زندگینامه نظامی گنجوی
|
| نظامی گنجوی | گروه : علوم انسانی رشته : زبان و ادبیات فارسی گرایش : شعر تاریخ تولد : 0
خلاصه : جمال الدین ابو محمد الیاس بن یوسف نظامی از شاعران بزرگ زبان فارسی است. نظامی از شاعران سده ششم(614-530) و عصر سلجوقی است كه خمسه او از پر آوازه ترین منظومه های زبان فارسی است. نظامی توانست شعر تمثیلی را در زبان فارسی به حد اعلای تكامل برساند. او در انتخاب الفاظ و كلمات مناسب، ایجاد تركیبات خاص تازه، ابداع و اختراع معانی و مظامین نو و دلپسند در هر مورد، تصویر جزئیات و نیروی تخیل و دقت در وصف، ایجاد مناظر رائع و ریزه كاری در توصیف طبیعت و اشخاص و احوال و بكار بردن تشبیهات و اسعتارات مطبوع و نو، در شمار كسانی است كه بعد از خود نظیری نیافته است.
والدین و انساب : نظامی به سال 530 یا 540 هجری در گنجه متولد شد. پدر او، یوسف بوده و مادرش رئیسه نام داشت. برخی اصل او را از عراق، نواحی قم و تفرش می دانند. هر چند كه او از زادگاه خود خشنود نبود، اما تمام عمر خود را در گنجه سپری كرده است.[دكتر روشن، همان، ص9 ]
تحصیلات رسمی و حرفه ای : نظامی نیز مانند تمام بزرگان دانش و ادب در زمان جوانی به دانش اندوزی و كسب هنر و كمال اشتغال داشت. او به دلیل كوشش و رنج بسیار در راه فرا گرفتن دانش و ادب به آن مقام و مرتبه عالی در فرهنگ و سخنوری رسیده است.[دكتر شهابی، همان، ص29 ]. با مروری در آثار نظامی اهتمام بسیار او در كسب دانش های زمان را یم توان مشاهد ه نمود چنانكه آورده است: به بازی نبردم جهان را به سر- كه شغلی دگر بود جز خواب و خور نخفتم شبی شاد بر بستری- كه نگشادم آن شب ز دانش دری چون نظامی در فراگیری علوم رایج رنج می برد و همروزگاران خود را از خود فروتر می یابد. به خود ستایش می پردازد: ز چندین سخنگو سخن یاد دار- سخن را منم در جهان یادگار سخن چون گرفت استقامت به من- قیامت كند تا قیامت به من منم سر و پیر ای باغ سخن- به خدمت میان بسته چون سرو من [ دكتر روشن، محمد، نظامی گنجه ای، ماهنامه كلك، فروردین 1370، شماره 13، ص10 ]
استادان و مربیان : بنابر بعضی اقوال، نظامی در طریقت و سیرو سلوك از مریدان اخی فرج زنجانی شمرده می شد.[نثر آفرینان، جلد ششم، ص 54 ]
هم دوره ای ها و همكاران : نظامی در زمان حیات خود از دوستی و همارهی افراد زیادی برخوردار بود. وی با اكثر معاصران خود روابط حسنه ای داشت. از جمله شاعران معاصر او، خاقانی و عوفی می باشند. گویند كه نظامی به آنها ارادت خاص داشته و حتی در مرگ خاقانی، مرثیه ای سروده است.[اثر آفرینان، زندگینامه نام آوران فرهنگی ایران، جلد ششم، زیر نظر دكتر عبدالحسین نوایی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1380، ص 54 ]
همسر و فرزندان : نظامی با زنی كه امیر در بند او را تحفه فرستاده بود، ازدواج كرد، او را عاشقانه دوست می داشت. مثنوی خسرو شیرین را متاثر از دوران خوش زندگی با همسرش می داند كه آفاق نام داشت. كه در جوانی چشم از جهان فرو بست . حاصل این وصلت پسری بنام محمد است. نظامی پس از مرگ آفاق دوبار ازدواج نمود كه علت آن مرگ زود هنگام همسرانش بود. [دكتر روشن، همان، ص9 ]. نظامی به همسران خود احساسات لطیف و علاقه و محبتی خاص داشت. این امر را می توان