بالابان،دودک يا نرمه ني+لینک دانلود آلبوم زیبای بالابان حسین حمیدی
بالابان نامي است که آذري ها به اين ساز اطلاق کردهاند. در زبان
ارمني، دودوک خوانده مي شود و در مناطق کردنشين ايران به نامنرمه ناي مي
شناسند. اين تفاوت نام البته در صدادهي و شخصيت موسيقايي سازهم خود را نشان
مي دهد. يعني علي رغم شباهت ظاهري هر سه نوع، به راحتي ميتوان نواي دودوک
ارمني را با صداي بالابان آذري و نرمه ناي کردي تشخيص داد.
بالابان ، ساز بادي‌چوبى دو زبانه به شكل استوانه و از خانوادة ناي و سُرنا. اين سازرا به اختلاف قسمى سرنا و كرنا و شبيه شيپور بزرگ ، شبيه نى‌لبك با6 سوراخ انگشتى و يك زبانة 11 سانتى‌متري ، شبيه سرنا با يك زبانةپهن ، همانند ساز باستانى نَرمه ناي و دوزبانه ، همچنين سازي با 7سوراخ انگشتى و يك سوراخ شستى و دو زبانه به درازاي 6 سانتى‌متريابا 8 سوراخ انگشتى و يك سوراخ شستى و زبانه‌دار نوشته‌اند.
اختلاف در اندازة تنه و شمار سوراخهاي بالابان و بى‌زبانه يا يك‌زبانه و دو زبانه بودن آن، اگر ناشى از اشتباه نويسندگان در شناخت‌بالابان نباشد، به تنوع ساخت و بزرگ و كوچك بودن اين ساز درحوزه‌هاي جغرافيايى - فرهنگى گوناگون و شيوة ساختن آن به شكل نى‌يا سرنا مربوط مى‌شود .
به طور كلى، ساختمان اين ساز از چند بخش‌تشكيل
يافته است: نخست، تنة استوانه‌اي يا لوله‌اي شكل ساز كه آن‌را از
چوبى سخت، مانند چوب توت، گردو ، شمشاد يا خيزران به طول 30تا 40
سانتى‌متر و قطر 5/1 سانتى‌متر مى‌سازند؛ دوم، زبانة ساز كه دوتيغه يا
دو لبه و از نى است و از اين رو، به نى و قَميش (ياقاميش، لفظى
تركى به معناي نى) شهرت دارد؛ سوم، پوكة فلزي‌استوانه‌اي شكل
كوچكى كه يك سرش با خَرَك به زبانه و سر ديگرش‌به تنة ساز
مى‌پيوندد .
پيشينه:
بنابر اسناد و مدارك در
دسترس، نوعى‌ساز بادي از خانوادة نى و سرنا دست‌كم از سده‌هاي نخستين
دورةاسلامى در ايران شناخته شده بوده، و در ميان مردم بخشهايى از
اين‌سرزمين به كار مى‌رفته است.
بالابان به معناي نوعى ساز
بادي نيين به صورتهاي بَلَبَن،بالَبَن و بالابَن در فرهنگهاي لغات
تركى - روسى آمده است. در«لغت آذربايجانى - روسى»، بالابان به
معناي ساز بادي نه چندان‌بزرگ و شبيه زُرنا (= سرنا) ، در
دائرةالمعارف موسيقى تركى» بَلَبَن‌يا ناي‌ِ بَلَبَن با اشاره
به‌مطلب جامع‌الالحان، نوشتةعبدالقادرمراغى و «سازهاي تركى» نوشتة
فارمر، سازي بادي شبيه زُرنا، و در«فرهنگ موسيقى تركى» بَلَبَن ساز
بادي شبيه ساز نيين مِى متداول‌در ارزروم ، تعريف شده است.
در
فرهنگها و دائرةالمعارفهاي روسى‌واژة بالابان به معناي سازي بادي
زبانه‌دار معمول ميان اقوام‌قفقاز شمالى و ايرانيان آمده است .
