انگور:

اصل و قدمت انگور:
انگور Grape
تاک، مو، رِز Vitis
انگور یکی از مهمترین میوه‌هایی است که از زمانهای بسیار قدیم مورد استفاده بشر قرار گرفته است، و اعتقاد بر این است که حتی انگور قبل از غلات مورد استفاده بشر قرار گرفته است.
بنابر روایت انجیل، حضرت نوح اولین کسی بود که اقدام به ایجاد تاکستان کرده است جزئیات بر این است که پرورش انگور مربوط به چند هزار سال قبل از میلاد مسیح میباشد. موطن اصل درخت انگور در دنیای قدیم قفقاز موطن اصلی انواع امریکائی از امریکای شمالی می‌باشد.
متن مخفی:

دیرینگی انگور در ایران

مبدأ تاریخی کاشت انگور در ایران متأسفانه بطور دقیق معلوم نیست. اما بر طبق نظریه متخصصین، کاشت انگور حداقل دو هزار سال پیش از میلاد در این کشور متداول بوده است، 90% انگوری که در دنیا کاشت می‌شود به نام ویتیس وینیفرا Vitis Vinifra که مبدأ آن ایران است.

80% از سطح زیر کشت انگور در ایران مربوط به استانهای آذربایجان، مرکزی و فارس است، کاشت انگور در تشکیلات سلسله جبال زاگرس از آذربایجان شروع که تا فارس ادامه دارد و در مناطقی که دارای 300 تا 400 میلیمتر بارندگی است امکان کاشت دیم وجود دارد. انگور در قسمتهای ایران بطور متداول پراکنده است از قبیل استانهای گیلان، مازندران، کرمان، خراسان، اصفهان، سیستان و بلوچستان، سمنان، یزد و هرمزگان.

تاریخچه و موقعیت رِزکاری «مو، تاک، انگور» در زرقان

حکایت می‌شود کاشت رز در زرقان قدمتی نزدیک به 200 سال دارد. بنیانگذار تاکستان رزکاری در زرقان فردی به نام علی‌بابا بود. مشخص مذبور تُخمه‌های (قلمه‌های) انگور در سطح قرص کرد. سپس با توجه به سازگاری رز با شرایط منطقه بتدریج توسعه پیدا کرده است. تاکستانهای زرقان در قسمت شرقی زرقان از کنار قبرستان برده‌بسه شروع تا تنگ چشمه دنباله کوه زرقان به نام باغهای برآفتو (برآفتاب) امتداد دارد. تنگ چشمه بین دو کوه واقع گردید. که دارای چشمه‌ای به نام چشمه‌بز است. که در تمام فصول سال دارای آب نسبی است. اطراف آن دارای درخشان (زبان گنجشک) بزمک(نارون) بید و بادام است که سرسبزی چشمه از فاصله نسبتاً دور پیداست. باغات از تنگ چشمه به طرف نِسَه امتداد دارد. سبب نامگذاری نسه این است که باغات در دامنه شمالی کوهی به همین نام یعنی کوه نسه قرار گرفته است. باغات نسه در زمستان بعدازظهرها زودتر از جاهای دیگر سایه در بر می‌گیرد.

همچنین باغات به سمت غرب امتداد دارد، بالکی، تل‌مرادی، حسین‌آباد، سه‌سنگ نامگذاری باغات سه‌سنگ به این نام به لحاظ اینکه سه تا سنگ بزرگ کنار هم در دامنه کوه پایین دره گوریک وجود دارد.

گوریک بارندگی فراوان آب از آن فرو می‌ریزد که از فاصله چند کیلومتری قابل مشاهده است. نگارنده در سالهای 1356 آذرماه و زمستان 1373 شاهد ریزش آب از این دره بوده‌ام. دیگر اسامی باغات دم قنات این باغات انتهای یک قنات و اطراف آن واقع گردیده است. موقعیت دیگر باغات بادوم‌زار (بادام‌زار) که حدود 40 سالی است جای آن رز واکار شده است. کاشتن نهال جای که قبلاً درخت بوده واکار می‌گویند.

امتداد باغات به سرپوزه می‌رسد این قسمت از باغات در دماغه کوه واقع گردیده که در مقابل این کوه، کوه دیگری به نام کوه بلند واقع گردیده است، در زمستان از ابتدای صبح تا عصر خورشید تقریباً در کنار این کوه در حرکت است این باغات به دِره(دَره) معروف است که هر چه از پایین به بالا امتداد پیدا می‌کند زاویه آن بسته‌تر می‌شود نهایتاً به هم نزدیک شده یک کوه دیگر بین این دو واقع گردیده به نام کوه میون(کوه میان) که دره چپ و راست تشکیل می‌دهد.

باغات از دامنه کوه بلند به طرف پایین امتداد پیدا کرده تا نزدیکیهای دودج از روستاهای تابع زرقان امتداد پیدا می‌کند.