در مثنویهای عاشقانه او و مضامین دقیق و خیالات باریك وی یافت. نظامی مرگ شیرین، قهرمان داستان و مظهر یك زن خوب را، كه در آغاز جوانی و بهار زندگی با آنهمه زیبایی و دلبری رخت از جهان كشید و در زیر خاك پنهان شد، شبیه مرگ «آفاق» معشوق و محبوب جوانمرگ خود می داند، و چنین می آورد: در این افسانه شرط است اشك راندن - گلابی تلخ بر شیرین فشاندن بحكم آنكه آن كم زندگانی- چو گل بر باد شد روز جوانی سبكرو چون بت قبچاق من بود- گمان افتاد خود كآفاق من بود. همایون پیكری نغز و خردمند- فرستاده بمن دارای دربند. [دكتر شهابی، همان، صص -23 ]
وقایع میانسالی : در زمان نظامی خرافات و اعتقاد به سعد نحس بودن كواكب وجود داشت. چون نظامی خود دارای فكر بلند بوده و در علوم عقلی و نقلی تبحر داشت، برخلاف مردم آن زمان كه عموماً‌معتقد به تأثیر نجوم و سعد و نحس كواكب و ایام هفته و ماه بودند با كمال صراحت و شجاعت عقیده علمی خود را كه مخالف عقاید عمومی آن زمان بود بیان می كند، و می گوید ستارگان نیز خود مخلوق واجب الوجود هستند و هیچگونه تأثیری در سرنوشت و آینده فرزندان آدم ندارند.[دكتر شهابی، همان،صص-34 ]
زمان و علت فوت : در زمینه تاریخ فوت نظامی اختلاف نظر وجود دارد ولی برخی تذكره نویسان با اشاراتی كه در ابیات مثنویهای نظامی بوده، تا حدودی توانسته اند به آن سالها پی ببرند و آنها به اختلاف سالهای 602،604 و 614 را ذكر نموده اند. نظامی در گنجه درگذشت و مدفن وی تا اواسط عهد قاجار باقی بود، بعد از آن رو به ویرانی نهاد تا این كه به وسیله دولت محلی آذربایجان شوروی سابق مرمت شد.[اثر آفرینان، جلد ششم، ص55 ]
همفكران فرد : نظامی به دلیل سبك خاص ادبی كه داشت، مورد توجه بسیاری قرار گرفته اتس. از جمله شاعرانی كه از آثار نظامی تقلید كرده اند عبارتند از: امیر خسرو دهلوی، جامی، هاتفی، قاسمی، وحشی، عرفی، مكتبی، فیضی فیاضی، اشرف مراغی و آذر بیگدلی. [نثر آفرینان، جلد ششم، ص 54 ]. خواجوی كرمانی، هلالی جغتایی، مولانا هاشمی كرمانی، مولانا نویدی شیرازی،[دكتر شهابی، همان، ص دو ]
آرا و گرایشهای خاص : نظامی بغیر از شاعری و سخنوری در علوم عقلی بویژه در فلسفه، منطق، ریاضیات و نجوم سرآمد بود. او در علوم نقلی نیز هماننده اخبار، قرآن، فقه، احادیث تبحر و مهارت كامل داشته است.[دكتر شهابی، همان، ص31 ] اشعار نظامی در توحید و استدلال بر یگانگی خداوند و رد بر طبیعیون و اهریون می باشد. كه در مثنویهای پنجگانه او با استدلالهای گوناگون و تعبیرات مختلف آمده است، قدرت بیان و برهان و وفور و كثرت اطلاع او در این زمینه از شهرت بسیاری برخوردار است.[همان،ص33 ] نظامی معتقد بود كه بدون فراگرفتن دانش و تنها با تكیه بر فكر و قریحه نمی توان به پایگاه بلندی رسید. هرچند كه پیوند او با مكتبهای صوفیان به درستی روشن نیست، اما از سخن و شعر او بر می آید كه انسانی وارسته و به دور از وابستگی بوده است. وی بویژه از پیوستن به دربارها و ارباب دولت پرهیز داشته است.[دكتر روشن، همان،ص 10 ] نظامی هیچگاه در مدح مبالغه ننمود و برای جلب نظر حكمرانان، شعر نساخت او بخصوص در اواخر عمر گوشه گیر و آزاده زیست و گردن در پیشگاه امر فرود نیاورد.[صوفی، لیلا. زندگینامه شاعران ایران. چاپ دوم- تهران: انتشارات جاجرمی، 1378، صص 8-67 ] نظامی آنچه از قول حكما و فلاسفه یونان، درباره چگونگی آفرینش و نخستین آفریده بیان می كند موافق عقیده و مذهب فلاسفه است. ولی آنچه را بعنوان گفته و رای خود اظهار می دارد، موافق عقیده حكما و دانشمندان اسلامی است كه نخستین آفریده را عقل می دانند.[دكتر شهابی، همان،ص 37 ]
