دفاع (آمادگی دفاعی)

1
تعریف برنامۀ درسی و رویکرد درس آمادگی دفاعی
دفاع عامل و غیرعامل موضوع اصلی برنامهٔ درسی آمادگی دفاعی است.
برنامهٔ درسی آمادگی دفاعی برای آموزش ها و مهارت هایی است که در برابر تهدید ها و تهاجمات نظامی و غیرنظامی )جنگ نرم،
جنگ روانی و …( دشمنان نظام و عناصر وابسته به آنها لازم و ضروری به نظر می رسد.
رویکرد عام برنامه های درسی آن
رویکرد، روح حاکم بر عناصر برنامهٔ درسی و جهت گیری کلی برنامه را نشان می دهد. براین اساس، رویکرد عام برنامهٔ درسی
آمادگی دفاعی با بهره گیری از برنامهٔ درسی ملی، فطرت گرایی توحیدی است؛ لذا برنامهٔ درسی آمادگی دفاعی به گونه ای طراحی و
سازماندهی می شود که فراگیران با تکیه بر فطرت الهی و درک موقعیت خود، تلاش کنند تا زمینه تحقق مراتبی از حیات طیبه را در متن
زندگی فردی و اجتماعی خویش مهیا سازند.
رویکرد خاص برنامۀ درسی آمادگی دفاعی
این رویکرد عبارت است از کسب بصیرت و تفکّر دفاعی که در آن، موضوعات مربوط به فرهنگ و دانش دفاعی به دانش آموزان
منتقل می شود، تا با ایجاد نگرش دفاعی مناسب و با تفکر، تعقل و ایمان به شناخت دفاعی لازم دست یابند تا بتوانند از سرزمین و
باورهای اعتقادی خود و جامعه شان در میدان عمل دفاع نمایند.
اصول حاکم بر تدوین اهداف برنامۀ درسی آمادگی دفاعی
1 توجه به اصول، معیارها و ارزش های مکتب رهایی بخش اسلام و تقویت هویت ملی فراگیران
2 توجه به تهدیدها و نیازهای دفاعی امروز و فردای جامعهٔ اسلامی
3 توجه به نیازهای فطری، روحی و جسمی فراگیران و امکان دسترسی و تحقق اهداف
4 توجه به ابعاد پنج گانهٔ الگوی هدف گذاری برنامهٔ درسی ملی شامل تفکر و تعقل، ایمان و باور، علم، عمل و اخلاق در چهار عرصهٔ
ارتباط با خود، خدا، خلق و خلقت. گفتنی است که این چهار عرصه به حیطه های یادگیری وسعت و عمق معنوی و شایسته می بخشد.
5 توجه به الگوسازی و بهره برداری از معارف و حماسه های ماندگار دوران دفاع مقدس.
2
اصول حاکم بر انتخاب محتوای برنامۀ درسی آمادگی دفاعی
1 مهم بودن موضوعات درسی و جذّاب بودن مطالب
2 توجه به نیازهای امروز و چشم انداز آیندهٔ جامعه در زمینه های دفاعی
3 قابلیت یادگیری مطالب و توجه به توانایی های ذهنی و علاقهٔ فراگیران
4 توجه به اعتبار علمی مطالب، به روز بودن و مفید و سودمند بودن آن برای فراگیران
5 هماهنگ بودن موضوعات با تحولات دنیای امروز در ارتباط با تهدیدها و مخاطرات طبیعی و انسانی
6 مشارکت فعال دانش آموزان در بسط و تبیین محتوا
7 توجه به تفاوت های جنسیتی، اقلیمی و محیطی دانش آموزان.
مبانی نظری و مبانی اصلی برنامۀ درسی آمادگی دفاعی
فطری بودن دفاع در انسان، واجب بودن دفاع در اسلام، اصل انتظار، ولایت محوری، و سیاست های دفاعی نظام مقدس
جمهوری اسلامی ایران، مبانی نظری درس آمادگی دفاعی اند که در این ارتباط از منابع زیر می توان استفاده کرد:
الف( آیات نورانی و هدایت بخش قرآن مجید و سنت و سیرهٔ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه اطهار علیهم السلام
)قرآن و عترت(
ب( قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
پ( اندیشه های داهیانه حضرت امام خمینی رحمة الله علیه و مقام معظم رهبری
ت( اسناد فلسفهٔ تعلیم و تربیت اسلامی، تحول بنیادین در آموزش و پرورش و برنامهٔ درسی ملی
ث( دستاوردهای انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس
ج( مادهٔ 64 قانون مقرّرات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی )مصوب مجلس شورای اسلامی(.
چ( آئین نامهٔ اجرایی درس آمادگی دفاعی مصوب هیأت وزیران )سال 1391 (
اهداف تفصیلی برنامۀ درسی آمادگی دفاعی در دورۀ راهنمایی
این اهداف براساس پنج عنصر الگوی هدف گذاری برنامهٔ درسی ملی )نقشهٔ کلان و سند بالا دستی برنامه های درسی( تنظیم شده
است. که عبارت اند از: الف( تفکر، ب( ایمان و باور، پ( علم و معرفت، ت( عمل، ث( اخلاق.
الف( تفکر:
1 تأمل و تفکر در هویت دینی و ملی خویش
2 تأمل در توانمندی های دفاعی خود و جامعه در برابر دشمنان
3 تأمل و تفکّر نسبت به دوستان و دشمنان واقعی مردم و کشور
4 تأمل و تفکّر در عوامل یاری و کمک خداوند نسبت به مؤمنان در برابر ستمگران
5 تأمل و تفکر در راه ها و شیوه های استفاده از محیط طبیعی به منظور دفاع در برابر متجاوزان
6 تأمل و تفکّر دربارهٔ عوامل موفقیت و پیروزی جمهوری اسلامی در برابر سلطه گران
7 بصیرت، تفکر و تعقل پیرامون جنگ نرم دشمنان و شناخت فتنه ها و شیوه های آنان و یافتن راه مقابله با آن
8 تأمل و تفکّر دربارهٔ ویژگی ها و عملکرد اسوه ها و الگوهای دوران دفاع مقدس.
3
ب( ایمان و باور:
1 ایمان و باورمندی به یاری و نصرت خداوند از مؤمنان
2 داشتن اعتقاد و ایمان به هویت دینی و ملی خویش
3 باورمندی به ضرورت نقش آحاد ملت ایران )مردان، زنان، جوانان و …( در دفاع از اصول و ارزش های جامعه
4 داشتن ایمان به توانمندی های دفاعی جامعه در برابر متجاوزان
5 باورمندی به ضرورت مقاومت در برابر دشمنان
6 باورمندی به وجود موانع مختلف از طرف دشمنان برای جلوگیری از پیشرفت کشور و توکل بر خدا برای غلبه بر آن
7 ایمان و باورمندی به اهداف مقدس شهدا و ایثارگران در دفاع هوشمندانه از اسلام و میهن اسلامی و علاقه مندی به
پاسداری از این میراث ارزشمند
8 علاقه مندی به فعالیت در بسیج برای تحقق اهداف آرمانی امام و رهبری.
