معرفي برنامه مراقبت از خون (Hemovigilance)

تعريف مراقبت از خون ( هموويژلانس) ‌:

به فعاليت هايي اطلاق مي شود كه در كل زنجيره انتقال خون (از زمان جمع آوري خون تا زمان تزريق آن به گيرنده) به منظور جمع آوري و ارزيابي اطلاعات مربوط به وقوع عوارض ناخواسته احتمالي ناشي از تزريق خون و فرآورده هاي آن در افراد گيرنده انجام شده تا در صورت امكان مانع از بروز مجدد آنها شود.

v سابقه وجود سيستم مراقبت از خون ( هموويژلانس) در ساير كشورها:

مراقبت از خون ( هموويژلانس) قاطعانه به عنوان يكي از اجزاي سلامت و ايمني زنجيره انتقال خون در نظر گرفته مي شود. با اين حال رويكرد اجرايي آن در كشورهاي مختلف متفاوت است.سيستم مراقبت از خون ( هموويژلانس) تا سال 2006 در 23كشور شامل : اتريش، كبك كانادا، برزيل، چك، فنلاند، دانمارك، فرانسه، آلمان، ايرلند، ايتاليا، ژاپن، لوكزامبورگ، نروژ، روسيه، اسلواكي، آفريقاي جنوبي، اسپانيا، سوئيس، يونان، نيوزيلند، بريتانيا، و آمريكا به درجاتي اجرايي شده است. با مطالعاتي كه درباره سيستم هموويژلانسي كه در هريك از اين كشورها برقرار است 4مورد زير در هر كشور مورد بررسي قرار گرفت:

1- آيا يك سيستم هموويژلانس به طور كامل وجود دارد يا در آينده نزديك ايجاد مي شود؟

2- آيا اجراي سيستم هموويژلانس اجباري است يا اختياري؟

3- آيا فقط عوارض ناشي از تزريق خون گزارش مي شود يا ساير جنبه ها مانند مصرف نادرست خون يا تجويز بدون انديكاسيون خون را هم شامل مي شود؟

4- كدام عوارض ناشي از تزريق خون و با چه درجه شدتي بايد گزارش شود؟

در آلمان فقط عوارض ناشي از تزريق خون گزارش مي شود. در جمهوري چك گزارش عوارض تنها به عوارض شديد محدود شده است. در اسپانيا و افرقاي جنوبي سيستم هموويژلانس تازه تاسيس و در حال گسترش است. آمريكا تنها كشور توسعه يافته اي است كه هنوز در آن يك روش ثابت براي پيگيري عوارض مرتبط با تزريق خون اجرا نمي شود. بر طبق گزارش ارائه شده در :

National Hemovigilance Program Launches to Track Adverse Events Associated with Blood Transfusion

برقراري سيستم هموويژلانس يه صورت اجراي يك پروژه مشترك بين مراكز :

AABB (American Association of Blood Banks) و CDC (Center of Disease Control) و بيمارستان هايي كه به صورت اختياري در اين پروژه وارد مي شوند در حال پايه ريزي بوده و اجراي آن از بهار 2010آغاز شده است. در اغلب كشورهاي مورد بررسي تمامي عوارض تزريق خون بايد گزارش شوند و تنها در گروه اندكي از كشورها، گزارش عوارض، محدود به عوارض شديد است.

مهمترين عامل در موفقيت مراقبت از خون ( هموويژلانس) به همكاري و هماهنگي بين بيمارستان ها و مراكز انتقال خون برمي گردد.

امروزه مراقبت از خون ( هموويژلانس) به طور وضوح سبب بهبود كيفيت خدمات انتقال خون و ارتقاء سلامت جامعه شده است.

v هموويژلانس در ايران

در ايران تا كنون هيچگونه سيستم سازمان يافته اي در اين باره وجود نداشته است و به همين علت اطلاعات و آمار دقيقي درباره ميزان وقوع ترانسفوزيون و ميزان بروز رويدادها و واكنش هاي ناخواسته ناشي از انتقال خون وجود ندارد.