در باغات انگور علاوه بر رِز درختان دیگری از قبیل پیش‌رسی (توت) زیرا زودتر از میوه‌های دیگر می‌رسد پیش‌رَس می‌گویند. بادام، سُماق، انار، پسته، بِنَه، کاج، سرو و انجیر وجود دارد. باغات سه سنگ دارای انجیر بیشتری است از نوع انجیر سفید و سیاه چون برخی از درختان انجیر سفید عقیم می‌باشد و فاقد گرده است بنابراین در گذشته افراد به کوه می‌رفتند و از انجیر کوهی (انجیر وحشی) Caprifig با خود آورده که داخل آن پشه‌ای بوده به نام زنبور بلاستوفاگا Blastogpha است در داخل انجیر قرار می‌دادند تا انجیر بوسیله گرده آن بارور شود که به آن بِلَر (بَر) می‌گفتند.

از دیگر تاکستان زرقان صدرآباد نام دارد که بعد از اصلاحات اراضی سال 1342 بوسیله مرحوم صدر از بنیانگذار صدرآباد است بنا شده است. صدرآباد از دو راهی لپوئی شروع تا روبروی پالایشگاه نفت، از دامنه کوه با شیب نسبتاً زیاد تا کنار جاده شیراز زرقان امتداد پیدا می‌کند تاکستان صدرآباد با توجه به موقعیتی که دارد، برخی از قسمتهای آن به کارگاههای صنعتی تبدیل شده است این محدوده منظور از تاکستان صدرآباد علاوه بر رز درختان دیگری از قبیل بادام، کاج، سرو، انجیر و غیره وجود دارد.

احداث واحد رزکاری در زرقان

شیوه احداث باغ ابتدا گوده زده می‌شود با توجه به اینکه موکاری زرقان تمامی بصورت بَش (دیم) است. گود عمیق می‌زدنند به لحاظ اینکه نه تنها در گرمای تابستان رز متحمل داشته باشد بلکه در بعضی از سالها که امکان خشکسالی وجود دارد، چنین تنشی کمتر بر گیاه مؤثر واقع شود.

کاشت معمولاً در فصل زمستان صورت می‌گیرد. سپس تُخمها (قلمه‌ها) را جهت قرصی در گود قرار می‌دهند برای اینکار از دو قلمه انتخاب می‌کنند که اگر یکی از آنها خشک شده یک قلمه دیگر وجود داشته باشد. سپس گوده را با خاک پُر می‌کنند. کود که پر شد هنوز تا سطح زمین فاصله وجود دارد. که آن را کُله می‌کنند. کله سنگ خیلی است بصورت چهارگوشی که پشت آن خاک می‌ریزند. این کار تا چند سال ادامه پیدا می‌کند تا اینکه رز به سطح خاک اصلی می‌رسد، عمل کُلَه حدود سه چهار سال طول می‌کشد و دهانه کُله به اندازه مناسبی است که جوانه روز به راحتی بتواند سبز شود، رز که به سطح خاک اصلی رسید می‌گویند رز روی خونه آمده در این موقع از دو قلمه‌های کاشته شده اگر دو نامی آن سبز باشد آن یکی از باشد حذف می‌‌کنند تا فقط یک قلمه باقی بماند، ضمناً سال آخر هنوز چهار سنگ در آن قرار دارد که به چهار سنگ معروف است.

انتخاب قلمه از شاخه‌های یک ساله، سالم رسیده و قلمه‌های که بر اثر تگرگ، سرما آسیب دیده‌اند نیز می‌بایستی خودداری شود. در اینجا منظور از انتخاب قلمه جهت قرص است. در خلال اولین فصل رشد (سال اول) هر وقت طول این شاخه به حد موردنظر معمولاً حدود 30 سانتیمتر برای تشکیل تاج رسید باید سر آنرا قطع نمود.

این عمل را در مواردی که شاخه حاصله خیلی قوی نباشد می‌‌تواند تا زمستان آینده به تعویق انداخت.

گیاه زمستان سال اول را به حالت خواب می‌گذارند، در این زمان باید تمام شاخه‌های اطراف قلمه اصلی قطع شود، و در زمستان سال دوم 2 تا 3 شاخه بالائی نگه داشته که اینها را هم قطع می‌کنند و 2 تا 3 جوانه به شاخه اصلی نگه می‌دارند. از اینجاست که می‌توان در سالهای آینده به رز فرم داد. میوه‌دهی انگور حدوداً از 5 سالگی شروع که به تدریج سالهای بعد بیشتر می‌شود با عین حال سالهای اول از محصول ناچیزی برخوردار است، احداث باغات انگور ابتدا هزینه فراوان همراه بوده است بنای اولیه باغ قرصی قلمه جمع کردن سنگها در سطح باغ، سنگهای جمع شده کنار باغ می‌ریختند به نام (کَرِ) که این محدوده مرز باغ همسایه تشکیل می‌دهد، در مناطقی که زمین سنگ بیشتری داشته دارای کرهای پهنتر و با ارتفاع بیشتر است از فواید جمع‌آوری سنگهای در سطح باغ دارای فواید ذیل است.

