فرصت‏ ها، چالش ها و مشکلات استفاده از فن‏ آوری‏های آموزشی

مقدمه

با آغاز هزاره سوم جهاني و ورود به عصر دانايي قرارگرفته‏ ‏ايم. زماني كه با پيشرفت روزافزون فن‏ آوري اطلاعات و ارتباطات انقلابي عظيم در جهت متحول كردن، روشها، ارتباطات، همكاري، سرعت فكر كردن، شناسايي و بهره برداري، بكارگيري و ماهيت منابع مخصوصاً دانش بوجود آمده است .فناوري هاي جديد ارتباطات و اطلاعات، دنيايي را که در آن زندگي مي‏کنيم و روش هاي يادگيري چگونه زيستن را تغيير داده‏اند. پیش بینی می شود در آينده‌ي نزديك بيش از 80% امور زندگي بشر به طور مستقيم يا غيرمستقيم به فناوري اطلاعات وابسته خواهد بود و توسعه‌ي فناوري اطلاعات در آموزش و همكاري جهاني نيز نقش ارزنده‌اي خواهد يافت. بنابراين، الزامات زندگي آينده‌ي بشر اقتضا دارد تا محصولات نظام آموزشي آن با فن آوري جديد آشنا شوند و اگر قرار باشد گامي فراتر از آشنايي برداشته شود، مي‌بايست فرصت‌هاي كافي براي تمرين و مهارت‌اندوزي را دراختيار دانش‌آموزان قرار دهد. در سال‌هاي اخير فن‏آوري های نوین آموزشی نقش نسبتا خوبی در بهبود عملكرد مدارس ايفا كرده است. اما به رغم صرف هزينه‌ زیاد سخت افزاری و نرم افزاری هنوز این فن ‏آوري‏ ها جايگاه اصلی خود را در كلاس‌هاي درس پيدا نكرده است‌، که باید دلایل آن مورد بررسی و دقت نظر صاحب نظران و متخصصین علوم تربیتی قرار گیرد.

یکي از راه هاي پرورش خلاقيت و رشد و شکوفايي استعدادهاي دانش آموزان، انجام فعاليت هاي آزمايشگاهي و ارائه مطالب درسي به شکل عملي در فضاي آزمايشگاه است و اين امر علاوه بر آن که موجب تثبيت يادگيري مي شود، علاقه مندي و برانگيخته شدن حس تحقيق و پژوهش را در دانش آموزان در پي خواهد داشت. مجهز بودن مدارس به امکانات و آزمايشگاه و برخورداري از فضاي مناسب، شرايط حضور دانش آموزان را براي کسب تجربه فراهم مي کند و با تنوع بخشيدن به امور آموزشي و درگير کردن آن ها با مطالب درسي به رشد دانش علمي کمک مي کند.

با توجه به نیاز مبرم مدارس به استفاده از فن‏ آوری‏های نوین آموزشی و فعالیتهای آزمایشگاهی از سال تحصیلی 90-89 پست معاون فناوری آموزشی به وجود آمد. که باعث امیدواری های زیادی برای تسریع در روند استفاده از فناوری‏های آموزشی در مدارس شد. اما لازم است زیرساخت های لازم برای موفقیت احراز کنندگان این پست ایجاد شود.

در اینجا باتوجه به اهمیت استفاده از فناوری‏های آموزشی و فعالیتهای آزمایشگاهی مسئله را در چند بعد به طور خلاصه وتیتروار بررسی میکنیم.

الف) مزایای استفاده از فناوری‏های آموزشی

ب) چالش ها، موانع و مشکلات استفاده از فناوری‏های آموزشی

ج) توصيه ها و راهكارها در زمینه استفاده بهینه از فناوری‏های آموزشی

د) توصيه ها و راهكارها در زمینه استفاده بهینه از آزمایشگاه های مدارس

الف) مزایای استفاده از فناوری‏های آموزشی

1- فناوری‏های آموزشی انگيزه دانش‏آموزان‏ را براي مشارکت در فعاليت‏های آموزشی بالا مي‏‏برند.

2- فناوری‏های آموزشی به معلمان کمک مي‏‏کنند تا در قالبهاي جديد به دانش‏آموزان‏ آموزش دهند.