پ( علم و معرفت:
1 آشنایی با شیوه های تبلیغاتی و جنگ نرم و روانی دشمنان و شناخت راه های مقابلهٔ با آن
2 آشنایی و شناخت راه های حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور
3 شناخت انواع تهدیدها نسبت به مردم و کشور در دنیای امروز
4 آشنایی با شرایط و موقعیت کشور در دوران دفاع مقدس و شناخت عوامل پیروزی ایران در جنگ تحمیلی
5 آشنایی با مبانی و مفاهیم پایهٔ آمادگی دفاعی و پدافند غیرعامل
6 آشنایی با نقش رهبری و وظایف فرماندهی کل قوا در هدایت جامعه
7 آشنایی با وظایف و فعالیت های نهاد بسیج در دوران دفاع مقدس و پس از آن
8 آشنایی با مبارزات و حماسه های مردان مبارز و زنان قهرمان
9 آشنایی با روش های مقابله با مخاطرات طبیعی و انسانی.
ت( عمل:
1 دفاع از اعتقادات و ارزش های دینی و ملی جامعه
2 آمادگی دفاع از سرزمین ایران در صورت تجاوز دشمنان
3 اُسوه و الگو قرار دادن مردان و زنان مجاهد از صدر اسلام تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس
4 کسب مهارت برای مقابله با مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی
5 عمل به تکالیف مشخص شده از سوی خداوند برای بندگان خود در برابر سلطه گران و متجاوزان
6 فعالیت مؤثر در بسیج دانش آموزی و محل زندگی
7 توانایی انجام اصول پدافند غیرعامل )در حدّ امکان(
8 الگو قرار دادن مردان مبارز و زنان قهرمان در طول زندگی خود
9 پیروی از ولایت و رهبری برای تحقّق آرمان های نظام جمهوری اسلامی ایران.
4
ث( اخلاق:
1 پرورش روحیهٔ برادری و اتحاد اسلامی و حساس بودن نسبت به سرنوشت کلیهٔ مسلمانان
2 تقویت روحیهٔ سلحشوری، شجاعت و اعتماد به نفس
3 نفی هر گونه ستمگری، ستم کشی، سلطه گری و سلطه پذیری
4 داشتن روحیهٔ انسان دوستی و علاقه مندی برای خدمت به مردم
5 تقویت روحیهٔ صبر و مقاومت در برابر سختی ها و مشکلات
6 پاسداری از میراث معنوی و اخلاق رزمندگان اسلام
7 افزایش روحیهٔ خدمت به خلق با الهام از آموزه های قرآن و عترت
8 الگو شدن برای دیگران در چارچوب ارزش های اخلاقی و معنوی.
مفاهیم اساسی برنامۀ درسی آمادگی دفاعی دورۀ راهنمایی
1 ولایت و رهبری 2 امنیّت 3 تهاجم
4 تهدید 5 مقاومت و پایداری 6 انقلاب اسلامی
7 دفاع 8 دفاع مقدس 9 صلح
10 استقلال 11 بسیج 12 انتظار، ظهور و فرج حضرت مهدی )عج(
13 جهاد 14 ایثار 15 شهادت
16 جنگ ها )سخت و نرم( 17 پدافند غیرعامل 18 مردان مبارز
19 زنان قهرمان 20 امر به معروف و نهی از منکر 21 صف جمع
22 جنگ افزار شناسی 23 مخاطرات طبیعی )زلزله( 24 مین ) 5 استان آلوده به مین(.
روش ها )راهبردهای( یاددهی یادگیری
تعریف: روش های یادگیری، تصمیمات و اقداماتی است که براساس مبانی، اصول و اهداف برنامه و دلالت های گوناگون
تربیت ) 1 اعتقادی 2 عبادی و اخلاقی 3 اجتماعی و سیاسی 4 زیستی و بدنی 5 زیباشناختی و هنری 6 اقتصادی و حرفه ای
7 علمی و فنّاورانه( اتخّاذ می شود تا اهداف عناصر پنج گانه برنامه های درسی و تربیتی ) 1 تفکر و تعقل 2 ایمان و باور 3 علم و
معرفت 4 عمل 5 اخلاق( تحقق یابد.
بدیهی است که تحقّق این اهداف، مستلزم تعامل و همکاری بین اجزای مؤثر در فرایند یادگیری و براساس طرح پیش بینی شده
است.
اجزای مؤثر در یادگیری:
1 معلم )مربی(
2 دانش آموز )متربّی(
3 برنامهٔ درسی
4 محیط یادگیری؛
در ادامه به دو جزء مؤثر معلم و دانش آموز )مربّی و متربّی( می پردازیم:
5
1 معلّم )مربّی(
1 1 معلم و مربی الگو واُسوهٔ اخلاقی، معنوی و عملی متربّی )دانش آموز( است.
2 1 معلم و مربّی نقش راهنما و راهبری یادگیری را برعهده دارد و متربّیان را با منابع یادگیری آشنا می کند.
3 1 معلم و مربّی زمینه ساز رشد عقلانی، ایمانی، علمی، عملی و اخلاقی متربّیان است.
4 1 معلم متناسب با نیازها و شرایط یادگیری، توانایی انتخاب و طراحی فعالیت های مناسب را دارد.
5 1 معلم و مربّی موانع یادگیری دانش آموزان را می شناسد و با طراحی فعالیت های مناسب برای رفع آنها اقدام می کند.
6 1 معلم و مربّی، خود یادگیرندهٔ مادام العمر است.
7 1 معلم و مربّی یک پژوهشگر آموزشی و پرورشی است.
8 1 هر معلم و مربّی از جایگاه خاص خود، آفریننده راهبردهای نوین یاددهی یادگیری است.
9 1 معلم و مربّی عامل ایجاد کنندهٔ انگیزهٔ یادگیری در متربّیان است.
2 متربّی )دانش آموز(
1 2 در فرایند یاددهی یادگیری اراده و انگیزهٔ یادگیرنده نقش اساسی در ارتقای یادگیری دارد.
2 2 متربّی تابع بی چون و چرا و مقهور محیط یادگیری نیست؛ بلکه او آزادی و فرصت تصمیم گیری دارد و می تواند رابطهٔ
تعاملی با محیط یادگیری برقرار کند، نه آنکه در همهٔ موارد برای وی تصمیم گیری شود.
3 2 متربّی در فرایند یاددهی یادگیری و توسعهٔ دانش ها، مهارت ها و نگرش ها و انگیزه های خویش به لحاظ ذاتی نقش
فعال دارد.
4 2 متربّی قابلیت ها، تجربیات و ظرفیت های گوناگون دارد.
5 2 متربّیان به لحاظ یادگیری متفاوت اند.
