفلي اولين بار در عرف پديدار شد و در واقع مفهوم سرقفلي به نوعي زاده عرف است و حتي وجود سرقفلي در عرف علت اصلي پيش‌بيني آن در قانون بوده، بررسي سرقفلي به عنوان يك پديده حقوقي عرفي در فرهنگ لغات كه به مفهوم لغوي الفاظ مي‌‌پردازند اجتناب‌ناپذير است. در همين راستا در گفتار اول به بررسي مفهوم لغوي سرقفلي در فرهنگ لغات مي‌‌پردازيم و در گفتار دوم سرقفلي را از ديدگاه حقوقدانان بررسي خواهيم كرد تا ضمن روشن شدن مفهوم لغوي و اصطلاحي آن رابطه بين سرقفلي و حق كسب و پيشه به واقع روشن شود.
گفتار اول: تعريف لغوي سرقفلي
در فرهنگ لغات در مقابل لفظ سرقفلي، مفاهيم تقريباً مشابهي به چشم مي‌‌خورد و در برخي موارد كه تفاوتي در تعاريف وجود دارد ناشي از مشتبه شدن مفهوم سرقفلي و حق و كسب و پيشه و تجارت است بطوري كه در فرهنگ معين در مقابل لفظ سرقفلي مي‌‌خوانيم «حقي كه بازرگان و كاسب نسبت به محلي پيدا مي‌‌كند به جهت تقدم در اجاره، شهرت جمع‌آوري مشتري و غيره» چنين تعريفي چنانكه در مبحث بعدي روشن خواهد شد بيشتر با مفهوم حق كسب و پيشه و تجارت سازگار است.
مرحوم دهخدا در ذيل لفظ سرقفلي چنين آورده است: «سرقفلي [سَ قُ] [اِ مركب] چيزي كه از كرايه‌دار سراي كرايه حويلي يا دكان بگيرند و آن مزد گشودن قفل است كه داخل كرايه نيست (آنندراج) حق آب و گل حقي كه مستأجر را پيدا آيد در دكان و يا حمام و يا كاروانسرايي و امثال آن و او آن حق را به مستاجر بعد از خود تواند فروخت (يادداشت مؤلف) حاصل مال‌الاجاره اين بازار در هر حال مبلغ هزار درهم است بيرون از تكلفات عمال و توقعات عمال و مرسولات حراس و وظايف سقا و سرقفلي سرايدار (ترجمه محاسن اصفهاني) »
در فرهنگ نظام نيز در ذيل سرقفلي چنين مي‌‌خوانيم «پولي كه علاوه بر كرايه دكان يا خانه يا امثال آنها كرايه كننده در اول به مالك يا به كرايه‌كننده اول مي‌‌دهد».
در فرهنگ نفيسي مرحوم ناظم الاطباء مفهوم سرقفلي را چنين بيان مي‌‌كند «وجهي كه از كرايه دار خانه و دكان علاوه بر كرايه دريافت كنند و آن مزد كشيدن قفل است و داخل در كرايه نيست».
در نهايت فرهنگ عميد سرقفلي را پولي مي‌‌داند كه شخصي به شخصي مي‌‌دهد تا خانه يا دكان را كه در اجاره دارد به وي واگذار نمايد آنچه از تعاريف ذكر شده بر مي‌‌آيد اين است كه اولاً مفهوم سرقفلي در لغت هم در خصوص محل مسكوني و هم در خصوص محل تجارت كاربرد داشته است ثانياً از نظر لغوي سرقفلي مبلغي است كه به مالك يا مستاجر از طرف مستأجر بعدي پرداخت مي‌‌شود. و بالاخره گاهي هم سرقفلي را به حق آب و گل و حقي كه به جهت جمع‌آوري مشتري و رونق كسب حاصل شده تعريف نموده‌اند. آنچه مسلم است بدست دادن مفهوم اخير از سرقفلي همانطور كه بعداً خواهد آمد با معناي حق كسب و پيشه و تجارت موافق‌تر است بنابراين فرهنگ نويساني كه سرقفلي را مبلغي مي‌‌دانند كه مستاجر به مالك و مستاجر ثاني به مستاجر اول مي‌‌پردازد به مفهوم اصطلاحي آن نزديك‌ترند اگرچه بحث در مبناي پرداخت مبلغ از طرف مستأجر دوم به مستاجر اول اين تعريف را هم مواجهه با ايراد خواهد نمود زيرا اگر مبناي پرداخت را جمع‌آوري مشتري و رونق كسب بدانيم مفهوم حق كسب و پيشه نمايان خواهد شد.