الف: عملیات باغی به سهولت انجام می‌شود.

ب : تنخیر در سطح خاک کاهش کمتری دارد.

پ : در هنگام شخم زدن علفهای هرز بیشتر از بین می‌رود.

در آن زمان که باغات احداث گریده، با توجه به کار زیاد بوسیله کارگران ارزان و با دستمزد ناچیز صورت گرفته و اگر امروزه بود امکان بنای آن نبود و اگر هم امکان داشت با هزینه‌های بسیار زیاد، و این ثروتی است که به ما رسیده است و ما باید زحمات و بنای نیک نیاکان ارج نهیم و اگر خود در نگهداری آن سهمی نداریم لااقل آنها را از ریشه بیرون نیاوریم. در قرآن کریم آمده است: خداوند زراعتها را درختان زیتون، نخل، انگور از هر گونه میوه به پرورد پس نشانه‌های الهی برای اهل فکر پدیدار است.

تکثیر نهال مو در زرقان از دو طریق صورت می‌گیرد.

از طریق تُخمه (قلمه) قبلاً توضیح داده شد.
از طریق اشکنه (اسکنه). اسکنه بدین نحو است که انگور که پیر شده باشد و یا اینکه کم بازده باشد کُنده را از پایین‌تر از سطح خاک جای مناسب را انتخاب و قطع می‌کنند سپس بوسیله یک تیزبر کنده را شکاف می‌دهند و بعد یک یا دو قلمه که دارای 2 یا 3 جوانه داشته باشند بصورت مورب با چاقو تراشیده و سپس داخل در کنار کنده قرار می‌دهند که این عمل آخر زمستان انجام می‌شود داخل شکاف اضافی بوسیله پوستهای تنه رز پُر می‌کنند تا خاک وارد شکاف نشود سپس دور آن را خاک می‌ریزند. در صورتیکه سبز شد بخاطر توانایی که دارد زوود رشد کرده بعد تخمهای اضافی را بریده و یک قلمه قویتر و مناسب نگه داشته می‌شود و بعد به طریق مناسب به آن شکل می‌دهند.
مهمترین نوع انگور در زرقان انگور عسکری است: انگوری است پوست نازک و آبدار، حبه‌ها کمی کشیده و سفید می‌باشد برگ انگور عسکری کوچکتر است و برای مصرف بطور تازه مناسب می‌باشد.

دیگر ارقام انگور در زرقان که بطور پراکنده در باغات وجود دارد.

انگور سیاه، انگور سیاه سمرقندی، انگور سیاه رجبی، انگور سیاه رجبی، انگور رجبی سفید، انگور پی‌کُمی، انگور کلی، انگور یقوتی سیاه، انگور یقوتی سفید، انگور دَم روبُی، انگور ، انگور شخم ترونی، انگور آشف انگور ریش بابا، انگور قلاتی، انگور غورچشم و غیره.

سَرُیُ (هرس)

قطع شاخه‌های ضعیف، مریض، خشکیده و بریدن شاخه‌ها و دستکهای اضافی فرم و شکل دادن به رز می‌باشد که باغداران در زرقان به آن سَرُی (هرس) می‌گویند. در زرقان به شاخه (تُخمه و یا رزنه) می‌گویند.

اَره سَری، اره‌ای است باریک که در بین دستکها تحرک داشته باشد، و یک اره بزرگتر هم برای بریدن کنده‌های بزرگتر در صورت نیاز به نام اره کُتُل بُر و یک تیشه برای بیرون آوردن خُشکَکها (بیرون آوردن قسمت‌های خشک شده کُنده انگور خُشکک می‌گویند)

فواید هرسی: هرسی در بوته‌های رز از نظر افزایش و کیفیت محصول تولید شده فواید بسیاری دارد.

با قطع شاخه‌های اضافی در سال بعد، خوشه کمتر تولید می‌شود ولی میوه دارای کیفیت بهتری خواهد شد.
نور بیشتر به داخل رز می‌رسد که برای جوانه‌های گل لازم است.
با کمتر شدن شاخه‌های سبب کاهش آفات و عوامل بیماری‌زا می‌شود.
هرسی مرتب طول عمر رز و میوه بیشتر می‌شود و از باردهی یکسال در میان جلوگیری می‌نماید.
در زرقان هرسی انگور از زمانی که برگها زرد تا نزدیکیهای بهار قبل از سبز شدن از آبانماه تا اسفندماه ادامه دارد. هرسی در کله درختان میوه صورت می‌گیرد که هرسی مو از همه مهمتر است.

هرسی در بیشتر باغات زرقان غیراصولی انجام می‌شود.

بعضی از موارد ذیل به اشتباه در باغات زرقان صورت می‌گیرد.