3- فناوری‏های آموزشی نقش معلم را از سخنران و محوريت کلاس درس، به نقش تسهيل کننده يادگيري تغيير مي‏‏دهند. آن‏ها کلاس‏هاي ‏درس دانش‏آموز محور را به وجود مي‏آورند.

4- فناوری‏های آموزشی سواد دانش‏آموزان‏ را افزايش مي‏‏دهند و آن‏ها را براي مهارت‏هاي ‏ارتباطي فناوری محور که در محيط کار امروز و فردا مورد نياز است، آماده مي‏‏سازند.

5- فناوری‏های آموزشی مهارت‏هاي ‏همکاري را در بين دانش‏آموزان‏ ايجاد مي‏‏کنند.

6- فناوری‏های آموزشی دلايلي واقعي براي خواندن و نوشتن و اصلاح ارتباط ايجاد مي‏‏کنند.

7- فناوری‏های آموزشی فراگیران‏ را وادار مي‏‏سازند منابع را تجزيه و تحليل کنند و با روش‏هاي ‏جديد فکر کنند.

8- فناوری‏های آموزشی دانش آموزان را از حالت ذهني خارج کرده ، يادگيري را ملموس و عيني مي کنند.

9- فناوری‏های آموزشی موجب برانگيختن حس کنجکاوي و تفکر خلاق مي شود .

10- فناوری‏های آموزشی اثر خستگي جسمي و ذهني دانش آموزان را کاهش مي دهند .

11- فناوری‏های آموزشی توانايي انديشيدن و استدلال را در دانش آموزان افزايش مي دهند .

12- فناوری‏های آموزشی موجب تنوع آموزشي مي شوند .

13- فناوری‏های آموزشی مجموعه اي از منابع و روش‏ها را که اکثر دانش‏آموزان‏ به واسطه آن‏ها به بهترين نحو ياد مي‏‏گیرند، به کار مي‏‏گيرند.

14- فناوری‏های آموزشی به معلمان اجازه مي‏‏دهند که سبک‏هاي ‏متفا‏وت يادگيري و هوش را در کلاس بشناسند.

15- فناوری‏های آموزشی دسترسي به منابع اطلاعاتي و تجارب بين المللي را آسان می کنند.

16- فناوری‏های آموزشی امکان بازآموزي معلمان و افزايش مهارت شغل و دانش آنان را افزایش می دهند.

ب) چالش ها، موانع و مشکلات استفاده از فناوری‏های آموزشی

1- کمبود نيروي انساني متخصص در اجرای نرم افزاری و سخت افزاری فناوری‏های آموزشی در مدارس

2- افزايش هزينه هاي آموزشي در کوتاه مدت

3- فقدان برنامه هاي راهبردي و اعمال سليقه هاي فردي در بکارگیری فناوری‏های آموزشی (نگاه سخت افزاري به توسعه فناوري تهديدي جدي است )

4- همراه نبودن معلمان با فناوری‏های آموزشی (چون اغلب معلمان آمادگي كافي براي بهره مندي از فن‏آوري آموزشی نوین را ندارند كه اين عدم آمادگي به نوعي مقاومت در برابر تغيير و نوآوري تبديل می شود.)

5- در دانشگاه هاي كشور، در زمينه تخصص‎‏هاي مرتبط با كاربرد فناوري اطلاعات و ارتباطات در آموزش بويژه تهيه محتواي آموزشي مناسب و نرم افزارهاي لازم، فعاليت آموزشي قابل توجهي صورت نمي گيرد.

6- ناكارآمدي شبكه و تجهيزات مخابراتي كشور در تامين ارتباط آسان، ارزان و مطمئن برای استفاده از فناوری آموزشی

7- فقدان قوانين مناسب براي دفاع از حقوق مادي و معنوي پديد آورندگان نرم افزارهاي آموزشي

8- نامناسب بودن ساختار فیزیکی اکثر مدارس برای اجرای پروژه های فناوری آموزشی

9- عدم تامين اعتبارات و منابع مالي برای توسعه فناوری‏های آموزشی در مدارس (بودجه کافی براي تجهيز مدارس و استقرار شبكه هاي داخلي، طراحي، تدوين و توليد محتواي برنامه ها و نرم افزارهاي لازم مي باشد.)