برخی از اقدامات برای تنوع بخشی به روش های یاددهی یادگیری در درس آمادگی دفاعی
1 تنوع بخشیدن به محیط یادگیری )کلاس درس حیاط مدرسه نمازخانه کتابخانه پایگاه بسیج محل پادگان
نمایشگاه موزه کانون اردو بازدید گلزار شهدا منازل شهدا و جانبازان عیادت از جانبازان در بیمارستان ها و مراکز
خاص آنان دعوت از متخصصان و رزمندگان برای حضور در مدرسه و کلاس درس نمایش فیلم در مدرسه یا رفتن به سینما و
سالن نمایش و …(
2 ایجاد نشاط و شادابی در کلاس، با بهره گیری از شیوهٔ فعال و مشارکتی، تنوع در برنامه ها، چیدمان متفاوت کلاس، استفاده
از رسانه ها، طراحی فعالیت های میدانی، مسابقات مختلف و …
3 ایجاد تنوع و کیفیت بخشی به ارزشیابی به واسطهٔ تنوع در ابزارها و روش های گردآوری اطلاعات
4 همکاری و ارتباط با سایر دبیران و مربیان به خصوص در دروس تربیت بدنی، دینی، ادبیات فارسی، مطالعات اجتماعی
)تاریخ، جغرافی و اجتماعی( و مربّی پرورشی مدرسه و انجام برخی از برنامه ها به صورت تلفیقی با سایر دروس، به منظور بهره گیری از
ظرفیت های علم میان رشته ای
5 بهره گیری از نشریات رشد، مجلات و کتاب های مناسب، سایت های اطلاع رسانی مرتبط و مفید برای معلم و مربیّ و دانش آموزان
6 با الهام از جملهٔ آموزندهٔ «کُلُّ یَوۡمٍ عَاشُورٰا وَ کُلُّ اَرۡضٍ کَرۡبَلٰ » دانش آموزان را نسبت به مسائل و پدیده های معاصر بصیر
و هوشیار سازیم.
6
7 اهمیت دادن به آداب و مهارت های زندگی فردی، بین فردی و اجتماعی به منظور زندگی سالم و موفق و مواجههٔ صحیح با
چالش های زندگی
8 سپردن پروژه ها و تحقیقات فردی و گروهی به دانش آموزان و راهنمایی و تمهید امکانات لازم به منظور موفقیت آنان و
تشکیل نمایشگاه آثار دانش آموزان
9 اهمیت دادن به صلاحیت ها و یادگیری های مشترک که خروجی های آموزش و پرورش باید واجد آن باشند:
عناصر صلاحیت ها و یادگیری های مشترک
تفکر و تعقّل تخیل، حلّ مسئله، تفکر انتقادی، ابداع و خلق، تفکر سیستمی، پرسشگری، کاوشگری، هدایت مشاهدات، تحلیل، قضاوت
براساس شواهد، تصمیم گیری، قضاوت براساس نظام معیار )تعقل(، تأمل در خود، خودارزشیابی
ایمان و باور نگرش توحیدی، کرامت و قدرت اراده و انتخاب انسان، ارزشمندی تفکر و تعقل، ارزشمندی مخلوقات، هدفمندی خلقت،
ارزشمندی علم و علم جویی، ارزشمندی نهاد خانواده، وطن دوستی
علم کشف جهان به عنوان فعل خداوند، خودآگاهی، فرهنگ و هویت
کار و عمل و مجاهدت یادگیری مستمر، خود مدیریتی، انجام واجبات و ترک محرمات، مشارکت، همیاری، مهارت کار با دیگران، مهارت های
ارتباطی، مهارت رهبری، مطالعه و پژوهش، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، تولید محصول
اخلاق و آداب حفظ و پالایش انگیزه ها )نیت(، خودپایی و خودپالایی، پشتکار، اعتمادبه نفس، مسئولیت پذیری، انعطاف، اخلاق حرفه ای،
نظم و قانون مداری، صدق، صبر، عدالت خواهی و حق طلبی، حسن خلق، احسان و رأفت، قناعت، استقامت و حیا
یادگیری فعال
رویکرد اساسی در آموزش درس آمادگی دفاعی، استفاده از شیوه های فعال است. در این رویکرد، فرصت های متنوعی تدارک
دیده می شود تا در جریان آن، دانش آموزان بتوانند با برنامهٔ درسی، معلم و دانش آموزان دیگر تعامل داشته باشند. اساس یادگیری فعال
بر تعامل هرچه بیشتر یادگیرندگان است و محیط کلاس و مدرسه، امکانات و سایر شرایط باید در راستای تحقق این رویکرد قرار گیرد.
یادگیری فعال بر محورهای زیر شکل می گیرد:
1 گفت وگو با خود: زمانی است که یادگیرنده، افکار خود را دربارهٔ یک موضوع بیان می کند، مانند اینکه دربارهٔ موضوع
چه فکری می کند، چه فکری باید بکند یا دربارهٔ این موضوع چه احساسی دارد. این کار، تفکر با خود است. دانش آموزان با بیان
موضوع درسی یا فعالیتی که انجام داده اند یا در حال انجام دادن آن هستند، یادگیری خود را توصیف می کنند.
نوشتن چند سطر یادداشت دربارهٔ کارهایی که در کلاس یا خانه دربارهٔ این موضوع انجام داده است و درست کردن یک پوشهٔ
کار دربارهٔ مجموعه ای از کارها که به صورت فردی یا گروهی انجام گرفته است، از نتایج عملی گفت وگو با خود )تفکر( است.
2 گفت وگو با دیگران: گفت وگو با دیگران ممکن است به اشکال گوناگون بروز کند. در شیوهٔ تدریس سنتی، هنگامی که
دانش آموزان کتاب درسی را می خوانند یا به سخنرانی گوش می دهند، در حقیقت به صحبت معلم یا نویسندهٔ کتاب، گوش داده اند؛
اما این امر یک گفت وگوی ناقص تلقی می شود؛ زیرا در این شیوهٔ گفت وگو، جای گوینده و شنونده عوض نمی شود و فقط یک نفر
شنونده و نفر دیگر گوینده است. تحرک و فعالیت در یک گفت وگو، زمانی اتفاق می افتد که اعضای گروه )کلاس( به شدّت دربارهٔ یک
موضوع درگیر بحث شوند؛ در این صورت، فرصت خواهند داشت که هم نظر خود را برای دیگران بازگو کنند و هم به طور متقابل از
نظر سایرین بهره مند شوند.
7
گاهی اوقات، معلمان می توانند از شیوه های خلّقانه ای، برای درگیرکردن دانش آموزان در موقعیت هایی غیر از کلاس درس
یا افرادی غیر از دانش آموزان، استفاده کنند؛ برای مثال، دعوت از ایثارگران و رزمندگان دفاع مقدس یا صاحبان حرفه ها و مشاغل
و کارشناسان در یک رشته و موضوع می تواند امکان مناسبی برای جذب دانش آموزان به مشارکت در بحث و تعامل با سایرین فراهم
کند. اشکال گفت وگو به صورت گفت وگوی چهره به چهره یا رودررو، گفت وگو به صورت نوشتاری، یا پست الکترونیک است.
3 مشاهده: «مشاهده » به معنای جمع آوری اطلاعات با استفاده از حواس پنج گانه )بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه(
است.
در مشاهده، یادگیرنده به فردی که در زمینهٔ یادگیری کاری انجام می دهد، نگاه می کند یا به صحبت های او گوش می دهد؛
مانند اینکه دانش آموز هنگام انجام یک آزمایش به فعالیت معلم نگاه کند یا به سخنان او گوش بدهد. همچنین گوش دادن به صحبت
افرادحرفه ای در یک شغل یا مشاهدهٔ مستقیم پدیده ها )طبیعی، اجتماعی و فرهنگی( از مثال های دیگر است. عمل مشاهده ممکن است
مستقیم یا غیرمستقیم )باواسطه( صورت بگیرد. مشاهدهٔ مستقیم به این معناست که یادگیرنده یک اتفاق واقعی را به طور مستقیم و بدون
واسطه مشاهده کند؛ مثلاً برای مشاهدهٔ عملیات رزمی، فرد باید به جبهه های جنگ یا محل انجام مانورهای نظامی برود.