نگه داشتن بیش از حد دستکها (قسمت انتهای تنه را دستگ گویند)
در بعضی از موارد دستگ به اشتباه بریده می‌شود.
نگه داشتن بیش از حد تخمها (شاخه‌ها) یا در مواردی شاخه‌ای باید نگه داشته شود که آنرا می‌برند.
نگه داشتن شاخه‌های زیر کُند که باید بریده شود.
بریدن دستک هم سطح با کنده اصلی نیست که بصورت برآمدگی و ناخنک باقی می‌ماند.
عدم بیرون آوردن خشکک (بقایای خشک شده تنه) که باید بوسیله تیشه از تنه جدا شود. موارد فوق که ذکر شد در بعضی از باغات زرقان رایج است که اگر به اصول صحیح هرس شود، باغات از فواید هرس که قبلاً توضیح داده شد برخوردار خواهند شد.
در انگور به لحاظ اینکه میوه‌ها بر روی شاخه‌های جدید تشکیل می‌شود بعضی از شاخه‌های مورد نیاز گذاشته می‌شود که در اواخر زمستان از فاصله 2 ال ی3 جوانه مانده به تنه اصلی بریده می‌شود که به این عمل سربری می‌گویند سربری به وسیله اره کوچک با دندانه‌های ریز انجام می‌شود.

سربری اگر در مناطق گود (پست) یا در مواقعی که احتمال سرمای بهاره دارد بایستی جهت پیشگیری از سوم (سرمازدگی) سربری دیرتر انجام شود یعنی این عمل موقعی صورت گیرد که دیگر احتمال سرمازدگی کمتر باشد زیرا این کار سبب می‌شود سبز شدن گیاه تا حدودی به تأخیر افتد. مناطقی که دارای چنین ویژگیهای در زرقان هستند از جمله حسین‌آباد باغات، دم قنات و همچنین نزدیک دودج در چنین مواقعی سربری دیرتر انجام شود در باغاتی که سربری بیش از 2 الی 3 جوانه گذاشته می‌شود توصیه می‌شود که این روش سبب ضعف رز خواهد شد.

ترپاز (هرس سبز) Defoliation

علاوه بر هرس خشک هرس دیگری نیز باید در خلال فصل رشد انجام شود که بنام هرس سبز معروف است در زرقان به ترپاز معروف است قسمتهای مختلفی که هرس سبز بر روی آن انجام می‌گیرد جوانه، شاخه، برگ و خوشه‌ها هدف از هرس سبز کاهش تبخیر در این صورت بوته آب بیشتر در اختیار میوه قرار می‌دهد، و فایده دیگر این است که از رشد بی‌رویه طول شاخه جلوگیری شود شاخه‌ها چند جوانه بالاتر از خوشه انگور قطع می‌کنند که به آن سرک زدن می‌گویند. بنابراین سبب می‌شود از ریزش گلهای انگور که تازه شکل گرفته است جلوگیری به عمل آید سرک زدن اگر رز قوی باشد بیش از یک مرتبه صورت می‌گیرد ممکن است 2 الی 3 مرتبه انجام شود. برگها باید زیاد زده شود زیرا که شیوه‌های پرورده گیاهی بوسیله برگ صورت می‌گیرد بنابراین برگ در تولید محصول نقش دارد و اگر برگ زیاد زده شود منجر به ضعف گیاه می‌شود باغداران زرقان در بسیاری از موارد برگها بیش از حد می‌زنند و برگها با دمبرگ زده می‌شود در صورتیکه دمبرگ اگر از شاخه جدا شود سبب آسیب رسیدن به جوانه‌ای می‌شود که سال بعد می‌خواهد سبز شود.

فصل هرس محدودتر از هرس خشک است در زرقان به محض اینکه بوته‌ها مقداری سبز شد هرس سبز که به ترپاز معروف است انجام می‌گیرد که یکی دو ماه ادامه دارد در زرقان به جوانه پُرگ می‌گویند.

خیش (شخم) Plowing

هدف از شخم زدن از بین بردن علفهای هرز می‌باشد که در باغات زرقان قبلاً بوسیله گاو صورت می‌گرفته که به آن (گُونَبد) می‌گفتند و ابزاری که با آن شخم می‌زنند یَراق نام دارد که هنوز هم وجود دارد، یراق در گذشته چوبی بود با پیشک فلزی که هم اکنون یراقها کلاً بصورت فلزی است.

امروزه شخم بیشتر بوسیله الاغ، اسب، تراکتور صورت می‌گیرد و اصطلاح گُونبد هنوز وجود دارد، به یک روز خیش کردن یک بند خیش می‌گفتند که امروزه هم هنوز مسطح است.