گفتار دوم: مفهوم اصطلاحي سرقفلي
اگر چه سرقفلي اولين بار در عرف به وجود آمد و قانونگذار به علت رواج عرفي آن مجبور شد آن را در قوانين و مقررات كشور پيش‌بيني كند اما برداشت مقنن از سرقفلي هميشه موافق مطلق مفهوم عرفي آن نبوده است. بطوريكه با وجود تغييراتي كه در قوانين مربوط به سرقفلي به وجود آمده است مردم هنوز به روال قديمي به خريد و فروش سرقفلي مي‌‌پردازند و تنها در مواقع مشكل و اختلاف است كه آرزو مي‌‌كنند به جاي اتكا بر عرف بصورت قانوني عمل مي‌‌كردند در اين قسمت از بحث سعي خواهيم كرد با ارائه تعاريف حقوقدانان مفهوم قانوني و اصطلاحي سرقفلي را روشن كنيم تا معلوم شود قانونگذار تا چه اندازه در پيش‌بيني سرقفلي از عرف پيروي نموده است و مفهوم سرقفلي از ديدگاه قانونگذار چيست كه در واقع ملاك در روابط حقوقي، معناي قانوني است و كساني در اين ميان موفق هستند كه در روابط حقوقي خود به جاي لحاظ عرف در مسائل سرقفلي به موازين قانوني آن عمل نموده‌اند.
با بررسي چند تعريف اصطلاحي از سرقفلي به تشريح مباني آن مي‌‌پردازيم تا ضمن روشن شدن معناي سرقفلي، مفهوم حق كسب و پيشه و تجارت و روابط حاكم بر اين دو را هم در ادامه بحث، بررسي كنيم.
دكتر كاتوزيان سرقفلي را به اين نحو تعريف مي‌‌كند: «امتيازي است كه به موجب آن مستأجر متصرف، به دليل حقي كه در نتيجه فعاليت خود در جلب مشتري پيدا كرده است، در اجاره كردن محل كسب خويش بر ديگران مقدم شناخته مي‌‌شود».
دكتر لنگرودي در ترمينولوژي حقوق براي سرقفلي دو مفهوم مي‌‌آورد و مي‌‌نويسد: «سرقفلي دو معني دارد. 1) عوض وجهي است كه مستاجر محل كسب از منتقل‌اليه آن محل مي‌‌گيرد. بابت سابقه كار خود در آن محل در رابطه با جلب ارباب رجوع، اين جزء دارائي نامرئي است و درآمد نيست و ماليات به آن تعلق نمي‌گيرد. 2) وجهي است كه مالك محل كسب تازه ساز در اولين عقد اجاره، علاوه بر اجاره بها از مستاجر مي‌‌گيرد. اين پول درآمد است و مشمول ماليات بر درآمد است ».
در تعريف اول، نويسنده ترمينولوژي سرقفلي را امتيازي مي‌‌داند كه در نتيجه جلب مشتري حاصل شده است در حالي كه چنين مفهومي مبين حق كسب و پيشه تجارت است و اين حق با حق سرقفلي متفاوت مي‌‌باشد بطوريكه تعريف دوم تا حدودي اين دو معنا را از هم جدا نموده ولي در نهايت نويسنده براي سرقفلي مفهوم عامي قائل شده است كه حق كسب و پيشه و تجارت را هم در برمي‌‌گيرد و حال آنكه كه سرقفلي از چنين معناي عامي برخوردار نيست.
