عید نوروز در لرستان

آريائيان نيز، بنابر نظر «معين» در جشن نوروزي در هر يک از دو فصل تابستان هفت ماهه و در زمستان پنج ماهه سال ، جشني بر پا می کردند که هر دو آغاز سال نو به شمار مي رفت. نوروز در فرهنگ هاي منطقه و در ميان اقوام سامي نيز از کهن ترين زمان ها شناخته شده بود و بسياري از مردم جامعه هاي عرب دوره جاهليت آن را جشن مي گرفتند. " الوسي" در بلوغ الارب نوروز و مهرگان را دو عيد مردم مدينه در پيش از ظهور اسلام معرفي مي کند.

در نوشته هاي پهلوي و مانوي از نوروز ، جشن اول سال نو بسيار سخن رفته و در تخت جمشيد نيز، که يک مرکز آئيني ديني بوده، مراسم نوروز برگزار می شده است. با اين حال در اوستا، کتاب ديني زرتشتيان، به نوروز و آئين هاي نوروزي اشاره اي نشده و "بهار" نيامدن اين آئين مهم در اوستا را به سبب زرتشتي نبودن اين جشن و مرسوم نبودن آن در شرق سرزمين ايران احتمال داده است با اين حال در کتاب «ديکنرد»، که دانشنامه دين زرتشتي و به زبان پهلوي و نوشته اي در سده سوم هجري است، از نوروز به عنوان يکي از جشن هاي کهن ايران ياد شده است.

آداب و سنن عمومي نوروز در ايران:

پيشواز رفتن: از رسوم پيش و از عيد به راه افتادن پيك هاي نوروزي است كه همگي مبني بر بيرون رفتن نحسي و زشتي و شروع خوبي و نيكويي است و نيز سبزه ، كاشتن ، خانه تكاني ، چهارشنبه سوري و يادآوري مردگان است كه مختصري راجع به چهارشنبه سوري بيان مي شود.

قديمي ترين مدرك اشاره شده به چهار شنبه سوري مربوط به كتاب تاريخ بخارا، تأليف ابوبكر محمد بن جعفر نرشخي به عربي است و پيشينه ي سبب برگزاري جشن به اين صورت بيان شده كه عرب ها چهارشنبه هر هفته را مانند روز سيزده هر ماه نحس و بدشگون مي دانستند . جاخظ به نحسي آن اشاره كرده است. اين عقيده در زمان حكومت تازيان در ايران در انديشه ايرانيان راه يافت و براي رفع آسيب هاي آن، رو به جشن و شادماني آورده اند . منوچهره دامغاني مي گويد.

چهار شنبه كه روز بلاست باده بخور به ساتگين مي خور تا به عافيت گذرد

در برخي نقاط ايران دو يا سه چهارشنبه آخر سال را بدشگون مي دانستند و جشن مي گرفتند. مثلاً‌ مردم اردبيل سه چهارشنبه از آخرين ماه سال را جشن مي گيرند.

و نيز از آداب ايام نوروز رسم آب پاشي است كه "بيروني" در پيدايي اين رسم در ميان ايرانيان انگيزه هاي زيادي ياد كرده است. مثلاً مي نويسد چون تن انسان در زمستان به كثافات آتش، يعني دود و خاكستر آلوده مي شود،‌مردم با آب پاشي به خود، يا آب تني اين كثافات را از خود دور و خود را تطهير و پاكيزه مي كنند. و نيز گفته اند سبب اينكه ايرانيان در نوروز غسل مي كنند اين است كه اين روز به « هروذا» كه فرشته آب است تعلق دارد در نتيجه تطهير با آب در اين روز مقدس شمرده مي شود و در ستايش اين فرشته مي باشد.

مراسم عيد نوروز « عيد گپ»‌ (عيد بزرگ ) در لرستان

چند روز پيش از فرا رسيدن عيدنوروز مردم شروع به خانه تكاني و خريد انواع شيريني و آجيل و لباس هاي نو براي خود و بچه ها مي كنند. و با كاشتن انواع سبزي و مخلوط كردن ـ گندم ـ‌عدس ـ‌ كنجد ـ تخم شاهين و پياز در روي سيني يا دور كوزه بصورت تزيين ، خود را براي مراسم عيد نوروز آماده مي سازند. در گذشته يك نفر به عنوان عمونوروز كه معروف است به حاجي فيروز با زدن به دف كه مقداري فلز به حلقه هاي دور آن آويزان شده است،‌و با خواندن اشعار خبر نزديك شدن سال نو و جشن نوروز را كوچه به کوچه به مردم مي رساند و مردم هم مقداري پول به او مي دادند.

مراسم چهارشنبه سوري و شب سوری نيز مانند ديگر نقاط ايران در آخرين چهارشنبه سال و شب عيد با سوزاندن بوته و خار و شاخه هاي خشک و مرده درختان و رقص و پايکوبي به دور آتش برافروخته و احياناً پرش از روي آن در اکثر نقاط شهري و روستايي مرسوم است.چند ساعت قبل از تحويل سال نو سفره ي هفت سين چيده مي شود. البته بغير از محتويان هفت سين كه شامل : سيب ، سركه ،‌ سماق ، سنجد ،‌ سكه،‌ سبزي و سير مي باشد،‌ محتويات ديگري كه در گذشته و حال چيدن آنها در روي سفره ضرورت دارد و در لرستان بعنوان يك سنت قديمي مي باشد در روي سفره چيده مي شوند:‌ يك كاسه آب ـ كمي نان ـ ماست ـ پنير ـ تخم مرغ رنگ كرده ـ آينه شمع ـ ماهي ـ اسپند دودكرده ـ عنبر بو ـ انواع شيريني و ميوه و آجيل.