علفهای هرز برای دستیابی به آب، مواد غذایی، نور خسارات فراوانی از نظر کمی و کیفی به محصول وارد می‌کند، باغات زرقان بیشتر عملیات باغی در زمستان انجام می‌شده ولی امروزه بخاطر وجود علف تُوسونه، علف(تابستانه) بیشتر شخم زدن در بهار صورت می‌گیرد ولی با عین حال علف هرز در سطح باغات کم و بیش وجود دارد اگر باغدار مایل باشد باید علفهای هرز را بوسیله تیشه وجین کند و یا اگر بذرها رسیده باشد باید با دست آنها را جمع‌آوری کرده تا بذر علف هرز سال آینده در سطح باغ پراکنده نباشد. عُمق خیش نباید بیش از 15 سانتیمتر باشد. اگر زمین زیاد مرطوب باشد نباید زمین را شخم زد، زیرا سبب کلوخه شدن خاک می‌شود. (در اینجا کلوخ کُلم می‌گویند)

امروزه در بعضی از باغات زرقان شخم بوسیله تراکتور صورت می‌گیرد، که باید به چند نکته توجه داشت:

الف: جهت پیشگیری از کوبیده شدن خاک نباید از تراکتورهای سنگین استفاده کرد.

ب : عمق خیش مناسب باشد زیرا اگر عمق زیاد باشد سبب آسیب رسیدن به ریشه‌های رز و بالا آمدن سنگهای زیرین خاک می‌شود.

پ : باید از پسته‌ای شدن سطح خاک باغ جلوگیری کرد زیرا سبب تبخیر بیشتر رطوبت خاک می‌شود.

ت : در صورتیکه مدتی بعد از شخم زدن مقدار ناچیزی علف هرز در سطح باغ باشد توصیه می‌شود شخم دوباره انجام نشود و با تیشه علفهای هرز زده شود در صورتیکه زمین مکرراً شخم زده شود بر اثر زیرورو شدن خاک رطوبت بیشتر از دست می‌رود.

علفهای هرز Weeds

نام بعضی از علفهای هرز مهم تاکستانهای زرقان، البته بعضی از علفهای هرز دیگر که دارای اهمیت کمتری است ذکر نشده است.

علفهای هرز مهم در باغات زرقان

علف گندمی Winner ryegrass

چَسبونَک(ماستونک) Great buy parsley

خافور Squarose coucbgrass

تاج خروسی وحشی Redroot pigweel

سَلم (سلمک) common lamnsquarters

کاربیل (پاکنی)

بعد از عملیات شخم در زیر بوته رز ممکن است خیش نشود یا دارای علفهای هرز باشد بنابراین جهت از بین بردن علفها و صاف شدن سطح خاک اطراف بوته رز احتیاج به پاکنی دارد.

فواید پاکنی

کاربیل سبب از بین رفتن علفهای هرز می‌‌شود
سبب صاف شدن کله خیش (شیار خیش) و پشته‌ها می‌شود
خاک حباب (متخلخل شده) بنابراین تهویه خاک به سهولت انجام می‌گیرد و اکسیژن بیشتری به گیاه می‌رسد
سبب کاهش آفات و بیماریهای گیاهی می‌شود
صاف شدن سطح خاک اطراف کنده مو (تنه مو) عملیات بعضی و برداشت محصول به سهولت انجام می‌گیرد
بنابراین پاکنی دارای فواید زیادی است که در گذشته کلاً صورت می‌گرفته ولی امروز به لحاظ هزینه زیاد کارگر بعضی از باغات پاکنی نمی‌شود یا مواردی وجود دارد که باغ پاکنی شده ولی به صورت مناسب انجام نمی‌شود.

نیازهای کودی- Fertilizer needs

انگور در انواع مختلف خاکها رشد می‌کند، گیاهی است قانع و به لحاظ ریشه عمیق وافقی که دارد مقدار کافی مواد غذائی برای ادامه زندگی خود جذب می‌کند در گذشته جهت تأمین کود باغات زرقان از فضولات احشام که حتی در خانه‌ها هم وجود داشته به مراتب استفاده می‌کردند.

بهترین کود برای انگور کود گاوی است، ولی امروزه هزینه آن زیاد است. نیازهای کودی باغ کاری است مشکل و بعضی از مواقع حتی افراد با تجربه هم نمی‌توانند تشخیص دهند. ولی آنچه که در کشاورزی دیم وجود دارد با توجه به اینکه خاک آبیاری نمی‌شود بنابراین مواد غذایی کمتر شسته و به اعماق زمین نفوذ می‌کند و از طرف دیگر در فصل خزان برگها در سطح باغ ریخته شده و بقایای علفهای هرز که در هنگام شخم زدن به زیر خاک می‌رود، سبب می‌شود بخشی از مواد غذایی گیاه را تأمین نماید و از طرف دیگر بخشی مهمی از مواد آلی خود را از طریق برگها بوسیله نور خورشید تأمین می‌کند بنابراین انگور گیاهی است مقاوم و در کلیه خاکهای بجز خاکهای خیلی سطحی و کم عمق و خاکهای که دارای رطوبت زیاد است که سبب پوسیدگی ریشه می‌شود و خاکهای شور و قلیائی رویش دارد.