مشاهدهٔ غیرمستقیم مشاهده ای است که در یک موقعیت مشابه با موقعیت واقعی صورت بگیرد. مشاهدهٔ غیرمستقیم عملیات
رزمی به دو صورت امکان پذیر است:
1 تماشای فیلمی با موضوع جنگی یا خواندن یک داستان دربارهٔ جنگ
2 مطالعهٔ خاطرات کسانی که آن شرایط را از نزدیک دیده اند.
4 انجام دادن: در این فعالیت یادگیرنده به طور واقعی درگیر انجام کاری می شود. طراحی پناهگاه، مدیریت و ادارهٔ یک
گروه، طراحی و انجام یک آزمایش، نوشتن خلاصه یا چکیده ای از نوشته و کار پژوهشی، مثال هایی از انجام کار است.
انجام دادن ممکن است مستقیم یا غیرمستقیم باشد، اگر امکان اجرای فعالیتی همان طور که در زندگی معمولی اتفاق می افتد در
کلاس درس امکان داشته باشد، می توان آن فعالیت را در کلاس درس انجام داد؛ برای مثال، می توان آموزش مقابله و پناه گیری در برابر
زلزله را در مدرسه و کلاس به طور مستقیم اجرا کرد. اما اجرای عملی پدافند غیرعامل، به محیط مناسب نیاز دارد و باید در فضای
واقعی یا شبیه سازی شده اجرا شود؛ برای مثال، مطالعهٔ موردی دربارهٔ یک موضوع پژوهشی، شبیه سازی یک موقعیت فرضی که
دسترسی به آن در موقعیت واقعی امکان پذیر نیست یا در صورت امکان پذیر بودن، هزینه بر یا خطرناک است، از روش های درگیرشدن
دانش آموزان به شیوهٔ غیرمستقیم است.
توصیه هایی برای به کارگیری روش یادگیری فعال
اگر معلم بخواهد از روش های یادگیری فعال در تدریس خود سود ببرد، چه باید بکند؟
توصیۀ اول: بسط دادن تجربیات یادگیری: تدریس های سنتی کمابیش ترکیبی از خواندن یک متن و گوش دادن به
سخنرانی و گفت وگویی محدود با دیگران است.
برای کاربرد اشکال فعال گفت وگو با دیگران و سبک های یادگیری، راهبردهای زیر قابل اعمال است:
تشکیل گروه های کوچک از دانش آموزان و واداشتن آنها به اخذ تصمیم یا پاسخ به سؤالات متناوب؛
یافتن راه هایی برای درگیر کردن دانش آموزان در یک گفت وگوی واقعی با افرادی غیر از همکلاسی ها که دربارهٔ موضوع
درسی آگاهی دارند؛
واداشتن دانش آموزان برای تهیهٔ دفتر یادداشت یا ساخت پوشه یادگیری دربارهٔ تفکر، یادگیری، احساسات و …؛
8
یافتن راه هایی برای کمک به دانش آموزان برای مشاهدهٔ )مستقیم یا باواسطه( موضوع یا فعالیتی که آنها سعی در یادگیری آن
دارند.
یافتن راه هایی که به دانش آموزان فرصت می دهد تا محتوای درسی را به واقعیات جامعه که خود به آن نیاز دارند، منطبق سازند
)مستقیم، باواسطه، مطالعات موردی، شبیه سازی و ایفای نقش(.
توصیۀ دوم: سنجیدن مزایای هر یک از روش ها: هر یک از روش های یادگیری، ارزش خاص خود را دارد. فقط باید
به تنوع آنها اضافه کنید تا برای یادگیرندگان جالب وجذّاب باشد؛ این موضوع موجب می شود تا یادگیری افزایش یابد؛ به همین ترتیب،
اگر فعالیت ها به صورت تعاملی اجرا شوند، ارزش مضاعفی پیدا می کنند.
برای مثال، اگر دانش آموز تفکرات خود را دربارهٔ یک موضوع بنویسد )گفت وگو با خود( و قبل از آن، دربارهٔ موضوع در یک
بحث گروهی درگیر شود )گفت وگو با دیگران(، فعالیت دانش آموز در آن بیشتر و یادگیری عمیق تر می شود. اگر دو کار را با هم انجام
دهند و بعد از آن به مشاهدهٔ عمل دربارهٔ آن موضوع بپردازند )مشاهده(، درگیر شدن در موضوع یادگیری بیشتر می شود. در نهایت،
اینکه اگر دانش آموز درگیر یک فرایند عملی شود؛ یعنی اینکه به انجام کار عملی دربارهٔ موضوع یادگیری وادار شود )انجام دادن(،
آنها دربارهٔ آنچه باید انجام دهند و آنچه در جریان یادگیری باید به انجام برسانند، احساس بهتری خواهند داشت.
در نهایت، اگر بعد از انجام دادن یک کار، یادگیرندگان فرایند تجربه شده را به وسیلهٔ نوشتن دربارهٔ آن )گفت وگو با خود( یا بحث
دربارهٔ آن )گفت وگو با دیگران( مرور کنند، این امر به بینش آیندهٔ آنها می افزاید. تنظیم این گونه فعالیت های یاددهی یادگیری بین معلم
و دانش آموز به افزایش نیروی تعامل می انجامد.
در مقابل، هواداران یادگیری مسئله مدار پیشنهاد می کنند که معلم، یک مسئلهٔ واقعی برای دانش آموزان طرح کند و دانش آموزان
را وادار کند که با یکدیگر، دربارهٔ پیدا کردن بهترین راه حل مسئله، مشورت کنند )گفت وگو با دیگران(.
توصیۀ سوم: ایجاد تعامل منطقی بین تجربه و گفت وگو: معلم باید بین فعالیت ها تعادل منطقی ایجاد کند. اگر بتواند
این تعادل را به گونه ای برقرار کند که دانش آموزان ضمن کسب تجربیات غنی در یک گفت وگوی عمیق درگیر شوند، احتمال یادگیری
معنادار را برای دانش آموزان افزایش می دهد.
ارزشیابی پیشرفت تحصیلی
این نوع ارزشیابی عبارت است از اندازه گیری میزان تغییرات انجام شده در یادگیری و قضاوت در مورد عملکرد یادگیرندگان
به منظور تصمیم گیری دربارهٔ ارتقای دانش آموزان و کسب اطمینان از اینکه آیا فعالیت های آموزشی معلم و کوشش های دانش آموزان
به نتایج مطلوب انجامیده است یا خیر؟
در ارزشیابی از راهبردهای متفاوت شامل ارزشیابی تشخیصی، ارزشیابی تکوینی، ارزشیابی مجموعی )پایانی( و با استفاده از
شیوه های گوناگون مانند شیوه های کتبی، شفاهی، عملی، خودارزشیابی و ارزشیابی توسط همتایان و ابزارهای مختلف مانند انواع
آزمون های کتبی، شفاهی، عملی، سیاههٔ قضاوت شخصی، نظرات شفاهی همتایان، سیاههٔ مشاهدهٔ رفتار معلم و سیاههٔ نگرش سنج
استفاده شود.