بعد از چيدن سفره هفت سين همه اهل خانواده در حاليكه لباس نو پوشيده اند به دور آن مي نشينند و منتظر تحويل سال مي گردند. در اين مدت كودكان در مورد تحويل گرفتن عيدي از پدر و مار خود و ساير اقوام با هم صحبت مي كنند و بزرگترها در مورد داستانهاي ملك جمشيد و جشن نوروز كه منسوب بدو است سخن مي گويند.

و هنگام نزديک شدن تحويل سال شروع به خواندن قرآن مي کنند تا در هنگام تحويل سال در حال قرآن خواندن باشند. بعد از تحويل سال نو اهل خانواده به هم مي گويند: « عيدت مارك با »‌(عيدت مبارك باشد) و صورت همديگر را مي بوسند و پدر و مادر به بچه هاي خود هديه يا مبلغي پول مي دهند و به اين هديه «عيد و نه» مي گويند . بعد از آن دوازده روز کليه همسايگان و اقوام و آشنايان جهت گفتن «عيدماركي» (عيد مباركي) به منزل همديگر مي روند و با گفتن «عيدت مارك با» به هم و روبوسي كردن به دور سفره هفت سين مي نشينند و به گفتگو مي پردازند . صاحبخانه به بچه هاب اقوام خود كه مهمان او هستند مبلغي پول بعنوان عيدي مي پردازد همچنين به تازه عروسان هم در اين چند روز سال نو هديه مي دهند.

صبح روز سيزهم عيد نوروز يعني سيزده به در كليه اقوام نزديك دستجمعي به باغها يا كنار رودخانه مي روند. البته چون در اين روز بايد تا غروب در خارج از خانه باشند و اصولاً‌اين روز را نحس مي دانند براي مايحتاج خود مقداري غذا كه از قبل تهيه ديده اند و مقداري لوازم ضروري، سبزيهايي را كه از قبل كاشته شده و به دور آن بندي گره خورده بهمراه خود مي برند. اين روز با تفريح و بازي و صرف ناهار و صحبت كردن و جمع شدن دور هم به غروب مي رسانند وقتي مي خواهند به منازل خود برگردند سبزيهايي را كه از قبل كاشته بودند گره مي زنند و ضمن نيت كردن آرزويي در دل ، آنها را به رودخانه مي اندازند و گويند:‌« درد و قضا و بلا نه دري روز سيزده وا اي سوزي او بوره» (درد و قضا و بلا را در اين روز سيزده با اين سبزي آب ببرد) و پس از اينكار خوشحال و خندان به خانه هاي خود باز مي گردند.

نتيجه: نوروز زمان نو گشتن سال و زمان باززايي و تجديد حيات طبيعت و آغاز رستاخيز مردگان و زندگان در تکرار نوبتي آفرينش ، و آغاز يک زندگي نوين ديگر است. با نوروز همه چيز تجديد و نو مي شوند. زندگي در طبيعت و پديده هاي طبيعي، و زندگي در شکل اجتماعي جماعات مردم رنگ و جلايي نو مي گيرد.

در آيين هاي نوروزي که از چند روز پيش از گردش سال تا روز سيزده فرردين ادامه مي يابد، مردم همراه طبيعت، گذاري رمزگونه از يک مرحله حيات به مرحله اي ديگر دارند.

خلاصه سخن اينکه در نوروز که با مجموعه رفتارهاي نمادين رمز گونه همراه است، در يک استحاله دروني و بيروني، تحت همه تعلقات ناپاس و نامقدس زندگي دنيوي را که از سياهي و تباهي کهنگي برخاسته، از خود و فضاي زيست – بومي خود مي زدايد و دور مي سازد. سپس با نو شدگي زمان و سال و نو زايي آفرينش در طبيعت ، در ساحتي معنوي و قدسي باز زاده مي شود. آنگاه با نيرو و توانايي تازه براي پذيرش وظايف و قيود اجتماعي زندگي در يک سال ديگر، آمادگي مي يابد و آن را با سال نو آغاز مي کند.

پرديس بهمني

كارشناس طراحي صنعتي از دانشگاه علم و صنعت

كارشناسي ارشد صنايع دستي دانشگاه الزهرا

منابع و ماخذ

1 ـ بلوكباشي ، علي ـ نوروز جشن نوزايي آفرينش ـ‌دفتر پژوهشهاي فرهنگي ـ‌تهران ـ 1380

2 ـ‌محرر ، ايرج ـ‌آينه آيين ها و افسانه هاي لرستان ـ بنياد نيشابور ـ تهران ـ 1365

3 ـ نوروز ـ مجله ي هنر و مردم ـ فروردين 1349

عید نوروز در لرستان

مطالب مشابه :

مراسم نوروز در لرستان

عید نوروز در لرستان

عيد در آذربايجان‌شرقي

عید نوروز و سال نو و سفره هفت سین.

آداب و رسوم ازدواج در مازندران

عروسی (هیش،عیش)در قشم

مراسم سال نو در کشورهای مختلف جهان

آيين‌هاي نوروز در مناطق كردنشين ايران...

نگاهي به آداب و رسوم قديم نصرآبادي‌ها در نوروز

آيين هاي نوروزي در تاكستان