نیازهای غذایی انگور به عوامل مختلف بستگی دارد از جمله میزان بارندگی، باروری محصول، بازگشت بقایای گیاهی به خاک، ساختمان خاک، فرسایش خاک، چگونگی استفاده از کود در سالهای گذشته میزان حاصلخیزی خاک رویش علفهای هرز، هرس انگور و همچنین زمان برداشت محصول مؤثر است.

کیفیت هرسی، مسلماً هر چه هرس بهتر انجام شود مواد غذایی مناسبتری به گیاه می‌رسد. در مورد فرسایش خاک، خوشبختانه در باغات زرقان فرسایش خاک وجود ندارد ممکن است فرسایش در بعضی از باغات بسیار نادر باشد، در مورد چنین باغاتی که شیب زمین زیاد است، نگارنده خود شاهد آن بوده‌ام عملیات شخم غلط انجام شده به این وسعتی که شخم عمود بر خاک صورت گرفته شخم نباید برحسب سراشیبی زمین باشد اگر شخم به روش صحیح انجام شود، نه تنها خاک فرسایش نمی‌یابد، بلکه خاک رطوبت باران بیشتر جذب می‌کند استفاده از کود در صورت نیاز معمولاً در فصل زمستان انجام می‌شود.

کود باید مدتی مانده باشد زیرا برای استفاده مناسبتر است و درصد بسیار زیادی از علفهای هرز هم از بین می‌رود. اگر در کود حیوانی که دارای علفهای هرز زیادتر باشند خصوصاً علفهای هرز مهم مانند پیچک و غیره تا سالهای زیادی در سطح باغ سبز می‌شود با توجه به اینکه رطوبت در اراضی دیم از اهمیت زیادی برخوردار است علف هرز رطوبت و مواد غذایی خاک را جذب می‌کند و با گیاه اصلی به رقابت می‌پردازد نگارنده خود مشاهده داشته در باغی که 16 سال قبل از کود حیوانی استفاده شده هنوز علفهای هرز آن در سطح باغ سبز می‌شود، از جمله پیچک سبزه شبدر و غیره در نهایت توصیه می‌شود در صورت نیاز و استفاده از کود نکاتی که توصیه شد رعایت شود.

آفات و بیماریهای انگور Grape pest and disease

از بیماریهای مهم رز در زرقان درد (سفیدک حقیقی یا سطحی مود) می‌باشد مبدأ آن آمریکا سپس در اواسط قرن نوزدهم به اروپا و سپس به دیگر کشورهای اروپایی و آسیایی سرایت کرده است. این بیماری که عامل آن قارچ uncinula necatoy است، چند دهه قبل باغات مو در زرقان سرایت کرده است. ابتدا در سطح کم در بعضی از باغات این بیماری پراکنده بود.

&&&&&&&&&&&&&&&&

و اما امروزه در بعضی از سالها که شرایط مناسبی وجود داشته باشد درد در باغات بیشتر است، مانند سال جاری 1374 که بر اثر بارندگیهای بهاره رطوبت بالا با دمای مناسب این بیماری بیشتر توسعه داشته است.

این بیماری در تاکستانهای زرقان در بعضی از سالهای در بعضی از باغات حتی بیشتر از 50% از محصول از بین می‌برد. که حتی مواردی برای کشمش هم مناسب نیست، و اگر جهت کشمش استفاده شود هم از نظر کیفیت مناسب نیست و از نظر کمیت وزن آن کاهش پیدا می‌کند.

روش مبارزه:

برای مبارزه با (سفیدک حقیقی مو) از ترکیبات گودگردی استفاده می‌شود، استفاده از گوگرد در ساعات خنک روز انجام شود زیرا در غیر اینصورت، گوگرد باعث سوختگی قسمتهای بوته رز خواهد شد. امروزه استفاده از ترکیبات گودگردی بطور کلی 3 نوبت توصیه می‌کنند، اما در باغات زرقان اگر درد شیوع داشته باشد اگر در وقت مناسب انجام شود دو نوبت کافی است.

نوبت اول وقتی که جوانه‌ها تقریباً 10 سانتیمتر رشد کرده، یا در مرحله 4 تا 8 برگ است نوبت دوم پس از ریزش گلها هنگامی که دانه‌ها شکل می‌گیرند.

نوبت سوم 20 روز 30 روز بعد از نوبت دوم

در زرقان جهت استفاده از گوگرد بوسیله پارچه‌های تور مانند یا بوسیله تکه گونی داخل آن گوگرد ریخته و بر روی رز می‌پاشند.مقدار گوگرد لازم در سه مرحله به اندازه مناسب اگر عملیات باغی مناسب انجام شود از جمله هرس ترپاز در کاهش این بیماری مؤثر است. درد بر روی اندامهای برگ، شاخه، گل و میوه حمله کرده واول بر روی برگها به صورت لکه‌های سفید آرد مانند ظاهر می‌شود اگر هنگام گل باشد. گلها تلقیح نمی‌شود و می‌ریزند.

