لباس روحانیت، لباس پیغمبر نیست!

بازخوانی تاریخچه لباس روحانیت نیاز به تحقیق و بررسی گسترده دارد. باید اسناد تاریخی و فرهنگ اصناف مختلف در تاریخ بررسی شود تا پیشینه این لباس روشن شود. سئوالی که ذهن خیلی را به خود مشغول کرده این است که چرا مردم می‌گویند این لباس، لباس پیغمبر است و مقدس؟

قطعا هیچ شاهد تاریخی وجود ندارد که پیامبر یا ائمه لباسی متفاوت با مردم خود و به این شکل لباس می پوشیدند و حتی شواهد بسیاری بر خلاف این وجود دارد. به عنوان مثال نقل‌هایی وجود دارد نسبت به پیامبر و ائمه که وقتی عرب بادیه نشینی به جمع پیامبر و اصحاب وارد می‌شد می‌پرسید کدامیک از شما پیامبر است. نظیر این نقل نسبت به ائمه نیز وجود دارد. این گونه شواهد تاریخی که کم نیست نشان از آن دارد که اولا پیامبر یا ائمه همان لباس مردم عادی را می پوشیدند ثانیا جایگاه خاصی در مجلس نداشتند.

از دیگر سو بررسى کتب تاریخ نیز به سهولت بر ما آشکار مى‏گرداند که در گذشتة حیات بشر، اصناف مختلف اجتماعى – از جمله روحانیان، علما، فقها، قاضیان و خطیبان – در فرق مختلف و ادیان گوناگون لباس‏هاى متفاوت داشته‏اند. گرچه این لباس‏ها در امتداد تاریخ مرتب تغییر کرده و به شکل‏هاى گوناگون درآمده ‏است. به این گزارش‏ها از کتاب تاریخ پوشاک ایرانیان توجه کنید:

در اواخر قرن دوم قاضیان باید «طویله» که نوعى کلاه بلند (قلنسوه) بود بر سر مى‏گذاشتند و عمامة سیاهى نیز به دور آن مى‏بستند و جامه و عباى سیاه مى‏پوشیدند و «طیلسانى» بر آن کلاه مى‏انداختند. طیلسان در ابتدا پارچه‏اى بود که بر سر یا بر روى کلاه و به ویژه روى عمامه مى‏انداختند و ادامه آن تا روى شانه‏ها و کتف‏ها را نیز مى‏گرفت. کم‏کم و به مرور زمان بلندتر شد و خود به صورت لباسى درآمد که تا حدود زانوان ادامه داشت و با وجودى که آستین نداشت اما روى دست‏ها را تا نیمه مى‏پوشاند. این پوشش مخصوص قضات و به ویژه فقها شد.

لباس فقها را ابویوسف، قاضى زمان هارون‏الرشید ترتیب داده بود. البته کم‏کم پوشیدن جبه نیمه بلند و گشاد و سبزرنگ که حاشیه‏دوزى شده بود در میان فقها و علما مرسوم شد.

فلاسفه و اهل حکمت، لباس ویژه‏اى داشتند که به «جامه بخارایى» مشهور بود. این جامه میان فقیهان و محدثان مرسوم نبود. سخنوران و واعظان نیز به هیأت ویژه‏اى کلاه خمره‏اى بر سر مى‏نهاده و دستار مى‏بستند. لباس کاتبان «دراعه» نام داشت. دراعه جامه‏اى بود داراى آستین‏هاى گشاد که در آن نوشت‏افزار و لوازم مورد نیاز کتابت را قرار مى‏دادند.

اطلاعاتى که در مورد علماى عصر سامانى در منابع و مآخذ درج شده‏ است قدرى بیشتر و واضح‏تر است. ابوالمظفر محمد بن ابراهیم برغشى وزیر سامانیان بعدها که از کار وزارت کناره گرفت و به کسب علم و معرفت پرداخت (حوالى ۴۰۰ هجرى) دراعه سپیدى به تن مى‏کرد. در زمستان دراعه را بر روى دیگر لباس‏هایشان مى‏پوشیدند و سپس عمامه را بر سر خود مى‏نهادند. این لباس تعداد بسیارى از علما و فقها به ویژه در شهرهاى خراسان بود. اینان همچنین معمولاً دستار بزرگى بر سر خود مى‏گذاردند و تحت‏الحنک نیز مى‏انداختند یعنى قسمتى از دنبالة عمامه خود را باز مى‏کردند و از زیر چانه مى‏گذراندند و آن را بر روى شانه و سینه خود رها مى‏کردند.

بر اساس نقل تاریخ احمد بن حنبل به دلیل امتناع از پوشیدن لباس سیاه دوران معتصم و پاى‏فشارى بر حفظ لباس سبز خود مؤاخذه شد. این موضوع به خوبى نشان از اهمیت لباس در نظر آنان دارد.

نقاشى‏ها و تصاویر به جاى مانده از ایام گذشته نیز شواهد گویایى از اختلاف لباس اقشار مختلف، ارائه مى‏دهد.

تصویرى از کتاب مقامات حریرى عالمى را در مسجد و در بالاى منبر در حال وعظ و پاسخ گفتن به پرسش‏هاى مردم نشان مى‏دهد وى عمامه خود را طورى بسته که ادامه عمامه از روى سر به طرف عقب رفته و آویزان است. کتاب آثار الباقیة بیرونى نیز عالمى را بالاى منبر و در حال وعظ و تدریس نشان مى‏دهد عمامه سفید او نسبتاً بزرگ پیچیده شده‏ است.

ابن سینا دانشمند نامدار قرن جهارم و پنجم نیز به سبک رایج میان فقها، لباس روحانیت مى‏پوشید و تحت‏الحنک مى‏بست.

این گزارش‏ها و گزارش‏هاى فراوان دیگرى که در اسناد تاریخى ثبت شده، به خوبى نشان مى‏دهد که از دیرزمان در مسئله لباس میان اصناف مختلف تمایز وجود داشته‏ است و این امر، اختصاص به عصر حاضر ندارد.

لباس روحانیت

لباس روحانیت یک نماد است، نمادى از یک اگر از لباس روحانیت به عنوان لباس پیامبر اکرم ‏صلى الله علیه وآله و امام صادق‏علیه السلام یاد مى‏شود به این معنى نیست که رسول اکرم‏صلى الله علیه وآله و امام صادق‏علیه السلام همین عمامه و عبا و قبا را با سبک امروزین آن می‌پوشیده‌اند. این سخن بیان وابستگى این نماد به اسلام و تشیع است و پیوند آن با نبوت و امامت. صنف و نشانى از یک نهاد که رسالتى بزرگ بر دوش دارد. روحانیت به عنوان خلیفه رسول در امر تبیلغ دین همان شئونی را دارد که پیامبر داشته است. از این رو فقها ورثه و خلیفه رسول معرفی می‌شوند. این نهاد براى انجام آن رسالت باید از بهترین ابزارها بهره گیرد تا روزبه‏روز بر سرعت و کیفیت عمل او افزوده و موفقیت او در پیشبرد اهدافش بیشتر شود. «نماد» یکى از آن ابزارهاست. لباس روحانیت یک نماد است و تمام بهره‏هایى که از نمادها به دست مى‏آید از این لباس هم انتظار مى‏رود. این نماد وابسته به یک ایده و رسالت و فرهنگ است که با آغاز تاریخ انسان آغاز شده و به سابقه همه پیامبران الهى دیرینه دارد.

منبع: روات حدیث

http://rovatehadis.com

لباس روحانیت، لباس پیغمبر نیست!