همانطور كه در مفهوم لغوي سرقفلي گذشت حقوقدانان نيز در برخورد با لفظ سرقفلي تعاريف متفاوتي ارائه داده‌اند. چنانكه عده‌اي بر اين عقيده هستند كه سرقفلي علاوه بر معناي واقعي خود مفهوم حق كسب و پيشه و تجارت را هم تحت شمول قرار مي‌‌دهد و گروهي حق كسب و پيشه را همان سرقفلي دانسته و مفهومي غير از معناي حق كسب و پيشه و تجارت براي سرقفلي قائل نشده‌اند. النهايه گروهي از حقوقدانان نيز با درك واقعيتهاي بيروني به تعريف سرقفلي پرداخته‌اند و مفهوم واقعي آن را بيان نموده‌اند. همانطور كه در گفتار قبل نيز بحث شد سرقفلي چيزي غير از جمع‌آوري مشتري و حق تقدم در اجاره است كما اينكه حقوقداناني كه از چنين عقيده‌اي پيروي نموده‌اند سرقفلي را به گونه‌اي ديگر تعريف كرده‌اند كه چند مورد را بررسي مي‌‌كنيم.
يكي از اين حقوقدانان سرقفلي را چنين تعريف مي‌‌كند: «وجهي كه مالك در ابتداي اجاره و جدا از مال‌الاجاره از مستاجر مي‌‌گيرد تا محل خالي را به او اجاره دهد». اگر چه اين تعريف مفهوم واقعي و كامل سرقفلي را بيان نمي‌كند ولي روشن است كه قصد نويسنده، ارائه تعريف جامع و مانع از سرقفلي نبوده بلكه وي در مقام بيان مفهومي جدا از معناي حق كسب و پيشه و تجارت براي سرقفلي بوده است به همين دليل هم در تعريف، اشاره‌اي به مبنا و ماهيت سرقفلي نشده و مضاف بر آن تعريف شامل سرقفلي كه مستأجر ثاني به مستاجر اول مي‌‌پردازد نيز نمي‌شود.
آنچه تا به حال در مورد تعريف سرقفلي بيان شد در خصوص مفهوم آن قبل از سال 76 بود. ليكن قانونگذار در قانون سال 1376 در ماده 6 و تبصره‌هاي آن و در مواد 7 و 8 همان قانون چند مفهوم مختلف از سرقفلي به دست داد كه چنين برخوردي ارائه تعريف واحد از سرقفلي را نه تنها دشوار، بلكه غيرممكن ساخته است. با اين همه برخي از حقوقدانان سعي نموده‌اند تعريف واحدي از آن ارائه دهند كه يكي از حقوقدانان در تعريف سرقفلي بطوريكه مفاهيم جديد ارائه شده در قانون را هم تحت شمول قرار دهد، آورده است: «وجهي است كه مالك محل تجاري در آغاز علاوه بر اجور از مستاجر مي‌‌گيرد تا محل را به او اجاره دهد يا مستاجري كه حق انتقال به غير دارد و به موجر سرقفلي پرداخته در قبال انتقال منافع به مستاجر دست دوم دريافت مي‌‌كند و يا مستأجري كه به موجب شروط ضمن عقد امتيازاتي دارد كه مانع از تخليه عين مستاجره به وسيله موجر است در قبال اسقاط اين امتيازات و استرداد مورد اجاره به مالك از وي مي‌‌گيرد» برخي از حقوقدانان اين تعريف را مورد انتقاد قرار داده‌اند و استدلال نموده‌اند كه چنين تعريفي از سرقفلي شامل سرقفلي موصوف در ماده 6 قانون و تبصره يك آن و مواد 7 و 8 بوده و در خصوص سرقفلي بيان شده در تبصره 2 ماده 6 كه در واقع بارزترين مصداق عرفي نقل و انتقال سرقفلي مي‌‌باشد صحيح نيست. چه سرقفلي ذكر شده در ماده 6 و تبصره يك آن اجور معجل بوده و متفاوت از سرقفلي موضوع تبصره 2 ماده 6 مي‌‌باشد.
ايراد ديگري كه بر تعريف فوق وارد است اينكه سرقفلي را به وجه تعريف مي‌‌كند در حالي كه چنين تعبيري از سرقفلي با تبصره 2 ماده 6 همخواني ندارد. زيرا نظر به تصريح ماده، سرقفلي موضوع آن قابل معامله بوده و ارزش آن با گذشت زمان متغير است در حالي كه چنين خصوصيتي بر وجه متصور نيست.