بالابان
به عنوان سازي‌بادي و بومى در حوزه‌هاي جغرافيايى - فرهنگى
آذربايجان شرقى، به‌ويژه تبريز، و كردستان ايران و برخى جاهاي ديگر
به كار مى‌رود وگروهى از نوازندگان اين مناطق بالابان نوازند. در
زبان كردي اين‌ساز را «باله‌وان» ، و در شوشتري نى را «بَلَبون» (=
بلبان) مى‌گويند.
بالابان از سازهاي مخصوص عاشقهاي آذربايجانى نيز هست. عاشقهاي‌قديم‌تبريز فقط
باساز(سازِقوپوز)و گاوال(دَف) مى‌خواندند، ليكن امروزبيشتر آنها با
بالابان مى‌خوانند . بالابان نقش زيادي در كار عاشقهادارد و كمك صداي
آنهاست و به صداي آنان زيبايى مى‌بخشد. گاهى‌سازها را با بالابان
كوك مى‌كنند . نقش بالابانچى در دستة عاشقهاهمچون نقش بال براي
پرنده است .
در حوزه‌هاي جغرافيايى‌بيرون از سرزمين ايران، مانند
اقوام قفقاز شمالى جمهوري آذربايجان،تركمنستان، تركستان شرقى و
بخشهاي مسلمان‌نشين ترك شمال غربى‌سرزمين چين، ساز بادي بالابان
به‌كار مى‌رود. در شهرباكو يك‌دستةبزرگ‌موسيقى هست كه همةنوازندگان آن
ساز بادي بالابان مى‌نوازند .
در جاي ديگر مي خوانيم :بالاباننامي
است که آذري ها به اين ساز اطلاق کرده اند. در زبان ارمني، دودوکخوانده مي
شود و در مناطق کردنشين ايران به نام نرمه ناي مي شناسند. اينتفاوت نام
البته در صدادهي و شخصيت موسيقايي ساز هم خود را نشان مي دهد.يعني علي رغم
شباهت ظاهري هر سه نوع، به راحتي مي توان نواي دودوک ارمنيرا با صداي
بالابان آذري و نرمه ناي کردي تشخيص داد.
و در جاي ديگر:طنينگرم
و دلنشين دودوك سبب شده است كه اين ساز بخشي از زندگي روزمره ارامنهبه
شمار آيد و تقريباً نواي دلنشين اين ساز در تمام جشن ها، عروسي‌ها ومراسم
آنان شنيده مي شود. به گفته آرام خاچاطوريان دودوك تنها سازي است كهاو را
به گريه مي‌اندازد. دودوك سازي استوانه‌اي شكل و توخالي مي باشد وعمدتاً از
چوب درخت زردآلو ساخته ميشود. طول آن معمولاً 28، 33 و يا 40سانتي‌متر
ميباشد. طول ساز بدون زبانه 32 و در مجموع 40 سانتي متر است.داراي 8 يا 9
حفره در سمت بالا و يك حفره مخصوص براي انگشت شصت در پائينيا پشت ني
ميباشد.
دودوك داراي ني مخصوص كوچكي است كه قميش ( يقگyegheg به زبان
ارمني) خوانده ميشود و معمولاً داراي 9 الي 14 سانتي‌متردرازا مي باشد. ني
كوچك يا قميش به وسيله بست چوبي انعطاف‌پذيري احاطه شدهاست كه در طول ني
متحرك است و بر روي آن مي‌لغزد. اين بست براي كوك كردندودوك ميباشد، زيرا
همين بست باز و بسته كردن دهانه ني را كنترل مي كند.اين ني به وفور در
اطراف رود ارس در ارمنستان مي‌رويد. اولين و مهمترينچيز به هنگام نواختن
دودوك طرز به دهان گذاشتن ني كوچك يا قميش آن ميباشد. اگر چه طول آن بين 9
الي 14 سانتي‌متر مي باشد، ولي نوازنده تنهابخش بسيار كوچكي از آن را به
دهان مي‌گذارد. لب ها بايستي بطور آزادانه برروي دندان ها قرار گيرند و سپس
در روي قميش پياده شوند. دندان ها نبايستيهيچگونه تماسي با ني كوچك يا
قميش داشته باشند.