اما اگر در مرحله غوره شیوع پیدا کند غوره‌ها رشد نخواهند کرد و به همان صورت باقی خواهند ماند. در زرقان بعضی از باغات وجود دارد که این بیماری به آنها سرایت نمی‌کند مانند باغهای که رز آنها کوچک است این باغات چنان به گوگرد نیاز ندارد و وجود دارد که به این بیماری مقاوم است مانند انگور یقوتی و غیره

آفات مو: پشه ( ؟؟مو) cicada

پشه رز (؟؟مو) با نام cicada چند دهه اخیر در باغات زرقان این آفت به تدریج گسترش پیدا کرده است. نگارنده قبلاً مشاهده کردم بعضی از باغها در فصل تابستان تعدادی انگشت شمار رز در کنار کَره باغ به این آفت آلوده می‌شد. اما امروزه این آفت در سطح وسیعتر گسترش پیدا کرده است مو از شیره گیاهی تغذیه می‌کند در صورت حمله این آفت به رز سبب می‌شود برگها زود خشک شود و خزان زودرسی و در نتیجه پایین آمدن کیفیت محصول و ضعف گیاه شود.

وجود این افت در سالهای اخیر می‌تواند به عوامل زیر بستگی داشته باشد:

الف: استفاده از سموم شیمیایی در طبیعت جهت آفات که سبب کاهش جمعیت دشمنان طبیعی آفات می‌شود

ب : در بعضی از سالها شرایط مناسب محیطی از نظر حرارت، رطوبت و غیره سبب افزایش بعضی از جمعیت آفات می‌شود

مواد غذایی Food stuff

همانگونه که گفته شد انگور یکی از میوه‌هایی است که از دیرباز به مقدار زیاد به اشکال مختلف مورد استفاده قرار گرفته است و یکی از تولیدات باغی مهم در سطح جهان تشکیل می‌دهد در مورد ارزش طبی انگور روایات و مطالب بسیاری وجود دارد، که همگی بیانگر اثرات فوق‌العاده زیاد انگور از لحاظ بهبودی و درمان بیماریهای مختلف می‌باشد.

در کتاب طب‌النسی و الائمه نوشته سید محمود ده سرخی از قول رسول اکرم (ص) آمده است که:

بهترین طعام شما نان و بهترین میوه‌های شما انگور است.

چهار چیز است که از بهشت نازل شده است که یکی از آنان انگور است. (حضرت صادق(ع)

در حدیث دیگری آمده است: «چون آب تمام شد و استخوان مردگان نمایان شد حضرت نوح(ع) چون آنها را بدید سخت ناشکیبایی نمود و غمگین گشت، خداوند فرمود: «انگور سیاه بخور تا غمت زائل شود» از حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) نیز نقل شده است که: «بخورید سرکه که از انگور درست شده و آن به کرم شکم بکشد» و همچنین «بخورید کشمش که صفرا را خاموش، بلغم را ساکن و پی را محکم و خستگی را می‌برد و قلب را نیکو می‌کند.

بطوری که اشاره شد، در مورد انگور و خواص طبی و موارد استفاده‌ی آن برای درمان بیماریهای مختلف گفته‌های فراوانی وجود دارد که در اینجا، اثرات متفاوت قسمتهای مختلف بوته‌ای انگور، بطور مختصر شرح داده می‌شود از برگ تازه‌ی مو، در پخت غذا استفاده می‌شود دم کرده‌ی برگ خشک آن نیز به عنوان چای، برای رفع بیماریهای نقرس یرقان، اسهال و خون‌ریزیها مورد استفاده قرار می‌گیرد از قطره‌های تراونده‌ی شاخه‌های انگور در اوایل فصل رویشی (اَشک انگور)، برای درمان بیماریهای پوستی، تبخال و دفع سنگهای کلیه استفاده می‌شود.

در کتاب سبزیها و میوه‌های شفابخش ترجمه و نگارشی م – نراقی چنین آمده است که: «انگور املاح معدنی بدن را زیاد می‌کند، ادرار می‌آورد و ملین است و برای کم‌خونی مسمومیت بدن در مقابل خستگی و یا سوء تغذیه، درد مفاصل، رماتیسم و انسداد مجاری طحال و کبد و از بین بردن سنگ مثانه و کلیه مورد استفاده قرار می‌گیرد»

عنصرهای موجود در انگور و کشمش:

آب، مواد قندی (گلوسیدی)، مواد سفیده‌ای ( ؟؟؟؟ )، مواد چربی(لیپیدی) انواع ویتامین: ویتامین B1 ویتامین B2 ويتامين C اسید مالیک، سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، آهن و فسفر.