نکات مهم در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی
1 ارزشیابی پیشرفت تحصیلی با توجه به عناصر تفکر، ایمان، علم، عمل و اخلاق صورت می گیرد و نتایج آن به صورت کمّی
و کیفی ارائه می شود.
9
2 در جریان ارزشیابی فرایند پیشرفت یادگیری و نتیجهٔ یادگیری مورد ارزشیابی قرار می گیرد.
3 ارزشیابی پیشرفت تحصیلی باید با استفاده از منابع مختلف اعم از اسناد روایتی، اسناد دوره ای، اسناد مشاهده ای، اسناد
عملکردی و … انجام شود.
4 ارزشیابی پیشرفت تحصیلی فرایندی مشارکتی است که با کمک مربّی، متربّی، اولیای مدرسه یا ارزشیابان بیرونی انجام
می شود.
5 ارزشیابی پیشرفت تحصیلی با توجه به حفظ شأن و کرامت انسانی یادگیرنده در نظام آموزش و پرورش انجام می شود.
6 نتایج پیشرفت تحصیلی، متربّی را به کشف توانایی ها، ضعف ها و قابلیت های خود رهنمون می سازد.
7 ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، به تفاوت های متربّیان، اعم از فردی، فرهنگی، زبانی، قومی، مذهبی، جنسیتی و غیره توجه
می کند.
8 ارزشیابی پیشرفت تحصیلی باید به عنوان بخش جدایی ناپذیر از فرایند یاددهی یادگیری تلقی شود.
9 نتایج ارزشیابی باید به رشد حرفه ای معلم و مربّی و بهبود برنامهٔ درسی منجر شود.
10 متربّیان در طی دورهٔ تحصیلی باید تشویق شوند تا شخصاً به ارزشیابی از یادگیری های خود اقدام کنند.
11 ارزشیابی باید به گونه ای انجام شود که موجب ناامیدی، ترس و اضطراب در متربّیان نشود.
12 نتایج ارزشیابی باید به تصمیم گیری برای تدارک برنامه های اصلاحی ترمیمی یا غنی سازی یادگیری منجر شود.
13 ارزشیابی پیشرفت تحصیلی باید با توجه به قدرت درک و فهم یادگیرندگان و نیز قدرت بدنی آنان انجام شود.
14 شناسایی و کاهش موانع یادگیری یکی از اهداف ارزشیابی پیشرفت تحصیلی است.
روش های اندازه گیری و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی
روش های ارزشیابی پیشرفت تحصیلی را می توان براساس دیدگاه و اهداف آنها به دو دستهٔ عمده تقسیم کرد:
الف( سنجش و ارزشیابی با رویکرد سنتی
ب( سنجش و ارزشیابی با دیدگاه رشدگرا
الف( سنجش و ارزشیابی با رویکرد سنتی: این نوع سنجش برآزمون های جزئی نگر متکی است که جنبه یا جنبه های
محدودی از آموخته های دانش آموزان را دربر می گیرد. ویژگی اصلی این ارزشیابی ها این است که منحصراً بر سنجش دانش آموز
تأکید دارد و به دانش آموز فرصت ارزشیابی از خود و دریافت بازخورد از معلم داده نمی شود. در این نوع آزمون ها معلم معمولاً
تعداد پاسخ های صحیح دانش آموزان را اندازه گیری می کند و کیفیت عملکرد او نادیده گرفته می شود. در آزمون های سنتی، طرح
پرسش هایی که به دانش آموزان اجازهٔ ارائه نظرها و دیدگاه های متفاوت را بدهد، فراموش می شود.
برخی از روش های ارزشیابی از آموخته ها
الف( فهرست مشاهدات: در این روش، معلم با مشاهدهٔ دانش آموزان و تنظیم فهرست مناسب، میزان آموخته های دانش آموزان
در حیطه های مختلف )تفکر، ایمان و باور، علم، عمل و اخلاق( را یادداشت و در مورد آن قضاوت می کند.
ب( پروژه دانش آموزی: به فعالیت هایی گفته می شود که براساس اهداف برنامهٔ درسی طراحی می شود و دانش آموزان به طور
انفرادی یا گروهی آن را انجام می دهند؛ برای مثال، می توان به برخی از فعالیت های دانش آموزی در درس آمادگی دفاعی اشاره کرد:
جمع آوری اطلاعات در مورد یک واقعهٔ تاریخی مربوط به دفاع مقدس، تحقیق در مورد شخصیت یکی از زنان قهرمان یا یکی از
10
مردان مبارز، بررسی مصادیق جنگ نرم و جنگ روانی دشمنان، توصیف مزایا و معایب یک روش دفاعی در مقایسه با دیگر روش ها،
شناسایی روش های مؤثر در انجام یک عمل و پیشنهاد بهترین شیوه.
پ( ارزشیابی پوشۀ کار: پوشهٔ کار، مجموعه ای از کارهای دانش آموز است که با کنار هم گذاشتن آنها می توان نسبت به
روند پیشرفت تحصیلی دانش آموز یا عدم آن به درک بهتری رسید. محتویات پوشهٔ کار شامل منتخب فعالیت های ثبت شده دانش آموز،
گزارش های معلم دربارهٔ دانش آموز، کارهای علمی و پروژه های دانش آموز است.
ت( آزمون های عملکردی: آزمون های عملکردی، دسته ای از آزمون هایند که عملکرد مورد انتظار دانش آموز را در یک
موقعیت حقیقی یا موقعیت شبه حقیقی اندازه گیری می کنند. انواع آزمون های عملکردی عبارت اند از: عملکردی کتبی، آزمون
شناسایی، عملکرد در موقعیت شبیه سازی شده و آزمون نمونه کار.
ارزشیابی از حیطۀ نگرشی
ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در درس آمادگی دفاعی باید به گونه ای انجام شود که طی آن نگرش دانش آموزان نیز مورد سنجش
قرار گیرد. برخی از مصادیق این حیطه )عاطفی نگرشی( عبارت اند از:
1 توجه کردن به ارزش ها
2 اهمیت دادن به ارزش ها
3 علاقه مند شدن نسبت به ارزش ها
4 درونی شدن ارزش ها.
دبیران و مربیان محترم درس آمادگی دفاعی برای تحقق موارد فوق می توانند با بهره گیری از تصاویر ارزشی به طرح بخش هایی
از خاطرات ثبت شدهٔ دوران دفاع مقدس در منابع مختلف، ذکر خاطرات شهیدان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، سنت و سیرهٔ
معصومین )ع(، بیانات رهبران نظام به خصوص مقام معظم رهبری، بزرگ نمایی اعمال و رفتار ایثارگرانهٔ دانش آموزان، معرفی الگوهای
مناسب از صدر اسلام و دوران معاصر، طرح و بیان جلوه های زیبا و به یادماندنی عمل به ارزش ها، استفاده از اماکن و فضاهای معنوی،
بهره برداری از تحقیق و پژوهش دانش آموزان دربارهٔ موضوعات ارزشی، عمل و رفتار ارزش گرایانه دبیر و … عمل و اقدام کنند.