قميش بايستي كمي نمناك باشد. اگر دهانه ني بسته است بايستي كمي خيسشود.
اما اگر دهانه آن بيش از اندازه باز شود، نواختن آن تقريباً غيرممكنخواهد
بود. بنابراين تنظيم باز بودن دهانه قميش بايستي به دقت انجام شود.قميش در
قسمت دهانه فوقاني ني بزرگ جا مي‌گيرد و در آنجا محكم مي شود.معمولاً دهانه
ني بزرگ كمي بزرگتر از انتهاي ني كوچك ميباشد و براي محكمنگاه داشتن آن
بايستي نخ هاي مومي مخصوصي به انتهاي ني كوچك پيچيده شود تاني كوچك به طور
ثابت و محكم در جاي خود قرار گيرد و هيچگونه درز وروزنه‌اي ميان دو ني وجود
نداشته باشد. صداي دودوك گرم و ظريف ميباشد وكمي طنين دماغي دارد.
ميدان صداي ساز-به اضافه ي تعداد کمي از فواصل کروماتيک مخصوص موسيقي محلي-حدود دو اکتاو است.
مكانيزمتوليد
صداي دودوك به وسيله ميزان فشار لب ها بر روي ني و پوشش حفره‌ها بهوسيله
انگشتان كنترل مي شود. فشار كامل انگشتان بر روي حفره‌ها، نت كاملرا ايجاد
مي‌كند و نت هاي ديز و بمل مي شود. اين كار صداي نت را نيم پردهتغيير
مي‌دهد. اين عمل يكي از سخترين مراحل يادگيري و نواختن آن و مستلزماستادي و
مهارت فراواني است. دودوك معمولاً‌به وسيله دو نفر نواخته ميشود، به طوري
كه نوازنده اول ملودي اصلي را مي‌نوازد و نوازنده دوم گامخاصي را بطور
متوالي نگاه مي‌دارد كه دم ناميده مي شود. دم صدايي يكنواختمي باشد كه به
عنوان آهنگ دم‌گير يا جفت پايداري عمل مي‌كند. دم آهنگ خاصيرا به ملودي
اصلي مي‌دهد و گام هاي متوالي آن همراه با ملودي اصلي تغييرمي‌كند. دودوك
معمولاً با دهل همراهي ميشود كه طبلي است دوطرفه. هنگاميكه دودوك نواخته
ميشود، صداي ملايم و آهسته دهل زمينه خوبي را براي آنفراهم مي‌سازد .
لینک دانلود
مطالب مشابه :
ساز و دهل
(در ماه محرم با ساز دُهل ، نغمه هاي غم انگيز (چَمري ) مقام عربي، لري، كردي، بندري و تركي
آشنایی با ساز بالابان
هر آنچه در دنیای موسیقی - آشنایی با ساز بالابان - آنچه را باید از موسیقی صحیح بدانیم - هر آنچه
بالابان،دودک يا نرمه ني+لینک دانلود آلبوم زیبای بالابان حسین حمیدی
بالابان نامي است که آذري ها به اين ساز تركى» بَلَبَن ساز بادي آهسته دهل
تنبور
این ساز طنبور است يا تركي ، شروانيان و مقام های مجازی با آواز ، سرنا و دهل ، دوزله
موسيقي كردي
دهل، دایره و دف, ساز در شمال خراسان موسيقي تركمني يا موسيقي تركي ديده نمي‌شود
برچسب :
ساز دهل تركي