متأسفانه افزودن بر 80% از میزان کل تولید انگور در دنیا در صنایع شراب‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به همین دلیل در بسیاری از کشورهای تولید کننده‌ی انگور در قاره اروپا و آمریکا ارزش اقتصادی انگور فقط به تولید و تهیه شراب و دیگر فراورده‌های مشابه وابستگی دارد در کشورهای مسلمان جهان، انگور برای مصارف تازه‌خوری، کشمش، شیره، آب انگور مورد استفاده قرار می‌گیرد. (متن مواد غذایی Food stuff) و عناصر موجود در انگور از کتاب انگور دکتر تفضلی، مهندس حکمتی، دکتر پرویز فیروزه استفاده شده است)

اهمیت اقتصادی Economic importance

با توجه به اینکه در گذشته مشاغل متعددی وجود نداشته، کشاورزی از فعالیتهای مردم ایران و از مهمترین درآمد و کشور بوده کشور باستانی ایران با 2500 سال تاریخ و چند هزار سال تمدن وجود دارد ؟؟؟؟ بر اینکه 7 الی 10 هزار سال قبل کشاورزی در کشور ما رواج داشته است.

قبلاً کشاورزی از فعالیتهای مهم مردم زرقان و وابستگی زیادی به درآمد و تولیدات آن داشته‌اند. تاکستانهای زرقان با توجه به وسعت گستردگی آن دارای خاطر فراوانی از گذشته است. گذشته‌ای نه چندان دور تا جای که به رز میخ طیله طلا (میخ طویله طلا) می‌گفتند و حقیقتاًهم همین بوده است با توجه به زحمت فراوانی که در طول سال می‌کشیدند، خداوند هم به باغ محصول انها برکت می‌داد و با مختصر مال و دارائی در زندگی خود اما مردمانی شکرگزار بودند، اگر به اهمیت رز در گذشته بیان شود مشکل است که در اذهان بعضی از افراد باور شود که چنان شورشوقی داشتند. حتی در بعضی از موارد در گفته‌های و بیاناتشان جهت اصطلاح زمانی که کاری را که انجام می‌دادند و یا واقعه‌ای تعریف کنند به رز ارتباط می‌دادند مثلاً می‌گفتند وقت سری، کم‌کم می‌خواست سبز بشه، رز سبز شده بود، رز توگل بود، توزشتک، زشتک به موقعی اطلاق می‌شود که گلها می‌خواهد به غوره تبدیل شود که به آن (برگردون) هم می‌گویند.

در این هنگام اگر به رز زیاد دست شود و یا باد شدید بوزد تعدادی یا درصد بیشتری از گلها می‌ریزند که سبب کاهش محصول می‌شود که به زشتک معروف است. موقع غوره انگور می‌خواست دُنگ بزنه، یعنی انگور کم‌کم می‌خواهد شیرین شود و یا به اصطلاح اثر شیرین شدن در دانه‌های انگور نمایان شده است. موقع انگور، انگور تُولَکُی، در این موقع انگور می‌خواهد به کشمش تبدیل شود، انگور به شکل قهوه‌ای رنگ در می‌آید و در نهایت کشمش.

چرا مردم به رز اهمیت می‌دادند، دو دلیل دارد:

الف: بخاطر نیازی که داشتند.

ب: زحمت آن کشیده بودند، ضرب‌المثل داریم که می‌گویند کوزه‌گر تو کوزی کَل آب می‌خوره (کوزه‌گر تو کوزه شکسته آب می‌خورده)

برای روشن شدن اهمیت موضوع نقل می‌شود فردی که به کار می‌گرفتند با دستمزد ناچیز کار مطلوب چنان کار می‌کرد که بگویند این خوب کار می‌کند تا فردا هم آن را برای کار بیاورند قبلاً بعضی از افراد برای صاحب باغ کار می‌کردند که به شخص مزبور ثلث کار می‌گفتند یعنی اینکه کارهای مختلف باغ در یک سال زراعی انجام می‌داد، بجز خیش(شخم) ولی شخم هم یک سوم مبلغ از طرف ثلث کار پرداخت می‌گردید و حتی رزنه‌ها (قلمه‌ها – شاخه‌ها) شاخه‌های اضافی رز که در فصل پاییز و زمستان هرس شده است رزنه می‌گویند که یک سوم به ثلث کار تعلق می‌گرفت و بقیه به صاحب باغ که برای سوخت به خانه می‌آوردند و در نهایت محصول هم یک سوم ثلث برای ثلث کار و بقیه برای صاحب باغ بوده است. با عین حال برای ثلث کار مغرون به صرفه بوده است. حتی خوشحال هم بوده‌اند که مثلاً ثلث کار هستند.

انگور:

مطالب مشابه :

روش هرس انگور

انگور

فیلم آموزشی هرس انگور

آموزش هرس درخت انگور

انگور

انگور

انگور:

هرس انگور

هرس کردن (مو _ انگور)