نکتۀ مهم: هیچ یک از روش های تدریس و ارزشیابی به خودی خود ارجحیتی بر سایر روش ها نداشته و به تنهایی قابلیت تحقق
اهداف را ندارد. توصیه بر این است که دبیران محترم با عنایت به اهداف درس، قابلیت ها و توانایی های خود و دانش آموزان و شرایط
و امکانات محیطی و در نهایت، انتظارات درس آمادگی دفاعی، ترکیبی از روش های توصیه شده را به کار بگیرند.
نکاتی دربارۀ شیوۀ ارزشیابی درس آمادگی دفاعی سوم راهنمایی
1 به استناد مقدمهٔ کتاب )سخنی با دبیران گرامی و دانش آموزان عزیز( نحوهٔ ارزشیابی این درس همچون گذشته براساس 12
نمره کتبی و 8 نمره عملی صورت می گیرد که نمرهٔ عملی دانش آموزان با توجه به محورهای زیر تعیین می شود:
الف( مشارکت فعال دانش آموزان در آموزش درس
ب( برخورد فعالانه دانش آموزان نسبت به پرسش طراحی شده در متن هر درس
ج( تحقیق و پژوهش در مواردی که دبیر مشخص می کند.
د( یادگیری مهارت های عملی دروس مختلف؛ مانند مهارت های درس دهم، بخش زلزله و …
11
2 در طراحی سؤالات نظری به هیچ وجه به حفظ مفاهیم، جمله ها، اعداد و ارقام توسط دانش آموزان نپردازید؛ بلکه با رویکرد
تفکر و تعقل محور تلاش شود تا دانش آموزان به درک و بصیرت در مفاهیم موردنظر دست یابند و ارزشیابی ها با تأکید بر مفهوم، معنا
و استنتاج باشد.
مثال اول درس اول: امنیت، تهدید و تهاجم
1 دربارهٔ اهمیت امنیت برای اشخاص، خانواده، شهر و کشور هرچه می دانید بنویسید و مثال بزنید.
2 امنیت را با تهدید مقایسه کنید و مثال بزنید.
3 ابعاد امنیت را در گزینه های زیر مشخص کنید )سیاسی، نظامی، اجتماعی و فرهنگی، زیستی، اقتصادی(.
1 3 قدرت دفاعی و تهاجمی کشور )امنیت ………(
2 3 تولید و صادرات کالا )امنیت ………(
3 3 طبیعت جانوری و گیاهی )امنیت ………(
4 3 مشارکت در سرنوشت سیاسی خود )امنیت ………(
5 3 حفظ سنت ها و آداب و رسوم )امنیت ………(
4 کدام تهاجم خطرناک تر است: تهاجم فرهنگی )نرم( تهاجم نظامی )سخت( چرا؟
مثال دوم درس نهم: جنگ نرم
1 چرا مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای همواره بر لزوم بصیرت و هوشیاری در برابر جنگ نرم تأکید
می کنند.
2 کدام یک از گزینه های زیر از شکل های مختلف جنگ نرم نیست؟
الف( جنگ روانی
ب( جنگ هسته ای
ج( جنگ اینترنتی
د( شبکه های ماهواره ای فارسی زبان
3 نمونه هایی از جنگ روانی در زمان گذشته و حال را بنویسید ) 2 نمونه از هر کدام کافی است(.
4 آیا از نظر اخلاقی، دینی و امنیتی ما مجاز به نقل قول های بی اعتبار )شایعه پراکنی( هستیم؟ چرا؟
5 ترور شخص )کشتن افراد( مهم تر است یا ترور شخصیت )بُردن آبرو و حیثیت افراد(؟ چرا؟
6 «دشمن در جنگ روانی به دنبال نفوذ در فکر و رفتار و تخریب روحیه ماست »، چه کنیم تا دشمن در این جنگ شکست
بخورد؟ ) 4 مورد از راه های مقابله با جنگ روانی کافی است.(
1
13
آماده سازی
1 1 شروع بحث با حدیث مشهور «ِنعۡمَتانِ مَجۡهُولَتَانِ، الصِّحةُ وَالأمَانُ »؛ یعنی ارزش دو نعمت، ناشناخته است. یکی
سلامتی و دیگری امنیت.
2 1 بحث گروهی و تبادل نظر با دانش آموزان پیرامون امنیت و سلامت و ابعاد امنیت و تهدید
3 1 ارائهٔ داستان، خاطره، نمایش فیلم و اجرای نمایشنامه کوتاه )با هماهنگی و برنامه ریزی قبلی( با موضوع امنیت، تهدید
و تهاجم
4 1 حضور میهمان ویژه از مسئولان نظامی، انتظامی و امنیتی در مدرسه و کلاس درس و کمک به معلم برای ارائه درس
5 1 بازدید از اماکن مرتبط با مباحث امنیتی کشور
اهداف
هدف کلی : آشنایی با مفاهیم امنیت ملی و چگونگی مقابله با تهدیدها
اهداف جزیی : در پایان این درس از دانش آموزان انتظار می رود :
1 با مفهوم امنیت و اهمیت آن در زندگی انسان آشنا شوند و دربارهٔ آن خوب بیندیشند.
2 ابعاد امنیت و پیچیدگی آن را در حال حاضر بدانند و باور کنند.
3 تهدید را به عنوان نقطهٔ مقابل امنیت و انواع آن بشناسند.
4 دانش و انگیزهٔ مقابله با تهاجم و ابعاد آن به خصوص تهاجم فرهنگی را داشته باشند.
5 برای مبارزه با تهاجم فرهنگی دشمنان انقلاب اسلامی آماده باشند و در موارد لازم اقدام کنند.
درس اول : امنیت ، تهدید و تهاجم
مفاهیم اساسی درس : امنیت ، تهدید ، تهاجم و تهاجم فرهنگی
14
ارائۀ مطلب 1، صفحات 2 و 3
نکته: با توجه به مقدمه ای که گذشت، رفتار ورودی این درس، بسیار مهم است.
با مروری به روش های ایجاد امنیت توسط انسان از آغاز آفرینش تاکنون و با تأکید بر اجتماعی بودن انسان و ترجیح امنیت
گروهی به فردی، سطوح امنیت با همکاری دانش آموزان تبیین شود:
امنیت فردی ← امنیت خانوادگی ← امنیت گروهی ← امنیت محلی ← امنیت شهری ← امنیت ملی ←
امنیت منطقه ای ← امنیت بین المللی ← امنیت جهانی
شایسته است در این بحث، عوامل ناامنی توسط دانش آموزان معرفی شود.
سپس از دانش آموزان بخواهیم دربارهٔ هر یک از سطوح فوق مثال هایی بزنند؛ مانند ساخت خانه تدارک جان پناه زندگی در
غارها و بالای درختان ایجاد تله و دام کندن خندق ایجاد حصار تأسیس برج، قلعه و بارو ساخت کاروانسراها گماشتن
نگهبان و محافظ ایجاد کمین گاه استفاده از سلاح های سرد و گرم و …
تهدید: به خطر افتادن امنیت را تهدید می نامیم.
تهاجم: هرگاه تهدید به شبیخون، هجوم و حمله تبدیل شود، به آن تهاجم می گوییم. گاهی تهاجم با تهدید و گاهی بدون تهدید
قبلی صورت می گیرد.