در نهايت منتقد، خود دو تعريف براي سرقفلي ارائه مي‌‌دهد و در تعريف سرقفلي موضوع تبصره2 ماده 6 مقرر مي‌‌دارد. «سرقفلي عبارتست از ارزش و مقبوليت تجاري قابل تقويمي كه بعضي از محلهاي كسب علاوه بر منافع با توجه به موقعيت خود في نفسه آنرا دارا هستند و بوسيله مالك قانوني آن به تبع منافع مورد اجاره قابليت معامله را دارد» و در تعريف دوم كه ماده 6 و تبصره 1 آن را همراه با مواد 7 و 8 همان قانون تحت شمول قرار مي‌‌دهد چنين مي‌‌نويسد: «مبلغي كه به موجب قرار داد اجاره، مالك از مستاجر يا مستأجر از مؤجر يا مستأجر ديگر بابت اجور معجل و ارزش افزوده منافع محل كسب دريافت مي‌‌كند يا مبلغي كه مستاجر محل كسب بابت اسقاط حقوقي كه از شرط ضمن عقد اجاره حاصل نموده از مؤجر يا مستاجر ديگر اخذ مي‌‌كند»
همانطور كه گفته شد با توجه به قانون جديد كه مفاهيم متفاوتي از سرقفلي ارائه داده است به دست دادن تعريف واحد از سرقفلي كاري دشوار است كما اينكه نويسنده اخير نيز از ارائه تعريف واحد براي سرقفلي عاجز بوده است و به ناچار آن را در دو قسمت تعريف نموده و خود با توجه به انتقادش بر تعريف قبلي باز در تعريف سرقفلي‌هاي مقرر در ماده 6 و تبصره 1 و مواد 7 و 8 از سرقفلي به وجه تعبير كرده است كه البته با توجه به مفهوم ارائه شده از سرقفلي در قانون جديد چنين عملي اجتناب‌ناپذير است.
مطالب مشابه :
نحوه تنظيم دادخواست (نمونه فرم)
یادداشتهای حقوقی - نحوه تنظيم دادخواست (نمونه فرم) - پاسخگويي به سوالات در ارتباط با دعاوی
دانلود نمونه دادخواست خام
پایگاه اطلاع رسانی خط عدالت - دانلود نمونه دادخواست خام - جامع ترین پایگاه حقوقی
نمونه دادخواست ها
دادخواست مطالبه اجرت المثل مورد معامله و بدوا صدور قرار تامين خواسته. دادخواست تخليه و
نمونه فرمهای قضایی(فایل word)
نمونه برگ درخواست به دادگاه عمومي (نخستين ) نمونه برگ درخواست تجديد نظر (واخواهي )
ارث - قوانین ارث - ارث زن - ارث مادر
نمونه دادخواست + شکوایه + اظهار نامه - ارث - قوانین ارث - ارث زن - ارث مادر - دفتر وکالت و مشاوره
اعتراض ثالث اجرایی
نمونه دادخواست + شکوایه + اظهار نامه - اعتراض ثالث اجرایی - دفتر وکالت و مشاوره تخصصي (تماس با
تعريف سرقفلي
نمونه دادخواست + شکوایه + اظهار نامه - تعريف سرقفلي - دفتر وکالت و مشاوره تخصصي (تماس با ما
اعتراض به درخواست حصر وراثت
نمونه دادخواست + شکوایه + اظهار نامه - اعتراض به درخواست حصر وراثت - دفتر وکالت و مشاوره تخصصي
بیع قطعی منقول یک دستگاه اتومبیل سواری
نمونه دادخواست + شکوایه + اظهار نامه - بیع قطعی منقول یک دستگاه اتومبیل سواری - دفتر وکالت و
طلاق توافقی
نمونه دادخواست + شکوایه + اظهار نامه - طلاق توافقی - دفتر وکالت و مشاوره تخصصي (تماس با ما
برچسب :
نمونه دادخواست