هرچند با تصويب آيين نامه كميته هاي بيمارستاني، پيشرفت هايي در برخي بيمارستان ها حاصل شد ولي تا به حال گزارش عوارض ناشي از تزريق خون به درستي انجام نشده و هنوز مشكلات زيادي در اين خصوص در بيمارستان ها موجود است از قبيل فقدان متخصصين طب انتقال خون در ايران تا از وجود آنها در بيمارستان ها سود برده شود، و يا عدم وجود واحدهاي درسي در خصوص طب انتقال خون در دروس دانشگاهي پزشكان و پرستاران . همچنان نياز به يك سامانه مناسب براي رديابي تزريق خون و گزارش عوارض احتمالي وجود دارد.

v اهميت هموويژلانس

تلاش در جهت شناخت و حذف اين عوارض مرتبط با تزريق خون و اصلاح علل آن ها سبب كاهش ميزان مرگ، عفونت ها و كاهش ميزان ناتواني شده و از طرف ديگر سبب افزايش خدمت رساني به بيمارستان ها ، افزايش رضايتمندي بيماران، بهبود خروجي بيمارستان ها و در نهايت ارتقاء سلامت جامعه مي شود.

لذا طبق مصوبه جلسه بيست و يكم شوراي عالي سازمان انتقال خون ايران در سال 86 و جلسه بيست و دوم شوراي عالي سازمان در سال 87 سازمان انتقال خون موظف به برقراري سيستم در 50- 40مركز درماني سراسر كشور شد.(19مركز در تهران و مابقي در 12 استان كشور شامل: اصفهان-يزد-شيراز- خراسان رضوي- سيستان و بلوچستان- خوزستان- گرگان- آذربايجان شرقي- هرمزگان- قزوين- كرمان و كرمانشاه)

اين مراكز براساس معيار هاي زير انتخاب شده اند:

· بر اساس آمار به دست آمده از پخش خون پايگاه هاي انتقال خون كشور

· وجود حس همكاري در پرسنل آن بيمارستان (از رياست بيمارستان تا پرستاران) بر اساس تجربه

· همچنين توجه در انتخاب مراكز درماني از ميان بيمارستان هاي دانشگاهي ، خصوصي و نظامي

v اهداف اختصاصي (ويژه) از برقراري سيستم مراقبت از خون (هموويژلانس)

1- هدايت و ارتقاي فرآيند تزريق خون در بيمارستان ها به كمك آموزش هاي داده شده كه در نتيجه مي تواند فرآيند تزريق را كم كم به حالت استاندارد خود نرديك نموده و مانع از اتلاف فرآورده هاي خون به دليل عدم آگاهي از شيوه نگهداري آنها و عدم آگاهي از نحوه تزريق خون صحيح، شود.

2- ارتقا سلامت بيماران به دليل افزايش آگاهي پرستاران و پزشكان در رابطه با نحوه تزريق استاندارد خون و مديريت صحيح عوارض احتمالي تزريق خون.

3- گردآوري و تجزيه تحليل داده هاي مربوط به عوارض ناخواسته تزريق خون و اعلام خطر به منظور تصحيح و اخذ اقدامات اصلاحي لازم و مناسب براي جلوگيري از وقوع مجدد آن ها در همان بيمارستان يا در ساير مراكز درماني كل كشور. اين فرآيند جهت ارتقاء توليد و مصرف خون بسيار مهم است.

4- گزارش عوارض ناشي از تزريق خون به صورت سيستماتيك از كليه مراكز درماني و جمع آوري در واحد هموويژلانس سازمان انتقال خون به جهت جلوگيري از پراكندگي در امر گزارش دهي و داشتن امار صحيح از ميزان بروز عوارض.

5- مستند سازي موارد تزريق خون در يك بيمارستان و بررسي مقايسه اي آن در سال هاي متوالي به كمك فرم هاي طراحي شده. به منظور ارزيابي ميزان تزريق خون در كل كشور، ميزان تزريق هاي خون بدون عارضه، ميزان تزريق هاي همراه با عارضه و مشخص نمودن ميزان بروز هر عارضه.