چگونگی عرضه آثار : مقام علمی نظامی در غرب و شرق زبان زد همگان می باشد. بعنوان مثال، یان ریپكا، هفت پیكر نامی را به زبان فرانسوی ترجمه نموده است. و یلهلم باحز، خاورشناس آلمانی نیز درباره نظامی بحث و تحقیق كرده، و همچنین ویلسون خاورشناس انگلیسی، هفت پیكر نظامی را به انگلیسی برگردانده است. در سال 1812 میلادی دو نفر از فضلای هند بنام های بدرالدین علی و میر حسین علی، اسكندر نامه را با نام منتخب شروح اسكندر نامه به چاپ رساندند. علاوه بر آن برتلس، دانشمند روسی نیز در مورد نظامی تحقیقاتی انجام داده است . یك خاور شناس روسی دیگر بنام فرانسوا اردمان منتخبی از اسكندر نامه نظامی را تحت عنوان جنگ روس و روم به چاپ رسانیده است. بعد از آن یك متشرق دیگر روسی بنام لوئی اسپیتز ناجل كتابی بنام لشكر كشی اسكندر كبیر نوشت كه مطالب آنرا از اسكندرنامه نظامی اقتباس كرده بودم هربرت دودا، متشرق چكسلواكی نیز كتاب فرهاد و شرین را چاپ و منتشر كرده است. دكتر عبدالنعیم محمد حسن مصری هم كتابی بنام نظامی الگنجوی شاعر الفضیله در مصر به چاپ رسانیده است. [دكتر شهابی، علی اكبر، نظامی شاعر و داستانسرا، تهران: كتابخانه ابن سینا، بی تا ،صص 10-2 ] در مورد ارزش یا اهمیت آثار نظامی در جهان آمده است : رمضانی كاتب، قسمت اول اسكندر نامه نظامی را بنا به درخواست آقای ریچارد جانسن استنساخ نمود، و قسمت دوم اسكندر نامه نیز توسط شخصی موسوم به میرعلیخان به همین شخص انگلیسی تقدیم گردید. [دكتر اختر، محمد سلیم، استعمار گران انگلیسی هند و شخصیت . آثار حكیم نظامی گنجوی، نامه اقبال، یاد نامه اقبال یغمائی( 45 گفتار در زمینه تحقیقات ایرانی). تهران: انتشارات هیرمند،1377، ص 389) ] انگلیسی ها در قرون جدید از آثار نظامی به منظور آموزش زبان فارسی به كارمندان شركت هند شرقی استفاده می كردند، همانند كلیات نظامی، مخزن الاسرار، اسكندر نامه و خمسه نظامی[همان،ص 390 ]بدان جهت چاپهای متعددی از آن آثار به عمل آورده اند.[همان، صص94-392 ] |
|
مطالب مشابه :
اشعاری در مورد علم و دانش
اشعاری در مورد علم و دانش با چراغ دین و دانش گر بشر بیناشود . هر كه بر مردان حقّ پیوست
شعر در مورد علم ودانش
شعر در مورد علم چون علم شوی والا مبر از پای علم و دانش پی تا به قیوم در رسی و به حی
ٍٍسخنان بزرگان اندیشمندان در باره ارزش علم ودانش
«تعصب در علم و فلسفه «شعر است لطیفه الهی// مضمون سپیدی و سیاهی// شعر ابروی دانش است و
حدیث هایی در مورد ...علم و دانش...
حدیث هایی در مورد علم و دانش علم و دانش معرفی علما | شعر و متن ادبی | اخلاق در کلام
چهل حدیث زیبا درباره علم و دانش-1
علم و دانش جوینده ی دانش، در پناه عنایت خداوند است. عوالی اللالی، ج ۱، ص
زندگینامه نظامی گنجوی
علم و دانش اسلامی نظامی توانست شعر تمثیلی را در زبان و مظامین نو و دلپسند در هر مورد
برچسب :
شعر در مورد علم و دانش