اهمیت امنیت ملی: امنیت ملی وضعیتی است که در آن، یک کشور بتواند منافع و ارزش های حیاتی خود مثل تمامیت
ارضی، ارزش های دینی و ملی و … را در برابر تهدیدات داخلی و خارجی حفظ کند.
اهداف اصلی امنیت
1 حفظ سرزمین و استقلال کشور
2 حفظ ارزش های دینی و ملی
3 حفظ ثبات سیاسی و اقتصادی کشور
4 تحقق رفاه عمومی
5 ایجاد آسایش برای مردم در برابر خطرات بیگانگان
اهداف اصلی تهدید:
1 ایجاد ترس و وحشت در کشور موردنظر به قصد ایجاد اختلال
2 ایجاد ترس به منظور گرفتن امتیاز
3 انجام تهدید به منظور ارزیابی طرف مقابل
4 انجام تهدید به عنوان مقدمهٔ تهاجم و حمله
ارائۀ مطلب 2، صفحات 3 و 4
بار دیگر از دانش آموزان بخواهیم امنیت را تعریف کنند. سپس با سؤالات هدفمند تأکید کنیم که امنیت چون موضوعی پیچیده
و کلی است؛ لذا جنبه های مختلف دارد.
با کمک دانش آموزان جنبه های مختلف امنیت را روی بُرد )تخته( می نویسیم.
امنیت نظامی: تعریف امنیت نظامی با دادن فرصت به دانش آموزان و حتی گروه های دانش آموزان به شکل شفاهی و کتبی
نهایی شود.
15
هر چقدر تهدید نسبت به یک کشور بیشتر باشد، باید توان دفاعی و نظامی خود را افزایش دهد. شایسته است پیشرفت های
خیره کنندهٔ میهن اسلامی ما توسط مهندسان و فنّاوران با ایمان ایرانی در زمینهٔ ساخت سلاح، مهمات و وسایل پیشرفتهٔ نظامی سبک،
نیمه سنگین و سنگین در صنایع زمینی، هوایی، دریایی و مخابراتی و … با نمایش عکس و اسلاید، نشریه و فیلم مطرح شود.
امنیت اقتصادی: با توجه به منابع وسیع طبیعی و زیرزمینی در ایران اسلامی، مثل نفت، گاز، مس و …، همچنین وجود نیروی
کار جوان ماهر و نیمه ماهر، چهار فصل بودن کشور، مناطق پرباران و حاصل خیز، هنر ایرانیان در تولید صنایع دستی، محصولات
کشاورزی و صنعتی )تولید ملی( نه تنها نیازهای داخلی کشور را تأمین می کنیم؛ بلکه حجم وسیعی از انواع محصولات و تولیدات ما
به خارج از کشور صادر می گردد.
گام های اساسی کشور ما در خصوص خودکفایی و ایستادگی در برابرتحریم های نظام استکبار جهانی به ویژه آمریکای جهانخوار
به بحث گذاشته شود.
مروری بر منویات مقام معظم رهبری دربارهٔ حماسهٔ اقتصادی ،رعایت الگوی مصرف، وجدان کاری، حمایت از کار و سرمایهٔ
ایرانی و نیز پرهیز از اسراف و تبذیر و آثار شوم تجمل گرایی و رفاه زدگی با استناد به آیات شریفهٔ قرآن مجید و احادیث اهل بیت )ع( و
نمونه ها و تجربه های عینی از جمله فعالیت های این مبحث است.
امنیت سیاسی: ارادهٔ محکم امام خمینی )ره( و مردم انقلابی و مسلمان ما در مبارزه با نظام ستمشاهی، تأکید امام بر جمهوریت
در نظام اسلامی ما و اهمیت رأی و ارادهٔ سیاسی مردم، برگزاری انتخابات های مختلف )بیش از 30 انتخابات( با دانش آموزان عزیز به
بحث گذاشته شود. همچنین شایسته است پیرامون ابعاد نام گذاری سال 1392 )حماسهٔ اقتصادی و حماسهٔ سیاسی( گفت و گو شود.
امنیت اجتماعی و فرهنگی: زندگی اقوام مختلف، زبان ها و گویش های گوناگون، ادیان و مذاهب و آداب، رسوم و سنّت های
متفاوت آنان با امنیت کامل و حمایت قانون اساسی و ر هبری انقلاب از آنان به کمک دانش آموزان مرور شود.
پاسدارای و مراقبت از فرهنگ ناب اسلامی و ایرانی وظیفهٔ یک یک ما است که در ضمن فعالیت تدریس، دانش آموزان وظایف
خود را بیان می کنند.
امنیت زیست محیطی: هرقدر محیط زیست و طبیعت سالم تر باشد، زندگی برای ما لذیذتر خواهد بود. خداوند، زمین را در
اختیار ما قرار داد تا خوب زندگی کنیم، از نعمت های آن بهره بگیریم و آن را به عنوان امانت به نسل های بعدی انتقال دهیم.
دیگران کاشتند و ما خوردیم ما بکاریم تا دیگران بخورند
با داستان، شعر، حکایت و روایات معصومین )ع( و دادن فرصت به دانش آموزان در تعمیق این بحث عنایت داشته باشید.
ارائۀ مطلب 2، صفحات 4 و 5
تهدید: همان گونه که ذکر شد تهدید، نقطهٔ مقابل امنیت است. در تعریف تهدید می گویند: «عنصر یا وضعیتی است که امنیت
ملی یا ارزش های حیاتی یک کشور را به خطر اندازد. » ارزش های حیاتی عبارت اند از: 1 تمامیت ارضی، 2 ایده ها و الگوهای
رفتاری، 3 حاکمیت سیاسی
برای تبیین مفهوم «تهدید » می توانیم نمونه هایی از تهدیدهای طبیعی و روزمره در زندگی موجودات و انسان ها را مثال بزنیم:
حالت حملهٔ حیوانات مثل گاو )شاخ زدن( ، مار )نیش زدن( در زمان تهدید، دورکردن خود یا اعضای بدن توسط انسان با نزدیک
شدن شعلهٔ آتش، از جا پریدن ما به هنگام صداهای ناهنجار، جمع کردن خود و جست وجوی محل و لباس گرم به هنگام سرمای شدید و …
نکتۀ 1: تهدیدهای انسانی در ابتدا لفظی بوده و به مرور زمان به صورت های گوناگون جلوه کرده است. از دانش آموزان
16
بپرسیم: حال اگر جان و سلامتی ما، ناموس، کشور ما و دین و قرآن ما به خطر بیفتد )دچار تهدید شود( چه باید کرد؟
با جمع بندی پاسخ ها و نظرات دانش آموزان، طبقه بندی تهدید به سخت و نرم ارائه شود.
نکتۀ 2: در توضیح و تشریح ابعاد تهدید، ضمن یادآوری ابعاد امنیت، فقدان هر یک از ابعاد امنیت را تهدید می نامیم.
امنیت نظامی ↔ تهدید نظامی
امنیت سیاسی ↔ تهدید سیاسی
امنیت اقتصادی ↔ تهدید اقتصادی
امنیت اجتماعی فرهنگی ↔ تهدید اجتماعی فرهنگی
امنیت زیست محیطی ↔ تهدید زیست محیطی
انواع تهدید
نکتۀ کلی: اگر هر یک از ابعاد امنیت به خطر افتد یا از بین برود، تهدید اتفاق افتاده است.