6- استفاده از يك فرم استاندارد در تمام مراكز درماني جهت درخواست خون و فرآورده هاي خوني كه منجر به تجويز صحيح و جلوگيري از مصرف نابجاي فرآورده و به عبارت بهتر مصرف بهينه خون مي شود

7- تهيه دستورالعمل هاي مرتبط با استانداردهاي تزريق خون در سطح بيمارستان و يا در سطح كشور به منظور آموزش مداوم و علمي پرستاران و پزشكان درگير در امر تزريق خون.

v نحوه اجرا:

ابتدا قبل از دادن آموزشهاي لازم، چك ليست جهت ارزيابي وضعيت تزريق خون در چند بخش پرمصرف بيمارستان تكميل مي‌شود. سپس پس از انجام آموزش هاي مربوطه، اين چك ليست مجددا در همان بخش ها جهت بررسي اثربخش بودن آموزش ها تكميل مي شود. حتي الامكان سعي مي شود كل پرستاران دخيل در امر تزريق خون و پزشكاني كه به صورت ثابت در سه شيفت كاري صبح، عصر و شب در بيمارستان حضور ثابت دارند، آموزشهاي لازم را دريافت نمايند تا در مواقع بروز عوارض حاد مرتبط با تزريق خون، بتوانند آن عارضه را مديريت نموده و در عين حال رابط آن بيمارستان و دفتر هموويژلانس ستاد مركزي انتقال خون باشند. جهت يكنواخت بودن آموزشهاي داده شده، ازاسلايدهايي كه براي گروه هدف پزشكان و پرستاران تهيه شده استفاده مي شود. سپس از گروه هاي هدف در دو مرحله يكبار بالافاصله قبل از دادن آموزش ها و نوبت دوم بعد از اتمام آموزش ها (جهت بررسي اثربخش بودن دوره آموزشي) آزمون به عمل آمده و به كسانيكه اين دوره را با موفقيت گذرانده اند، گواهي از سوي سازمان اعطا مي شود. در اين خصوص در بخش ايمونو هماتولوژي سازمان انتقال خون ايران، آموزشهاي عملي لازم نيز به پرسنل بانك خون بيمارستان ها داده شده و به كسانيكه اين دوره را با موفقيت گذرانده اند گواهي از سوي سازمان اعطا مي شود.

در مرحله بعدي فرم ها توسط پرستاران و پزشكان آموزش ديده تكميل مي شود و از اين ميان توسط پزشك هموويژلانس، تنها فرم ثبت عوارض، جهت بررسي به دفتر هموويژلانس ستاد مركزي ارسال مي شود. در طي استقرار سيستم هموويژلانس، ارزيابي و پايش توسط همكاران بخش هاي هموويژلانس به خصوص در ماه اول استقرار با فواصل 12-10 بار نظارت در ماه و سپس در ماه هاي بعدي با فواصل بيشتر انجام مي شود. طبق الگوريتم اجراي سيستم هموويژلانس در بيمارستان ها، عوارض گزارش شده توسط پزشكان هموويژلانس (پزشكان آموزش ديده) از تمامي مراكز درماني در استان هاي مرتبط در جلسات مربوطه بررسي و تحليل شده و براي آن ها با توجه به ماهيت عارضه، اقدامات اصلاحي يا پيشگيرانه مناسب اتخاذ شده و بر حسب مورد به آن مركز يا كل مراكز درماني اعلام مي شود (Learn & Share).

معرفي برنامه مراقبت از خون (Hemovigilance)

مطالب مشابه :

عضويت 711 نفر در بانك خون هاي نادر ايران

نمونه گیری وریدی

معرفي برنامه مراقبت از خون (Hemovigilance)

دستورالعمل جمع‌آوري نمونه خون وريدي و مويرگی

كاربردهاي باليني آنتي بادي هاي منوكلونال

روش وسترن بلات يا ايمنو بلات