10- عدم حمايت کافي از بخش خصوصي به عنوان سربازان اصلي توسعه فناوری آموزشی در کشور

11- نبود فضای آزمایشگاهی مناسب و استاندارد با ایمنی کامل در مدارس.

12- عدم تجهیز آزمایشگاه های مدارس از نظر مواد و ابزارهای آزمایشگاهی

13- نبود متصدی مجرب و متخصص در زمینه ی انجام کارها و فعالیت های آزمایشگاهی در مدارس در هر یک از دروس علوم پایه

14- در اختیار نبودن بودجه آزمایشگاهی زیر نظر مدیران شهرستان ، و خرید کیت های تکراری در هر سال بدون توجه به نیاز های واقعی مدارس

16- عدم تجهیز آزمایشگاه به رایانه و شبکه اینترنت و نرم افزارهای آزمایشگاه مجازی

ج) توصيه ها و راهكارهادر زمینه استفاده بهینه از فناوری‏های آموزشی

1- تهيه سخت افزارهای لازم و پیش بینی اقدامات لازم برای نگهداري و مراقبت از آنها در مدارس (در غير اين صورت مدارس گورستان عظيم ديجيتالي خواهند شد.)

2- تهيه نرم افزارهاي مناسب و طراحي برنامه هاي راهبردي و پيگيري راه اندازي سايت رایانه مدارس .

3- آموزش و توجيه معلمان، مخصوصا معاونین فناوری آموزشی به شيوه بنيادي و اصولي در اولين قدم ها.

4- پيگيري و بازرسی های مستمر مسئولان و کارشناسان جهت توسعه فناوری‏های آموزشی در مدارس

6- محتواي درس و شيوه هاي اجرا و ارزشيابي طوري باشد كه با استفاده از رايانه ها همخوان باشند و يادگيري مهارت ها در ارزشيابي و زندگي فراگير، محسوس باشد.

7- در مدارس بايد آموزش استفاده از رايانه زير نظر افراد مجرب و متخصص در اولويت هاي اوليه قرار گيرد.

8- دبيران و دانش آموزان بايد به توليد علم و محتواي الكترونيكي تشويق شوند.

د) توصيه ها و راهكارها در زمینه استفاده بهینه از آزمایشگاه های مدارس

1- در نظر گرفتن واحد درس آزمایشگاه برای هر یک از دروس زیست شناسی ، شیمی و فیزیک به طور مجزا..

2- تخصیص یک فضای مطلوب با ایمنی کامل و با شرایط استاندارد برای فضا و محیط آزمایشگاه در مدارس.

3- در نظر گرفتن فضای آزمایشگاه در طبقه همکف مدارس بر اساس استانداردهای مطلوب در هنگام ساخت مدارس جدید توسط سازمان نوسازی مدارس کشور.

4- در نظر گرفتن متصدی مجرب و متخصص و آشنا به فعالیت های آزمایشگاهی در دروس مختلف به صورت مجزا.

5- اولویت قرار دادن کارهای آزمایشگاهی توسط مدیران مدارس و ایجاد انگیزه برای دانش‏آموزان از طریق برگزاری مسابقات آزمایشگاهی.

6- ارائه‏ی دوره های ضمن خدمت با عنوان (( مهارت های آزمایشگاهی )) برای هر یک از دروس علوم پایه به صورت جداگانه.

7- تجهیز کامل آزمایشگاه ها با مواد و ابزار های آزمایشگاهی مرتبط با کتب درسی.

پیشنهادها به وزارت آموزش و پرورش

1- سرمایه گذاری لازم برای توسعه و تولید محتوای الکترونیک با کیفیت مناسب، با رعایت استانداردها و اصول فنی و آموزشی، برای کلیه دروس و موضوعات درسی در کلیه مقاطع تحصیلی انجام پذیرد.

2- کلاس‏ها‏ی آموزش ضمن خدمت و کارگاه‏های آموزشی، جهت کار با رایانه و استفاده از فن‏آوری‏های آموزشی برای معلمان همه مقاطع تحصیلی، مخصوصا معاونین فناوری آموزشی گذاشته شود.