دربارهٔ هر یک از تهدیدها با نمونه مثال هایی از وقایع و حوادث روز جامعهٔ ایرانی و جهانی به خصوص جهان اسلام، اهداف
درس بیشتر محقق می شود.
تهدید سیاسی: تهدیدها و مداخلهٔ آمریکا و ناتو در عراق، افغانستان و پاکستان، توطئه ها و تهدیدهای آمریکا در کشورهای
آمریکای لاتین و ایجاد فتنه در کشورهای مختلف نمونه هایی از تهدید سیاسی است.
فتنهٔ 88 که با بهانهٔ انتخابات و توطئه سازمان های جاسوسی و نظام استکباری آمریکا و انگلیس منجر به درگیری های مختلف در
کشور عزیز ما شد با راهپیمایی میثاق با ولایت در نهم دی ماه سال 1388 و حمایت مردم با بصیرت از مقام معظم رهبری فصل الخطابی
بر این فتنه بود.انتظار دارد پیرامون نام گذاری سال 1392 تحت عنوان حماسه اقتصادی و حماسه سیاسی مباحث مفیدی در کلاس
مطرح و گفت و گو شود.
تهدید اقتصادی: همان گونه که مسلمانان را در صدر اسلام به شعب ابوطالب و محاصرهٔ اقتصادی انداختند، از ابتدای
پیروزی انقلاب اسلامی دشمنان این نظام که منافع خود را در ایران از دست رفته می دیدند، همراه با کودتا، تجاوز و دخالت نظامی و
انواع هرج و مرج ها به تحریم اقتصادی ایران عزیز پرداختند.
ایستادگی ما در برابر تحریم و محاصرهٔ اقتصادی که در زمان حاضر بسیار شدیدتر از قبل شده نه تنها ما را تسلیم و نابود نکرده،
بلکه قوی تر، مقاوم تر و آماده تر ساخته است. )اشاره به فنّاوری های ایرانی و خودکفایی در زمینهٔ غذا و محصولات مختلف و …( در
واقع ما تهدید اقتصادی را به فرصتی برای رشد اقتصادی خود تبدیل کردیم و در سال 1392 با عنوان حماسه اقتصادی و حماسه
سیاسی به دنبال استقلال اقتصادی و خودکفایی هستیم.
تهدید نظامی: دشمنان اسلام از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی نه تنها ما را تهدید می کنند؛ بلکه هشت سال جنگ تحمیلی
هم نتوانست ما را از پای درآورد. در چند سال اخیر رژیم صهیونیستی اشغالگر قدس بیشترین تهدید نظامی را برای ما داشته است
که در هر نوبت با چند موشک انقلابیون مسلمان فلسطینی و لبنانی و ابهّت و عظمت ایران بر سرجایش می نشیند.مانورهای آمریکایی
جهانخوار و نوکرانش در خلیج همیشه فارس نیز از تهدیدهای نظامی استکبار جهانی است.
تهدید فرهنگی و اجتماعی: جنگ نرم دشمنان اسلام، رواج فساد اخلاقی، مُدگرایی، بدحجابی و بی حجابی، تولید رسانه های
17
مختلف برای مبارزه با اسلام، توهین به مقدّسات ما، ایجاد اختلاف های قومی، نژادی و فرقه ای، تحریک اقلیت های مذهبی، تشویق
نخبگان و صاحب نظران به مهاجرت از کشور )فرار مغزها( و … با بیان مصداق های عینی این مبحث را جذاب و اثرگذار می سازد.
هوشیاری و مراقبت از خود و دیگران در برابر آسیب های تبلیغاتی اعم از ماهواره، اینترنت و بازی های رایانه ای توسط شما معلمان
گرامی با شیوه های جذاب و اثر گذار مورد انتظار است.
تهدید زیست محیطی: دفع نامناسب و غیراستاندارد زباله به خصوص زباله های بیمارستانی، شیمیایی و اتمی، استفاده از
لوازم یک بار مصرف شامل بطری ها، پاکت های پلاستیکی و عدم بازیافت آن، آلوده ساختن هوا در اثر دود کارخانجات و ماشین ها،
استعمال دخانیات )سیگار و قلیان(، قطع بی رویهٔ درختان، آلوده کردن آب ها، وضعیت نامناسب دفع فاضلاب منازل، کارگاه ها و
کارخانجات، شکار بی رویه حیوانات، نگهداری نامناسب حیوانات اهلی و وحشی در مراکز غیراستاندارد و حتی منازل مسکونی و
آلودگی صوتی برخی از مصادیق تهدید زیست محیطی است.
به طور بدیهی آلودگی ها و نابودی تدریجی محیط زیست موجب بیماری، عذاب و مرگ زودرس انسان ها می شود.
ارائۀ مطلب 3، صفحات 5 تا 7
تهاجم: علل تهاجم به کشور ما به ویژه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی عبارت است از:
1 موقعیت خاص جغرافیایی )ژئوپلیتیک(
2 استکبار ستیزی ایرانیان )در طول تاریخ(
3 منابع غنی و ارزشمند ایران
4 پیروزی انقلاب اسلامی
تهاجم فرهنگی: با توجه به اهمیت و حساسیت موضوع تهاجم فرهنگی، انتظار دارد همکاران محترم با درنظر گرفتن شرایط
امروزی مباحث مفید این بخش را به صورت تعاملی و سازنده مطرح کرده و به هم اندیشی بپردازند.
برخی از نمونه ها و مصادیق عینی تهاجم فرهنگی:
بی اهمیتی به آداب و تکالیف دینی
عدم رعایت حجاب، حیا و عفاف
استفاده از لباس های آرم دار و ناهنجار
ترویج و اعتیاد افراد به سیگار، قلیان، مواد مخدر و مشروبات الکلی
دوستی و ارتباط با افراد شرور، فاسد و نامطمئن
ارتباط های اینترنتی نامربوط و مسئله دار
بلاتکلیفی و هدردادن اوقات فراغت
ترویج فیلم، تصاویر و آهنگ های مستهجن
انتشار مطبوعات و کتاب های منحرف، فاسد و دگراندیش
سگ بازی و حیوان گرایی
تجمل زدگی و رفاه طلبی
18
پاسخ پرسش های درس
پاسخ پرسش صفحۀ 4:
پاسخ مثبت )آری( است؛ زیرا:
1 موجب ترویج و تبلیغ فرهنگ بیگانه می شود.
2 ما را از فرهنگ خودی؛ بومی، سنتی و دینی دور می کند.
3 زبان فارسی ما را )که میراث فرهنگی کهن ایران زمین است( تضعیف می کند.
4 فساد و بی بند و باری را ترویج می دهد.
5 دشمن را در جنگ نرم موفق می سازد.
6 زمینهٔ تجاوز، تهاجم و پیروزی دشمن را فراهم می سازد.
7 افتخارات تاریخی ما را زیر سؤال می برد.
و …
پاسخ پرسش صفحۀ 7:
1 عمل به دس

دفاع (آمادگی دفاعی)

مطالب مشابه :

پاسخ پرسش های جدول دار کتاب دفاعی92-91

دفاع (آمادگی دفاعی)

پاسخ سؤالات پیام های آسمان سال سوم راهنمایی

پاسخ سوالات پیام های آسمانی سوم راهنمایی