3- تشویق و حمایت از معلمانی که از فناوری‏های آموزشی در تدریس خود استفاده می‏کنند و یا خود محتوای الکترونیک و چند‏‏رسانه‏ای آموزشی تولید می‏کنند.

4- تنظیم سرفصل‏ها‏ی دروس دانشجویان رشته‏ها‏ی دبیری و تربیت معلم در رشته‏ها‏ی مختلف به گونه‏ای که معلمین آینده دارای دانش رایانه‏ای بالا و مسلط به ساخت و تولید محتوای الکترونیکی برای تدریس خود باشند.

5- انجام تحقیقات لازم از جانب پژوهشگران در باره‏ی علل پافشاری بیشتر معلمان به روش تدریس سنتی و استفاده کمتر از روشهای نوین آموزشی در تدریس .

6- جدا سازی پست متصدی آزمایشگاه از پست معاونت فناوری آموزشی مدارس به علت تخصصی بودن کار در آزمایشگاه و کارهای رایانه‏ای و فناوری‏های آموزشی.

بحث و نتیجه گیری . . یکی از دلایل استفاده از فناوری‏های نوین آموزشی در فرآیند تدریس، نقش حواس در یادگیری است. تحقیقات نشان داده است که قسمت اعظم یادگیری انسان که 87 درصد می‏‎باشد حاصل دو حس بینایی و شنوایی است. و چون در فناوری‏های نوین آموزشی از هر دو حس بینایی و شنوایی تواما استفاده می شود؛ یادگیری عمیق‏تری در دانش آموزان انجام می پذیرد. محققان علوم تربیتی بر این نکته تاکید دارند که افراد هر چقدر خود در امر یادگیری درگیر باشند بهتر می‏آموزند و هر چقدر حواس یادگیرنده درکسب اطلاعات به کارگرفته شود، یعنی کل فرد درگیر باشد میزان یادگیری نیز افزایش می‏یابد؛ بنابراین فناوری‏های نوین آموزشی تجارب صحیح و تعاملی چند حسی در اختیار یادگیرندگان قرار می‏دهند و به بهبود کیفیت و جذابیت آموزش کمک می کنند.

از طرف دیگر تحقیقات نشان داده است که فناوری‏های آموزشی به تنهایی نمی‏توانند باعث پیشرفت یادگیری دانش آموزان شوند. بلکه در کنار این فناوری‏ها نباید از نقش معلمان در استفاده صحیح و اصولی از این فن‏آوری‏ها گذشت. بنا بر این با توجه به مزاياي فراوان آموزش از طریق فناوری‏های آموزشی و قابليت هاي ويژه آن در آموزش دروس مختلف، در صورت مطلوب بودن شرايط از نظر زمان و مكان و وجود وسايل كمك آموزشي و نرم افزارهای لازم به نظر مي‏رسد استفاده از فناوری‏های نوین آموزشی در برنامه‏هاي جاري آموزشي مدارس به طوري كه آموزش متداول به شكل تلفيقي از آموزش سنتي و فناوری‏های آموزشی ارائه شود، مي‏تواند تاثیر به سزایی در پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان داشته باشد.

سخن پایانی

درپایان امیدواریم با برنامه ریزی صحیح و همکاری همه مسئولین و دستگاه‏های ذیربط وتلاش مضاعف همه مدیران و معلمان شاهد استفاده هر چه بیشتر و صحیح‏تر از فناوری‏های نوین آموزشی در مدارس باشیم.

خدایا چنان کن سرانجام کار توخشنود باشی و ما رستگار

پایان

نگارش:محمود قاسمی

فرصت‏ ها، چالش ها و مشکلات استفاده از فن‏ آوری‏های آموزشی

مطالب مشابه :

مشکلات اجرایی مدیریت مدرسه محوری

مشکلات و چالشهای مدیریت آموزشگاهی در مدارس کوچک -

طرح اداره يك روزه مدرسه توسط دانش آموزان منطقه انگوت

شرح وظايف معاون مدرسه

چالش های مدیریت مدرسه محور در ایران و جهان

مقاله رهبري موفق آموزشي در مدرسه

فرصت‏ ها، چالش ها و مشکلات استفاده از فن‏ آوری‏های آموزشی

نمونه درس پژوهی پایه اول

آموزش راهنمایی